Diatoma – rodzaj okrzemek z grupy Fragilariphyceae. Rodzaj jest stosunkowo mało liczny w gatunki, a niektóre z nich mogą mieć dużą rozpiętość cech diagnostycznych[3].
Okrzemki o różnych rozmiarach. Skorupki nie mają rafy (szczeliny). Pancerzyki widziane z góry mają kształt od eliptycznego do liniowego, przy czym końce górny (apikalny) i dolny (bazalny) są równomiernie szerokie. W widoku z boku (od pasa obwodowego) prostokątne – kwadratowe lub wydłużone i nigdy nie są klinowate, choć czasem lekko zaokrąglone. Ornamentacja okrywy to masywne żebra i delikatne prążki[4].
Poszczególne osobniki łączą się w zamknięte lub zygzakowate łańcuszki[4].
Ze względu na specyficzny cykl życiowy rozmiary okrzemek tego samego gatunku mogą się znacznie różnić, przykładowo – D. vulgaris osiąga rozmiar 8-75 μm długości przy 7-18 μm szerokości. Niektóre gatunki są bardziej wydłużone, np. D. tenuis osiąga 22-120 μm długości przy 2-5 μm szerokości, a inne mogą przybierać formy z grubsza kwadratowe – np. D. mesodon osiąga 10-40 μm długości przy 6-14 μm szerokości – lub okrągłe (D. moniliformis ssp. ovalis)[4].
Niektóre gatunki występują w wodach ubogich w sole mineralne, często górskich (np. D. anceps), podczas gdy inne w wodach słonawych i żyznych (np. D. problematica). Jedne mają bardziej wąski zakres występowania, podczas gdy niektóre (np. D. tenuis) występują w różnych typach wód (także przybrzeżnych morskich) i w różnych zespołach organizmów (epifity, fitobentos, fitoplankton)[4].
Podobnym z wyglądu rodzajem jest Meridion, jednak odróżnia się klinowatym kształtem w widoku od strony pasa obwodowego[4].
Nazwy Diatoma użył Augustin Pyramus de Candolle w publikacji z 1805 roku z epitetem gatunkowym vulgare wskazującym na rodzaj nijaki. Jednak za poprawną nazwę uznana została nazwa użyta później przez Bory'ego, według którego ma ona rodzaj żeński (łącząc się z vulgaris)[1].
Na początku 2014 roku w serwisie Algaebase zestawiono następujące gatunki o potwierdzonym statusie[1]:
Ponadto w spisie tym znajdują się liczne podgatunki, odmiany i formy, czasem traktowane jak równoważne gatunkom taksony oraz takosny niegdyś uznawane za gatunki rodzaju Diatoma następnie uznane za synonimy innych, wcześniej opisanych gatunków.
W 2014 r. opisano kolejny gatunek: Diatoma polonica[3].
Diatoma – rodzaj okrzemek z grupy Fragilariphyceae. Rodzaj jest stosunkowo mało liczny w gatunki, a niektóre z nich mogą mieć dużą rozpiętość cech diagnostycznych.
Okrzemki o różnych rozmiarach. Skorupki nie mają rafy (szczeliny). Pancerzyki widziane z góry mają kształt od eliptycznego do liniowego, przy czym końce górny (apikalny) i dolny (bazalny) są równomiernie szerokie. W widoku z boku (od pasa obwodowego) prostokątne – kwadratowe lub wydłużone i nigdy nie są klinowate, choć czasem lekko zaokrąglone. Ornamentacja okrywy to masywne żebra i delikatne prążki.
Poszczególne osobniki łączą się w zamknięte lub zygzakowate łańcuszki.
Ze względu na specyficzny cykl życiowy rozmiary okrzemek tego samego gatunku mogą się znacznie różnić, przykładowo – D. vulgaris osiąga rozmiar 8-75 μm długości przy 7-18 μm szerokości. Niektóre gatunki są bardziej wydłużone, np. D. tenuis osiąga 22-120 μm długości przy 2-5 μm szerokości, a inne mogą przybierać formy z grubsza kwadratowe – np. D. mesodon osiąga 10-40 μm długości przy 6-14 μm szerokości – lub okrągłe (D. moniliformis ssp. ovalis).
Niektóre gatunki występują w wodach ubogich w sole mineralne, często górskich (np. D. anceps), podczas gdy inne w wodach słonawych i żyznych (np. D. problematica). Jedne mają bardziej wąski zakres występowania, podczas gdy niektóre (np. D. tenuis) występują w różnych typach wód (także przybrzeżnych morskich) i w różnych zespołach organizmów (epifity, fitobentos, fitoplankton).
Podobnym z wyglądu rodzajem jest Meridion, jednak odróżnia się klinowatym kształtem w widoku od strony pasa obwodowego.
Nazwy Diatoma użył Augustin Pyramus de Candolle w publikacji z 1805 roku z epitetem gatunkowym vulgare wskazującym na rodzaj nijaki. Jednak za poprawną nazwę uznana została nazwa użyta później przez Bory'ego, według którego ma ona rodzaj żeński (łącząc się z vulgaris).
Na początku 2014 roku w serwisie Algaebase zestawiono następujące gatunki o potwierdzonym statusie:
Diatoma anceps Diatoma angusticostata Diatoma anomala Diatoma costata Diatoma danica Diatoma densicostata Diatoma ehrenbergii Diatoma elongata (przy czym dotyczy to niektórych odmian, a sama D. elongata może być synonimem D. tenuis) Diatoma eulensteinii Diatoma exigua Diatoma gracillima Diatoma hiemalis Diatoma hyalina (przy czym dotyczy to niektórych odmian, a sama D. hyalina może być synonimem Fragilaria hyalina) Diatoma hyemalis Diatoma interstitialis Diatoma mesodon Diatoma minima Diatoma moniliforme subsp. ovale Diatoma moniliformis Diatoma nana Diatoma ochridana Diatoma problematica Diatoma rhombica Diatoma stellaris Diatoma tenuis Diatoma vitrea Diatoma vulgarisPonadto w spisie tym znajdują się liczne podgatunki, odmiany i formy, czasem traktowane jak równoważne gatunkom taksony oraz takosny niegdyś uznawane za gatunki rodzaju Diatoma następnie uznane za synonimy innych, wcześniej opisanych gatunków.
W 2014 r. opisano kolejny gatunek: Diatoma polonica.
