Multimedia w Wikimedia Commons Hasło w Wikisłowniku Łuskowiec[4], łuskowiec zwyczajny (Pinicola enucleator) – gatunek niewielkiego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae), zamieszkujący północną Europę od Norwegii po Ural, Syberię po Kamczatkę oraz znaczne połacie Ameryki Północnej z południową granicą w zachodnim Meksyku. W Polsce dawniej pojawiał się nieregularnie i niekiedy zimował (obserwowany od października do marca), obecnie sporadycznie zalatuje[5].
Podgatunki i zasięg występowania
Wyróżniono dziesięć podgatunków P. enucleator[6]:
-
P. e. enucleator – Skandynawia do centralnej Syberii.
-
P. e. kamtschatkensis – północno-wschodnia Syberia.
-
P. e. sakhalinensis – Sachalin i Wyspy Kurylskie, północna Japonia.
-
P. e. alascensis – wewnętrzna część Alaski, zachodnio-środkowa Kanada i północno-zachodnie USA.
-
P. e. flammula – wybrzeża południowej Alaski i zachodnia Kanada.
-
P. e. carlottae – Wyspy Królowej Charlotty.
-
P. e. montana – wewnętrzna część południowo-zachodniej Kanady do zachodnio-środkowego USA.
-
P. e. californica – wschodnia Kalifornia.
-
P. e. leucura – środkowa i wschodnia Kanada.
-
P. e. eschatosa – południowo-wschodnia Kanada i północno-wschodnie USA.
P. e. eschatosa bywa włączany do P. e. leucura[7]. W Polsce ostatni nalot łuskowców (stan z 2016) miał miejsce zimą na przełomie 2012 i 2013; najwięcej osobników (14) zaobserwowano w lutym 2013 pod Giżyckiem. W XIX wieku odnotowano 19 nalotów, w XX wieku – mimo większej aktywności ornitologicznej w terenie – jedynie 12[8].
Ewolucja
Zapis kopalny potwierdza jego istnienie już w plejstocenie. Gatunek był wtedy rozpowszechniony w Europie; jego skamieniałości odkryto w Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii, Austrii, we Włoszech i na Węgrzech. W Polsce jego skamieniałości odkryto w Jaskini na Biśniku[9].
Morfologia
-
Cechy gatunku
- Ptak wielkości szpaka. Występuje dymorfizm płciowy. Upierzenie samca głównie czerwonawe, pokrywy podogonowe szare. U samicy upierzenie główne żółtawe, występują białe paski pokrywowe i białe krawędzie lotek III rzędu[8].
-
Wymiary średnie
- Długość ciała ok. 18,5–25,5 cm[7]
- Masa ciała: 42–77 g[7]
Ekologia
-
Biotop
- Łuskowce gniazdują wyłącznie w starych, pierwotnych borach, w których prócz drzew iglastych występują także drzewa owocowe. Podczas zimowania przebywają wszędzie tam, gdzie znajdują się drzewa owocowe (preferują jarzębinę), również w pobliżu siedlisk ludzkich i na drogach[8].
-
Gniazdo
- Na drzewie, przeważnie świerku. Pary gniazdują osobno[8]. Zbudowane jest z mchów, gałązek, źdźbeł traw i porostów; wyściełane jest miękkimi trawami, korzonkami. Zwykle umieszczone 1,5–7,6 m nad ziemią[10].
-
Jaja
- Zniesienie liczy od 2 do 5 jaj. Wymiary średnie: 24,9 na 17,5 mm (P. e. montana). Inkubacja trwa 13–14 dni, wysiaduje jedynie samica[10].
-
Pożywienie
- Nasiona, pędy, pąki brzóz i świerków, jagody, borówki i inne owoce[8].
Status i ochrona
-
Ochrona
- Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[11].
Przypisy
-
↑ Pinicola enucleator, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
-
↑ Pinicola, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.) [dostęp 2013-02-17]
-
↑ BirdLife International 2012, Pinicola enucleator [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015-4 [dostęp 2015-12-08] (ang.).
-
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Plemię: Carpodacini Bonaparte, 1854 (wersja: 2015-07-08). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2015-12-07].
-
↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 766. ISBN 83-919626-1-X.
-
↑ F. Gill, D. Donsker: Finches, euphonias (ang.). IOC World Bird List: Version 6.4. [dostęp 13 listopad 2016].
-
↑ a b c Clement, P.: Pine Grosbeak (Pinicola enucleator). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [dostęp 13 listopada 2016].
-
↑ a b c d e Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 308. ISBN 978-83-7845-983-5.
-
↑ Teresa Tomek, Zbigniew M. Bocheński, Paweł Socha i Krzysztof Stefaniak. Continuous 300,000-year fossil record: changes in the ornithofauna of Biśnik Cave, Poland. „Palaeontologia Electronica”. 15 (1), s. 2A, 2012 (ang.).
-
↑ a b Hal H. Harrison, Mada Harrison: A Field Guide to Western Birds' Nests: Of 520 Species Found Breeding in the United States West of the Mississippi River. Houghton Mifflin Harcourt, 2001, s. 235. ISBN 978-0-618-16437-0.
-
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 220, poz. 2237)
Zobacz też
Linki zewnętrzne