nomes no trilho de navegação
Generally, olfaction, hearing, tactile perception, and vision are all important sensory modalities in mammals. Olfaction plays a key role in many aspects of mammalian ecology, including foraging, mating and social communication. Many mammals use pheromones and other olfactory cues to communicate information about their reproductive status, territory, or individual or group identity. Scent-marking is commonly used to communicate among mammals. They are often transmitted through urine, feces, or the secretions of specific glands. Some mammals even use odors as defense against mammalian predators (e.g. skunks), which are especially sensitive to foul-smelling chemical defenses.
Typically, mammalian hearing is well-developed. In some species, it is the primary form of perception. Echolocation, the ability to perceive objects in the external environment by listening to echoes from sounds generated by an animal, has evolved in several groups. Echolocation is the main perception channel used in foraging and navigation in microchiropteran bats (Chiroptera) and many toothed whales and dolphins (Odontoceti), and has also evolved to a lesser degree in other species (e.g., some shrews).
Many mammals are vocal, and communicate with one another or with heterospecifics using sound. Vocalizations are used in communication between mother and offspring, between potential mates, and in a variety of other social contexts. Vocalizations can communicate individual or group identity, alarm at the presence of a predator, aggression in dominance interactions, territorial defense, and reproductive state. Communication using vocalizations is quite complex in some groups, most notably in humans.
Mammals also perceive their environment through tactile input to the hair and skin. Specialized hairs (whiskers or "vibrissae") have a sensory function, letting an animal know when it is in contact with an object in its external environment. Vibrissae are often richly innervated and well-supplied with muscles that control their position. The skin is also an important sensory organ. Often, certain portions of the skin are especially sensitive to tactile stimuli, aiding in specific functions like foraging (e.g., the fingers of primates and the nasal tentacles of star-nosed moles). Touch also serves many communication functions, and is often associated with social behavior (e.g., social grooming).
Vision is well-developed in a large number of mammals, although it is less important in many species that live underground or use echolocation. Many nocturnal animals have relatively large, well-developed eyes. Vision can be important in foraging, navigation, entraining biological rhythms to day length or season, communication, and nearly all aspects of mammalian behavior and ecology.
Communication Channels: visual ; tactile ; acoustic ; chemical
Other Communication Modes: mimicry ; duets ; choruses ; pheromones ; scent marks ; vibrations
Perception Channels: visual ; tactile ; acoustic ; ultrasound ; echolocation ; vibrations ; chemical
Overexploitation, habitat destruction and fragmentation, the introduction of exotic species, and other anthropogenic pressures threaten mammals worldwide. In the past five centuries at least 82 mammal species have gone extinct. Currently, the International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN) has listed about 1000 species (roughly 25% of all known mammals), as being at some risk of extinction. Several factors contribute to a species' vulnerability to human-induced extinction. Species that are naturally rare or require large home ranges are often at risk due to habitat loss and fragmentation. Species that are seen to threaten humans, livestock, or crops may be directly targeted for extirpation. Those species that are exploited by humans as a resource (e.g., for their meat or fur) but are not domesticated are often depleted to critically low levels. Finally, global climate change is adversely affecting many mammals. The geographic ranges of many mammals are shifting, and these shifts often correlate with changes in local temperatures and climate. As temperatures rise, which is especially pronounced in polar regions, some mammals are unable to adjust and are consequently at risk of losing their environment.
There are three major groups of mammals, each is united by a major feature of embryonic development. Monotremes (Prototheria) lay eggs, which is the most primitive reproductive condition in mammals. Marsupials (Metatheria) give birth to highly altricial young after a very short gestation period (8 to 43 days). The young are born at a relatively early stage of morphological development. They attach to the mother's nipple and spend a proportionally greater amount of time nursing as they develop. Gestation lasts much longer in placental mammals (Eutheria). During gestation, eutherian young interact with their mother through a placenta, a complex organ that connects the embryo with the uterus. Once born, all mammals are dependent upon their mothers for milk. Aside from these few generalities, mammals exhibit a diversity of developmental and life history patterns that vary among species and larger taxonomic groups.
The Class Mammalia includes about 5000 species placed in 26 orders. Systematists do not yet agree on the exact number or on how some orders and families are related to others. The Animal Diversity Web generally follows the arrangement used by Wilson and Reeder (2005). Exciting new information, however, coming from phylogenies based on molecular evidence and from new fossils, is changing our understanding of many groups. For example, skunks have been placed in the new family Mephitidae, separate from their traditional place within the Mustelidae (Dragoo and Honeycutt 1997, Flynn et al., 2005). The Animal Diversity Web follows this revised classification. Whales almost certainly arose from within the Artiodactyla (Matthee et al. 2001; Gingerich et al. 2001). The traditional subdivision of the Chiroptera into megabats and microbats may not accurately reflect evolutionary history (Teeling et al. 2002). Even more fundamentally, molecular evidence suggests that monotremes (Prototheria, egg-laying mammals) and marsupials (Metatheria) may be more closely related to each other than to placental mammals (Eutheria) (Janke et al. 1997), and placental mammals may be organized into larger groups (Afrotheria, Laurasiatheria, Boreoeutheria, etc.) that are quite different from traditional ones (Murphy et al. 2001).
All mammals share at least three characteristics not found in other animals: 3 middle ear bones, hair, and the production of milk by modified sweat glands called mammary glands. The three middle ear bones, the malleus, incus, and stapes (more commonly referred to as the hammer, anvil, and stirrup) function in the transmission of vibrations from the tympanic membrane (eardrum) to the inner ear. The malleus and incus are derived from bones present in the lower jaw of mammalian ancestors. Mammalian hair is present in all mammals at some point in their development. Hair has several functions, including insulation, color patterning, and aiding in the sense of touch. All female mammals produce milk from their mammary glands in order to nourish newborn offspring. Thus, female mammals invest a great deal of energy caring for each of their offspring, a situation which has important ramifications in many aspects of mammalian evolution, ecology, and behavior.
Although mammals share several features in common (see Physical Description and Systematics and Taxonomic History), Mammalia contains a vast diversity of forms. The smallest mammals are found among the shrews and bats, and can weigh as little as 3 grams. The largest mammal, and indeed the largest animal to ever inhabit the planet, is the blue whale, which can weigh 160 metric tons (160,000 kg). Thus, there is a 53 million-fold difference in mass between the largest and smallest mammals! Mammals have evolved to exploit a large variety of ecological niches and life history strategies and, in concert, have evolved numerous adaptations to take advantage of different lifestyles. For example, mammals that fly, glide, swim, run, burrow, or jump have evolved morphologies that allow them to locomote efficiently; mammals have evolved a wide variety of forms to perform a wide variety of functions.
Some mammal species are considered to have a detrimental impact on human interests. Many mammals that eat fruit, seeds, and other types of vegetation are crop pests. Carnivores are often considered to be a threat to livestock or even to human lives. Mammals that are common in urban or suburban areas can become a problem if they cause damage to automobiles when they are struck on the road, or can become household pests. A few species coexist exceptionally well with people, including some feral domesticated mammals (e.g., rats, house mice, pigs, cats, and dogs). As a result of either intentional or unintentional introductions near human habitation, these animals have had considerable negative impacts on the local biota of many regions of the world, especially the endemic biota of oceanic islands.
Many mammals can transmit diseases to humans or livestock. The bubonic plague is perhaps the most well-known example. Plague is spread via fleas that are carried by rodents. Rabies, which can be transmitted among mammalian species, is also a significant threat to livestock and can kill humans as well.
Negative Impacts: injures humans (bites or stings, causes disease in humans , carries human disease); crop pest; causes or carries domestic animal disease ; household pest
Mammals are a vital economic resource for humans. Many mammals have been domesticated to provide products such as meat and milk (e.g., cows and goats) or fiber (sheep and alpacas). Many mammals are kept as service animals or pets (e.g., dogs, cats, ferrets). Mammals are important for the ecotourism industry as well. Consider the many people who travel to zoos or to all corners of the world to see animals like elephants, lions, or whales. Mammals (e.g., bats) often help control populations of crop pests. Some species like Norway rats and domestic mice are vitally important in medical and other scientific research; because humans are mammals, other mammals can serve as models in human medicine and research.
Positive Impacts: pet trade ; food ; body parts are source of valuable material; ecotourism ; research and education; produces fertilizer; controls pest population
The ecological roles, or niches, filled by the nearly 5000 mammal species are quite diverse. There are predators and prey, carnivores, omnivores, and herbivores, species that create or greatly modify their habitat and thus the habitat and structure of their communities [e.g., beavers damming streams, large populations of ungulates (Artiodactyla and Perissodactyla) grazing in grasslands, moles digging in the earth]. In part because of their high metabolic rates, mammals often play an ecological role that is disproportionately large compared to their numerical abundance. Thus, many mammals may be keystone predators in their communities or play important roles in seed dispersal or pollination. The ecosystem roles that mammals play are so diverse that it is difficult to generalize across the group. Despite their low species diversity, compared to other animal groups, mammals have a substantial impact on global biodiversity.
Ecosystem Impact: disperses seeds; pollinates; creates habitat; biodegradation ; soil aeration ; keystone species
As a group, mammals eat an enormous variety of organisms. Many mammals can be carnivores (e.g., most species within Carnivora), herbivores (e.g., Perissodactyla, Artiodactyla), or omnivores (e.g., many primates). Mammals eat both invertebrates and vertebrates (including other mammals), plants (including fruit, nectar, foliage, wood, roots, seeds, etc.) and fungi. Being endotherms, mammals require much more food than ectotherms of similar proportions. Thus, relatively few mammals can have a large impact on the populations of their food items.
Foraging Behavior: stores or caches food ; filter-feeding
Primary Diet: carnivore (Eats terrestrial vertebrates, Piscivore , Eats eggs, Sanguivore , Eats body fluids, Insectivore , Eats non-insect arthropods, Molluscivore , Scavenger ); herbivore (Folivore , Frugivore , Granivore , Lignivore, Nectarivore ); omnivore ; planktivore ; mycophage ; coprophage
Mammals can be found on all continents, in all oceans, and on many oceanic islands of the world.
Biogeographic Regions: nearctic (Introduced , Native ); palearctic (Introduced , Native ); oriental (Introduced , Native ); ethiopian (Introduced , Native ); neotropical (Introduced , Native ); australian (Introduced , Native ); antarctica (Native ); oceanic islands (Introduced , Native ); arctic ocean (Native ); indian ocean (Native ); atlantic ocean (Native ); pacific ocean (Native ); mediterranean sea (Native )
Other Geographic Terms: cosmopolitan
Different species of mammals have evolved to live in nearly all terrestrial and aquatic habitats on the planet. Mammals inhabit every terrestrial biome, from deserts to tropical rainforests to polar icecaps. Many species are arboreal, spending most or all of their time in the forest canopy. One group (bats) have even evolved powered flight, which represents only the third time that this ability has evolved in vertebrates (the other two groups being birds and extinct Pterosaurs).
Many mammals are partially aquatic, living near lakes, streams, or the coastlines of oceans (e.g., seals, sea lions, walruses, otters, muskrats, and many others). Whales and dolphins (Cetacea) are fully aquatic, and can be found in all oceans of the world, and some rivers. Whales can be found in polar, temperate, and tropical waters, both near shore and in the open ocean, and from the water's surface to depths of over 1 kilometer.
Habitat Regions: temperate ; tropical ; polar ; terrestrial ; saltwater or marine ; freshwater
Terrestrial Biomes: tundra ; taiga ; desert or dune ; savanna or grassland ; chaparral ; forest ; rainforest ; scrub forest ; mountains ; icecap
Aquatic Biomes: pelagic ; reef ; lakes and ponds; rivers and streams; coastal ; brackish water
Wetlands: marsh ; swamp ; bog
Other Habitat Features: urban ; suburban ; agricultural ; riparian ; estuarine ; intertidal or littoral
Just as mammals vary greatly in size, they also vary greatly in lifespan. Generally, smaller mammals live short lives and larger mammals live longer lives. Bats (Chiroptera) are an exception to this pattern, they are relatively small mammals that can live for one or more decades in natural conditions, considerably longer than natural lifespans of significantly larger mammals. Mammalian lifespans range from one year or less to 70 or more years in the wild. Bowhead whales may live more than 200 years.
All mammals have hair at some point during their development, and most mammals have hair their entire lives. Adults of some species lose most or all of their hair but, even in mammals like whales and dolphins, hair is present at least during some phase of ontogeny. Mammalian hair, made of a protein called keratin, serves at least four functions. First, it slows the exchange of heat with the environment (insulation). Second, specialized hairs (whiskers or "vibrissae") have a sensory function, letting an animal know when it is in contact with an object in its environment. Vibrissae are often richly innervated and well-supplied with muscles that control their position. Third, hair affects appearance through its color and pattern. It may serve to camouflage predators or prey, to warn predators of a defensive mechanism (for example, the conspicuous color pattern of a skunk is a warning to predators), or to communicate social information (for example, threats, such as the erect hair on the back of a wolf; sex, such as the different colors of male and female capuchin monkeys; or the presence of danger, such as the white underside of the tail of a white-tailed deer). Fourth, hair provides some protection, either simply by providing an additional protective layer (against abrasion or sunburn, for example) or by taking on the form of dangerous spines that deter predators (porcupines, spiny rats, others).
Mammals are typically characterized by their highly differentiated teeth. Teeth are replaced just once during an individual's life (a condition called diphyodonty). Other characteristics found in most mammals include: a lower jaw made up of a single bone, the dentary; four-chambered hearts; a secondary palate separating air and food passages in the mouth; a muscular diaphragm separating thoracic and abdominal cavities; a highly developed brain; endothermy and homeothermy; separate sexes with the sex of an embryo being determined by the presence of a Y or 2 X chromosomes; and internal fertilization.
Often, characteristics of skulls and dentition are used to define and differentiate mammalian groups. To make these easier to comprehend within the accounts of lower mammalian taxa, we provide links to dorsal, ventral, and lateral views of the skull of a dog on which the major bones, foramina, and processes have been labelled. Closeups of the basicranial region, orbital region, and lingual and labial views of a mandible are also available. A partially labeled full skeleton of a raccoon has also been prepared.
Other Physical Features: endothermic ; heterothermic ; homoiothermic; bilateral symmetry ; polymorphic ; venomous
Sexual Dimorphism: sexes alike; female larger; male larger; sexes colored or patterned differently; female more colorful; male more colorful; sexes shaped differently; ornamentation
Predation is a significant source of mortality for many mammals. Except for those few species that are top predators, mammals are preyed upon by many other organisms, including other mammals. Other groups that typically eat mammals are predatory birds and reptiles. Many species cope with predation through avoidance strategies such as cryptic coloration, by restricting foraging to times when predators may not be abundant, or through their sociality. Some mammals also have defensive chemicals (e.g., skunks) or bear some type of protective armor or physical defense (e.g., armadillos, pangolins, New World porcupines and Old World porcupines).
Known Predators:
Anti-predator Adaptations: aposematic ; cryptic
Generally, most mammalian species are either polygynous (one male mates with multiple females) or promiscuous (both males and females have multiple mates in a given reproductive season). Because females incur such high costs during gestation and lactation, it is often the case that male mammals can produce many more offspring in a mating season than can females. As a consequence, the most common mating system in mammals is polygyny, with relatively few males fertilizing multiple females and many males fertilizing none. This scenario sets the stage for intense male-male competition in many species, and also the potential for females to be choosy when it comes to which males will sire her offspring. As a consequence of the choices females make and the effort males put into acquiring matings, many mammals have complex behaviors and morphologies associated with reproduction. Many mammal groups are marked by sexual dimorphism as a result of selection for males that can better compete for access to females.
About 3 percent of mammalian species are monogamous, with males only mating with a single female each season. In these cases, males provide at least some care to their offspring. Often, mating systems may vary within species depending upon local environmental conditions. For example, when resources are low, males may mate with only a single female and provide care for the young. When resources are abundant, the mother may be able to care for young on her own and males will attempt to sire offspring with multiple females.
Other mating systems such as polyandry can also be found among mammals. Some species (e.g. common marmosets and African lions) display cooperative breeding, in which groups of females, and sometimes males, share the care of young from one or more females. Naked mole rats have a unique mating system among mammals. Like social insects (Hymenoptera and Isoptera), naked mole rats are eusocial, with a queen female mating with several males and bearing all of the young in the colony. Other colony members assist in the care of her offspring and do not reproduce themselves.
Mating System: monogamous ; polyandrous ; polygynous ; polygynandrous (promiscuous) ; cooperative breeder ; eusocial
Many mammals are seasonal breeders, with environmental stimuli such as day length, resource intake and temperature dictating when mating occurs. Females of some species store sperm until conditions are favorable, after which their eggs are fertilized. In other mammals, eggs may be fertilized shortly after copulation, but implantation of the embryo into the uterine lining may be delayed (“delayed implantation”). A third form of delayed gestation is "delayed development", in which development of the embryo may be arrested for some time. Seasonal breeding and delays in fertilzation, implantation, or development are all reproductive strategies that help mammals coordinate the birth of offspring with favorable environmental conditions to increase the chances of offspring survival.
Some mammals give birth to many altricial young in each bout of reproduction. Despite being born in a relatively underdeveloped state, young of this type tend to reach maturity relatively quickly, soon producing many altricial young of their own. Mortality in these species tends to be high and average lifespans are generally short. Many species that exemplify this type of life history strategy can be found among the rodents and insectivores. At the other end of the life history spectrum, many mammals give birth to one or a few precocial young in each bout of reproduction. These species tend to live in stable environments where competition for resources is a key to survival and reproductive success. The strategy for these species is to invest energy and resources in a few, highly developed offspring that will grow to be good competitors. Cetaceans, primates and artiodactyls are examples of orders that follow this general pattern.
Among mammals, many reproductive strategies can be observed, and the patterns listed above are the extremes of a continuum encompassing this variation. Environmental factors, as well as physiological and historical constraints all contribute to the pattern of reproduction found in any population or species. Differences in these factors among species have led to the diversity of life history traits among mammals.
Key Reproductive Features: semelparous ; iteroparous ; seasonal breeding ; year-round breeding ; gonochoric/gonochoristic/dioecious (sexes separate); sexual ; induced ovulation ; fertilization (Internal ); viviparous ; oviparous ; sperm-storing ; delayed fertilization ; delayed implantation ; embryonic diapause ; post-partum estrous
A fundamental component of mammalian evolution, behavior, and life history is the extended care females must give to their offspring. Investment begins even before a female's eggs become fertilized. All female mammals undergo some form of estrus cycle in which eggs develop and become ready for potential fertilization. Hormones regulate changes in various aspects of female physiology throughout the cycle (e.g., the thickening of the uterine lining) and prepare the female for possible fertilization and gestation. Once fertilization occurs, females nurture their embryos in one of three ways--either by attending eggs that are laid externally (Prototheria), nursing highly altricial young (often within a pouch, or "marsupium"; Metatheria), or by nourishing the developing embryos with a placenta that is attached directly to the uterine wall for a long gestation period (Eutheria). Gestation in eutherians is metabolically expensive. The costs incurred during gestation depend upon the number of offspring in a litter and the degree of development each embryo undergoes.
Once the young are born (or hatch, in the case of monotremes) females feed their newborn young with milk, a substance rich in fats and protein. Because females must produce this high-energy substance, lactation is far more energetically expensive than gestation. Once mammals are born they must maintain their own body temperatures, no longer being able to depend on their mother for thermoregulation, as was the case during pregnancy. Lactating females must provide enough milk for their offspring to maintain their body temperatures as well as to grow and develop. In addition to feeding their young, females must protect them from predators. In some species, young remain with their mothers even beyond lactation for an extended period of behavioral development and learning.
Depending upon the species and environmental conditions, male mammals may either provide no care, or may invest some or a great deal of care to their offspring. Care by males often involves defending a territory, resources, or the offspring themselves. Males may also provision females and young with food.
Mammalian young are often born in an altricial state, needing extensive care and protection for a period after birth. Most mammals make use of a den or nest for the protection of their young. Some mammals, however, are born well-developed and are able to locomote on their own soon after birth. Most notable in this regard are artiodactyls such as wildebeest or giraffes. Cetacean young must also swim on their own shortly after birth.
Parental Investment: pre-fertilization (Provisioning, Protecting: Female); pre-hatching/birth (Provisioning: Female, Protecting: Female); pre-weaning/fledging (Provisioning: Male, Female, Protecting: Male, Female); pre-independence (Provisioning: Male, Female, Protecting: Male, Female); post-independence association with parents; extended period of juvenile learning; inherits maternal/paternal territory; maternal position in the dominance hierarchy affects status of young
Neutrophils are a type of granulocyte that all mammals posses. Neutrophils are crucial to protecting mammals against infections. Because of this, 50 - 80% of white cells circulating in the blood are neutrophils. Neutrophils are produced in the bone marrow of mammals. The average adult Homo Sapiens manufactures 100 billion neutrophils per day.
Neutrophils take 1 week to manufacture, yet once they are released into the bloodstream of mammals, they only survive for 12 hourse at longest. Because of this, the bones of most mammals have vast reserves of neutrophils in the case of an infection.
Neutrophils are 12 - 15 micrometers long. As they are granulocytes, their nucleus is divided into 2 - 5 lobes.
Soogdiere is enige van 'n verskeidenheid warmbloedige vertebrata-diere van die klas Mammalia, insluitend mense,
Vandag is daar ongeveer 5000 spesies wat tot 26 ordes behoort.[1]
Alle huidige soogdiere is deur ses eienskappe gekenmerk.
Die meeste word ook gekenmerk daardeur dat hul lewend deur hul moeders gebaar word, maar daar is van die soogdiere wat eiers lê.
Meeste soogdiere leef op land, alhoewel daar ook soogdiere is wat in die oseaan leef, soos die dolfyn en walvis. Die enigste vlieënde soogdier is die vlermuis. Suid-Afrika het die vinnigste landsoogdier, die jagluiperd. Suid-Afrika het ook die langste soogdier, die kameelperd en die grootste land-soogdier, die Afrika-olifant.
Die naam "soogdiere" is gegee op grond daarvan dat die moeders hul kleintjies vir ʼn wisselende tyd met melk, afkomstig van die melkkliere, voed. Die diere toon ook 'n groot mate van ouersorg, wat noodsaaklik is vir die fisieke en gedragsontwikkeling van die jong diere.
Die soogdiere (klas Mammalia) is een van die werweldierklasse (subphylum Vertebrata). Die soogdiere se voorouers was die soogdieragtige reptiele (subklas Synapsida, orde Therapsida) en die diere het tydens die Perm en die Trias (280 tot 190 miljoen jaar gelede) geleef. Die Therapsida het aan die einde van die Trias uitgesterf, maar die soogdiere het toe reeds as klein, knaagdieragtige diertjies bestaan.
Die dinosouriërs het hulle heeltemal tydens die Jura en die Kryt oorheers, hoewel groot getalle van die klein diertjies blykbaar gedurende die tyd verder ontwikkel het. Die soogdiergeskiedenis is egter nie goed bekend nie, omdat daar tot dusver min fossiele uit die tydperk gevind is. Fossiele van buideldiere (infraklas Metatheria) en plasentale soogdiere (infraklas Eutheria) is in gesteentes, afkomstig uit die Tersiêr, gevind, wat daarop dui dat die 2 soogdierlyne reeds apart bestaan het.
Die buideldiere van daardie tyd het soos die hedendaagse opossums gelyk, terwyl die plasentale diere insekte-eters was wat soos groot spitsmuise gelyk het. Die soogdiere het aan die begin van die Mioseen (26 miljoen jaar gelede) die dominante klas gewerwelde diere gevorm. Drie groepe lewende soogdiere kan onderskei word: die eierlêende soogdiere (subklas Prototheria, orde Monotremata), die buideldiere (subklas Theria, infraklas Metatheria, orde Marsupialia) en die plasentale soogdiere (subklas Theria, infraklas Eutheria)
Soogdiere kan in teenstelling met reptiele, 'n konstante liggaamstemperatuur handhaaf. Die gemiddelde liggaamstemperatuur is ongeveer 37 °C en enige skerp daling of styging het die dood van die diere tot gevolg. 'n Doeltreffende bloedsomloopstelsel is nodig om ʼn konstante liggaamstemperatuur (homotermies) te handhaaf. Die hart bestaan uit 2 gedeeltes wat heeltemal van mekaar geskei is en die dele is elk in 2 kamers verdeel.
Die linker- en regtervoorkamers word die atria genoem en die ander 2 die ventrikels. Die atria en die ventrikels word met behulp van kleppe aanmekaar verbind. Die regterventrikel pomp suurstofarme bloed na die longe, waar gaswisseling plaasvind. Suurstofryke bloed keer na die linkeratrium terug, waar dit deur die linkerventrikel weer na die res van die liggaam gepomp word om die weefsels daar van suurstof te voorsien.
Gaswisseling vind in die weefsels plaas, waardeur warmte vrygestel word. Die tempo waarin metabolisme plaasvind. is afhanklik van die omgewingstemperatuur ('n vinnige metabolisme vind in 'n koue omgewing plaas). sodat die warmtevoorsiening vir die dier optimaal bly. Die verlies van liggaamswarmte word deur 'n huidbedekking van hare beperk. Die hare verskaf ʼn doeltreffende isolasie teen die omgewing. Diere met 'n dun haar bedekking (soos walvisse en dolfyne) het 'n onderhuidse speklaag wat as isolasie dien.
Die diere raak van oortollige liggaamshitte ontslae deur meer bloed na die onderhuidse bloedvate te kanaliseer ten einde meer warmte uit te straal. Die huid is ook op plekke van sweetkliere voorsien. Die liggaam kan verder hitte verloor deur die verdamping van sweet op die oppervlak. 'n Aantal ander kliere kom ook in die vel voor, soos olie en geurkliere. Laasgenoemde skei kenmerkende reuke af wat gebruik word vir die identifisering van genera en spesies, terwyl dit ook gebruik kan word vir die afbakening van territoriums.
Die ligging van die geurkliere kan van spesie tot spesie verskil. Die onderkaak (mandibula) van soogdiere bestaan slegs uit 2 bene, die tandlysbene, wat aan die voorpunt van die ken aanmekaar geheg is. Dit artikuleer met die skedel by ʼn gewrigsvlak op die skwamosaalbeen (platbeen), terwyl die skedel met behulp van 2 oksipitale kondiele met die nekwerwels artikuleer. Die skedel bevat ook minder bene as die ander werweldiere, terwyl die wangbeen (sigomatiese boog, ʼn kombinasie van die skwamosaalbeen en jugale uitgroeisels) goed ontwikkel is.
Die breinkapasiteit is ook vergroot, wat tot die vergroting van die voorste breingedeelte gelei het. Dit het veroorsaak dat die diere kan leer om hul gedrag by veranderlike omstandighede aan te pas, en dat hul gedrag dus nie meer net tot onveranderlike, aangebore gedragspatrone (instink) beperk is nie. Soogdiere se sintuie is goed ontwikkel. Hul ore is doeltreffende gehoororgane met 'n ingewikkelde struktuur wat diep in die skedel geleë is. Karnivore en daglewende diere se oë is besonder goed ontwikkel, terwyl ander s'n swak is en by die blindemol (Spalax) heeltemal ontbreek.
Die soogdiergebit is baie gespesialiseer om by hul dieet aan te pas, en daarom het soogdiere net 2 stelle tande in hul leeftyd, naamlik die melk- en permanente stelle. Volwasse diere het hoogstens 3 snytande, 1 hoektand, 4 voormalers en 3 malers per kaakhelfte. Die meeste ordes het egter minder as 44 tande en die tandvorms kan ook na gelang van die diere se dieet baie wissel. Herbivore het goed ontwikkelde malers, karnivore het sterk hoektande en snyende voormalers, terwyl visetende diere, soos die tandwalvisse en dolfyne (orde Odontoceti), se tande almal dieselfde struktuur het.
Die baleinwalvisse (orde Mystacoceti) se kleintjies word met tande gebore, maar dit word kort daarna deur ʼn aantal horingplate (baleine) vervang, wat dan hul voedsel (plankton) uit die water sit. Die gebit kan ook by sommige ordes met gespesialiseerde diëte (byvoorbeeld insekte-eters) gedeeltelik of heeltemal ontbreek. Die bewegingsledemate van soogdiere is direk onder hul liggame geleë, terwyl reptiel liggame as 't ware tussen hul pole hang. Dit veroorsaak dat soogdiere doeltreffender as reptiele beweeg.
Die oorspronklike soogdiere het 5 vingers en 5 tone aan die uiteindes van hul ledemate gehad. Die ledemate het gedurende die soogdierevolusie baie veranderinge ondergaan en groot afwykings van die basiese plan kan tussen die verskillende ordes waargeneem word. Sommige ordes toon ʼn vermindering in die aantal vingers en tone, terwyl die aantal vingerkootjies baie by seelewende soogdiere toegeneem het ten einde die handoppervlakte te vergroot. Hoefdiere se ledemate word vir voortbeweging gebruik, terwyl ander diere se voorste ledemate ook as gryporgane gebruik word en dus groter vryheid van beweging moet hê.
Die kleintjies van visse, amfibieë en reptiele word nie deur hul ouers versorg nadat hulle uitgebroei het nie. Die kleintjies van soogdiere en voëls word vir 'n tydperk na geboorte versorg. Die ouersorg is belangrik vir die liggaamlike en gedragsontwikkeling van die jong diere, omdat hulle aangebore gedragspatrone deur 'n leerproses aangevul moet word. Die moeder dra in baie gevalle haar ervaring aan haar kleintjies oor. Navorsing met sommige spesies het getoon dat kleintjies wat in 'n vroeë stadium van hul moeders verwyder is, afwykende sosiale en seksuele gedrag toon.
Roofdierwyfies leer hul kleintjies ook hoe om te jag en hul prooi dood te byt, maar die kleintjies wat sonder moeders grootgemaak is, vang moeilik hul prooi. Die enigste eierlêende soogdiere (oviparie) is die voëlbekdiere (orde Monotremata). Die oorblywende 2 groepe soogdiere baar hul kleintjies lewendig (viviparie). Die moederdier word inwendig bevrug en die embrionale ontwikkeling vind ook in haar plaas. Nadat die dooierlose eiersel bevrug is (nou die sigoot), word dit met die eierleiers na die baarmoeder (uterus) vervoer en in die baarmoederwand ingeplant (implantasie).
Die uitruiling van voeding- en afvalstowwe tussen die embrio en die moeder vind deur middel van die plasenta plaas. Die plasentastruktuur wissel baie tussen die verskillende ordes en is oor die algemeen afwesig by die Monotremata en buideldiere. Na geboorte word die kleintjies met melk gevoed, wat van spesiale melkkliere afkomstig is. Die melkkliere open in die tepels en die aantal sowel as die ligging daarvan wissel baie in die verskil lende ordes.
Slegs die wyfies produseer melk. Soogdierkleintjies word in verskillende stadia van ontwikkeling gebore. Buideldierkleintjies (orde Marsupialia) verkeer tydens geboorte nog in 'n embrionale toestand. Hulle ondergaan verder ontwikkeling in 'n huidplooi, die buidel, waar hulle aan 'n tepel vasgeheg is. Die kleintjies van ander ordes, soos knaagdiere en roofdiere, word in 'n onderontwikkelde toestand gebore (altrisieel). Die kleintjies van die primate, byvoorbeeld ape, moet ook vir 'n lang tyd deur die ouers versorg word. Die kleintjies van hoefdiere word volledig ontwikkel gebore (prekosiaal) en hulle kan enkele ure na geboorte reeds saam met die kudde beweeg.
Moderne soogdiere word in 2 subklasse ingedeel: die subklas Prototheria, waarin die eierlêende soogdiere die orde Monotremata vorm, en die subklas Theria. Twee infraklasse word in die subklas Theria onderskei. Die infraklas Metatheria bevat die buideldiere (orde Marsupialia), terwyl die plasentale soogdiere tot die infraklas Eutheria behoort. In die infraklas word 16 ordes aangetref.
Die soogdiere het 'n lang geskiedenis. Hulle stam van die Cynodonta, wat tot die Therapsides behoort, 'n groep wat reeds voor die dinosourusse bestaan het. Tydens die mesosoïkum het daar baie groepe soogdiere bestaan, die meeste van hulle was nie groter as 'n muis nie en heelparty van hierdie vorme het aan die Kryt-Paleogeen-grens uitgesterf. Van die mesosoïese groepe soos die Multituberculata, Gondwanatheria en Dryolestida het hierdie uitwissing wel oorleef, maar het later uitgesterf.
'n Vereenvoudigde stamboom sien so uit:[2][3]
Cynodontia Mammaliaformes MammaliaPlacentalia
Ausktribophenida†
Monotremata
†
†
†
Daar is drie groepe wat KT-uitwissing oorleef het en vandag steeds bestaan:
Deur genetiese navorsing het dit duidelik geword dat die Placentalia in vier groepe verdeel kan word en in watter tydperk hulle ongeveer ontstaan het: die laat Kryt. Saam met die Monotremata en die Marsupialia is daar dus ses groepe huidige soogdiere. [4]
Mammalia_223Xenarthra_67
Afrotheria_73
Marsupialia_78
Die oudste groep wat reeds in die Trias, ongeveer 223 mj geleë ontstaan het, is die Monotremata. Hulle is die eendbekdier en die mierystervarke. Hierdie soogdiere is die enigste wat steeds eiers lê en 'n laer liggaamstemperatuur het. Hulle is ook die enigste nie-Theria wat steeds bestaan. Hulle produseer melk en soog die kleintjies as sy uit die eier gekruip het, maar die moeder het geen tepels nie.
Vandag word hulle steeds net in Australië en op Nieu-Guinea aangetref. Daar is egter 'n fossiel van hulle uit die paleoseen van Argentinië gevind. [5]
Ongeveer 164 mj geleë het die Theria verdeel in die Metatheria en die Eutheria. Nasate van die Metatheria, die Marsupialia of buideldiere word vandag -soos die kangaroe of die Tasmaniese duiwel- steeds in Australië en in Suid-Amerika aangetref. Noord-Amerika het ook een buideldier: die opossum. Hulle kry lewende jonge, maar die kleintjies is baie onderontwikkeld en bly in mama se buidel tot hulle groter geword het. Hulle suig vas aan 'n tepel.
Daar is sewe ordes, waarvan 3 in Suid-Amerika and die ander 4 in Australië
Xenarthra_67
Afrotheria_73
Euorchontoglires_77
Laurasiatheria_78
By die Eutheria, wat ongeveer 164 mj geleë verskyn, het 'n belangrike ontwikkeling plaasgevind. 'n Nuwe orgaan, die plasenta, het die verbinding tussen die moeder en die jong moontlik gemaak. Daardeur kan die kleintjie langer in die baarmoeder van sy moeder bly. Soogdiere wat se voortplanting 'n plasenta gebruik word die Placentalia genoem. Hulle is die grootste groep huidige soogdiere. Behalwe op Australië en Antarktika kom hulle op alle kontinente en in alle oseane voor.
In die Kryt-tydperk het die kontinente verder verbrokkel en daardeur het verskeie groepe Placentalia gevorm. Dit is moeilik om die presiese volgorde hiervan te bepaal, maar die nuuste werk van Tarver et al. (2015) sê dat eers (ongeveer 93 mj geleë) 'n noordelike groep, die Boreoeutheria, afgestig is van Gondwana s'n, die Atlantogenata. Daarná is die Atlantogenata omstreeks 90 mj verdeel in 'n Suid-Amerikaanse groep die Xenarthra en 'n Afrikaanse groep die Afrotheria. Die noordelike Boreoeutheria het later (ca. 87 mj) ook vertak in die Euarchontoglires en die Laurasiatheria.
Xenarthra_67
Afrotheria_73
Die Atlantogenata het op die suidelike kontinent Gondwana ontstaan, wat ná 'n paar miljoen jaar in Suid-Amerika (met die Xenarthra) en Afrika (met die Afrotheria) verder verbrokkel is.
Van hierdie Suid-Amerikaanse tak het net twee ordes oorgebly:
Hulle kom in Suid-Amerika voor, hoewel die armadillo ook in die Verenigde State aangetref kan word.
Aan die einde van die laaste Ystyd het baie megavorme verdwyn. Megalocnus het dalk 5000 jaar geleë nog op Kuba kan oorleef. Daar word gedink dat die mens hierdie vorme uitgewis het.[6]
Sirenia
Hyracoidea
Proboscidea
Tubulidentata
Macroscelidea
Chrysochloridae
Tenrecoidae
.jpg)
_(6437293107).jpg)
.JPG)
Die Afrikaanse kontinent was lank 'n eilandkontinent en hierdie Afrikaanse tak van die Atlantogenata se nasate het daar ses ordes gevorm:
Die meeste Afrotheria word ook vandag in Afrika aangetref, maar die slurpeters en die lamantyne het hulle voorkomsgebied oor die res van die wêreld uitgebrei. Baie van hulle -soos die mammoet- het later egter weer uitgesterf. Daar is lank gedink dat die Afrosoricida en die Eulipotyhpla (sien onder) tot een orde behoort, die Insectivora, maar genetiese inligtings het getoon dat dit glad nie waar is nie. Gouemolle en molle het amper dieselfde lewenswyse en sien amper dieselfde uit, maar die een behoort tot die suidelike Atlantogenata, die ander tot die noordelike Boreoeutheria.
Euarchontoglires_77
Laurasiatheria_78
Die Placentalia op die noordelike kontinente, die Boreoeutheria het omstreeks 85 mj geleë in twee groepe vertak. Vandag kan hulle nasate op alle kontinente behalwe Antarktika en ook in alle oseane aangetref word.
Daar is lank gedink dat die walvisse en dolfyne 'n eie orde Cetacea vorm en die seehonde 'n orde Pinnipeda, maar genetiese navorsing het bewys dat die walvisse taamlik naverwant aan die seekoeie is en binne dieselfde orde Cetartiodactyla behoort, saam met kamele, wildsbokke en skape. Die seehonde behoort ook in een orde saam met die leeus, die wolwe en so meer.
Die Eulipotyphla is lank saam met die Afrosoricida in een orde Insectivora geplaas, maar die genetika het bewys dat dit op gesigsbedrog berus.
In Suid-Amerika het lank 'n hoefdierorde Meridiungulata bestaan, wat in die laaste Ystyd uitgesterf het. Genetiese navorsing op fossiele reste dui aan dat ook hierdie groep tot die Laurasiatheria behoort en dalk aan die perde en renosters verwant was.[7]
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir soogdier.Soogdiere is enige van 'n verskeidenheid warmbloedige vertebrata-diere van die klas Mammalia, insluitend mense,
Vandag is daar ongeveer 5000 spesies wat tot 26 ordes behoort.
Alle huidige soogdiere is deur ses eienskappe gekenmerk.
hulle het ore wat drie klein beentjies bevat die onderkaak bestaan uit net een been hulle het melkkliere en die kleintjies word met moedersmelk gevoed hulle het hare, hoewel dit nie die hele lyf hoef te bedek nie. hulle het 'n hart met vier kamers, hoewel dit by die monotremata nie heeltemal volledig is nie. hulle is warmbloedig, hoewel monotremata 'n laer temperatuur hetDie meeste word ook gekenmerk daardeur dat hul lewend deur hul moeders gebaar word, maar daar is van die soogdiere wat eiers lê.
Meeste soogdiere leef op land, alhoewel daar ook soogdiere is wat in die oseaan leef, soos die dolfyn en walvis. Die enigste vlieënde soogdier is die vlermuis. Suid-Afrika het die vinnigste landsoogdier, die jagluiperd. Suid-Afrika het ook die langste soogdier, die kameelperd en die grootste land-soogdier, die Afrika-olifant.
Die naam "soogdiere" is gegee op grond daarvan dat die moeders hul kleintjies vir ʼn wisselende tyd met melk, afkomstig van die melkkliere, voed. Die diere toon ook 'n groot mate van ouersorg, wat noodsaaklik is vir die fisieke en gedragsontwikkeling van die jong diere.
Die soogdiere (klas Mammalia) is een van die werweldierklasse (subphylum Vertebrata). Die soogdiere se voorouers was die soogdieragtige reptiele (subklas Synapsida, orde Therapsida) en die diere het tydens die Perm en die Trias (280 tot 190 miljoen jaar gelede) geleef. Die Therapsida het aan die einde van die Trias uitgesterf, maar die soogdiere het toe reeds as klein, knaagdieragtige diertjies bestaan.
Die dinosouriërs het hulle heeltemal tydens die Jura en die Kryt oorheers, hoewel groot getalle van die klein diertjies blykbaar gedurende die tyd verder ontwikkel het. Die soogdiergeskiedenis is egter nie goed bekend nie, omdat daar tot dusver min fossiele uit die tydperk gevind is. Fossiele van buideldiere (infraklas Metatheria) en plasentale soogdiere (infraklas Eutheria) is in gesteentes, afkomstig uit die Tersiêr, gevind, wat daarop dui dat die 2 soogdierlyne reeds apart bestaan het.
Die buideldiere van daardie tyd het soos die hedendaagse opossums gelyk, terwyl die plasentale diere insekte-eters was wat soos groot spitsmuise gelyk het. Die soogdiere het aan die begin van die Mioseen (26 miljoen jaar gelede) die dominante klas gewerwelde diere gevorm. Drie groepe lewende soogdiere kan onderskei word: die eierlêende soogdiere (subklas Prototheria, orde Monotremata), die buideldiere (subklas Theria, infraklas Metatheria, orde Marsupialia) en die plasentale soogdiere (subklas Theria, infraklas Eutheria)
Los Mammalia (nome científicu) o mamíferos son una clas d'amniotes que s'estremen del restu pola so homeotermia, la caxada inferior formada por un solu güesu, el dentariu, con dientes perespecializaos, un paladar secundariu, el pelaxe, un olfatu perdesendolcáu, y sobre too, porque les femes producen lleche p'alimentar a les críes.
Apaecieron a finales del Triásicu, fai 210 millones de años.
Árbol filoxenéticu:
,_______ Morganucodonta + | __| ,___ Prototheria _____ Monotremata | | |___|___ Multituberculata + | | ,__ Metatheria (marsupiales) |___ Theria___| |__ Eutheria
Məməlilər (lat. Mammalia) - xordalılar tipinin onurğalılar yarımtipinə aid heyvan sinfidir. Məməlilərin sinfinə aid iki - İlk məməlilər (Prototheria) və Vəhşi heyvanlar (Theria) yarımsinifləri var.
Xarakterik xüsusiyyətləri bunlardır: körpə balalarını südlə bəsləyirlər, bədənləri tüklə örtülüdür. İnsan, Fil, inək, at, camış, keçi, şir və s. məməlilərə aiddir. Suda yaşayan balinalar da bu qrupa daxil olsa da, onların bədənlərindəki tüklər təkamül nəticəsində yox olmuşdur.
Məməlilər onurğalı heyvanların ən ali sinfidir. Məməli heyvanlar üçün bədənin tükİə örtülü olması, onların bala doğub südlə bəsləməsi, dodaqların əmələ gəlməsi, qulaq seyvanı və ya xarici qulağın olması, alt çənədə əlavə oynağın əmələ gəlməsi və beyin yarımkürələrində yeni qabığın əmələ gəlməsi, ürəkdən təkcə sol aorta qövsünün çıxması, bədən boşluğunun diafraqma pərdəsi ilə qarın və köks (sinə) boşluqlarına ayrılması və s. səciyyəvi əlamətlərdir.
Dünyada 4500-ə qədər məməli növü vardır. Məməlilərin balaları əsasən, müəyyən bir inkişaf dövrünü tamamlayana qədər analarının qarnında saxlanılır. Doğum zamanı balanın formalaşması məməli növünə görə dəyişir. Kor (və əsasən çılpaq) doğulan və bəzən illərlə anası tərəfindən böyüdülən məməli növləri olduğu kim, doğulduqdan qısa müddət sonra yeriməyə və ya üzməyə başlayan məməl növləri də var. Ancaq ümumilikdə balaların müəyyən müddət ana tərəfindən baxılması məcburidir. Dişi məməlilər balalarını zəngin tərkibli süd ilə qidalandırır.
Məməlilər müxtəlif böyüklükdə olur. Ən balaca məməli böcəklərlə qidalanan yarasa (Craseonycteris thonglongyai-3 sm, 1 qr); ən böyük məməli isə mavi balinadır (Balaenoptera musculus -35 m, 120ton). Məməlilərin bədəni isti və ya soyuq iqlimdə yaşamaq üçün fərqli xüsusiyətlərə sahibdir. Quru məməliləri qalın bir qış kürkünə , dəniz məməliləri isə dəri altında qalın bir yağ təbəqəsi və ya yağlanmış bir kürkə sahibdir. Bəi məməlilər qış yuxusuna yataraq bu dövrdə enerjiyə qənaət etmiş olurlar. Qidanın bol olduğu dövrdə yığdığı kaloriləri, qidanın az olduğu dövrdə yuxu zamanı sərf edirlər (sincablar, ayılar və porsuqlar kimi).
Məməlilər onurğalı heyvanların ən ali sinfidir. Dünyada bu sinfin 1229 cins, 153 fəsilə,29 dəstəyə aid. 31. Reqemi məlumdur (Mammal Species of the World, 2006). Məməlilər üçün bir sıra xüsusiyyətlər xarakterikdir. Onlar balalarını süd vəzilərindən ifraz olunan südlə bəsləyir. Məməlilər balalıqda inkişaf edən diri bala doğur. Kloakalılar isə yumurta qoyur. Bədən temperaturu sabit olub, ətraf mühitin temperaturundan asılı deyil. Bu da onların bütün iqlimlərdə aktivliyini təmin edir. Bədənləri tüklə örtülüdür. Məməlilərin çəkiləri 2 q-dan (сırtdan ağdiş: Suncus etruscus) 150 t-a kimi (göy balina: Balaenoptera musculus), uzunluqları isə 3 sm-dən (сirtdan aqdiş: Suncus etruscus) 33 m-ə qədər olur. Bədənləri çoxqatlı epidermisdən ibarət dəri ilə örtülüb. Dəridə çoxlu tər və piy vəziləri yerləşir. Tüklər, pulcuqlar (qunduzun quyruğu, kələzəoxşarların pulcuqları), dırnaqlar, caynaqlar və buynuzlar dərinin buynuz törəmələridir. Məməlilər insanda parazitlik edən bir çox helmintlərin aralıq, bəzən isə definitiv (son) sahibidir.
Məməlilərdə skelet, əsasən, daxili, bəzi növlərdə isə (armadil: Chaetophractus vellerosus) xaricidir. Onurğa boyun, döş, bel, oma və quyruq şöbələrinə bölünür. Boyun fəqərələri bütün məməlilərdə eyni saydadır (7 ədəd). Ətrafların sayı, adətən, iki cüt olur. Balinakimilərdə arxa ətraflar və çanaq reduksiyaya uğramışdır. Ətrafların skeleti çox davamlıdır. Bud sümükləri çox böyük yükə davam gətirə bilir (bəzi növlərdə 1500 - 2000 kq). Əzələ sistemi yaxşı inkişaf etmiş xüsusi əzələlər qrupundan ibarətdir.
Həzm sistemi bütün şöbələrdən ibarətdir və anal dəliklə bitir. Dişlər inkişaf edib (bəzi növlər, həmçinin dişsiz balinalar istisna olmaqla). Dişlər kəsici, köpək və azı dişlərinə bölünür. Qidalanmasına görə məməlilər otyeyənlər və ətyeyənlərə ayrılır. Tənəffüs sistemi ağciyərlər, traxeya, bronx, bronxiol və alveollardan ibarətdir. Qan-damar sistemi çox təkmilləşib. Ürək dörd kameralıdır. İki qan dövranı, sol aorta qövsü vardır. Yetkin eritrositlər nüvəsizdir. İfrazat sistemi bir cüt böyrəkdən, onlardan çıxan və sidik kisəsinə açılan axarlardan, sidik kanalından ibarətdir. Sinir sistemi yaxşı inkişaf etmiş beyin yarımkürələrindən, qırışlı və büküşlü beyin qabığından, beyincikdən ibarətdir. Hissiyyat orqanları da çox yaxşı inkişaf edib. Eşitmə orqanı xarici qulaq, xarici keçəcək, üç eşitmə sümüyü və səs qəbul edən aparatdan ibarətdir. Qoxu hissiyyatı da inkişaf edib. Lövhəcikli quruluşa malik burun boşluğu və burun labirinti vardır. Görmə və dadbilmə qabiliyyəti inkişaf edib. Daxili sekresiya vəziləri inkişaf edib. Cinsi yolla çoxalırlar. Cinsiyyət vəziləri dişilərdə və erkəklərdə cütdür. Mayalanma daxilidir və cinsi dimorfizm nəzərə çarpır.
Məməlilərin çoxu 45°S-yə qədər şaxtaya davam gətirir. Qütbdə yaşayan ağ ayılar 80°S –yə qədər soyuğa dözür.qəribə olsa da ev pişikləri bu sahədə rekord qazanırlar — 110°S. Qazlar 100°S şaxtaya dözür.Fillər tullana bilməyən tək məməlidir. Dəvəquşunun gözləri beynindən böyükdür.
Məməlilərin əksəriyyətinin bədəni baş,boyun,gövdə,quyruq və ətraflardan ibarətdir.Möhkəm və elastik dəridə tüklər,tər,piy,qoxu və süd vəziləri olur.
Həzm sistemi.Ağızda yerləşən dişlər qidanın tutulmasında və xırdalanmasında iştirak edir.Qida ağızdan udlağa,qida borusuna,mədəyə,əvvəl nazik və sonra yoğun bağırsağa keçir.Həzm olunmayan qalıqlar anusla xaric edilir.
Tənəffüs sistemi. burun boşluğu,burun-udlaq,qırtlaq,nəfəs borusu(traxeya),bronxlar və ağciyərlərdən təşkil olunmuşdur.
Qan-damar sistemi.Məməlilərin ürəyi dördkameralı olub,2 qulaqcıq və 2 mədəcikdən ibarətdir.Ürəyin sağ və sol hissələri bir-birindən tamamilə ayrıldığından arterial və venoz qanlar qarışmır.İstiqanlı heyvanlardır,bədən temperaturları sabitdir.
İfrazat sistemi.Paxlaşəkilli bir cüt böyrəkdən,bir cüt sidik axarı,sisik kisəsi və sidik kanalından ibarətdir.
Sinir sistemi.Məməlilərdə baş-beyin,digər onurğalılarda olduğu kimi,beşşöbəlidir.Beyin yarımkürələrinin üzəri boz maddədən ibarət qırışlı qabıqla örtülmüşdür.Boz maddəni sinir hüceyrələri əmələ gətirir.Məməlilərdə sinir sisteminin yaxşı inkişaf etməsi ilə əlaqədar mürəkkəb davranış hərəkətləri müşahidə edilir.
Hiss orqanları.Məməlilərdə eşitmə,görmə,qoxubilmə,lamisə,dadbilmə hissiyatı olur.Əksəriyyətində eşitmə orqanı yaxşı inkişaf etmişdir.Görmə orqanı 2 göz qapağına malik gözlərdən ibarətdir.Əksər məməlilərdə üçüncü göz qapağı qalıq halındadır.Həyat tərzindən və yaşadığı mühit şəraitindən asılı olaraq hiss orqanlarının inkişaf səviyyəsi müxtəlif məməlilərdə fərqlidir.Qoxubilmə hissiyatı su heyvanlarında zəif,quru həyat tərzi keçirən heyvanlarda isə daha güclüdür.Məməlilər üçün lamisə funksiyasını burunun və gözlərin kənarında olan uzun və sərt tüklər yerinə yetirir.
Məməlilər (lat. Mammalia) - xordalılar tipinin onurğalılar yarımtipinə aid heyvan sinfidir. Məməlilərin sinfinə aid iki - İlk məməlilər (Prototheria) və Vəhşi heyvanlar (Theria) yarımsinifləri var.
Xarakterik xüsusiyyətləri bunlardır: körpə balalarını südlə bəsləyirlər, bədənləri tüklə örtülüdür. İnsan, Fil, inək, at, camış, keçi, şir və s. məməlilərə aiddir. Suda yaşayan balinalar da bu qrupa daxil olsa da, onların bədənlərindəki tüklər təkamül nəticəsində yox olmuşdur.
Məməlilər onurğalı heyvanların ən ali sinfidir. Məməli heyvanlar üçün bədənin tükİə örtülü olması, onların bala doğub südlə bəsləməsi, dodaqların əmələ gəlməsi, qulaq seyvanı və ya xarici qulağın olması, alt çənədə əlavə oynağın əmələ gəlməsi və beyin yarımkürələrində yeni qabığın əmələ gəlməsi, ürəkdən təkcə sol aorta qövsünün çıxması, bədən boşluğunun diafraqma pərdəsi ilə qarın və köks (sinə) boşluqlarına ayrılması və s. səciyyəvi əlamətlərdir.
Dünyada 4500-ə qədər məməli növü vardır. Məməlilərin balaları əsasən, müəyyən bir inkişaf dövrünü tamamlayana qədər analarının qarnında saxlanılır. Doğum zamanı balanın formalaşması məməli növünə görə dəyişir. Kor (və əsasən çılpaq) doğulan və bəzən illərlə anası tərəfindən böyüdülən məməli növləri olduğu kim, doğulduqdan qısa müddət sonra yeriməyə və ya üzməyə başlayan məməl növləri də var. Ancaq ümumilikdə balaların müəyyən müddət ana tərəfindən baxılması məcburidir. Dişi məməlilər balalarını zəngin tərkibli süd ilə qidalandırır.
Məməlilər müxtəlif böyüklükdə olur. Ən balaca məməli böcəklərlə qidalanan yarasa (Craseonycteris thonglongyai-3 sm, 1 qr); ən böyük məməli isə mavi balinadır (Balaenoptera musculus -35 m, 120ton). Məməlilərin bədəni isti və ya soyuq iqlimdə yaşamaq üçün fərqli xüsusiyətlərə sahibdir. Quru məməliləri qalın bir qış kürkünə , dəniz məməliləri isə dəri altında qalın bir yağ təbəqəsi və ya yağlanmış bir kürkə sahibdir. Bəi məməlilər qış yuxusuna yataraq bu dövrdə enerjiyə qənaət etmiş olurlar. Qidanın bol olduğu dövrdə yığdığı kaloriləri, qidanın az olduğu dövrdə yuxu zamanı sərf edirlər (sincablar, ayılar və porsuqlar kimi).
Ar bronneged a zo un takson a renker er mellkeineged ha renket e vezont hervez ar boaz evel ur gevrennad abaoe Carl von Linné a rae Mammiferae (liester ar ger latin Mammifera) anezho. Unskourrennek eo an taxon-mañ a greder. Gourdadoù heñvel o deus bet ar bronneged ouzh re ar skrampviled ha re al laboused, an tri anezho o vezañ renket e takson an amnioted.
Ar fosiloù koshañ a zo bet deiziataet war-dro 220 milion a vloavezhioù e-pad amzervezh an Trias. An diforc'h diouzh ar skrampviled eo an disparti a weler etre eskern ar skouarn diabarzh hag an iskarvan.
An anv bronneged a zeu eus ar bronnoù o deus ar parezed evit magañ o mennoù gant o laezh. Gwagrennoù ar bronnoù a zeu eus kemmadur ul lodenn eus ar gwagrennoù-c'hweziñ.
Ar bronneged o deus ur gwad tomm hag e-touez al loened heñvelgwrez e vezont renket. Peurliesañ e vez o gwrez diabarzh padus ha war-dro 36-39° Celsius. Kemmus eo gwrez ar mennoù hag hini ar monotremed, ar gsenartred hag ar re a ya da c'hoañvaat. Daoust dezho bezañ ganet war an douar hag azazaet d'ar vuhez warnañ da gentañ, e kaver meur a hini azazaet d'ar vuhez dourel pe vorel.
War-dro 5400 spesad bronneged a zo, rummataet e 29 urzhiad, 153 c'herentiad ha 1200 genad.
Sinapsided eo ar bronneged. Gant div skodenn an askorn kilpenn eo koublet ar c'hlopenn ouzh an atlas, mell kentañ ar gouzoug. Bras a-walc'h eo volum ar c'hlopenn (ma keñverier anezhañ ouzh hini ar stlejviled da skouer) ha dre-se e c'hell degemer un empenn hag un ilpenn brasoc'h.
Div lodenn a ya d'ober kavenn ar genoù : e krec'h, lodenn ar c'hwesha hag an analiñ, hag en traoñ, lodenn ar chaokat. Dispartiet eo an div lodenn-se gant ur framm askornek ha diwar-se e c'hell ar bronneged analiñ ha chaokat er memes koulz. Un askorn nemetañ a ya d'ober ar garvan draoñ, koublet ouzh askorn an ividig.
Tri askorn bihan a ya d'ober ar skouarn grenn : ar stleug, ar morzhol hag an annev.
Lodenn galetañ ar skeledenn eo an dent ha dre-se n'anavezer bronneged karrekaet 'zo nemet diwar o dent.
Azasaet int ouzh ar pezh a vez debret gant al loen (kig, plant...). Lod eus ar bronneged zo dizant (ar merienaerien, ar pangolined, al lezireged...).
An darn vrasañ eus ar bronneged o deus seizh mell-gouzoug (c'hwec'h gant an ejened-mor hag an ounaoued ha nav gant lezireged ar genad Bradypus).
Bez' o deus pevar ezel (pe aspadennoù anezhe d'an nebeutañ, evel gant ar morviled da skouer), ul livenn-gein, kostezennoù hag ul lienenn-gig.
Ar blev a servij da reoliñ gwrez korf ar bronneged. Diorroet int e stummoù ispisial gant loened 'zo (pikoù an hoc'hed-dreinek, plakennoù an tatoued...)
Dispartiet eo kalon ar bronneged e daou gofig ha div skouarnig. An holl o deus gwagrennoù-laezh hag e vagont o re vihan gant al laezh produet gant ar parezed. An darn vrasañ o deus bronnoù, nemet loened an urzhiad Monotremata (an ornitorinked hag an ekidneed).
Meur a zoare d'en em vagañ a zo gant ar bronneged, lod anezho a zo hollzebrerien, reoù all kigdebrerien ha reoù all geotdebrerien. E-touez ar c'higdebrerien e kaver ar preizherien efedusañ hag ar pennoù-kizhier dreist-holl.
Ar bronneged a zo un takson a renker er mellkeineged ha renket e vezont hervez ar boaz evel ur gevrennad abaoe Carl von Linné a rae Mammiferae (liester ar ger latin Mammifera) anezho. Unskourrennek eo an taxon-mañ a greder. Gourdadoù heñvel o deus bet ar bronneged ouzh re ar skrampviled ha re al laboused, an tri anezho o vezañ renket e takson an amnioted.
Ar fosiloù koshañ a zo bet deiziataet war-dro 220 milion a vloavezhioù e-pad amzervezh an Trias. An diforc'h diouzh ar skrampviled eo an disparti a weler etre eskern ar skouarn diabarzh hag an iskarvan.
An anv bronneged a zeu eus ar bronnoù o deus ar parezed evit magañ o mennoù gant o laezh. Gwagrennoù ar bronnoù a zeu eus kemmadur ul lodenn eus ar gwagrennoù-c'hweziñ.
Ar bronneged o deus ur gwad tomm hag e-touez al loened heñvelgwrez e vezont renket. Peurliesañ e vez o gwrez diabarzh padus ha war-dro 36-39° Celsius. Kemmus eo gwrez ar mennoù hag hini ar monotremed, ar gsenartred hag ar re a ya da c'hoañvaat. Daoust dezho bezañ ganet war an douar hag azazaet d'ar vuhez warnañ da gentañ, e kaver meur a hini azazaet d'ar vuhez dourel pe vorel.
War-dro 5400 spesad bronneged a zo, rummataet e 29 urzhiad, 153 c'herentiad ha 1200 genad.
Els mamífers (Mammalia) són una classe de vertebrats que es caracteritzen principalment pel seu pelatge i per alimentar les cries amb llet secretada per glàndules mamàries. N'hi ha unes 6.400 espècies a tot el món, que es distribueixen en tres infraclasses: els prototeris (Prototheria), els metateris (Metatheria) i els euteris (Eutheria), que inclouen els humans. La seva mida va des del ratpenat de nas porcí (30–40 mm i 2 g) fins al rorqual blau (33 m i 181 t).
A banda dels monotremes, tots els mamífers donen a llum cries vives en lloc de pondre ous. La majoria tenen dents especialitzades. El grup més gran de mamífers, els euteris, es caracteritza per desenvolupar una placenta durant la gestació.[1] El cervell dels mamífers regula un sistema endotèrmic i un aparell circulatori que inclou un cor amb quatre cambres.[2] Les mames són una altra característica important dels mamífers i es troben a l'origen del seu nom científic, que deriva del llatí mamma.
Filogenèticament, el clade Mammalia es defineix com a tots els descendents de l'avantpassat comú més recent dels monotremes (equidnes i ornitorincs) i els teris (marsupials i placentaris).[3] Això significa que alguns grups de «mamífers» extints no pertanyen al grup terminal Mammalia, tot i que la majoria d'ells presenten totes les característiques típiques d'aquest grup. Sovint se'ls classifica en el clade sense rang dels mamaliaformes.
El llinatge mamiferoide divergí del llinatge sauròpsid a la fi del període Carbonífer. Els sauròpsids acabaren evolucionant en els rèptils i ocells d'avui en dia, mentre que la branca sinàpsida acabà conduint als mamífers. Els primers mamaliaformes aparegueren al període Triàsic,[4] mentre que els autèntics mamífers sorgiren durant el Juràssic.
Una de les característiques més importants dels mamífers és una capa de pèl, o pelatge.[5] Encara que algunes espècies (com per exemple els cetacis) no tenen pèl, evolucionaren d'avantpassats amb pelatge i presenten creixement capil·lar com a mínim durant l'estat embrionari. La majoria d'espècies estan gairebé cobertes de pèl durant tota la vida. Els pèls es componen principalment de la proteïna coneguda com a ceratina.[6] El pèl pot tenir diverses funcions:
La majoria de mamífers són heterodonts (tenen més d'un tipus de dents).[14] Es caracteritzen per tenir quatre tipus diferents de dents: les incisives, canines, les premolars i les molars. La quantitat de dents de cada tipus es representa mitjançant una fórmula dental.[14] Aquesta dentadura heterodonta és un tret diferenciador important respecte a la dentadura homodonta dels rèptils i té una importància capital en la classificació dels fòssils. La majoria de mamífers canvien les dents una vegada (són difiodonts).[14] Primer apareixen les dents de llet, que més tard són substituïdes per les dents permanents. Les molars no són substituïdes, car apareixen conjuntament amb les dents permanents.
Una característica exclusiva dels mamífers és la presència de tres ossets especials a l'orella: el martell, l'enclusa i l'estrep.[20][21] Es troben a l'orella mitjana, on reben la vibració de la membrana timpànica i la transmeten a la finestra ovalada de l'orella interna.
Els ossos de l'orella mitjana es diferencien segons el seu origen evolutiu. L'estrep prové de l'os hiomandibular, que en els peixos forma part del maxil·lar inferior i en la resta de vertebrats terrestres pren la forma de modíol.[14] L'enclusa i el martell provenen de l'os quadrat i l'articular. La membrana timpànica prové d'un os en forma d'anell, l'os timpànic.
En els altres vertebrats, l'os quadrat i l'articular formen l'articulació mandibular, que en els mamífers és substituïda durant el desenvolupament del fetus per una articulació temporomandibular que sorgeix en una altra part. Aquesta articulació està formada pels ossos dentaris i escatós.[14]
Al llarg de la seva història evolutiva, els mamífers han colonitzat una amplíssima varietat d'hàbitats i s'han diversificat molt. Un grup de mamífers s'ha adaptat a un mode de vida aquàtic. Els més adaptats a aquest mode de vida són els cetacis, amb la seva morfologia semblant a la dels peixos. Els seus membres anteriors s'han reconvertit en aletes, els posteriors han desaparegut i la cua s'ha transformat en una aleta caudal. En altres mamífers, com ara les foques o els manatís, la transició a una vida aquàtica és molt menys completa.[14] Els ratpenats són, juntament amb els ocells i els pterosaures del Mesozoic, els únics vertebrats capaços de volar. Tenen dits molt allargats que suporten el patagi.[14] Altres grups de mamífers han desenvolupat patagis independentment els uns dels altres. Aquestes membranes els permeten planar. Aquests grups inclouen els dermòpters, els esquirols voladors i els anomalúrids, a més de marsupials com els utes, els petàurids[30] i els acrobàtids. Altres mamífers s'han adaptat a un mode de vida subterrani, amb una anatomia cilíndrica i potes curtes que sovint utilitzen per excavar.[31] Moltes espècies tenen un mode de vida arborícola. Es distingeixen per la seva capacitat de manipular objectes per mitjà de polzes oposables i cues prènsils. Els que habiten als prats i altres hàbitats oberts solen tenir menys dits i presentar peülles, o peus endurits, mentre que altres tenen potes posteriors molt desenvolupades i es mouen saltant.[32] Molts mamífers, sobretot els més petits i els que viuen amagats, tenen el cos grassonet amb les potes curtes. En són exemples els rosegadors i els insectívors.
També hi ha grans diferències de mida. Els mamífers més menuts són el ratpenat de nas porcí i la musaranya etrusca,[33] que només pesen uns dos grams. El rorqual blau, en canvi, és probablement l'animal més gros que ha existit mai i pot arribar a pesar 180 tones, és a dir, 75 milions de vegades més que els mamífers més petits.[34]
Els mamífers s'han estès arreu del món. Es troben a tots els continents, a tots els oceans i a la majoria d'illes. Els monotremes només es troben a Austràlia i Nova Guinea,[35] mentre que els marsupials habiten a Oceania i les Amèriques.[36] Els placentaris es troben arreu del món, però fins a l'arribada dels humans a Austràlia només n'hi havia poques espècies: ratpenats i murins. La presència de mamífers a les illes remotes era bastant limitada abans de l'arribada dels humans i, en moltes d'elles, com ara Nova Zelanda, els ratpenats, les foques i els lleons marins eren els únics mamífers abans que hi arribés Homo sapiens.[37]
Els mamífers han colonitzat gairebé tots els hàbitats de la Terra. Habiten tant als deserts com a les jungles, l'alta muntanya i les regions polars. Una de les poques regions on no hi ha mamífers (tret de les estades temporals dels humans) és l'interior del continent antàrtic. Les profunditats del mar són el terreny de caça del catxalot.[38]
El mode de vida dels mamífers és tan variat com ho són la seva morfologia i els seus hàbitats. N'hi ha que són diürns, crepusculars i nocturns i d'altres que són actius de nit i de dia. També existeixen importants diferències en el comportament social. Alguns mamífers viuen en solitari, mentre que d'altres viuen en grups de fins a milers d'exemplars. Moltes espècies han desenvolupat un complex patró de comportament, establint una forta jerarquia dins el grup i comunicant-se mitjançant sons, gests o la coloració del cos. Tot i que no és el més habitual, també hi ha mamífers que utilitzen verí per defensar-se o per caçar (vegeu mamífer verinós).[39]
El sentit de l'olfacte té un paper important en el mode de vida dels mamífers, per exemple en l'alimentació i la reproducció. En aquesta última, la receptivitat per aparellar-se s'indica per mitjà de feromones. L'olfacte també és important en el comportament territorial, car hi ha espècies que marquen el seu territori amb orina, excrements o secrecions de glàndules especials.[40]
En general, el sentit de l'oïda està ben desenvolupat en els mamífers. L'ecolocalització és una forma especial d'oïda que permet determinar la posició de l'emissor o de preses potencials a partir de l'eco d'ones sòniques. És un tret molt característic dels ratpenats i dels odontocets, però també es dóna en altres grups.[41]
El tacte també serveix perquè els mamífers percebin el món que els envolta. Així doncs, moltes espècies han desenvolupat uns pèls tàctils especials (vibrisses) que tenen una sensibilitat extraordinària i es poden moure per mitjà de moviments musculars. La pell també és un òrgan sensorial.[42] Algunes parts del cos tenen una gran abundància de mecanoreceptors, com ara la punta dels dits dels primats i el nas o la probòscide d'altres espècies.[43] Generalment es considera que el mamífer amb el sentit del tacte més desenvolupat és el talp de musell estrellat.[44] També cal destacar els sensibles electroreceptors del bec dels monotremes, que detecten el moviment dels músculs de les preses.[45] El tacte també és sovint important en les relacions socials, per exemple quan dos individus de la mateixa espècie s'empolainen l'un a l'altre.
La importància de la vista és ben diferent. Sovint té un paper secundari, especialment en els mamífers que viuen sota terra, que sovint tenen els ulls poc desenvolupats. En canvi, altres mamífers com els gats i els primats tenen ulls grans i una vista relativament bona. La posició dels ulls també és decisiva. Mentre que la majoria de depredadors tenen els ulls al davant del cap, cosa que els dóna una visió estereoscòpica i, per tant, una estimació més precisa de la distància, les preses solen tenir-los als costats del cap, cosa que els proporciona un abast visual extremament ampli i els permet detectar ràpidament qualsevol amenaça.[46]
Un tret comú de tots els mamífers és el seu alt requeriment d'energia i, per tant, d'aliment en comparació amb altres animals de la mateixa mida. Això és degut a la regulació de la temperatura corporal. Algunes espècies consumeixen cada dia una quantitat d'aliment gairebé igual al seu pes. Quant al tipus d'aliment que mengen, hi ha molta varietat, amb herbívors, carnívors i omnívors. El nombre i la morfologia de les dents, juntament amb la configuració de l'aparell digestiu, indiquen el tipus d'aliment que consumeixen. Els carnívors tenen l'intestí curt per evitar que la ràpida putrefacció de la carn els enverini.[47] Els herbívors, que mengen aliments que solen ser més difícils de digerir, han desenvolupat una sèrie d'adaptacions per extreure el màxim de nutrients del seu aliment. Aquestes adaptacions inclouen un intestí més llarg, un estómac amb diverses cambres (com en els remugants o els cangurs)[47] i la cecotròfia dels rosegadors i els conills, que consisteix en la reingestió dels excrements. Les espècies purament folívores (com els coales o els peresosos) espremen al màxim els seus aliments pobres en nutrients passant llargs períodes de baixa activitat.[48]
La majoria de mamífers o bé practiquen la poligínia (un mascle s'aparella amb diverses femelles) o bé són promiscus (tant el mascle com la femella s'aparellen amb diverses parelles).[49][50] Com que les femelles han d'invertir molt de temps i energia en la gestació, els mascles poden tenir més cries que elles. Per això se sol donar una situació de poligínia en què pocs mascles es reprodueixen amb moltes femelles i la majoria de mascles es queden sense aparellar-se. En molts casos hi ha intensos combats entre mascles pel dret a aparellar-se i per guanyar-se la femella. Per consegüent, molts mamífers han desenvolupat comportaments o trets anatòmics complexos per la reproducció. Moltes espècies es caracteritzen pel seu dimorfisme sexual (els mascles sovint són significativament més grans i pesants que les femelles),[9] com a resultat de la pressió selectiva sobre els mascles per millorar les seves possibilitats d'aparellar-se.
Es calcula que un 3% de les espècies de mamífers tenen relacions monògames en què el mascle s'aparella amb una única femella durant el període de reproducció.[51][49] En aquests casos, el mascle sovint té un paper com a mínim parcial en la cria dels nounats. A vegades, el comportament reproductiu depèn de les condicions ambientals. Quan hi ha escassetat de recursos, el mascle s'aparella amb una única femella i ajuda a cuidar les cries. En canvi, si hi ha abundància d'aliments, la femella pot cuidar-les tota sola i els mascles s'aparellen amb diverses femelles.
La poliàndria (en què la femella s'aparella amb diversos mascles) és poc habitual en els mamífers.[52] En són un exemple els cal·litriquins, entre els quals és el mascle el que s'ocupa principalment de cuidar les cries.
Cal destacar diverses espècies de rates talp, un grup de rosegadors africans que inclouen els gèneres Cryptomys i Heterocephalus. Tenen un mode de vida eusocial. De manera similar a molts insectes, a cada colònia hi ha una única femella, anomenada «reina», que és fèrtil i s'aparella amb diversos mascles, mentre que la resta d'individus són estèrils i duen a terme les tasques necessàries per a l'aprovisionament del grup.[53]
Els mamífers es classifiquen en tres infraclasses segons el naixement de les cries:
Una característica dels monotremes és una obertura compartida per l'excreció i la reproducció, anomenada cloaca. El penis del mascle només expulsa semen i està partit a la punta. Els monotremes es diferencien de la resta de mamífers en què no donen a llum cries vives, sinó que ponen ous. Aquests ous són petits (entre deu i quinze mil·límetres de diàmetre) i per la seva closca cuirosa i el seu vitel gran recorden més als ous de rèptil que als d'ocell. La femella pon entre un i tres ous són covats per la femella durant aproximadament deu dies. Els nounats són calbs i petits i en el seu estat embrionari són comparables als nounats marsupials.[35]
Els marsupials presenten importants diferències respecte als placentaris en la morfologia del sistema reproductor. Els marsupials el tenen doble: les femelles tenen dos úters i dues vagines, mentre que els mascles tenen un penis partit o doble amb un escrot situat a la part anterior. La gestació és curta (entre dotze i quaranta-tres dies de mitjana) i el rècord el té el ratolí marsupial de cara ratllada, amb només 10,5-11 dies.[36] La majoria d'espècies no tenen placenta, però alguns d'ells (els coales, bàndicuts i bilbis, per exemple), sí que desenvolupen una placenta primitiva. Els nounats surten a través d'un canal situat entre les dues vagines, que en moltes espècies està destinat especialment a donar a llum. Les cries de marsupial són petites i poc desenvolupades en comparació a les dels placentaris. El pes de la cria és sovint menys de l'1% del pes de la mare; les cries dels pòssums de la mel pesen només cinc mil·lígrams, sent els nounats més petits de tots els mamífers. Les cries de marsupial tenen òrgans rudimentaris, però les potes anteriors estan ben desenvolupades car les cries s'han d'arrossegar pels seus propis mitjans fins a les mamelles de la mare.[36]
Molts dels marsupials, però no pas tots, tenen una butxaca (anomenada marsupi) en què es troben les mamelles. Les femelles de moltes espècies tenen un marsupi permanent, mentre que en altres la butxaca es desenvolupa durant la gestació i en altres les cries simplement es pengen de les mamelles de la mare, arrapant-se únicament a la seva pell o al seu pelatge. Els nounats s'agafen al mugró amb la boca i es mantenen així les primeres setmanes de vida. La lactància és més llarga que en els placentaris.[36]
Antigament es considerava la reproducció dels marsupials com més primitiva i menys desenvolupada que la dels placentaris. El desplaçament de molts marsupials per placentaris invasors contribuí a aquesta creença. Tanmateix, cal indicar que aquest «prejudici» ha anat desapareixent a mesura que es configurava la sistemàtica moderna i que es comprovava que molts marsupials tenien molt d'èxit dins els seus hàbitats. El mètode de reproducció dels marsupials també té avantatges: d'una banda escurça el temps de gestació, dur per la mare i de l'altra, permet que l'animal pugui tornar a criar més aviat en cas que la cria original mori.[36]
Els placentaris comprenen de llarg la majoria de mamífers. Els noms utilitzats per aquest tàxon són un xic desafortunats: «placentaris» no és prou precís, car alguns marsupials tenen una placenta senzilla. Un altre terme considerat sinonímic, «euteri», ve dels mots grecs ευ eu i θηρίον theríon, que signifiquen «bèstia ben desenvolupada». Aquesta etimologia reflecteix un prejudici sense base en la sistemàtica actual.
La característica clau dels placentaris és el trofoblast (la capa cel·lular externa d'un òvul).[54] Aquesta capa és una barrera immunològica i fa possible un llarg període de desenvolupament a l'úter. Els marsupials no tenen cap trofoblast i per tant la gestació ha d'acabar abans que el sistema immunitari de la mare comenci a actuar. La placenta dels placentaris es caracteritza per l'al·lantocori (un tipus de microvellositat).[55] Aquesta vellositat assegura que l'embrió s'alimenti correctament.
La durada de la gestació i el nombre de nounats també depèn del mode de vida. Les espècies precoces (com per exemple els carnívors o els rosegadors) tenen una gestació curta i tenen més cries per ventrada, mentre que les espècies altricials (com els artiodàctils) presenten una gestació llarga i donen a llum menys cries per ventrada.[56] Així doncs, en algunes espècies d'hàmster la gestació dura només setze dies, mentre que en l'elefant africà pot durar fins a vint-i-cinc mesos.
Una altra característica exclusiva dels mamífers és que les femelles alimenten els nounats amb llet, un líquid alimentari que produeixen les glàndules mamàries. Les glàndules mamàries s'agrupen en complexos de glàndules («complexos mamaris») externs, que solen acabar en un mugró.[14] Els monotremes en són una excepció, car les seves cries xuclen la llet directament de les glàndules mamàries sota el pelatge de la mare.[35] El nombre de mamelles difereix entre espècies i està relacionat amb el nombre de cries per ventrada, de manera que els humans o els cavalls només en tenen dues i els tenrecs comuns en tenen vint-i-quatre. La lactància es prolonga fins que la cria és capaç de menjar i digerir aliment sòlid per si mateixa.
La lactància té importants conseqüències per les cries i per la femella. Els nounats reben sense gaire esforç un aliment ric en lípids i en nutrients, que els garanteix un creixement ràpid, però a expenses de la mare.[14] És rar que les femelles alletin cries que no són seves i només algunes espècies (com els lleons) ho fan. En la majoria de casos, la femella també cuida de les cries en altres aspectes. La lactància requereix molt de temps i energia de la mare.
L'esperança de vida dels mamífers és tan variada com el seu mode de vida o la seva fisiologia. En general, les espècies petites viuen menys que les grans, però els ratpenats en són una excepció. Mentre que els mascles de ratolí marsupial moren a l'edat d'uns onze mesos, després d'haver-se aparellat per primer cop, hi ha mamífers més grans que poden viure diverses dècades. Cap de les espècies terrestres no s'acosta a la longevitat dels humans, que per mitjà de les millores en la medicina han arribat a una longevitat màxima de 122 anys (Jeanne Calment).[57] Després dels humans, els elefants són els mamífers terrestres amb una major esperança de vida, arribant als 80 anys. Tanmateix, moltes balenes viuen molt més temps. El mamífer més vell conegut és una balena de Groenlàndia que tenia 211 anys.[58]
Sens dubte, els mamífers han marcat la història dels humans de manera decisiva. Des de temps immemorials, els humans se n'han menjat la carn i n'han utilitzat el pelatge i els ossos. Se'ls ha fet servir com a animals de sella i de càrrega. Encara avui se n'extreu llet i se'ls utilitza com a animals de guàrdia i de laboratori. De la mateixa manera, els humans també han influït de forma important la majoria de mamífers. Moltes espècies han estès el seu àmbit de distribució gràcies als humans. Tanmateix, les seves poblacions són sovint delmades per la caça i per la destrucció del seu hàbitat i se n'ha reduït la difusió. Molts mamífers s'han extingit per l'acció directa o indirecta dels humans.
Els humans han domesticat una sèrie de mamífers pel seu valor econòmic. Aquests animals domèstics es coneixen amb el nom de bestiar. A més, també es cacen animals salvatges i es crien animals semidomèstics que viuen a l'exterior i que són «recol·lectats» periòdicament (per exemple, en boscos o la cria de vaques i cavalls a Amèrica).
Un dels motius més importants per la caça o cria de mamífers és el consum de la seva carn, que és valorada pel seu alt contingut en proteïnes i lípids. Al món occidental es consumeix sobretot la carn de bou i de porc i en menor mesura la carn d'ovella, de cabra, de cavall i de cérvol. En altres cultures i tribus d'arreu del món es caçaven i encara es cacen criatures molt diverses, des dels armadillos, que a Sud-amèrica es consideren una delicadesa, fins als equidnes, que a Nova Guinea són un plat habitual.[59]
El pelatge i la pell de molts mamífers diferents també són recursos utilitzats pels humans. Les ovelles són esquilades i la pell de les vaques i altres animals és convertida en cuir. Antigament es mataven animals per produir roba, mantes i moltes altres coses. Encara avui en dia és important la indústria de la pell, que manté xinxilles, visons, martes, llúdries i ossos rentadors, entre d'altres, a les seves granges. Sent una indústria que produeix articles purament de luxe, la indústria de la pell és un blanc habitual de les crítiques dels defensors dels drets dels animals.[60]
A més de la carn i del pelatge, s'utilitzen moltes altres parts del cos dels mamífers. En són exemples les banyes i els ossos, que s'utilitzaven com a eines i materials de construcció, l'oli i l'espermaceti de les balenes o el vori, a més de parts que per motius religiosos, supersticiosos, cerimonials, d'estatus, o (com a mínim en teoria) medicinals, han estat utilitzades, com ara les banyes de rinoceront.
També es crien mamífers per obtenir-ne llet. La llet de vaques, amb un 85% de la producció, té el paper més important. En menor mesura també s'obté llet de les ovelles, cabres, dels cavalls, ases, búfals domèstics o caribús, entre altres animals.[5]
A causa de la seva gran mida i la seva força, alguns mamífers són utilitzats com a animals de càrrega i de sella. En són exemples els cavalls, els ases, els bous, els búfals domèstics, els elefants asiàtics, els camells i els gossos (vegeu gos de càrrega). Amb la mecanització de l'agricultura i la difusió dels automòbils, aquest ús dels animals s'ha reduït molt als països industrials del món occidental i sovint es practica només com una afició o un esport. Encara es fan servir cavalls a la policia per motius oficials. Tanmateix, a les parts subdesenvolupades de la Terra, l'ús de les bèsties encara està molt estès.[61]
Pels mateixos motius, els humans han utilitzat bèsties per a usos militars des de l'antiguitat. Fins al segle XIX, la cavalleria era essencial per dur a terme operacions ràpides al camp de batalla, que sovint eren decisives. També, des de l'antiguitat i fins a principis de l'edat moderna, s'utilitzaren elefants de guerra per trencar els rangs de l'enemic;[62] és cèlebre el seu ús pel general cartaginès Anníbal durant la Segona Guerra Púnica. En els exèrcits moderns, també s'han utilitzat mamífers per operacions militars, com per exemple els gossos antitanc utilitzats per les forces soviètiques contra els tancs alemanys.[63] En temps més recents, l'exèrcit estatunidenc ha entrenat dofins antimines.[64]
Els mamífers també són utilitzats sovint com a animals de vigilància, sobretot els gossos i els gats domèstics.
També està estesa la utilització d'animals de laboratori.[65] En aquest cas s'utilitzen sobretot primats (com ara el macaco rhesus o les mones esquirol) i rosegadors. També se'ls utilitza en estudis cognitius i en el viatge espacial.[66] La polèmica sobre la utilitat real d'aquestes pràctiques és intensa.
Els animals domèstics són aquells que es tenen no per la seva utilitat econòmica, sinó per plaer i afecte. Entre ells hi ha alguns mamífers: rosegadors com els hàmsters daurats, conills porquins, degús, xinxilles, ratolins, rates i els conills. Actualment també es tenen gossos i gats només com a animals de companyia i no per la seva funció com a animals de vigilància o de caça. Entre els animals domèstics exòtics es troben els ximpanzés, petaures del sucre o porcs. En algunes espècies és problemàtic o fins i tot impossible tenir-les com a animals de companyia, per la dificultat de donar-los un hàbitat adequat i per la transmissió de malalties en ambdues direccions.[70]
També cal destacar la importància d'alguns mamífers pel turisme, com per exemple a les reserves africanes. Una conseqüència positiva d'aquesta pràctica és que la protecció dels animals també ha aconseguit beneficis econòmics, mentre que un aspecte negatiu és que els animals sovint són molestats en el seu hàbitat natural. Una variant de l'ús turístic dels mamífers és la seva caça per «esport». Aquestes morts, innecessàries i que només es fan per aconseguir trofeus de caça, són molt criticades.[68]
Per molts dels motius mencionats, els humans no s'acontentaren de caçar certes espècies, sinó que també intentaren domesticar-les i criar-les. La domesticació del bestiar començà fa almenys 10.000-15.000 anys, mentre que l'evidència genètica indica que en el cas del gos, aquest procés podria haver començat fa més de cent mil anys. Al segle VIII aC possiblement ja es domesticaren les cabres,[71] ovelles[72] i vaques salvatges.[73] Una mica més tard foren domesticades les cabres, ovelles, vaques i porcs domèstics.[74] Al principi, el bestiar era una font d'aliment i més endavant es començaren a utilitzar els mamífers com a animals de càrrega, com ara els cavalls[75] i les llames cap al segle III aC. Els estudis genètics mostren que el procés de domesticació es repetí en regions diferents independentment l'una de l'altra.
Els animals perjudicials són aquells que provoquen danys als humans o a l'ecosistema. El concepte és de caràcter principalment econòmic i no representa cap mena de classificació biològica.
Alguns mamífers són considerats plagues de l'agricultura o dels aliments, és a dir, s'alimenten o bé a les zones destinades a l'agricultura o bé als dipòsits d'aliments. La creació excessiva de zones agrícoles causa una disponibilitat excessiva de menjar per moltes espècies que permet que es multipliquin i per tant que causin més danys. Això és especialment freqüent als països en vies de desenvolupament. Entre les plagues d'aliments més conegudes es troben els ratolins i les rates o rates negres,[76] que s'estengueren amb els humans i que han arribat arreu del món. Alguns animals (com els megaquiròpters i nombrosos rosegadors) s'alimenten directament dels camps de vegetals, mentre que els animals subterranis poden danyar les arrels. L'economia bovina veu un problema en els carnívors; almenys dues espècies, la guineu de les Malvines[77] i el llop marsupial,[78] s'han extingit per la seva caça. De manera similar, la indústria pesquera competeix amb les foques i altres mamífers piscívors i els persegueix.
L'amenaça que representen els animals considerats «perjudicials» és incerta i sovint exagerada. Els humans són sovint la causa principal del xoc, envaint l'hàbitat dels animals. Amb la transformació de molts ecosistemes a zones dedicades a l'agricultura, moltes espècies es veuen obligades a buscar altres fonts d'alimentació. Així doncs, competeixen amb els interessos econòmics, cosa que fa que siguin perseguides. Tanmateix, se les caça, enverina i persegueix d'altres maneres de manera excessiva, cosa que sovint és fatal per la població.
A vegades, els humans són amenaçats directament per mamífers. Romanen arrelats a la consciència popular els casos de grans carnívors antropòfags, entre els quals el tigre té una reputació destacada com a menjador d'homes. Tanmateix, les morts causades per atacs de carnívors es limiten a uns pocs casos per any. Els mamífers són més perillosos com a portadors de malalties. Així doncs, cada any moren entre trenta i setanta mil persones de ràbia,[79] la majoria dels quals en països subdesenvolupats. La causa de contagi més freqüent són les mossegades d'animals infectats, com ara gossos, gats, toixons, ossos rentadors o ratpenats. Una altra malaltia destacada és la pesta, transmesa per puces que parasiten les rates negres i altres rosegadors, que a vegades pot contagiar-se als humans.[80] Les epidèmies i pandèmies de la pesta costaren milions de vides humanes durant la Pesta Negra del segle XIV, quan morí aproximadament un terç de la població europea.[81][82]
Molts mamífers tenen un paper rellevant en la història cultural. Animals especialment grans, forts o perillosos són animals heràldics o símbols de tòtems o de clans. Molts mamífers són considerats «animals sagrats» com a manifestacions de divinitats i reben una protecció especial, com ara les vaques sagrades o els langurs grisos a l'Índia o els gats i el xacal daurat a l'Antic Egipte.[83] D'altra banda, molts mamífers foren vists com a representants d'una força demoníaca, com els ratpenats o els gats.[84] Abunden les representacions estereotípiques de les característiques d'algunes espècies, com la ignorància de l'ase o l'astúcia de la guineu, que apareixen en moltes rondalles i contes de fades i que en alguns casos han passat a convertir-se en insults.[85]
Amb la seva intervenció a la naturalesa, els humans són responsables del declivi o extinció d'algunes espècies de mamífers. Es discuteix fins a quin punt la caça que en feren els humans és responsable de l'extinció de nombrosos mamífers gegants a la fi del Plistocè (fa entre 50.000 i 10.000 anys); aquesta extinció es correspon, almenys parcialment, amb l'expansió dels humans (vegeu també Història evolutiva).[86] A partir de les cròniques i de les representacions, queda clara la reducció de la difusió de moltes espècies des de l'antiguitat. La situació actual també és compromesa per molts tipus de mamífers. La Unió Internacional per la Conservació de la Natura (IUCN) llista un 25% de tots els mamífers) com a en perill greu o espècie amenaçada.[87] Tres espècies, l'òrix blanc, la gasela saudita i el turó de peus negres, s'han extingit a la naturalesa, és a dir, només en queden en els programes de cria i protecció dels humans.[87] Les causes de l'amenaça envers moltes espècies es troben principalment en la cada dia major pèrdua d'hàbitats per la seva transformació en zones agrícoles o poblats, així com la caça que fan els humans dels animals que troben útils o perjudicials. Un altre factor és la destrucció de l'equilibri natural amb la introducció voluntària o involuntària d'espècies invasores. Les espècies natives poden ser perseguides per gossos i gats salvatges o poden trobar-se competint pels aliments amb ratolins, rates, llebres, especialment en regions on aquestes espècies no habitaven (com Austràlia o moltes illes) i això causa un gran problema.[88]
Per aquestes causes, segons la UICN s'extingiren setanta-tres espècies de mamífers als últims segles, entre les quals el bàndicut de peus de porc, quatre espècies de cangur, el llop marsupial, la guineu de les Malvines, tres espècies de gasela, l'antílop blau, la vaca marina de Steller,[89] dotze espècies de ratpenats i nombrosos rosegadors com ara algunes huties o les huties gegants. Es tem que aquesta llista pugui allargar-se en els pròxims anys.
En contra del que afirmen teories avançades a mitjans del segle XX, els mamífers probablement formen un grup monofilètic. Això vol dir que descendeixen tots d'un mateix avantpassat comú i que inclouen tots els descendents d'aquest avantpassat comú. Les seves tres infraclasses (Prototheria, Metatheria i Eutheria) també són tàxons monofilètics. La majoria de models sistemàtics reuneixen els metateris i els euteris dins el clade Theria en contrast amb els prototeris.[90] Tanmateix, alguns investigadors creuen que els monotremes evolucionaren dels marsupials.
La sistemàtica esdevé més incerta quan s'hi inclouen tàxons fòssils. A més de les habituals diferències d'opinió dels científics, cal afegir-hi el fet que moltes espècies només es coneixen per fragments de dents o de parts de la mandíbula. L'examinació detallada de les dents és per tant un dels criteris clau per estudiar l'evolució dels mamífers.
Els mamífers evolucionaren dels sinàpsids, un grup de rèptils que es caracteritza per una única fossa temporal i que prosperaren al Permià.[91] Dins dels sinàpsids evolucionaren els teràpsids, coneguts com a rèptils semblants als mamífers, que ja mostraven característiques dels mamífers com ara una dentadura variada i possiblement pèl corporal.[92] Un dels grups de teràpsids eren els cinodonts, que destacaven, entre altres coses, pel seu cervell més gran i la forma especial del maxil·lar. Els mamífers i els seus parents més propers componen el clade Eucynodontia, el representant més conegut del qual era Cynognathus. Clades germans dels mamífers són els triteledòntids, un grup d'animals carnívors molt petits, o els tritilodòntids, un grup d'herbívors de fins a un metre de longitud. Cadascun d'aquests grups té els seus trets anatòmics, però la majoria de científics donen l'avantatge als triteledòntids.[93]
Els teràpsids no mamífers foren desplaçats gradualment pels dinosaures i els últims s'extingiren al Cretaci inferior.[94]
És difícil determinar quin és el mamífer més antic conegut. Alguns animals mostren característiques de transició entre els rèptils i els mamífers en la configuració de l'orella, el maxil·lar inferior, l'articulació de la mandíbula i les dents. Molts científics els defineixen com a Mammaliaformes o Protomammalia i no els classifiquen com a mamífers en sentit estricte (sensu stricto), mentre que d'altres estenen el terme «mamífer» (sensu lato).
Un possible cladograma simplificat d'aquest grup:
Mammaliaformes––Mammalia
Els mamífers en sentit estricte (Mammalia sensu stricto), per delimitar-los dels mamífers en sentit ampli o mamaliaformes, són definits com el grup que formen l'últim avantpassat comú de tots els mamífers actuals així com tots els seus descendents. Aquest tàxon existeix com a mínim des del Juràssic mitjà, però l'evolució dins aquest grup és molt discutida.
En general, els mamífers del Mesozoic eren petits i la majoria només arribaven a la mida dels ratolins o les rates. Les seves dents indiquen que la majoria d'espècies s'alimentaven d'insectes i altres invertebrats i la forma del seu cervell i els seus òrgans sensorials indiquen un mode de vida principalment nocturn. Encara es manté la pregunta de per què la majoria de mamífers del Mesozoic conservaren una mida, una fisiologia i un mode de vida relativament homogenis, mentre que en un període evolutivament molt curt (uns cinc milions d'anys) a principis del Cenozoic conegueren una important radiació quant a la mida i l'alimentació. La causa d'això sol ser considerada la competició dels dinosaures, que mentre existiren exerciren una pressió selectiva que impedí l'evolució de mamífers grans.[104] A vegades, aquesta teoria és posada en dubte: basant-se en l'enorme diferència de mida i de mode de vida respecte als dinosaures, que eren principalment diürns, hauria d'haver existit almenys una classe de mamífers de mida mitjana. Per això s'han suggerit altres causes de tipus fisiològic, com ara una baixa capacitat de baixar la temperatura corporal o uns aparells masticatori i digestiu encara no totalment desenvolupats.
En temps més recents hi ha hagut nous descobriments que mostren un grau d'especialització més alt dels mamífers del Mesozoic. Castorocauda era almenys parcialment aquàtic,[105] Volaticotherium estava dotat de membranes per planar i Fruitafossor tenia adaptacions per menjar insectes semblants a les dels ossos formiguers. Finalment, Repenomamus, del Cretaci inferior de la Xina, arribà a una mida de més d'un metre i el seu pes es calcula entre dotze i catorze quilograms. És el mamífer del Mesozoic més gran conegut fins ara i s'alimentava de dinosaures petits.[106]
Els mamífers estaven limitats a Nord-amèrica, tret d'algunes zones aïllades de l'est d'Àsia. Entre els grups més antics encara vivents es troben els opòssums, els avantpassats dels quals daten del Cretaci. Els euteris es diversificaren en els quatre superordres coneguts avui a partir de la investigació genètica: els xenartres, els afroteris, els laurasiateris i els euarcontoglirs. A això hi contribuïren moviments tectònics, com ara la fragmentació de Gondwana. Aquesta separació es data principalment per mitjà de la investigació molecular genètica, car les restes fòssils de placentaris del Cretaci inferior són escasses i fins ara només se n'han trobat a Nord-amèrica i l'est asiàtic. Entre els tàxons més coneguts d'aquesta època hi ha Asioryctes; els primers leptíctids, que possiblement serien els avantpassats dels insectívors;[107] els zalambdalèstids (possibles avantpassats dels rosegadors); els zhelèstids (possibles avantpassats dels ungulats) i Cimolestes (possiblement l'avantpassat més antic dels carnívors). Tanmateix, la seva relació amb els tàxons actuals sol ser discutida i els mamífers que es poden relacionar sense cap mena de dubte a les espècies actuals no aparegueren fins al Paleocè.
Amb l'excepció dels multituberculats, la majoria d'aquests tàxons s'extingiren a la fi del Cretaci.
Amb l'extinció dels dinosaures no aviaris quedaren molts nínxols ecològics lliures, que foren ocupats per una multitud de mamífers nous. Al llarg del Cenozoic, els mamífers es convertiren en el grup dominant de vertebrats terrestres. Aparegueren els ordres actuals amb un procés evolutiu que no fou de cap manera lineal, sinó que hi hagué culs de sac evolutius, processos de substitució i fins i tot extincions de grups sencers de mamífers. El camí evolutiu d'alguns grups (com els cavalls i els elefants) es coneixen relativament bé a partir de troballes de fòssils. Sud-amèrica seguí una evolució especial a causa del seu aïllament de la resta de continents durant gran part del Cenozoic. Amb aquesta situació insular, moltes espècies ocuparen els nínxols ecològics i es desenvolupà una fauna única, amb animals com els esparassodonts, un grup de marsupials carnívors; els paucituberculats, un grup de marsupials amb moltes espècies del qual encara viuen els opòssums rata i els ungulats sud-americans (Meridiungulata). Amb la creació del pont de terra mesoamericà arribaren mamífers del nord i desplaçaren en gran part les espècies endèmiques.[108]
La majoria d'ordres de mamífers es coneixen ja de l'Eocè, fins i tot els avantpassats de grups altament especialitzats com els ratpenats i els cetacis. En el mateix període també aparegueren les primeres formes gegantines com Uintatherium. Aquest desenvolupament culminà en els indricoteris, que amb una alçada de 5,5 metres a l'espatlla i un pes d'entre 10 i 15 tones són els mamífers terrestres més grans coneguts.[109]
Els mamífers assoliren la seva màxima diversitat al Miocè; des d'aleshores, les condicions climàtiques s'anaren deteriorant contínuament fins a les glaciacions del Plistocè. La cruesa del clima i la influència humana han causat des d'aleshores una reducció de la diversitat de mamífers.
A la fi del Plistocè (fa 50.000 - 10.000 anys) tingué lloc una extinció en massa dels mamífers grans. Amb l'excepció dels que vivien a Àfrica i el sud d'Àsia, s'extingiren totes les espècies d'un pes superior a mil quilograms i el 80% de les espècies d'entre cent i mil quilograms. A Austràlia el procés es desenvolupà fa entre 51.000 i 38.000 anys, amb l'extinció, entre d'altres, de Diprotodon, Thylacoleo i el cangur gegant, de fins a tres metres d'alçada. A Euràsia, el procés s'estengué més en el temps, fa entre 50.000 i 10.000 anys i el seu punt àlgid fou a la fi de la glaciació de Würm. Entre les espècies extintes a Europa abans del 10000 aC es troben el mamut llanut, el rinoceront llanut, el cérvol gegant, el bisó de les estepes, el lleó de les cavernes i l'ós de les cavernes. A Amèrica, l'extinció fou bastant curta (fa 11.000 - 8.000 anys) i s'extingiren, entre d'altres, mamuts, mastodonts i altres proboscidis, dents de sabre, peresosos gegants i gliptodonts.[110]
Encara es discuteix fins a quina mesura foren responsables d'aquesta extinció els canvis climàtics o la intervenció humana (extinció de l'Holocè). Quant a la caça, l'extinció es correspon almenys parcialment amb l'expansió dels humans i en cap fase d'extinció anterior no s'havia vist una tal limitació a les espècies més grans. A més, l'escalfament després de la glaciació de Würm hauria d'haver augmentat la biodiversitat, com sol passar quan el clima esdevé més càlid. Els valedors de la teoria de l'extermini pels humans indiquen un procés anàleg a les illes que foren colonitzades més tard. Així doncs, a Madagascar, colonitzat des de fa aproximadament 1.500 anys, s'hi extingiren en els segles següents a l'arribada dels humans els hipopòtams que hi habitaven, així com grans primats com el lèmur gegant Megaladapis. En canvi, els científics que s'oposen a aquesta teoria argüeixen que els mètodes de caça primitius dels humans prehistòrics no podrien haver tingut un impacte tan profund sobre les poblacions de mamífers i posen l'exemple d'Àfrica, on els humans arribaren molt abans i tanmateix no hi hagué cap extinció significativa. El canvi climàtic també fou complex fins a un punt que s'ha de valorar una multitud de factors.[86]
En temps més recents s'han multiplicat les teories que responsabilitzen una mescla d'ambdós factors per aquesta extinció en massa. Així doncs, la caça pels humans hauria estat el cop de gràcia per espècies delmades pels canvis climàtics. També podrien haver jugat un paper factors ecològics: l'expansió dels boscos fou fatal per les poblacions de grans mamífers herbívors. Segons alguns científics, l'agricultura itinerant també podria tenir part de la culpa.
Aquesta discussió no té només un component científic, sinó també un component antropològic, depenent de si aquesta extinció en massa es considera l'última d'una sèrie d'extincions naturals o si es considera la primera intervenció destructiva de la humanitat en el medi ambient.
Els mamífers se subdivideixen en 25–30 ordres repartits en tres infraclasses. Els euteris inclouen quatre superordres i els metateris n'inclouen dos. Vegeu Classificació dels mamífers per a una sistemàtica més detallada amb totes les famílies.[90]
Notes:
La classificació sistemàtica dels mamífers es basa en part en anàlisis moleculars genètiques. Com que això no és possible amb els grups extints, aquests costen d'encaixar dins la sistemàtica. Sistemes com el proposat per McKenna i Bell, que inclouen tant els ordres vivents com els extints, es contradiuen en part amb la sistemàtica presentada aquí. Aquesta és la llista d'ordres extints de marsupials i d'euteris.
Ordres extints de metateris:
Ordres extints d'euteris:
Els ordres més antics de mamífers, que no pertanyen ni als placentaris ni als marsupials, estan resumits més amunt.
Els mamífers (Mammalia) són una classe de vertebrats que es caracteritzen principalment pel seu pelatge i per alimentar les cries amb llet secretada per glàndules mamàries. N'hi ha unes 6.400 espècies a tot el món, que es distribueixen en tres infraclasses: els prototeris (Prototheria), els metateris (Metatheria) i els euteris (Eutheria), que inclouen els humans. La seva mida va des del ratpenat de nas porcí (30–40 mm i 2 g) fins al rorqual blau (33 m i 181 t).
A banda dels monotremes, tots els mamífers donen a llum cries vives en lloc de pondre ous. La majoria tenen dents especialitzades. El grup més gran de mamífers, els euteris, es caracteritza per desenvolupar una placenta durant la gestació. El cervell dels mamífers regula un sistema endotèrmic i un aparell circulatori que inclou un cor amb quatre cambres. Les mames són una altra característica important dels mamífers i es troben a l'origen del seu nom científic, que deriva del llatí mamma.
Filogenèticament, el clade Mammalia es defineix com a tots els descendents de l'avantpassat comú més recent dels monotremes (equidnes i ornitorincs) i els teris (marsupials i placentaris). Això significa que alguns grups de «mamífers» extints no pertanyen al grup terminal Mammalia, tot i que la majoria d'ells presenten totes les característiques típiques d'aquest grup. Sovint se'ls classifica en el clade sense rang dels mamaliaformes.
El llinatge mamiferoide divergí del llinatge sauròpsid a la fi del període Carbonífer. Els sauròpsids acabaren evolucionant en els rèptils i ocells d'avui en dia, mentre que la branca sinàpsida acabà conduint als mamífers. Els primers mamaliaformes aparegueren al període Triàsic, mentre que els autèntics mamífers sorgiren durant el Juràssic.
Dosbarth o anifeiliaid asgwrn-cefn yw'r mamaliaid (hefyd: mamolion) ac maent yn anifeiliaid gwaed cynnes. Mae chwarennau tethol gan yr anifeiliaid hyn, er mwyn rhoi llaeth i'w rhai bach. Mae angen llawer o fwyd arnynt er mwyn cadw'n gynnes, mwy nag anifeiliaid gwaed oer. Mae gan y rhan fwyaf ohonynt flew neu ffwr ar eu cyrff i gadw'n gynnes, ond does dim ffwr gan famaliaid y môr, braster sydd yn eu cadw nhw'n gynnes. Mae'r hwyatbig a'r echidna yn dodwy wyau, mae mamaliaid eraill yn cael eu geni'n fyw.
Mae tua 4000 o wahanol fathau o famaliaid. Gelwir y rhai sydd yn bwyta anifeiliaid eraill yn gigysyddion, a'r rhai sydd yn bwyta planhigion yn llysysyddion.
Ym Mro Morgannwg y darganuwyd y dystiolaeth gynharaf o famaliaid yng Nghymru, i'r de o Ben-y-bont ar Ogwr mewn chwareli glo. Yma, yn 1947 y darganfuwyd olion Morganucodon watsoni, anifail bychan tebyg i'r llyg, a oedd yn byw yno tua 200,000 o flynyddoedd yn ôl. Ceir tystiolaeth o esgyrn, ffosiliau a chofnodion ysgrifenedig (o amser y Rhufeiniaid sy'n taflu golau ar famaliaid sydd wedi hen ddiflannu, rhai cyn hyned a 225,000 CP. Canfuwyd esgyrn llawer o famaliaid anghyffredin heddiw mewn ogofâu yng Ngogledd Cymru hefyd e.e. Ogof Bontnewydd, Cefnmeiriadog, Sir Ddinbych. Ymlith y mamaliaid yn Hen Oes y Cerrig y mae: y rhinoseros blewog, y mamoth, yr udfil, ceffyl, blaidda bual. Mewn cyfnodau cynhesach (cyn y rhewlifau), roedd yma hefyd y llew, y rhinoseos trwyngul a'r eliffant ysgithrsyth.
Erbyn Oes Newydd y Cerrig, dylanwadodd ffermio ar fywyd mamaliaid a daeth cŵn, geifr, moch a'r ceffyl yn anifeiliaid domestig. Geifr oedd y mwyaf niferus yng Nghymru - tan ddiwedd yr Oesoedd Canol. Er mwyn sicrhau tir pori, cliriwyd llawer o goedydd Cymru - a newidiodd hyn llawer ar yr amgylchedd e.e. o'r boncyffion y daeth y rhan fwyaf o fawnogydd Cymru. Roedd hyn yn dinistrio llawer o gynefinoedd adar a mamaliaid fel eirth, bleiddiaid a cheirw. Felly wrth i'r tir amaethyddol gynyddu, lleihaodd y tir gwyllt.
Yn yr hwiangerdd Pais Dinogad o'r 7g, crybwyllir nifer o famaiaid gan gynnwys y bele coed, y baedd gwyllt, y llwynog, y gath wyllt a'r iwrch. Ceir addurniadau o famaliaid yn aml iawn mewn hen lawysgrifau, er mwyn dod a fflach o liw i'r gwaith, a cheir cyfeiriadau at famaliaid yn britho'r Mabinogi ac oddi fewn i gyfreithiau Hywel Dda.[1] Ceir hefyd enwau lleoedd ac afonydd yn cynnwys cyfeiriad at famal arbennig.
Dosbarth o anifeiliaid asgwrn-cefn yw'r mamaliaid (hefyd: mamolion) ac maent yn anifeiliaid gwaed cynnes. Mae chwarennau tethol gan yr anifeiliaid hyn, er mwyn rhoi llaeth i'w rhai bach. Mae angen llawer o fwyd arnynt er mwyn cadw'n gynnes, mwy nag anifeiliaid gwaed oer. Mae gan y rhan fwyaf ohonynt flew neu ffwr ar eu cyrff i gadw'n gynnes, ond does dim ffwr gan famaliaid y môr, braster sydd yn eu cadw nhw'n gynnes. Mae'r hwyatbig a'r echidna yn dodwy wyau, mae mamaliaid eraill yn cael eu geni'n fyw.
Mae tua 4000 o wahanol fathau o famaliaid. Gelwir y rhai sydd yn bwyta anifeiliaid eraill yn gigysyddion, a'r rhai sydd yn bwyta planhigion yn llysysyddion.
Savci (Mammalia) jsou třída obratlovců, která se v současné době vyskytuje téměř po celém světě. Jejich hlavním spojovacím znakem je výživa mláďat produktem modifikovaných kožních žláz, tedy kojení mláďat (mléčné žlázy – latinsky mammae – odtud název Mammalia). Dalším společným znakem celé skupiny je srst vyjma řádů kytovci, luskouni a sirény; mláďata jmenovaných jsou však také osrstěná. Všichni savci jsou teplokrevní. Tato skupina dosáhla mezi ostatními živočichy nejvyšší vývojové úrovně nervové soustavy. Věda, která zkoumá savce, se nazývá mammalogie nebo také teriologie.
Na světě žije kolem 6500 druhů savců[1][2] zařazených do 1250 rodů, 152 čeledí a až 46 řádů. Rozmanitost savců je obrovská. Existují mezi nimi druhy vážící sotva několik gramů (rejsek bělozubka nejmenší) a naopak druhy vážící mnoho desítek tun (na souši byl rekordní rod Paraceratherium,[3] v mořích recentní kytovec plejtvák obrovský).
Savci (v užším smyslu slova) se vyvinuli ze savcovitých plazů větve Synapsida (snahy některých vědců míří dokonce k synonymizaci Mammalia a Synapsida, aby bylo jasné, že se savci nevyvinuli z plazů, ale pouze z plazům podobných živočichů). První praví savci se objevili nejpozději asi před 180 miliony let v juře, od roku 2000 bylo učiněno mnoho významných paleontologických objevů pradávných forem.[6] Ukazuje se například, že savci pečovali o svá mláďata již v době střední jury (asi před 170 miliony let), což dokládá série stop malého savce z Argentiny, nesoucího zřejmě na hřbetě svá mláďata.[7] Podobný objev pochází i ze spodní jury Arizony (fosilie mláďat rodu Kayentatherium).[8] Dnes žijící savci tvoří korunovou skupinu živorodých a zvláštní řád ptakořitných, který je podstatně starší. Mnoho vyhynulých řádů (např. Multituberculata) má blíže k živorodým než k ptakořitným. Živorodí se dělí na dvě větve - vačnatci a placentálové. V průběhu druhohor dochází i k vývoji schopnosti sání mateřského mléka, která je dnes typickým znakem pro celou skupinu.[9] V době zhruba před 100 miliony lety se odštěpily dvě hlavní větve placentálních savců – Afrotheria (zahrnující řády sirény, damani, chobotnatci, Afrosoricida, bércouni a hrabáči) a zbytek. Ten tvoří zvláštní větev chudozubých, která se oddělila zhruba před 90 miliony let a ostatní savce (skupinu Boreoeutheria). Současné druhy savců jsou potomky převážně nočních druhů, žijících v období druhohor. Plně denní formy savců se začaly objevovat až po vyhynutí dinosaurů v období počínajícího paleocénu před asi 66 miliony let.[10][11][12] Vědecká studie z roku 2018 dokazuje, že k vývoji unikátně stavěné spodní čelisti savců bylo nezbytné, aby nejdříve došlo k miniaturizaci elementů jejich středního ucha.[13]
Podle způsobu rozmnožování se savci dělí do tří skupin. U všech savců je oplození vnitřní. První skupinou jsou ptakořitní savci (zahrnují ptakopyska a ježury), kteří kladou vejce. Savci dalších dvou skupin rodí mláďata. Z těchto dvou skupin nemají vačnatci pravou placentu, proto jsou mláďata při porodu nedokonale vyvinutá a „dozrávají“ ve vaku tvořeném vně na těle samice, dokud nevyspějí. Největší skupinou jsou placentální savci – mláďata se vyvíjejí v děloze samice. Mláďata všech savců jsou krmena mlékem, které je vyměšováno mléčnými žlázami samice. Mléko zajišťuje výživu a odolnost vůči nákazám, protože obsahuje cenné protilátky. V jednom vrhu může být mláďat dvacet, i pouze jedno.
K udržení konstantní teploty slouží bohatá a výživná strava. Ta je získávána různými způsoby. Někteří savci se živí jinými zvířaty – jedná se o masožravce (zahrnuje i hmyzožravce). Ostatní savci jsou tzv. býložravci. Živí se rostlinami, které obsahují sacharidy jako je celulóza. Velikost zvířete je také faktorem při určování typu potravy. Mnoho savců potlačuje svůj metabolismus a šetří energii v procesu známém jako hibernace. Tento stav nastává pokud neexistují dostatečné požadavky na potraviny v prostředí.
Až na výjimky mají prakticky všichni savci tělo členěné na hlavu, krk, dva páry končetin a ocas. Přesné proporce se však mezi jednotlivými taxonomickými jednotkami mohou výrazně odlišovat v závislosti na typu prostředí, způsobu pohybu a obživy, kterou konkrétní druhy (rody, čeledě) vedou.[5] Částečně funkcionálně segmentovaná páteř savců se vyvíjela komplexně a v závislosti na vývoji jednotlivých linií, vedoucím k různým způsobům života.[14] Tvar páteře je do značné míry korelován s ekologií daného druhu savce.[15]
Kůže savců je dvouvrstevná a výrazně silnější než u většiny dalších obratlovců. Dělí se na škáru a pokožku. Pod škárou se usazuje vrstva tuku, která slouží k izolaci a jako zásobárna živin a vody. Jedinečným savčím výtvorem vyrůstajícím z kůže je srst. Skládá se ze tří typů chlupů. Podsadu tvoří jemnější, kratší a početnější vlníky a osiníky, třetím typem jsou delší a silnější pesíky. Hustota srsti se liší v závislosti na prostředí, v němž konkrétní savci žijí. K nejhustším patří srst vydry říční, která má až 50 tisíc chlupů na cm². Aby savci reagovali na sezónní změny teplot a vyvarovali se přehřátí či prochladnutí, vyměňují obvykle dvakrát do roka alespoň zčásti svou srst línáním. Srst se rovněž mění u mláďat během dospívání.[16]
Srovnáno podle abecedy.
Začátkem 21. století je nejucelenějším obecně přijímaným systémem dělení zavedené paleontology Malcolmem C. McKennou a Susan K. Bellovou, jež publikovali v roce 1997 ve své knize Classification of Mammals: Above the species level. (České překlady jsou zde především orientační a nemusí vždy odpovídat přesnému vymezení skupiny. Skupiny označené † jsou vyhynulé – většina vyhynulých skupin ovšem není v tomto zjednodušeném přehledu zahrnuta.)
podtřída Prototheria – vejcorodí
podtřída Theriiformes
V posledních letech se pomalu prosazuje klasifikace na základě DNA. Tato metoda dokáže odhalit příbuzenské vztahy, jež nejsou patrné z klasického zkoumání tělesné stavby – její nevýhoda však spočívá v tom, že obvykle nedokáže zohlednit paleontologická data a zařazení vymřelých druhů.
Tato klasifikace je v plném souladu s aktuálními představami o fylogenetickém stromu vyšších taxonomických úrovní (nad úrovní řádu) recentních savců:[17]
savcibércouni, hrabáči, zlatokrtovití
pásovci, Pilosa (lenochodi a mravenečníkovití)
Erinaceomorpha (vč. ježků a srstíni), Soricomorpha (vč. krtků a rejsků)
sudokopytníci (kytovci jsou podle nejnovějších výzkumů podskupinou sudokopytníků[18])
lichokopytníci, luskouni, šelmy a ploutvonožci
Savci (Mammalia) jsou třída obratlovců, která se v současné době vyskytuje téměř po celém světě. Jejich hlavním spojovacím znakem je výživa mláďat produktem modifikovaných kožních žláz, tedy kojení mláďat (mléčné žlázy – latinsky mammae – odtud název Mammalia). Dalším společným znakem celé skupiny je srst vyjma řádů kytovci, luskouni a sirény; mláďata jmenovaných jsou však také osrstěná. Všichni savci jsou teplokrevní. Tato skupina dosáhla mezi ostatními živočichy nejvyšší vývojové úrovně nervové soustavy. Věda, která zkoumá savce, se nazývá mammalogie nebo také teriologie.
Na světě žije kolem 6500 druhů savců zařazených do 1250 rodů, 152 čeledí a až 46 řádů. Rozmanitost savců je obrovská. Existují mezi nimi druhy vážící sotva několik gramů (rejsek bělozubka nejmenší) a naopak druhy vážící mnoho desítek tun (na souši byl rekordní rod Paraceratherium, v mořích recentní kytovec plejtvák obrovský).
Pattedyr (latin: Mammalia) er en klasse af hvirveldyr, der er kendetegnet ved at have følgende egenskaber: mælkekirtler (yver eller patter), som deres unger får mælk fra, en neokortex (en del af hjernen), pels eller hår og tre øreknogler (hammeren, ambolten og stigbøjlen). Disse egenskaber afskiller dem fra krybdyr og fugle, som de skilte sig fra i slutningen af trias for 201-227 millioner år siden. Der findes omkring 5.400 arter af pattedyr. De tre største ordner i klassen pattedyr er gnavere, flagermus og spidsmus. De tre følgende ordner er primater (mennesker og aber), Cetartiodactyla (klovdyr og hvaler) og Carnivora (fx kat, hund, sæl og panda).
Inden for kladistik bliver patterdyr klassificeret som varmblodede amnioter. Det er den eneste nulevende dyregruppe, der stammer fra synapsiderne. Dimetrodon var en slægt af synapsiderne, der var nærmere beslægtet med pattedyr end med reptiler. Siden masseudslettelsen af dinosaurerne for 66 millioner år siden har pattedyr været den dominerende dyregruppe blandt landlevende dyr.
Pattedyr havde oprindeligt fire ben, som de brugte til at gå på landjorden med, men for nogle pattedyr er de tilpasset livet i havet, i luften, under jorden eller til at gå på to ben. Pattedyr spænder i størrelse fra humlebiflagermusen, der er 3-4 centimeter lang, til blåhvalen, jordens største dyr, der er 30 meter lang. Den forventede levealder for pattedyr varierer meget fra spidsmus, der kan blive to år, til grønlandshval, der kan bliver over 200 år gammel. Alle pattedyr føder levende unger bortset fra de fem arter af kloakdyr, der er æglæggende pattedyr. Der er tre undergrupper af pattedyr: placentale pattedyr, pungdyr og kloakdyr, hvoraf den første undergruppe har langt de fleste arter. Hos placentale pattedyr bæres fosteret i livmoderen af moren. Ungen får næring via en moderkage (placenta), indtil det fødes levende som en fuldtudviklet unge.
Særlig karakteristisk er mælkekirtlerne, der er omdannede svedkirtler. Disse kirtler producerer den mælk, som ernærer ungerne i deres første levetid. Desuden findes i øret tre øreknogler, der overfører vibrationerne fra trommehinden til det indre øre, og hver underkæbehalvdel består af en enkelt knogle.[1]
Karakteristisk for pattedyrene er, at de er beklædt med hår. De sidder enkeltvis i hårsække, der er dybe indposninger i huden. Hårene består af forhornede, døde overhudsceller.
Hos mange pattedyr skelner man mellem dækhår og uldhår. Dækhårene er kraftige, grove hår, der danner pelsens yderste lag. Uldhårene er tynde, bløde hår i bunden af pelsen. Dækhårene beskytter uldhårene og giver pelsen sin farve. Uldhårene virker varmeisolerende. Varbørsterne er lange, stive hår på dyrets snude. Deres hårsække er forsynet med særligt mange blodkar og nerver, så enhver berøring kan registreres. Lignende følehår findes ofte på andre dele af kroppen.
Med mellemrum afkastes hårene og erstattes af nye. Denne fældning foregår hos nogle pattedyr jævnt over tid, men oftest sker den i en kortere periode, typisk en gang om året.[1]
Antallet af tænder er som regel ret lille og karakteristisk for den enkelte art. De sidder i tandhuler og består af tandben, der på kronen er omgivet af emalje. Normalt har tænderne en afsluttet vækst, men eksempelvis gnavernes fortænder er rodåbne, det vil sige at de mangler en egentlig rod og fortsætter væksten hele livet. Man skelner mellem fortænder, hjørnetænder og kindtænder. Som regel er fortænderne mejselformede, hjørnetænderne kegleformede og kindtænderne enten forsynet med spidser eller knuder. eller emaljen kan danne dybe folder.[1]
Et tandskifte finder sted hos de fleste pattedyr. De unge dyr har tænder, der på et tidspunkt falder ud og erstattes af nye. Det første tandsæt, mælketænderne, består i hver kæbehalvdel højst af tre fortænder, en hjørnetand og fire kindtænder. Det blivende tandsæt kan have op til syv kindtænder. Kindtænderne, der erstatter mælketænderne, kaldes for kindtænder eller præmolarer, hvorimod bagkindtænderne, molarerne, ingen forgængere har haft i mælketandsættet.
Pattedyrene opdeles traditionelt i tre store underklasser:
Den største gruppe, de Placentale pattedyr, opdeles traditionelt i følgende ordener:
Et eksempel på en alternativ klassificering, baseret på kladistiske principper, er KcKenna og Bell (1997)[2], der bl.a. danner baggrund for klassificeringen i Systema Naturae 2000[3].
Mammaliaformes
Molekylærgenetiske studier af DNA har ændret det traditionelle syn på slægtskabet mellem pattedyrfamilierne. Slægtskabstræer baseret på molekylærgenetiske data beskriver tre hovedgrupper eller linjer i placentale pattedyr: Afrotheria, Xenarthra og Boreoeutheria, der blev adskilt i kridttiden.
Slægtskabet mellem de tre hovedgrupper er omdiskuteret og der er således tre mulige hypoteser for hvilken af de tre grupper, der er den basale.
Tidspunktet for adskillelsen af de tre grupper anføres til mellem 105 og 120 millioner år siden, afhængigt af hvilken type DNA der er analyseret (f.eks. kerne-DNA og mitokondriel DNA)[4] og forskellig tolkning af paleogeografiske data.[5]
Nedenfor er angivet kladogrammet baseret på Tarver et al. (2016)[6]
PattedyrAfrotheria (Elefanter, søkøer, jordsvin, elefantspidsmus, børstesvin) 
Xenarthra (Gumlere) 
_(Myrmecophaga_tridactyla).jpg){kind=small}
Primater, lemurer, træspidsmus _(white_background).jpg){kind=small}
.jpg)
Gruppe I: Overorden Afrotheria[7]
Group II: Superorder Xenarthra (Gumlere)[7]
Group III: Magnaorder Boreoeutheria[7]
. PMID 12552136. doi:10.1073/pnas.0334222100. . PMID 19286970. doi:10.1073/pnas.0809297106. . PMID 26733575. doi:10.1093/gbe/evv261. hdl:1983/64d6e437-3320-480d-a16c-2e5b2e6b61d4. . PMID 21807730. doi:10.1098/rstb.2011.0023. Pattedyr (latin: Mammalia) er en klasse af hvirveldyr, der er kendetegnet ved at have følgende egenskaber: mælkekirtler (yver eller patter), som deres unger får mælk fra, en neokortex (en del af hjernen), pels eller hår og tre øreknogler (hammeren, ambolten og stigbøjlen). Disse egenskaber afskiller dem fra krybdyr og fugle, som de skilte sig fra i slutningen af trias for 201-227 millioner år siden. Der findes omkring 5.400 arter af pattedyr. De tre største ordner i klassen pattedyr er gnavere, flagermus og spidsmus. De tre følgende ordner er primater (mennesker og aber), Cetartiodactyla (klovdyr og hvaler) og Carnivora (fx kat, hund, sæl og panda).
Inden for kladistik bliver patterdyr klassificeret som varmblodede amnioter. Det er den eneste nulevende dyregruppe, der stammer fra synapsiderne. Dimetrodon var en slægt af synapsiderne, der var nærmere beslægtet med pattedyr end med reptiler. Siden masseudslettelsen af dinosaurerne for 66 millioner år siden har pattedyr været den dominerende dyregruppe blandt landlevende dyr.
Pattedyr havde oprindeligt fire ben, som de brugte til at gå på landjorden med, men for nogle pattedyr er de tilpasset livet i havet, i luften, under jorden eller til at gå på to ben. Pattedyr spænder i størrelse fra humlebiflagermusen, der er 3-4 centimeter lang, til blåhvalen, jordens største dyr, der er 30 meter lang. Den forventede levealder for pattedyr varierer meget fra spidsmus, der kan blive to år, til grønlandshval, der kan bliver over 200 år gammel. Alle pattedyr føder levende unger bortset fra de fem arter af kloakdyr, der er æglæggende pattedyr. Der er tre undergrupper af pattedyr: placentale pattedyr, pungdyr og kloakdyr, hvoraf den første undergruppe har langt de fleste arter. Hos placentale pattedyr bæres fosteret i livmoderen af moren. Ungen får næring via en moderkage (placenta), indtil det fødes levende som en fuldtudviklet unge.
Die Säugetiere (Mammalia) sind eine Klasse der Wirbeltiere. Zu ihren kennzeichnenden Merkmalen gehören das Säugen des Nachwuchses mit Milch, die in den Milchdrüsen der Weibchen produziert wird, sowie das Fell aus Haaren, das sie in Kombination mit der gleichwarmen Körpertemperatur relativ unabhängig von der Umgebungstemperatur macht. Bis auf wenige Ausnahmen (Kloakentiere) sind Säugetiere lebendgebärend. Säugetiere sind an Land am artenreichsten verbreitet, doch bevölkern sie auch Luft und Wasser. Das Verhaltensspektrum der Säugetiere ist breit und flexibel, einige Gruppen zeigen komplexe soziale Gefüge. Anfang 2018 wurden weltweit 6399 rezente Arten unterschieden.[1] Die Säugetiere werden in drei Unterklassen eingeteilt: die eierlegenden Ursäuger (Protheria), die Beutelsäuger (Metatheria) und die Höheren Säugetiere oder Plazentatiere (Eutheria), zu denen auch der Mensch zählt. Diejenige Richtung der speziellen Zoologie, die sich der Erforschung der Säugetiere widmet, wird als Mammalogie bezeichnet.
Säugetiere zählen zu den Landwirbeltieren (Tetrapoda) innerhalb des Taxons der Wirbeltiere (Vertebrata) und teilen somit die Merkmale dieser Gruppen, die hier nicht einzeln wiedergegeben werden.
Ein Fellkleid aus Haaren ist eines der wichtigsten Merkmale der Säugetiere. Auch wenn manche Arten (zum Beispiel die Wale) praktisch haarlos sind, haben sie sich doch aus behaarten Vorfahren entwickelt und zeigen zumindest in ihrer Embryonalentwicklung Haarwuchs. Die meisten Säugetierarten sind zeit ihres Lebens am überwiegenden Teil des Körpers behaart. Haare bestehen hauptsächlich aus dem Protein Keratin. Die Haare der Tiere können mehrere Funktionen haben:
Säugetiere sind in der Regel durch ein heterodontes Gebiss mit vier verschiedenen Zahntypen charakterisiert, die Schneidezähne (Incisivi), Eckzähne (Canini), und zwei Arten von Backenzähnen (Prämolaren und Molaren). Die Zahl der einzelnen Zahntypen wird mit der Zahnformel wiedergegeben. Ein heterodontes Gebiss ist ein wichtiges Unterscheidungsmerkmal von den homodonten (gleichförmigen) Gebissen der Reptilien und vor allem bei der Einordnung von Fossilien von Bedeutung. Bei den meisten Säugetieren gibt es einen einmaligen Zahnwechsel (Diphyodontie). Zunächst werden Milchzähne angelegt (lacteale Dentition), die später durch die „zweiten“ oder bleibenden Zähne (permanente Dentition) ersetzt werden. Lediglich die Molaren werden nicht ersetzt, sondern kommen erst mit den bleibenden Zähnen.
Eine Reihe von Säugetiergruppen besitzt wurzellose Zähne, die zeitlebens weiterwachsen und durch Abrieb abgenutzt werden. Dazu zählen beispielsweise die Nagezähne der Nagetiere oder die Stoßzähne der Elefanten, des Narwals, des Walrosses und anderer Arten.
Ein Exklusivmerkmal der Säugetiere sind die drei Gehörknöchelchen Hammer (Malleus), Amboss (Incus) und Steigbügel (Stapes). Diese befinden sich im Mittelohr; sie nehmen die Schwingungen des Trommelfells auf und leiten sie an das ovale Fenster des Innenohres weiter.
Stammesgeschichtlich können die Gehörknöchelchen von Bestandteilen ursprünglicher Kiemen- bzw. Kieferbögen abgeleitet werden: Der Steigbügel vom Hyomandibulare, welches bei den Fischen Bestandteil des Suspensoriums und bei anderen Landwirbeltieren als Columella ausgebildet ist, Amboss und Hammer vom Quadratum sowie von einem Teil des durch Knochen ersetzten Meckelschen Knorpels, dem Articulare. Das Trommelfell wird von einem fast ringförmigen Knochen, dem Tympanicum, umschlossen.
Bei den anderen Wirbeltieren bilden Quadratum und Articulare das primäre Kiefergelenk, welches bei den Säugetieren während der fetalen Entwicklung durch ein an anderer Stelle entstehendes, sekundäres Kiefergelenk ersetzt wird. Dieses wird von den Deckknochen Dentale und Squamosum gebildet. Der Übergang vom primären zum sekundären Kiefergelenk wurde funktionell möglich, als die Gelenkachsen beider infolge der Größenzunahme des Gehirns bzw. Hirnschädels bei den Cynodontia in eine Linie zusammenfielen.
Im Zuge ihrer Entwicklungsgeschichte haben die Säugetiere nahezu alle Lebensräume besiedelt und sich dabei in eine Vielzahl von Formen aufgeteilt. Eine Reihe von Arten hat sich an eine aquatische (wasserlebende) Lebensweise angepasst; am spezialisiertesten sind die Wale, deren Körperbau Ähnlichkeiten mit den Fischen aufweist. Die Vordergliedmaßen sind zu Flossen (Flipper) umgestaltet, die Hintergliedmaßen sind rückgebildet und der Schwanz ist zu einer Fluke umgebildet. Bei anderen Taxa wie Robben und Seekühen ist die Anpassung an das Wasser weniger weit fortgeschritten. Die Fledertiere sind neben den Vögeln und den ausgestorbenen Flugsauriern die einzigen Wirbeltiere, die zum aktiven Fliegen fähig sind. Sie weisen stark verlängerte Finger auf, die die Flughaut aufspannen. Daneben hat eine Reihe von Säugetiertaxa unabhängig voneinander Gleitmembranen entwickelt, die ihnen einen passiven Gleitflug ermöglichen: dazu zählen die Riesengleiter, die Gleit- und Dornschwanzhörnchen aus der Gruppe der Nagetiere sowie drei Familien gleitender Beuteltiere (die Gleit-, Ring- und Zwerggleitbeutler). Verschiedenste Säugetiere sind an eine unterirdisch-grabende Lebensweise angepasst. Diese haben einen walzenförmigen Körperbau mit kurzen, oft zu Grabwerkzeugen erweiterten Gliedmaßen entwickelt. Zahlreiche Arten führen eine arboreale (baumbewohnende) Lebensweise – diese sind oft durch greiffähige Pfoten mit opponierbarem Daumen und Greifschwanz charakterisiert. Bewohner von Grasländern und anderen offenen Habitaten weisen oft eine Reduktion der Zehenanzahl und die Herausbildung von verhornten Zehen oder Hufen auf, andere haben stark vergrößerte Hinterbeine und eine springende Fortbewegung entwickelt. Viele Arten, vorwiegend kleinere, versteckt lebende, weisen hingegen einen gedrungenen Körperbau mit kurzen Gliedmaßen auf – darunter zahlreiche Nagetiere und Insektenfresser.
Auch bei der Größe gibt es beträchtliche Unterschiede: Als kleinste Säugetiere gelten die Schweinsnasenfledermaus und die Etruskerspitzmaus, die jeweils nur 2 Gramm Körpergewicht erreichen. Der Blauwal hingegen gilt als das größte Tier, das jemals auf der Erde lebte, und erreicht in Ausnahmefällen bis zu 150 Tonnen Gewicht, was das 75-Millionen-fache der kleinsten Säuger darstellt.
Säugetiere sind weltweit verbreitet, sie finden sich auf allen Kontinenten, in allen Ozeanen sowie auf den meisten Inseln. Ursäuger sind auf Australien und Neuguinea beschränkt, Beutelsäuger leben einerseits auf dem australischen Kontinent und Südostasien östlich der Wallace-Linie und andererseits in Nord-, Mittel- und Südamerika. Höhere Säugetiere haben eine weltweite Verbreitung, waren aber bis zur Ankunft des Menschen in Australien nur durch relativ wenige Arten vertreten, namentlich Fledertiere und Echte Mäuse. Auf abgelegenen Inseln gab es bis zur Ankunft des Menschen nur eine eingeschränkte Säugetierfauna; so waren auf vielen Inseln, darunter Neuseeland, Fledertiere die einzigen Säuger.
Säugetiere haben nahezu alle Regionen der Erde besiedelt und kommen in den meisten Lebensräumen vor. Man findet sie in Wüsten und Wäldern, im Hochgebirge und auch in den Polarregionen. Zu den wenigen Regionen, in denen sich (zumindest bis auf zeitweilige Aufenthalte des Menschen) keine Säuger finden, zählt das Innere des antarktischen Kontinents. Mehrere Gruppen von Säugetieren, die Meeressäugetiere, haben sich dem Leben im Meer angepasst; in der Tiefsee finden sich allerdings nur wenige spezialisierte Walarten.
So unterschiedlich die Säugetiere in Bezug auf ihren Körperbau und ihre Lebensräume sind, so unterschiedlich sind auch ihre Lebensweisen. Es finden sich tag-, dämmerungs- und nachtaktive sowie kathemerale (sowohl am Tag als auch in der Nacht aktive) Arten. Auch im Sozialverhalten gibt es beträchtliche Unterschiede: neben strikt einzelgängerischen Arten gibt es andere, die in Gruppen von bis zu Tausenden von Tieren zusammenleben. Manche Arten haben komplexe Verhaltensmuster entwickelt, sie etablieren eine strenge Rangordnung innerhalb der Gruppe und kommunizieren untereinander mittels Lauten, Gesten oder Körperhaltungen. Obwohl es die Ausnahme ist, so gibt es auch Säugetiere, die Gifte zur Verteidigung oder zur Jagd einsetzen (siehe: Giftige Säugetiere).
Einige Säugetiere vermeiden klimatisch extreme Zeiten und den damit verbundenen Nahrungsmangel, indem sie in einen Winterschlaf oder einen Torpor (Starrezustand) verfallen, etwa in kalten oder trockenen Jahreszeiten. Dabei fällt die Körpertemperatur nahezu auf die Umgebungstemperatur ab, Atmung und Herzschlag verlangsamen sich und der Stoffwechsel wird reduziert.
Der Geruchssinn spielt eine bedeutende Rolle in der Lebensweise der Säugetiere, unter anderem bei der Nahrungssuche und bei der Fortpflanzung, wo Pheromone die Paarungsbereitschaft signalisieren. Auch für das Territorialverhalten ist der Geruch bedeutend, etliche Arten markieren ihr Territorium mittels Urin, Kot oder spezieller Drüsensekrete.
Im Allgemeinen ist bei Säugetieren das Gehör gut entwickelt. Eine Sonderform ist die Echoortung, bei der anhand des zurückkehrenden Echos ausgesandter Schallwellen die eigene Position bestimmt oder Beute lokalisiert werden kann. Bei zwei Taxa, den Zahnwalen und den Fledermäusen, ist die Echolokation besonders ausgeprägt, sie findet sich aber auch bei anderen Gruppen.
Auch der Tastsinn dient der Wahrnehmung der Umwelt. Viele Arten haben zu diesem Zweck spezielle Tasthaare (Vibrissae) entwickelt, die außerordentlich empfindlich sind und durch Muskelbewegungen gesteuert werden können. Auch die Haut selbst ist ein Sinnesorgan, bestimmte Körperteile sind besonders reich an Mechanorezeptoren, zum Beispiel die Fingerspitzen der Primaten oder die Nasen- beziehungsweise Rüsselregion vieler Arten. Der bestentwickelte Tastsinn aller Säuger wird im Allgemeinen dem Sternmull zugesprochen. Erwähnt seien in diesem Zusammenhang noch die feinen Elektrorezeptoren im Schnabel der Kloakentiere, die auf die Muskelbewegung der Beutetiere reagieren. Auch in der sozialen Interaktion ist der Tastsinn oft bedeutend, zum Beispiel bei der von vielen Tieren praktizierten gegenseitigen Fellpflege („Grooming“).
Die Bedeutung des Gesichtssinnes ist stark unterschiedlich. Oft spielt er jedoch nur eine untergeordnete Rolle, insbesondere bei unterirdisch lebenden Tieren, deren Augen oft rückgebildet sind. Große Augen und ein relativ gutes Sehvermögen haben dagegen beispielsweise die Katzen und die Primaten. Auch die Position der Augen ist ausschlaggebend: während Räuber meist nach vorne gerichtete Augen haben, die ein räumliches Sehen und somit eine genauere Entfernungsabschätzung ermöglichen, sind die Augen von Beutetieren oft seitlich angebracht, was einem nahezu vollständigen Rundumblick und der frühestmöglichen Erkennung von Gefahren dient.
Eine Gemeinsamkeit aller Säugetiere ist der verglichen mit anderen Tieren gleicher Größe hohe Energie- und demzufolge Nahrungsbedarf, der eine Folge der gleich bleibenden Körpertemperatur ist. Einige Arten verzehren täglich nahezu Nahrung im Ausmaß ihres eigenen Körpergewichtes. Bei der Art der Nahrung gibt es eine gewaltige Bandbreite, es finden sich Pflanzenfresser (Herbivoren), Fleischfresser (Carnivoren) und ausgeprägte Allesfresser (Omnivoren). Die Anzahl und der Bau der Zähne sowie die Ausgestaltung des Verdauungstraktes spiegeln die Ernährungsweise wider. Fleischfresser haben einen kurzen Darm, um die rasch entstehenden Fäulnisgifte ihrer Nahrung zu vermeiden. Pflanzenfresser, deren Nahrung im Allgemeinen schwerer verdaulich ist, haben eine Reihe von Strategien entwickelt, um die Inhaltsstoffe bestmöglich verwerten zu können. Dazu gehören unter anderem ein längerer Darm, ein mehrkammeriger Magen (zum Beispiel bei Wiederkäuern oder Kängurus) oder die Caecotrophie, das nochmalige Verzehren des Kotes bei Nagetieren und Hasen. Rein blätterfressende (folivore) Arten (zum Beispiel Koalas oder Faultiere) nutzen ihre nährstoffarme Nahrung bestmöglich aus, indem sie ausgesprochen lange Ruhephasen einlegen.
Eine Form des Lernverhaltens ist die Prägung, bei Säugetieren ist die olfaktorische Prägung, das heißt die Sensibilisierung für verschiedene Gerüche, häufiger als bei anderen Wirbeltiergruppen. Oft dient die Prägung zur Erkennung von Verwandten, etwa der Mutter oder den Geschwistern. Mit prägungsähnlichen Erfahrungen kann auch die Nahrungspräferenz bestimmt werden. Gelernte Aktionen können auch tradiert, das heißt weitergegeben werden. Voraussetzung dafür ist das Leben in Gruppen mit Sozialstrukturen. Die meisten Säugetiere zeigen in der Jugendphase Spielverhalten, manche sogar bis ins hohe Alter. Häufig kommt es zu Sozialspielen mit Spielpartnern, in denen beispielsweise von fleischfressenden Tieren das Anschleichen an die Beute oder bei Huftieren die Flucht eingeübt wird. Oft erfolgen anschließend Rollenwechsel von Angreifern und Verteidigern. Auch Objektspiele kommen vor, indem Gegenstände berührt oder in Bewegung versetzt werden.
Die meisten Säugetierarten sind entweder polygyn (ein Männchen paart sich mit mehreren Weibchen) oder promiskuitiv (Männchen und Weibchen paaren sich mit mehreren Partnern). Da das Tragen und das Säugen für die Weibchen zeit- und energieintensiv sind, könnten die Männchen mehr Jungtiere zeugen als die Weibchen gebären können. Daraus ergibt sich in vielen Fällen ein polygynes Verhalten, bei dem sich relativ wenige Männchen mit vielen Weibchen fortpflanzen und sich vielen Männchen keine Paarungsmöglichkeit bietet. Eine Folge davon sind oft heftige Rivalenkämpfe zwischen den Männchen um das Paarungsvorrecht und in manchen Fällen eine Wahlmöglichkeit seitens des Weibchens. Daraus resultieren bei vielen Säugetieren komplexe Verhaltensweisen oder anatomische Merkmale in Hinblick auf die Fortpflanzung. Viele Arten sind durch einen Geschlechtsdimorphismus (Männchen sind oft deutlich größer und schwerer als Weibchen) charakterisiert, auch als eine Folge des Selektionsdruckes der Männchen im Hinblick auf eine Verbesserung der Paarungschance.
Schätzungen zufolge leben drei Prozent aller Säugetierarten in monogamen Beziehungen, in welchen sich ein Männchen während der Paarungszeit nur mit einem einzigen Weibchen fortpflanzt. In diesen Fällen beteiligt sich das Männchen meistens zumindest teilweise an der Jungenaufzucht. Manchmal hängt das Paarungsverhalten auch von den Umweltbedingungen ab: bei knappen Ressourcen paart sich das Männchen nur mit einem Weibchen und hilft bei der Aufzucht mit, bei Nahrungsreichtum kann das Weibchen das Jungtier allein großziehen und die Männchen paaren sich mit mehreren Partnerinnen.
Die Polyandrie (ein Weibchen paart sich mit mehreren Männchen) findet sich nur selten im Säugetierreich, zum Beispiel bei manchen Krallenaffen. Bei diesen Tieren kümmert sich hauptsächlich das Männchen um den Nachwuchs.
Erwähnt seien noch manche Arten der Sandgräber, einer in Afrika lebenden Nagetiergruppe, wie der Nackt- oder der Graumull. Diese pflegen eine eusoziale Lebensweise: Ähnlich wie bei manchen Insekten ist in einer Kolonie ein einziges Weibchen, die „Königin“, fruchtbar und paart sich mit mehreren Männchen, während die übrigen Tiere als unfruchtbare Arbeiter die notwendigen Tätigkeiten zur Versorgung der Gruppe verrichten.
Die Gebärweise unterscheidet sich bei den drei Unterklassen der Säugetiere am augenfälligsten.
Merkmal der Ursäuger ist eine gemeinsame Körperöffnung für die Ausscheidungs- und Fortpflanzungsorgane, die Kloake. Der Penis der Männchen ist ausschließlich samenführend und an der Spitze gespalten. Die Ursäuger unterscheiden sich von allen anderen Säugetieren darin, dass sie nicht lebendgebärend sind, sondern Eier legen. Diese sind klein (rund 10 bis 15 Millimeter Durchmesser) und ähneln mit ihrer ledrigen Schale und dem großen Dotter mehr Reptilien- als Vogeleiern. Die ein bis drei Eier werden vom Weibchen rund zehn Tage lang bebrütet. Neugeschlüpfte Ursäuger sind nackt und klein und sind in ihrem embryoartigen Zustand mit neugeborenen Beuteltieren vergleichbar. Ein Beispiel für Ursäuger ist das Schnabeltier (Ornithorhynchus anatinus), das an der Ostküste Australiens beheimatet ist.
Die Beutelsäuger unterscheiden sich im Bau der Fortpflanzungsorgane deutlich von Höheren Säugetieren. Bei ihnen ist der Fortpflanzungstrakt verdoppelt, Weibchen haben zwei Uteri und zwei Vaginae, auch die Männchen besitzen einen gespaltenen oder doppelten Penis mit davorliegendem Scrotum. Die Tragzeit ist kurz (12 bis 43 Tage), Rekordhalter ist die Schmalfußbeutelmaus Sminthopsis macroura mit nur 10,5 bis 11 Tagen. Die meisten Arten entwickeln keine Plazenta, allerdings ist bei manchen Beutelsäugern (zum Beispiel Koalas oder Nasenbeutlern) ein primitiver Mutterkuchen vorhanden. Die Neugeborenen kommen durch einen zwischen den Vaginae liegenden Geburtskanal zur Welt, der bei vielen Arten eigens für die Geburt angelegt wird. Neugeborene Beutelsäuger sind klein und im Vergleich zu den Höheren Säugetieren unterentwickelt. Das Gewicht des Wurfes beträgt stets weniger als 1 % des Gewichts der Mutter, die Babys der Rüsselbeutler wiegen gar nur fünf Milligramm und sind somit die kleinsten neugeborenen Säugetiere überhaupt. Neugeborene Beutelsäuger haben erst rudimentär entwickelte Organe, lediglich die Vordergliedmaßen sind gut entwickelt, da der Nachwuchs aus eigener Kraft zu den Zitzen der Mutter krabbeln muss.
Viele, aber bei weitem nicht alle Beutelsäuger besitzen einen Beutel, in welchem sich die Zitzen befinden. Die Weibchen mancher Arten haben einen permanenten Beutel, bei anderen wird er erst während der Tragzeit ausgebildet, wieder bei anderen hängen die Jungtiere frei an der Zitze der Mutter, lediglich durch ihr Fell oder Hautfalten verborgen. Neugeborene hängen sich mit dem Mund an die Zitze und bleiben die ersten Lebenswochen fix damit verbunden. Die Säugezeit dauert im Vergleich zu den Höheren Säugetieren länger.
Früher wurde die Gebärweise der Beutelsäuger als eine primitive, im Vergleich zu den Höheren Säugetieren unterentwickelte Methode betrachtet. Auch die Verdrängung mancher Beuteltiere durch eingeschleppte Plazentatiere hat zu diesem Vorurteil beigetragen. Abgesehen davon, dass dieses „Fortschrittsvorurteil“ hin zur Entwicklung des Menschen in der modernen Systematik weitgehend abgelöst wurde und etliche Beuteltierarten ihr Verbreitungsgebiet sehr erfolgreich ausgedehnt haben, bietet die Fortpflanzungsmethode der Beutelsäuger auch Vorteile: zum einen ist die für die Mutter anstrengende Tragzeit verkürzt, zum anderen kann weit schneller als bei Plazentatieren erneut ein Jungtier zur Welt gebracht werden, sollte das früher geborene sterben.
Die Höheren Säugetiere oder Plazentatiere umfassen bei weitem die meisten Arten. Beide deutsche Namen für dieses Taxon sind aber etwas unglücklich gewählt: Das Wort „höher“ spiegelt einen Fortschritt wider, der in der modernen Systematik nicht haltbar ist, und auch manche Beutelsäuger haben eine einfache Plazenta.
Schlüsselmerkmal der Höheren Säugetiere ist der Trophoblast (die äußere Zellschicht eines befruchteten Eis). Diese Schicht stellt eine immunologische Barriere dar und ermöglicht ein langes Heranwachsen im Mutterleib. Beutelsäuger haben keinen Trophoblast, die Tragezeit muss beendet sein, bevor die Immunabwehr der Mutter voll wirksam wird. Die Plazenta der Höheren Säugetiere ist durch das Allantochorion (eine Zottenhaut) charakterisiert. Die Zotten (Villi) sorgen für eine effizientere Ernährung des Keimes.
Die Dauer der Schwangerschaft und die Anzahl der Neugeborenen ist auch von der Lebensweise abhängig. Nesthocker (zum Beispiel Raubtiere oder Nagetiere) haben eher eine kurze Tragzeit und eine hohe Wurfgröße, während Nestflüchter (zum Beispiel Paarhufer und Wale) eine lange Tragzeit und eine niedrige Wurfgröße aufweisen. So beträgt die Trächtigkeitsdauer bei manchen Hamsterarten nur 16 Tage, während sie bei Afrikanischen Elefanten bis zu 25 Monate dauern kann.
Das namensgebende Merkmal der Säugetiere ist, dass das Weibchen die neugeborenen Kinder mit Milch ernährt, einer Nährflüssigkeit, die in Milchdrüsen produziert wird. Diese setzen sich aus äußerlich abgrenzbaren Drüsenkomplexen („Mammarkomplex“) zusammen, von denen jeder meist in einer Warze endet, die Zitze, beim Menschen auch Brustwarze, genannt wird. Eine Ausnahme bilden die Ursäuger, wo die Neugeborenen die Milch direkt von den Milchdrüsenfeldern aus dem Fell der Mutter lecken. Die Anzahl der Drüsenkomplexe ist je nach Art unterschiedlich und hängt mit der durchschnittlichen Wurfgröße zusammen, so haben Menschen oder Pferde nur zwei, Große Tenreks hingegen 24 oder bis zu 32. Die Ernährung mit Milch wird als Säugen beziehungsweise beim Menschen als Stillen bezeichnet und solange durchgeführt, bis das Jungtier fähig ist, feste Nahrung zu sich zu nehmen.
Das Säugen hat große Konsequenzen für Jungtiere und Weibchen. Neugeborene erhalten ohne viel Aufwand eine fett- und nährstoffreiche Nahrung, die ein schnelles Wachstum gewährleistet, sind aber im Gegenzug auf die Präsenz der Mutter angewiesen. Ein Ammenverhalten, das heißt, dass Weibchen auch fremde Kinder säugen, ist nur von wenigen Arten (zum Beispiel Löwen) bekannt. Mit dem Säugen gehen in den meisten Fällen auch eine intensive Brutpflege und ein fürsorgliches Verhältnis zu den Jungen einher. Für die Weibchen wiederum bedeutet das Säugen, viel Zeit und Energie investieren zu müssen.
So unterschiedlich die Gestalt und Lebensweise der Säugetiere ist, so unterschiedlich ist auch ihre Lebenserwartung. Generell leben kleinere Arten weniger lang als größere Arten, die Fledertiere bilden jedoch eine Ausnahme von diesem Muster. Während männliche Breitfuß-Beutelmäuse durchweg im Alter von rund elf Monaten sterben, nachdem sie sich das erste Mal fortgepflanzt haben, können größere Säugerarten mehrere Jahrzehnte alt werden. Von den an Land lebenden Arten kommt keine an das Alter des Menschen heran, bei dem durch die Verbesserung der Medizin mittlerweile ein Höchstalter von 122 Jahren (Jeanne Calment) belegt ist. Neben dem Menschen dürften die Elefanten mit bis zu 80 Jahren die Landsäugetiere mit der höchsten Lebenserwartung sein. Allerdings werden manche Walarten deutlich älter, das bisher älteste bekannte Säugetier war ein Grönlandwal mit 211 Jahren.
Anmerkung: Obwohl auch der Mensch zoologisch zu den Säugetieren gehört, wird er selbst im Folgenden nicht behandelt. Stattdessen wird das Verhältnis des Menschen zu den übrigen Säugetieren thematisiert.
Säugetiere haben die menschliche Geschichte entscheidend mitgeprägt. Schon seit jeher haben Menschen ihr Fleisch gegessen und ihr Fell und ihre Knochen verarbeitet. Sie wurden als Reit- und Arbeitstiere eingesetzt; bis heute werden sie als Milchlieferanten, als Wach- und Labortiere verwendet. Umgekehrt haben auch die Menschen prägenden Einfluss auf die meisten Säugetierarten. Manche Gattungen haben im Gefolge des Menschen ihr Verbreitungsgebiet drastisch vergrößert oder sind als Neozoen in fremden Regionen eingebürgert worden. Vielfach jedoch sind durch Bejagung und Zerstörung des Lebensraumes ihre Populationen eingeschränkt und ihr Verbreitungsgebiet drastisch verringert worden. Eine ganze Reihe von Säugern ist schließlich durch direkten oder indirekten menschlichen Einfluss unwiederbringlich von der Erde verschwunden.
Eine Reihe von Säugetierarten wird vom Menschen wegen ihres, meist wirtschaftlichen, Nutzens gehalten. Zu diesem Zweck domestizierte Tiere werden als Nutztiere bezeichnet. Es werden darüber hinaus Wildtiere gejagt oder halbdomestizierte Tiere im Freiland gehalten und später gefangen (Beispiele sind Hutewälder oder die Rinder- und Pferdezucht in Amerika).
Aus vielen der oben genannten Gründe beschränkte sich der Mensch nicht nur auf die Jagd, sondern versuchte auch, gewisse Tierarten in seiner Nähe zu halten und nachzuzüchten. Die Domestizierung von Nutztieren begann zumindest vor rund 10.000 bis 15.000 Jahren, beim Haushund deuten genetische Studien allerdings an, dass dieser Prozess schon vor mehr als 100.000 Jahren begonnen haben könnte. Im achten Jahrtausend v. Chr. dürften bereits Wildziege, Wildschaf und Wildrind, etwas später auch das Wildschwein zu Hausziege, Hausschaf, Hausrind und Hausschwein domestiziert worden sein. Nutztiere dienten zunächst vorwiegend als Nahrungsmittellieferanten, später wurden dann auch Tiere zur Arbeitstätigkeit eingesetzt, so seit rund 3000 v. Chr. das Hauspferd und das Lama. Der Prozess der Domestizierung verlief vielschichtig, genetische Studien deuten an, dass bei vielen Haustieren in unterschiedlichen Regionen dieser Schritt mehrmals unabhängig voneinander vonstattenging. Weitere domestizierte Säugetiere sind Rentier, Dromedar, Hauskatze, Frettchen, Esel, Farbmaus, Farbratte, Goldhamster, Kaninchen und Meerschweinchen.
Als Schädlinge werden Tierarten bezeichnet, die dem Menschen gegenüber Schaden anrichten. Der Begriff ist abhängig von Wertvorstellungen und vor allem der wirtschaftlichen Perspektive und daher kein Begriff der Biologie.
Eine Reihe von Säugetieren gilt als Landwirtschafts- oder Nahrungsmittelschädlinge, das heißt, sie ernähren sich entweder direkt in den zur Nahrungsmittelproduktion genutzten Gebieten oder an Aufbewahrungsorten von den vom Menschen produzierten Nahrungsmitteln. Durch die großflächige Einführung von Agrarflächen kommt es zu einem Überangebot an Nahrung für manche Tierarten, das in deren starker Vermehrung und somit weiterer Schädigung resultiert. Vor allem in Entwicklungsländern lässt sich dieser Trend beobachten. Zu den in Mitteleuropa bekanntesten Nahrungsmittelschädlingen zählen Mäuse, insbesondere die Hausmaus und Ratten wie die Haus- oder Wanderratte, die sich als Kulturfolger dem Menschen angeschlossen haben und eine weltweite Verbreitung erlangt haben. Einige Tiere (darunter Flughunde und zahlreiche Nagetierarten) ernähren sich direkt von den Feldfrüchten, andere sorgen durch ihre unterirdische Lebensweise für Schäden an den Wurzeln. Die Viehwirtschaft sieht in fleischfressenden Tieren, vor allem Raubtieren eine Nahrungskonkurrenz, zumindest zwei Arten, der Falklandfuchs und der Beutelwolf sind durch Bejagung ausgestorben. In analoger Weise sieht die Fischerei Robben und andere fischfressende Säuger als wirtschaftliche Gefahr und verfolgt sie.
Das Ausmaß der tatsächlichen Bedrohung, die als „Schädlinge“ bezeichnete Tiere anrichten, ist ungewiss und dürfte oft übertrieben dargestellt werden. Häufig ist der Mensch die Hauptursache dafür, indem er massiv in den natürlichen Lebensraum der Tiere eingreift. Durch die Umwandlung der Habitate in landwirtschaftlich genutzte Flächen und die Verringerung des Nahrungsangebotes werden viele Arten gezwungen, sich neue Nahrungsquellen zu erschließen. Diese stehen dann in Konkurrenz zu den wirtschaftlichen Interessen und leiten die Verfolgung ein. Trotzdem wird mit exzessiven Bejagungen, Vergiftungen und mit anderen Methoden Jagd auf diese „Schädlinge“ gemacht, was sich oft fatal auf die Population auswirkt.
Menschen sind manchmal auch direkten Bedrohungen durch die Säugetiere ausgesetzt. Im Bewusstsein verankert sind dabei vorwiegend die Fälle der großen menschenfressenden Raubtiere, wobei insbesondere der Tiger einen Ruf als „Menschenfresser“ genießt. Tötungen durch Raubtierbisse beschränken sich jedoch auf wenige Einzelfälle im Jahr. Ungleich gefährlicher sind Säugetiere jedoch als Krankheitsüberträger. So sterben jedes Jahr 40.000 bis 70.000 Menschen an der Tollwut, die meisten davon in unterentwickelten Ländern. Hauptübertragungsursache ist der Biss durch infizierte Tiere wie Hunde, Katzen, Dachse, Waschbären und Fledermäuse. Eine weitere berüchtigte Krankheit ist die Pest, die durch auf Hausratten und anderen Nagetieren parasitierende Flöhe, in seltenen Fällen auch direkt übertragen wird. Pest-Epidemien und -Pandemien kosteten Millionen Menschen das Leben, bei der als Schwarzer Tod bekannten Pandemie Mitte des 14. Jahrhunderts starben schätzungsweise ein Drittel der Menschen in Europa.
Viele Säugetiere spielen in der Kulturgeschichte eine bedeutende Rolle. Auffallend große, starke oder gefährliche Tiere dienen als Wappentiere, als Totem- oder Clansymbole. Als „Heilige Tiere“ gelten manche Arten als Manifestationen von Göttern und genossen besonderen Schutz, so heilige Kühe und Hanuman-Languren in Indien oder Katzen und Schakale im alten Ägypten. Auf der anderen Seite wurden manche Säugetiere als Vertreter dämonischer Mächte gesehen, so Fledermäuse oder Katzen. Stereotype Vorstellungen von Eigenschaften bestimmter Tierarten, wie der sture Esel oder der schlaue Fuchs finden sich in zahllosen Erzählungen und Märchen und prägen zum Teil bis heute den Schimpfwortschatz.
Durch vielfältige Eingriffe in die Natur ist der Mensch für den Populationsrückgang oder das Aussterben vieler Säugetierarten verantwortlich. Inwieweit die Bejagung für das Aussterben zahlreicher Großsäuger am Ende des Pleistozäns (vor 50.000 bis 10.000 Jahren) schuld ist, ist umstritten, dieses Aussterben korreliert zumindest teilweise mit der weltweiten Ausbreitung des Menschen (siehe dazu auch den Punkt unter Entwicklungsgeschichte). Aus Berichten und Darstellungen lässt sich zumindest ein deutlicher Schwund des Verbreitungsgebietes für zahlreiche Spezies seit der Antike ableiten. Auch die heutige Situation ist für viele Säugetierarten besorgniserregend. So kommt eine unter der Federführung der International Union for Conservation of Nature (IUCN) stehende Kommission aus rund 1.700 Wissenschaftlern aus 130 Ländern zu dem Ergebnis, dass heute mindestens 20–25 % – unter Umständen aber bis zu 36 % – aller Land- und Meeressäugetierarten vom Aussterben bedroht sind.[2][3][4] Die IUCN listet 514 Arten, also rund 10 %, als stark bedroht (critically endangered) oder bedroht (endangered), insgesamt sind mindestens 1.141 der derzeit 5.487 rezenten Säugetierarten akut bedroht. Drei Arten, das Przewalski-Pferd, die Säbelantilope und der Schwarzfußiltis, gelten als in freier Wildbahn ausgestorben (extinct in the wild), das heißt, es gibt nur mehr die Bestände in menschlichen Zuchtprogrammen. Die Gründe für die Gefährdung zahlreicher Arten liegen hauptsächlich im zunehmenden Verlust des Lebensraumes durch Umwandlung in landwirtschaftlich genutzte Gebiete und Siedlungen, in der Umweltverschmutzung und in der Bejagung, da man viele Arten als nützlich oder schädlich ansieht. Ein weiterer Faktor ist die Schädigung des natürlichen Gleichgewichts durch die absichtliche oder unbewusste Einschleppung von Neozoen. Die Verfolgung durch verwilderte Hauskatzen und Haushunde sowie die Nahrungskonkurrenz durch Mäuse, Ratten, Hasen und andere stellen insbesondere in Regionen, wo diese Arten natürlicherweise nicht heimisch waren (wie zum Beispiel Australien oder viele Inseln), ein großes Problem dar.
Die oben genannten Gründe haben dazu geführt, dass laut IUCN 73 Säugetierarten in den letzten Jahrhunderten ausgestorben sind, dazu zählen der Schweinsfuß-Nasenbeutler, vier Känguruarten, der Beutelwolf, der Falklandfuchs, drei Gazellenarten, der Blaubock, die Stellersche Seekuh, zwölf Fledertierarten und zahlreiche Nagetiere wie etliche Baumratten und Riesenhutias. Es steht zu erwarten, dass diese Liste in den nächsten Jahren noch länger werden wird.
Die Säugetiere sind wahrscheinlich – entgegen anders lautenden Theorien, die Mitte des 20. Jahrhunderts verbreitet waren – eine monophyletische Gruppe: Sie stammen alle von einem gemeinsamen Vorfahren ab und umfassen auch alle Nachkommen dieses Vorfahren. Die drei Untergruppen, Ursäuger, Beutelsäuger und Höhere Säugetiere, sind ebenfalls jeweils monophyletische Taxa. Die meisten Systematiken fassen die Beutel- und Höheren Säuger zum Taxon Theria zusammen und stellen dieses den Ursäugern gegenüber. Einige Forscher vertreten aber die Ansicht, die Ursäuger hätten sich aus den Beutelsäugern entwickelt.
Ungleich unübersichtlicher wird das Bild, wenn fossile Taxa in den Stammbaum eingebunden werden. Neben den üblichen Meinungsunterschieden der Wissenschaftler kommt hinzu, dass von zahlreichen Gattungen lediglich Zähne und Kieferteile gefunden wurden. Die detaillierte Untersuchung der Zähne ist daher eines der Schlüsselkriterien zur Bestimmung der Evolution der Säugetiere.
Unstrittig ist, dass sich die Säugetiere aus den Synapsiden entwickelt haben, einer Reptiliengruppe, die durch ein einzelnes Schädelfenster charakterisiert war und ihre Blütezeit im Perm-Zeitalter hatte. Innerhalb der Synapsiden entwickelten sich die Therapsiden, die sogenannten „Säugerähnlichen Reptilien“, die bereits einige der Säugermerkmale wie ein differenziertes Gebiss und möglicherweise Körperbehaarung aufwiesen. Eine Gruppe der Therapsiden waren die Cynodontia, die unter anderem durch ein vergrößertes Gehirn und eine spezielle Kieferform gekennzeichnet waren. Die Säugetiere und ihre näheren Verwandten werden im Taxon der Eucynodontia zusammengefasst, deren bekanntester Vertreter Cynognathus war. Als Schwestertaxon der Säuger gelten entweder die Tritheledontidae, eine Gruppe sehr kleiner, fleischfressender Tiere oder die Tritylodontidae, eine Gruppe bis zu 1 Meter langer Pflanzenfresser. Für jede der beiden Gruppen sprechen gewisse anatomische Merkmale, die Mehrheit der Forscher gibt jedoch den Tritheledontidae den Vorzug.
Die Nicht-Säugetiere innerhalb der Therapsiden wurden nach und nach von den Dinosauriern verdrängt, die letzten starben in der Unterkreide aus.
Umstritten ist, welches Tier als das älteste Säugetier zu bewerten ist. Einige Tiere weisen im Bau des Ohres, des Unterkiefers, des Kiefergelenkes und der Zähne einen Übergangsstatus zwischen Reptilien und Säugern auf, manche Forscher bezeichnen sie deshalb als Mammaliaformes, also „Säugerartige“ oder Proto-Mammalia und ordnen sie noch nicht den Säugetieren im eigentlichen Sinn (sensu stricto) zu, andere fassen die Säuger weiter (sensu lato) und rechnen diese bereits dazu.
Systematik der SäugerstammgruppeSäugetiere (Mammalia)
Kloakentiere (Monotremata)
Beuteltiere
(Metatheria)
Höhere Säugetiere
(Eutheria)
Die Säugetiere im engeren Sinn (Mammalia sensu stricto), in Abgrenzung zu den Säugetieren im weiteren Sinn beziehungsweise Mammaliaformes (siehe oben), werden definiert als die Gruppe, die den letzten gemeinsamen Vorfahren aller heutigen Säugetiere sowie dessen Nachkommen umfasst. Dieses Taxon ist zumindest seit dem mittleren Jura belegt, die Entwicklungsgeschichte innerhalb dieser Gruppe ist jedoch in einem hohen Ausmaß umstritten.
Generell waren die Säugetiere des Mesozoikums klein, die meisten erreichten nur die Größe von Mäusen oder Ratten. Aus den Zähnen schließt man bei den meisten Arten auf eine aus Insekten und anderen Wirbellosen bestehende Nahrung, aus der Form des Gehirns und der Sinnesorgane auf eine hauptsächlich nachtaktive Lebensweise. Es bleibt die Frage, warum der Großteil der mesozoischen Säuger in Größe, Körperbau und Lebensweise relativ einheitlich blieb, zumal es in einem entwicklungsgeschichtlich sehr kurzen Zeitraum (rund 5 Millionen Jahre) nach dem Beginn des Känozoikums zu einer enormen Radiation bei der Größe und Ernährungsweise kam. Generell wird diese Frage mit der Konkurrenz durch die Dinosaurier beantwortet, die, solange sie existierten, durch den ausgeübten Selektionsdruck größere Säuger verhinderten. Diese Sichtweise wird manchmal in Frage gestellt: Aufgrund des enormen Größenunterschiedes und der unterschiedlichen Lebensweise mit den Dinosauriern, die vermutlich tagaktiv waren, hätte es zumindest eine Reihe mittelgroßer Säuger geben können. Daher wurden verschiedene physiologische Einschränkungen postuliert, zum Beispiel eine mangelnde Fähigkeit zur Kühlung der Körpertemperatur oder die noch nicht völlig ausgereiften Kau- und Verdauungsapparate.
In jüngerer Zeit gab es allerdings einige neue Funde, die auf eine höhere Spezialisierung der mesozoischen Säuger hinweisen. So war Castorocauda zumindest teilweise wasserbewohnend, Volaticotherium war mit Gleitmembranen ausgestattet und Fruitafossor zeigt eine an Ameisenbären erinnernde Anpassung an eine insektenfressende Lebensweise. Repenomamus schließlich, der in der Unterkreide in China lebte, erreichte eine Länge von über 1 Meter und sein Gewicht wird auf 12 bis 14 Kilogramm geschätzt. Er ist der bislang größte aus dem Mesozoikum bekannte Säuger und hat sich auch von kleinen Dinosauriern ernährt.
Die Beutelsäuger waren, abgesehen von vereinzelten Funden in Ostasien, auf Nordamerika beschränkt. Zu den ältesten heute noch bestehenden Gruppen gehören die Beutelratten, deren Vorfahren schon aus dieser Zeit bekannt sind.
Die Höheren Säugetiere spalteten sich in die heute durch molekulargenetische Untersuchungen bestimmten Überordnungen (Nebengelenktiere, Afrotheria, Laurasiatheria, Euarchontoglires) auf, was durch tektonische Verschiebungen, unter anderem das Auseinanderbrechen Gondwanas gefördert wurde. Diese Aufspaltungen werden allerdings hauptsächlich durch molekulargenetische Berechnungen belegt, Fossilienfunde von Höheren Säugetieren aus der Oberkreide sind sehr selten und bislang nur aus Nordamerika und Ostasien belegt. Zu den bekanntesten Gattungen dieser Epoche zählen Asioryctes, die Leptictida, die möglicherweise Vorfahren der Insektenfresser sind, die Zalambdalestidae (mögliche Vorfahren der Nagetiere), die Zhelestidae (mögliche Vorfahren der „Huftiere“) und Cimolestes (eventuell ein Urahn der Raubtiere). Generell ist aber die Zuordnung zu heutigen Taxa umstritten, zweifelsfrei mit heutigen Arten verwandte Säugetiere traten erst im Paläozän auf.
Mit Ausnahme der Multituberculata dürften am Ende der Kreidezeit die meisten der oben beschriebenen Seitenlinien der Säugetiere ausgestorben gewesen sein.
Mit dem Aussterben der Dinosaurier wurden viele ökologische Nischen frei, die von einer Vielzahl neu entstehender Säugetiergruppen besetzt wurden. Im Verlauf des Känozoikums entwickelten sich die Säugetiere zu der dominanten Wirbeltiergruppe auf dem Land. Es bildeten sich die heutigen Ordnungen heraus, wobei die Entwicklungsgeschichte keineswegs geradlinig verlief, sondern durch evolutionäre Sackgassen, Verdrängungsprozesse und wieder gänzlich ausgestorbene Säugetiergruppen geprägt war. Die Entwicklungslinien in manchen Gruppen (zum Beispiel bei Pferden oder Rüsseltieren) sind dabei relativ gut durch Fossilienfunde belegt und erforscht. Eine besondere Rolle nahm Südamerika ein, das während der längsten Zeit des Känozoikums von anderen Kontinenten getrennt war. Durch die Insellage drangen viele Arten in ökologische Nischen vor und es entwickelte sich eine einzigartige Fauna, unter anderem mit Sparassodonta („Beutelhyänen“), einer Gruppe fleischfressender Beuteltiere, mit den Paucituberculata, einer formenreichen Beuteltiergruppe, die heute noch in den Mausopossums weiterlebt und mit den Südamerikanischen Huftieren (Meridiungulata). Nach Entstehen der mittelamerikanischen Landbrücke drangen Säuger aus dem Norden vor und verdrängten die einheimischen Arten größtenteils.
Die meisten Säugetierordnungen sind seit dem Eozän belegt, darunter auch die Vorfahren der wohl spezialisiertesten Gruppen, der Fledertiere und Wale. Im gleichen Zeitabschnitt bildeten sich die ersten riesenhaften Formen wie Uintatherium; diese Entwicklung gipfelte in Paraceratherium (auch unter den Namen Baluchitherium oder Indricotherium bekannt), dem mit 5,5 Metern Schulterhöhe und 10 bis 15 Tonnen Gewicht größten bekannten Landsäugetier.
Ihre größte Artenvielfalt erreichten die Säuger im Miozän; seither verschlechterten sich die Klimabedingungen kontinuierlich, bis hin zu den Eiszeiten des Pleistozän. Die klimatischen Verschiebungen, verbunden mit den Einflüssen des Menschen, sorgen seither für einen Rückgang der Artenvielfalt.
Am Ende des Pleistozäns (vor 50.000 bis 10.000 Jahren) kam es weltweit zu einem Massenaussterben von großen Säugetieren. Mit Ausnahme Afrikas und des südlichen Asiens starben alle Arten mit über 1000 Kilogramm Gewicht und 80 % aller Arten mit 100 bis 1000 Kilogramm Gewicht aus. In Australien fand dieser Prozess vor rund 51.000 bis 38.000 Jahren statt, hier verschwanden unter anderem Diprotodons (nashorngroße Beuteltiere), Beutellöwen (Thylacoleo carnifex), und bis zu 3 Meter hohe Riesenkängurus (Gattung Procoptodon). In Eurasien erstreckte sich dieser Vorgang über einen längeren Zeitraum, von vor 50.000 bis 10.000 Jahre, und erreichte mit dem Ende der letzten Kaltzeit seinen Höhepunkt. Zu den in Europa um 10.000 vor Christus ausgestorbenen Tieren zählen unter anderem das Wollhaarmammut (Mammuthus primigenius), das Wollnashorn (Coelodonta antiquitatis), der Riesenhirsch (Megaloceros giganteus), das Steppenwisent (Bos priscus), der Höhlenlöwe (Panthera spelaea) und der Höhlenbär (Ursus spelaeus). In Amerika lag das Aussterben in einem engen Zeitrahmen (vor rund 11.000 bis 8.000 Jahren), hier verschwanden unter anderem die Mammuts, das Amerikanische Mastodon und andere Rüsseltiere, Säbelzahnkatzen, Riesenfaultiere und Riesengürteltiere (Glyptodontidae).
Inwieweit klimatische Veränderungen oder die Bejagung durch den Menschen (Overkill-Hypothese) die Hauptschuld dafür tragen, ist immer noch umstritten. Für die Bejagung sprechen die Tatsachen, dass der Zeitpunkt des Aussterbens zumindest zum Teil mit der weltweiten Ausbreitung des Menschen übereinstimmt und dass bei keiner der früheren Aussterbephasen eine derartige Einschränkung der Größe beobachtet werden konnte. Auch müssten die klimatischen Vorgänge am Ende der letzten Kaltzeit eher zu einer Erhöhung der Artenanzahl beigetragen haben, wie sie meist in wärmeren Perioden beobachtet werden kann. Vertreter der Bejagungshypothese führen auch einen analogen Vorgang auf Inseln, die erst später besiedelt wurden, an. So sind auf Madagaskar, wo erst seit rund 1500 Jahren Menschen leben, in den darauf folgenden Jahrhunderten unter anderem die dortigen Flusspferde und zahlreiche große Primatenarten verschwunden, darunter die Riesenlemuren Megaladapis. Gegner der Bejagungshypothese behaupten, die primitiven Jagdmethoden der frühen Menschen hätten keinen so großen Einfluss auf die Populationsgröße haben können, und verweisen auf Afrika, wo es schon viel länger Menschen gegeben hat und wo es zu keinem nennenswerten Massenaussterben gekommen ist. Auch seien die klimatischen Veränderungen dermaßen komplex gewesen, dass eine Vielzahl von Faktoren berücksichtigt werden müsste.
In jüngerer Zeit mehren sich die Thesen, dass eine Vermischung beider Faktoren die Schuld am Massenaussterben trägt. So sei für die durch klimatische Veränderungen bereits in Mitleidenschaft gezogenen Populationen die Jagd der ausschlaggebende Punkt für die Ausrottung gewesen. Auch ökologische Faktoren können eine Rolle gespielt haben: So führte die Dezimierung großer Grasfresser zur Ausbreitung von Wäldern, was sich fatal auf die noch vorhandenen Populationen auswirkte. Andere Forscher geben auch den ausgedehnten Brandrodungen eine Teilschuld.
In dieser Diskussion spielt aber nicht nur der rein wissenschaftliche Aspekt eine Rolle, sondern auch die anthropologische Komponente, je nachdem ob man in diesem Massenaussterben das letzte einer langen Reihe von natürlichen Aussterbevorgängen in der Natur sieht oder den ersten von vielen zerstörerischen Eingriffen des Menschen in seine Umwelt.
Zurzeit (2021) stuft die IUCN von 5.940 gelisteten Arten, 85 Arten bereits als ausgestorben (Extinct) ein. 2 Arten gelten als in der Natur ausgestorben (Extinct in the Wild), 225 Arten (Critically Endangered) vom Aussterben bedroht, 542 Arten als stark gefährdet (Endangered) und 538 Arten als gefährdet (Vulnerable), insgesamt 1.307 Arten. 845 Arten können aktuell nicht bewertet werden (data deficient).[7]
Anschließend ein etwas vereinfachtes Kladogramm der Landwirbeltiere, gefolgt von ausführlicheren Darstellungen über eventuelle Unsicherheiten und Streitpunkte.
Landwirbeltiere (Tetrapoda) Amnioten Sauropsida (Reptilien und Vögel)Schuppenechsen (Lepidosauria)
Archosauria (Krokodile und Vögel)
Säugetiere
Die Säugetiere werden in drei Unterklassen mit rund 25 bis 30 Ordnungen unterteilt, die ihrerseits bei den Beutelsäugern und höheren Säugetieren noch einmal zwei beziehungsweise vier übergeordneten Gruppen zugeteilt werden können. Eine detailliertere Systematik mit allen Familien findet sich unter Systematik der Säugetiere.
Einige Bemerkungen zu dieser Systematik:
Der unter Systematik gezeigte Stammbaum stützt sich teilweise auf molekulargenetische Analysen. Da diese bei ausgestorbenen Tiergruppen nicht möglich sind, lassen sie sich nur schwer in die Systematik einordnen. Existierende Systeme, wie das von Malcolm C. McKenna and Susan K. Bell, die sowohl lebende als auch ausgestorbene Säugerordnungen enthalten, widersprechen sich teilweise mit der hier gewählten Systematik. Deshalb werden hier die ausgestorbenen Säugetierordnungen der Beutelsäuger (Metatheria) und der Höheren Säugetiere (Eutheria) extra aufgelistet.
Ausgestorbene Ordnungen der Beutelsäuger:
Ausgestorbene Ordnungen der Höheren Säugetiere:
Ältere Säugetierordnungen, die weder zu Beuteltieren noch zu Höheren Säugern gehören, sind weiter oben bei den Säugetieren im engeren Sinne aufgeführt.
Die Säugetiere (Mammalia) sind eine Klasse der Wirbeltiere. Zu ihren kennzeichnenden Merkmalen gehören das Säugen des Nachwuchses mit Milch, die in den Milchdrüsen der Weibchen produziert wird, sowie das Fell aus Haaren, das sie in Kombination mit der gleichwarmen Körpertemperatur relativ unabhängig von der Umgebungstemperatur macht. Bis auf wenige Ausnahmen (Kloakentiere) sind Säugetiere lebendgebärend. Säugetiere sind an Land am artenreichsten verbreitet, doch bevölkern sie auch Luft und Wasser. Das Verhaltensspektrum der Säugetiere ist breit und flexibel, einige Gruppen zeigen komplexe soziale Gefüge. Anfang 2018 wurden weltweit 6399 rezente Arten unterschieden. Die Säugetiere werden in drei Unterklassen eingeteilt: die eierlegenden Ursäuger (Protheria), die Beutelsäuger (Metatheria) und die Höheren Säugetiere oder Plazentatiere (Eutheria), zu denen auch der Mensch zählt. Diejenige Richtung der speziellen Zoologie, die sich der Erforschung der Säugetiere widmet, wird als Mammalogie bezeichnet.
Les biesses ås tetes, c' est on grand stok di familes di biesses, li pus novele dins l' evolucion des sôres di biesses, ki poirtèt leus djonnes dins leu coir, mins les co dveur nouri après li skepiaedje, do laecea ki rexhe di leus tetes.
Les biesses ås tetes sont des cronzoxhîs.
Les biesses ås tetes ont des vîs vîs ratatayons les minmes ki les oujheas et les cropantès biesses.
Les biesses ås tetes, c' est on grand stok di familes di biesses, li pus novele dins l' evolucion des sôres di biesses, ki poirtèt leus djonnes dins leu coir, mins les co dveur nouri après li skepiaedje, do laecea ki rexhe di leus tetes.
Les biesses ås tetes sont des cronzoxhîs.
Les biesses ås tetes ont des vîs vîs ratatayons les minmes ki les oujheas et les cropantès biesses.
In chichihualyolcatl nozo chichini, cē yōlcatl tlen quipiya, chichihualli, in ihuiyō āmahtlapālli ipampa patlani (occequin nenelohua noz tichanti icopa atl quitoznequi in hueyimichin).
Chichinimeh (Mammalia[1]) yehhuatin ce itlamantiliz in quechomiyoh amniota homeotermo (ica «eztli tohtonqui») ca quimocuilia eltzacuilhuaztli[2] chichihualotl itech mochihuani chichihualayotl ica in tlein quinhuapahuah in tlapictin[3]. In tlapanahuiliztli[4] yehhuatl mixihuini[5] (ica in tenyoh ixquihquizaliztli[6] itech in monotrema: tototen ihuan equidna).
In chichihualyolcatl nozo chichini, cē yōlcatl tlen quipiya, chichihualli, in ihuiyō āmahtlapālli ipampa patlani (occequin nenelohua noz tichanti icopa atl quitoznequi in hueyimichin).
Chichinimeh (Mammalia) yehhuatin ce itlamantiliz in quechomiyoh amniota homeotermo (ica «eztli tohtonqui») ca quimocuilia eltzacuilhuaztli chichihualotl itech mochihuani chichihualayotl ica in tlein quinhuapahuah in tlapictin. In tlapanahuiliztli yehhuatl mixihuini (ica in tenyoh ixquihquizaliztli itech in monotrema: tototen ihuan equidna).
Cycaki (Mammalia) su klasa rěpnikow. K jich charakteristiskim pśiznamjenjam słuša kóža a cycanje dorosta z mlokom. Swětadaloko buchu źinsajšno wokoło 5.500 recentnych družynow rozeznawane, kótarež buchu w tśi pódklasach rozdźělone: jaja njasece pracycaki (Protheria), měškarje (Metatheria) a wuše cycaki abo placentawcy (Eutheria), ku kótarymž teke cłowjek słuša.
Cycaki buchu do tśi pódklasow z něźi 25 až 30 pórědow rozdźělone, kótarež buchu z jich strony pśi měškarjach a wušych cycakach hyšći raz dwě resp. styri nadpórědowanym kupkam pśiźělowaś mógu. Bóle detailowa systematika z wšych swójźbami se namaka w systematika cycakow.
Někotare pśispomnjenja k toś tej systematice:
Cycaki (Mammalia) su klasa rěpnikow. K jich charakteristiskim pśiznamjenjam słuša kóža a cycanje dorosta z mlokom. Swětadaloko buchu źinsajšno wokoło 5.500 recentnych družynow rozeznawane, kótarež buchu w tśi pódklasach rozdźělone: jaja njasece pracycaki (Protheria), měškarje (Metatheria) a wuše cycaki abo placentawcy (Eutheria), ku kótarymž teke cłowjek słuša.
Gjitarët janë vertebror brenda klasës së gjitarve ( / m ə m eɪ l i ə / nga latinishtja do të thotë "gjir"), kjo kals dallohet nga zvarranikt (duke përfshirë shpendët ) nga posedimit të një neocortex (a rajonin e trurin), flokët , tre kockat e veshit , dhe gjëndrat e qumështit . Femrat e të gjitha llojeve të gjitarëve ushqehen të vegjëlit e tyre me qumësht , i sekretuar nga gjëndrat e qumështit.
Gjitarët përfshijnë kafshën më të madhe në planet, balena blu . Lloji i trupit themelor është katërkëmbësh tokësor , por disa gjitarë janë përshtatur për jetë në det , në ajër , në pemë , nëntokë ose në dy këmbë . Grupi më i madh i gjitarëve, placentalet , ka një placentë , e cila mundëson ushqimin e fetusit gjatë shtatzënisë. Gjitarët variojnë nga madhësia prej 30-40 mm (1.2-1.6 in)lakuriqi i natës deri tek balenat blu në 30 metra (98 ft) . Me përjashtim të pesë llojeve të monotreme(gjitarët që shtrojnë vezë), të gjitha gjitarët moderne lindin të rinj. Shumica e gjitarëve, duke përfshirë gjashtë rendet më të pasur të llojeve , i përkasin grupit placentë. Rendet më të mëdhenj janë brejtësit ,lakuriqt e natës dhe sorikomorfa(hundegjatet dhe aleatët). Tre rendet e ardhshme më të mëdha, janë primatët ( majmunet e medhenj ,majmunët , dhe paramajmunët),Cetartiodaktila (cetacët dhe dythundrakët ), dhe Karnivora ( macet , qentë , fokat, dhe aleatët).
Gjitarët e gjallë janë të ndarë në Yinotheria ( platipusi dhe ekidna ) dhe Theriiformes (të gjitha gjithet e tjera). Ka rreth 5,450 lloje gjitarësh. Në disa klasifikime, gjitarët ekzistues ndahen në dy nënklasa: Prototheria , domethënë rendi Monotremata; dhe Theria, ose infraklasa e Metatheria dhe Eutheria .Marsupialët përbëjnë grupin kurorën e Metatheria, dhe të përfshijë të gjitha metatherians jetojnë si dhe shumë ato të shuar; placentals janë grupi kurorë i Eutherisë. Ndërsa klasifikimi i gjitarëvenë nivelin e familjes ka qenë relativisht e qëndrueshme, disa klasifikime konkurruese në lidhje me nivelet më të larta - nënklasa, infraklasi dhe rendi, sidomos i marsupialëve - shfaqen në literaturën bashkëkohore. Pjesa më e madhe e ndryshimeve reflektojnë përparimet e analizës klasike dhe gjenetikës molekulare . Gjetjet nga gjenetika molekulare, për shembull, kanë nxitur miratimin e grupeve të reja, të tilla si Afrotheria , dhe braktisjen e grupeve tradicionale, të tilla si Insektivora .
Gjitarët përfaqësojnë Synapsida të gjallë , të cilat së bashku me Sauropsida formojnë kullën Amniota . Paraardhësit e hershëm të gjitarëve ishin spenacodont pelycosaurs , një grup që prodhoi Dimertodonin jo-gjitar . Në fund të periudhës së Karbonifere , ky grup divergjohej nga linja sauropside që çoi në zvarranikët dhe zogjtë e sotëm. Linja që ndjek grupin e rrjedhjes Sphenacodontia ndau disa grupe të ndryshme të sinapsideve jo-gjitarëve - nganjëherë të referuara si zvarranikë si gjitarët - para se të krijonin proto-gjitarët ( Therapsida ) në fillim të epokës së Mesozoikut. Epoka e gjitarëve modern u ngritën në epokën e Paleogjenit dhe Neogjenit të epokës Cenozoic , pas zhdukjes së dinosaurëve jo-avianë dhe kanë qenë midis grupeve mbizotëruese të kafshëve tokësore nga 66 milion vjet më parë deri në ditët e sotme.
Shumica e gjitarëve janë inteligjentë , me disa që kanë trurin e madh, vetëdijesimin dhe përdorimin e mjeteve . Gjitarët mund të komunikojnë dhe të vokalizojnë në mënyra të ndryshme, duke përfshirë prodhimin e ultrazërit , shenjat e parfumit , sinjalet e alarmit , këndimin dhe ekolokacionin . Gjitarët mund të organizohen në shoqëritë e shkrirjes së fizionomisë , haremet dhe hierarkitë , por gjithashtu mund të jenë të vetmuara dhe territoriale . Shumica e gjitarëve janë polygynous , por disa mund të jenë monogame ose polyandrous .
Në kulturën njerëzore, gjitarët e zbutur luajtën një rol të madh në revolucionin neolitik , duke bërë që bujqësia të zëvendësonte gjuetinë dhe grumbullimin e tyre dhe të çonte në një ristrukturim të madh të shoqërive njerëzore me qytetërimet e para . Ata siguruan, dhe vazhdojnë të sigurojnë, energji për transport dhe bujqësi, si dhe mallra të ndryshëm si mishi , produktet e qumështit , leshi dhe lëkura . Gjitarët gjuajnë ose konkurrojnë për sport, dhe përdoren si organizma model në shkencë. Gjitarët janë përshkruar në art që prej paleolitit, dhe shfaqen në letërsi, film, mitologji dhe fe. Defaunation e gjitarëve është nxitur kryesisht nga faktorë antropogjenike , të tilla si gjuetia dhe shkatërrimi i habitateve , edhe pse ka përpjekje për të luftuar këtë.
Klasifikimi i gjitarëve ka qenë përmes disa iteracioneve që Carl Linnaeus fillimisht përcaktoi klasën. Asnjë sistem klasifikimi nuk është pranuar universalisht; McKenna & Bell (1997) dhe Wilson & Reader (2005) ofrojnë përmbledhje të dobishme të kohëve të fundit. "Parimet e klasifikimit dhe klasifikimit të gjitarëve" të George Gaylord Simpson (AMNH Bulletin v. 85, 1945) ofron sistematikë të origjinave dhe marrëdhënieve të gjitarëve që u mësuan në mënyrë universale deri në fund të shekullit të 20-të. Që nga klasifikimi i Simpson, rekordi paleontologjik është rikalibruar, dhe vitet e ndërhyrjes kanë parë shumë debate dhe përparime në lidhje me bazat teorike të vetë sistematizimit, pjesërisht përmes konceptit të ri të klasës . Megjithëse puna në terren gradualisht e bëri klasifikimin Simpson të vjetëruar, ajo mbetet gjëja më e afërt për një klasifikim zyrtar të gjitarëve.
Shumica e gjitarëve, duke përfshirë gjashtë rendet më të pasur të llojeve , i përkasin grupit placentë. Tre urdhra të mëdha në numrin e specieve janë Rodentia :miu,ferrgjati ,kastori ,kapibara dhe gjitarët tjerë brejtje; Chiroptera :lakuriqr e natës; dhe Sorikomorfa :hundgjati ,urithi dhe solenodonsi . Tri rendet e ardhshëm më të mëdhenj, në varësi të skemës së klasifikimit biologjik të përdorur, janë primatët duke përfshirë majmunët e mëdhenj , majmunët dhe lemurët ; Cetartiodaktila përfshirë balenat dhe dythundrakët ; dhe Karnivorave e cila përfshin macet , qentë ,arijnt , nuselalat ,luanët e detit dhe aleatët. Sipas llojeve të gjitarëve të botës , në vitin 2006 janë identifikuar 5.416 lloje. Këto janë grupuar në 1.219 familje dhe 29 rende. Në vitin 2008, Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës(IUCN) përfundoi një Vlerësim Global pesëvjeçar për gjitarët përLista e Kuqe e IUCN , e cila numëronte 5.488 lloje. Sipas një hulumtimi të botuar në Journal of Mammalogy në vitin 2018, numri i specieve të gjitheve të njohura është 6.495 specie të përfshira 96 kohët e fundit të zhdukur.
Fjala " gjitar " është moderne, nga emri shkencor Mammalia i shpikur nga Carl Linnaeus në 1758, që rrjedh nga fjala latine mamma ("gji"). Në një letër me influencë të vitit 1988, Timothy Rowe e përcaktoi Mammalia filogenetikisht si grupin e gjitarëve, që përbëhet nga paraardhësi më i fundit i përbashkët i monotremave të gjalla ( ekidna dhe platipus ) dhe gjitarët therian ( marsupials dhe placentals ) dhe të gjithë pasardhësit e atyre. Ky paraardhës KA jetuar në periudhën Xhurasi, përkufizimi Rowe e përjashton të gjitha kafshët nga më pare në Triasik , pavarësisht nga fakti se fosilet triasike në Haramiyida janë përmendur në gjitar që nga mesi i shekullit të 19-të. Nëse Mammalia konsiderohet si grup , origjina e saj mund të jetë datë e përafërt si pamja e parë e njohur e kafshëve më të lidhur ngushtë me disa gjitarë ekzistues sesa me të tjerët. Ambondro është më e lidhur ngushtë me monotremes se sa me gjitarët therian ndërsa Amphilestes dhe Amphitherium janë më të lidhur ngushtë me therians; pasi fosilet e të treja gjenerave datojnë rreth 167 milionë vjet më pare në Xhurasikun e Mesme , kjo është një vlerësim i arsyeshëm për paraqitjen e grupit .
Në vitin 1997, gjitarët u rishikuan tërësisht nga Malcolm C. McKenna dhe Susan K. Bell, që ka rezultuar në klasifikimin McKenna / Bell. Libri 1.997 e tyre, Klasifikimi i Gjitarët mbi nivelin e specieve , është një punë e plotë , marrëdhëniet dhe dukuritë e të gjithë gjitarëve, të gjallë dhe të zhdukur, poshtë nëpër rangun e gjini, edhe pse molekular sfidë gjenetik të të dhënave disa nga grupime të nivelit më të lartë. Autorët punuan së bashku si paleontologë në Muzeun Amerikan të Historisë Natyrore , Nju Jork. McKenna e trashëgoi projektin nga Simpson dhe, me Bell, ndërtoi një sistem hierarkik plotësisht të përditësuar, që mbulonte gjitar të gjallë dhe të zhdukur që pasqyron gjenealogjinë historike të Mammalia.
Studimet molekulare bazuar në analizën e ADN- së kanë sugjeruar marrëdhënie të reja midis familjeve të gjitarëve gjatë viteve të fundit. Shumica e këtyre gjetjeve janë vërtetuar në mënyrë të pavarur nga të dhënat e pranisë / mungesës së retrotranspozon . Sistemet e klasifikimit të bazuara në studimet molekulare zbulojnë tre grupe të mëdha ose linja të gjitarëve të placentës - Afrotheria , Xenarthra dhe Boreoeutheria - të cilat ndryshojnë në Kretakun . Marrëdhëniet midis këtyre tre linjave janë të diskutueshme dhe të tri hipoteza të mundshme të ndryshme janë propozuar në lidhje me atë se cili grup është basal . Këto hipoteza janëAtlantogenata ( Boreoutheria bazale), Epitheria (basal Xenarthra) dhe Exafroplacentalia (Afrotheria bazale). Boreoutheria nga ana tjetër përmban dy linja kryesore - Euarchontoglires dhe Laurasiatheria .
Vlerësimet për kohët e divergjencës midis këtyre tri grupeve placentë variojnë nga 105 deri në 120 milion vjet më parë, varësisht nga lloji i ADN-së që përdoret (si bërthamore ose mitokondriale ) dhe interpretime të ndryshme të të dhënave paleogeografike .
Kladogram më sipër është bazuar në Tarver et al . (2016)
Kladogrami i bazuar në Tarver et al. (2016)[1]
Grupi I: Afrotheria
Grupi II: Xenarthra
Grupi III: Boreoeutheria
Synapsida , një kullë që përmban gjitarët dhe të afërmit e tyre të zhdukur, filloi gjatë nën periodit Pennsylvanian (~ 323 milion deri në 300 milionë vjet më parë), kur u ndanë nga linjat e zvarranikëve dhe avianëve. Gjitarët e grupit Crown evoluan nga mammaliaforms më parë gjatë Xhurasikut .
Vertebrorët e parë plotësisht tokësorë ishin amniotes . Ashtu si paraardhësit e tyre tetrapodë amfibë , ata kishin mushkëri dhe gjymtyrë. Sidoqoftë vezët amniotike kanë membranë të brendshme që lejojnë embrionin në zhvillim që të marrë frymë, por të mbajë ujë. Prandaj amniotët mund të vendosin vezë në tokë të thatë, ndërsa amfibët në përgjithësi kanë nevojë të vendosin vezët e tyre në ujë.
Me sa duket, amniotët e parë u ngritën në nënperiudhën e Pensilvanisë të Karboniferes . Ata zbritën nga tetrapodët më të hershëm reptiliomorph amfib,të cilat jetonin në tokë që tashmë ishte e banuar nga insektet dhe invertebrorët e tjerë, si dhe fernat , myshqet dhe bimët e tjera. Brenda pak milion viteve, dy linja të rëndësishme amniote u bënë të dallueshme: synapsidet , të cilat më vonë do të përfshinin paraardhësin e përbashkët të gjitarëve; dhe sauropsids , të cilat tani përfshijnë breshkat ,hardhucat , gjarpërinjtë ,krokodilët, dinosaurët dhe zogjtë . Synapsidet kanë një vrimë të vetme ( fenestra e përkohshme) e ulët në çdo anë të kafkës. Një grup synapsid, pelikosaurs , përfshinte kafshët më të mëdha dhe më të ashpra të Permianit të hershëm . Synapsidet jo-mamore quhen nganjëherë "zvarranikët si gjitarët".
Therapsidët , një grup i synapsideve, zbritën nga pelikosaurët në Permianin e Mesme, rreth 265 milionë vjet më parë, dhe u bënë vertebrorët dominues të tokës. Ato ndryshojnë nga eupelikosaurët basal në disa tipare të kafkës dhe nofullave, duke përfshirë: kafka më të mëdha dhe incisorë të barabartë në madhësi në therapsid, por jo për eupelikosaurët. Linja terapeutike që çoi në gjitarë shkoi nëpër një seri fazash, duke filluar me kafshë që ishin shumë të ngjashme me paraardhësit e tyre të pelikusurët dhe duke përfunduar me cynodontes probainognatiane , disa prej të cilave lehtë mund të gaboheshin për gjitarët. Këto faza u karakterizuan nga:
Ngjarja e Permian-Triasik për zhdukje rreth 252 milionë vjet më parë, e cila ishte një ngjarje e zgjatur për shkak të akumulimit të disa pulseve të zhdukjes, përfundoi dominimin e therapsideve mishngrënëse. Në fillim të Triasikut, mishngrënësit më të mëdhenj tokësor janë marrë përsipër nga archosaurs i cili, gjatë një periudhë të zgjatur (35 milion vjet), erdhi për të përfshirë crocodylomorphs , e Pterosaurs dhe dinosaurët; megjithatë, cynodonts të mëdha si Trucidocynodon dhe traversodontidsende zënë me madhësi të mëdha mishngrënës. Nga Xhurasiku, dinozaurët kishin ardhur për të dominuar.
Gjitarët e parë (në kuptimin e Kempit) u shfaqën në Epokën e Tretë Triasike (rreth 225 milionë vjet më parë), 40 milionë vjet pas therspive të para. Ata ishin krijesa nate që kërkonin insektet e natës nga mesi i Jurasikut e tutje; për shembull, ishte një i afërt i gjitarëve të vërtetë që kishte përshtatje për not, gërmime dhe peshkim. Shumica, nëse jo të gjitha, mendohet se kanë jetuar në errësir , duke përbërë shumicën e tipareve tipike të gjitarëve. Pjesa më e madhe e specieve të gjitarëve që ekzistonin në epokën mesozoike ishin multituberkulatat, eutrikonodontët dhe spalacotheriids. Më të hershme të njohur metatherian është Sinodelphys , jetuar rreth 125 milionë-vjet në Kretakun, zbuluar në argjilor të Kinës verilindore Provincës Liaoning . Fosili është pothuajse i plotë dhe përfshin tufa leshi dhe prerje të indeve të buta.
Fosili më i vjetër i njohur mes Eutherisët ("gjitarët e vërtetë") është Xhuramaia , ose "nëna xhurasike nga Kina", e datuar 160 milion vjet më parë në Xhurasikun e vonë. Një i afërm egjiptian , Eomaia , i datuar 125 milion vjet më parë në Kretakun e hershëm, posedonte disa veçori të përbashkëta me marsupialet, por jo me placentalet, dëshmi se këto veçori ishin të pranishme në paraardhësin e fundit të përbashkët të të dy grupeve por më vonë u humbën në linjën e placentës. Në veçanti, kockat epipubike shtrihen përpara nga legeni. Këto nuk gjenden në asnjë placentë modern, por ato gjenden në marsupiale, monotremi, gjitarë të tjerë joplacentan dhe Ukhatherium, një kafshë e hershme e Kretakut në rendin eutherian Asioryctitheria . Kjo vlen edhe për multituberkulatet. Ata janë me sa duket një tipar stërgjyshor, i cili më pas u zhduk në linja. Këto kocka epipubike duket se funksionojnë duke forcuar muskujt gjatë locomotion, duke zvogëluar sasinë e hapësirës që paraqitet, të cilat placentalet kërkojnë të përmbajnë fetusin e tyre gjatë periudhave të shtatëzanisë. Një dalje e ngushtë e legenit tregon se të rinjtë ishin shumë të vegjël në lindje dhe prandaj shtatzënia ishte e shkurtër, si në marsupialet moderne. Kjo tregon se placenta ishte një zhvillim i mëvonshëm.
Një nga monotremet më të hershme të njohura ishte Teinolophos , i cili jetonte rreth 120 milionë vjet më parë në Australi. Monotremeat kanë disa tipare që mund të trashëgohen nga amniotes origjinale, të tilla si grykë e njëjtë për të urinuar, për të zbrazur dhe për të riprodhuar ( cloaca ) - siç bëjnë edhe hardhucat dhe zogj - dhe ata hedhin vezë të lëkurës dhe të pakalifikuara.
Kortrogoza , fosilet e të cilëve datojnë nga rreth 195 milionë vjet më parë, në fillim të Xhurasikut, siguron dëshminë e parë të qartë të një nyje në nofulla të formuar vetëm nga eshtrat squamosale dhe dentare; nuk ka hapësirë në nofullën e artikut, një kockë e përfshirë në nofullat e të gjitha sinapsideve të hershme.
Dëshmia më e hershme e qartë e flokëve apo leshit është në fosilet e Castorocauda dhe Megaconus , nga 164 milion vjet më parë në mes të Xhurasikut. Në vitet 1950, u sugjerua që foramina (kapsulat) në maxillë dhe prekxilë (kockat në pjesën e përparme të nofullës së sipërme) të cynodonts ishin kanale që furnizonin enët e gjakut dhe nervat në vibrisa ( mustaqe ) dhe kështu ishin dëshmi e flokëve ose gëzofit; ajo së shpejti u vuri në dukje, megjithatë, se foramina jo domosdoshmërisht tregojnë se një kafshë kishte vibrissae, si hardhucë moderne Tupinambis ka foramina që janë pothuajse identike me ato që gjenden në cyndont nonmammalian Thrinaxodon. Burime popullore, megjithatë, vazhdojnë t'i atribuojnë mustaqe për Thrinaxodonin . Studimet mbi coprolitëve të permianë sugjerojnë se synapsidat jo-gjitarë të epokës tashmë kanë leshë, duke vendosur evolucionin e qimeve ndoshta deri më tani si dicynodonts .
Kur endothermy parë u shfaq në evolucionin e gjitarëve është e pasigurt, edhe pse në përgjithësi është rënë dakord të ketë parë evoluar në therapsids jo-gjitarëve . Monotremet moderne kanë temperatura më të ulëta të trupit dhe norma më të ndryshueshme metabolike se marsupialët dhe placentalet por ka dëshmi se disa nga paraardhësit e tyre, ndoshta duke përfshirë paraardhësit e therenave, mund të kenë pasur temperatura të trupit si ato të moderne. Po kështu, disa therianë modernë si afrotherët dhe xenartransët kanë zhvilluar së dyti temperature të ulëta të trupit.
Evolucioni i gjymtyrëve të ngritur në gjitarë nuk është i plotë - monotremet e gjallë dhe fosile kanë gjymtyrë të shtrirë. Pozicioni parasagittal (i pandjeshëm) i gjymtyrëve shfaqet diku në Xhurasikun e vonë ose Kretakun e fillim; ajo gjendet në Eomaia eutherian dhe Sinodelphys metatherian , të dy datuar 125 milion vjet më parë. Kockat epipubike , një tipar që ndikoi fort në riprodhimin e shumicës së kockave të gjitarëve, fillimisht gjenden në Tritylodontidae , duke sugjeruar se kjo është një synapomorphy mes tyre dhe mammaliformes . Ata janë të gjithëpranishëm në mammaliformes jo-placentare, edhe pse Megazostrodon dhe Erythrotherium duket se kanë munguar ato.
Është sugjeruar që funksioni fillestar i laktacionit ( prodhimi i qumështit ) ishte që vezët të mbaheshin të lagura. Pjesa më e madhe e argumentit është e bazuar në monotremes, gjitarët e vezëve.
Gjitarët Therian mori përsipër afatmesme deri në shkallë të mesme ekologjike në Cenozoic , pas ngjarjes zhdukjes Kretak-Paleogene rreth 66 milion vjet më parë zbrazur hapësirë ekologjike dikur mbushur nga dinosaurët jo-shpendeve dhe grupeve të tjera të zvarranikëve, si dhe të tjera të ndryshme grupeve të gjitarëve, dhe iu nënshtrua një rritje eksponenciale në madhësinë e trupit ( megafauna ). Pastaj gjitarët u shpërndan shumë shpejt; si zogjtë ashtu dhe gjitarët tregojnë një rritje eksponenciale në diversitet.
Studimet molekulare pilogenetik fillimisht sugjeruan se shumica e rendeve placental u divergruan rreth 100 deri 85 milion vjet më parë dhe se familjet moderne u shfaqën në periudhën ngaEoceni I vonë përmes Miocene . Megjithatë, nuk ka pasur fosile placentale para fundit të Kretakut. Fosilet më të hershme të padiskutueshme të placentave vijnë nga Paleoceni i hershëm , pas zhdukjes së dinosaurëve. Në veçanti, shkencëtarët kanë identifikuar një kafshë të hershme Paleocene të quajtur Protungulatum donnae si një nga gjitarët e parë placentë.Megjithatë ajo është riklasifikuar si një eutherian jo-placentar. Rikalibrimet e niveleve të diversitetit gjenetik dhe morfologjik kanë sugjeruar një origjinë për placentale, dhe një origjinë Paleocene për shumicën e klasave moderne.
Paraardhësi më i hershëm i njohur i primateve është Archicebus nga rreth 55 milionë vjet më parë. Ky primat i vogël peshonte 20-30 gramë (0.7-1.1 ons) dhe mund të përfshinte brenda një pëllëmbë njeriu.
Speciet e gjitarëve të gjallë mund të identifikohen nga prania e gjëndrave të djersës , duke përfshirë ato që janë të specializuar për të prodhuar qumësht për të ushqyer të rinjtë e tyre. Megjithatë, në klasifikimin e fosileve duhet të përdoren veçori të tjera, meqë gjëndrat e indeve të buta dhe shumë karakteristika të tjera nuk janë të dukshme në fosile.
Shumë tipare të përbashkëta nga të gjithë gjitarët e gjallë u shfaqën midis anëtarëve më të hershëm të grupit:
Për pjesën më të madhe, këto karakteristika nuk ishin të pranishme në paraardhësit triasikë të gjitarëve. Pothuajse të gjitha mammaliaformat posedojnë një kockë epipublike, me përjashtim të placentave moderne.
Shumica e gjitarëve kanë shtatë rruaza të qafës (kockat në qafë), duke përfshirë lakuriqt e natës , gjirafat , balenat dhe njerëzit . Të gjitha trurin e gjitarëve posedojnë një neokorteks , një rajon i trurit unik për gjitarët.
Në mushkëritë e gjitarëve janë paralele dhe të gërryer. Fryma arrihet kryesisht me diafragmën , e cila ndan gjoksin nga zgavra e barkut, duke formuar një konveks kube në gjoks. Kontraktimi i diafragmës rrafshon kupolën, duke rritur volumin e zgavrës së mushkërive. Ajri futet nëpër zgavrat e gojës dhe të hundës, dhe udhëton nëpër laring, trak dhe bronke , dhe zgjeron alveolit . Zbutja e diafragmës ka efekt të kundërt, duke zvogëluar volumin e zgavrës së mushkërive, duke shkaktuar që ajri të shtyhet nga mushkëritë. Gjatë ushtrimit, të barkut , duke rritur presionin mbi diafragmë, të cilat forcat ajrore jashtë të shpejtë dhe më me forcë. Brinjë kafaz është në gjendje të zgjerojë dhe të kontraktojë zgavrën e gjoksit përmes veprimit të muskujve të tjerë të frymëmarrjes. Rrjedhimisht, ajri thithen ose largohen nga mushkëritë, gjithmonë duke lëvizur poshtë gradientit të saj të presionit. Ky lloj i mushkërive është i njohur si një mushkëri shakull për shkak të ngjashmërisë së saj për të farkëtarit shakullën .
Zemra e gjitarëve ka katër dhome, dy atri të sipërm , dhomat e pritjes, dhe dy ventrikula të ulëta , dhomat e shkarkimit. Zemra ka katër valvola, të cilat i ndajnë dhomat e saj dhe siguron rrjedhjen e gjakut në drejtimin e duhur përmes zemrës (parandalimin e rrjedhjes). Pas shkëmbimit të gazit në kapilarët e mushkërive (enët e gjakut në mushkëri), gjaku i pasur me oksigjen kthehet në atrium të majtë nëpërmjet një prej katër venave pulmonare. Gjaku rrjedh pothuajse vazhdimisht në atrium, i cili vepron si dhomë marrëse, dhe nga këtu nëpërmjet një hapjeje në barkun e majtë. Shumica e gjakut rrjedh pasive në zemër ndërkohë që të dyja atria dhe ventricles janë të relaksuar, por në fund të periudhës së relaksimit ventrikular , atrium i majtë do të kontraktohet, duke pompuar gjakun në ventrikull. Zemra gjithashtu kërkon ushqyesve dhe oksigjenin e gjetur në gjak, si muskujt e tjerë, dhe furnizohet nëpërmjet arterieve koronare .
Sistemi integrues është i përbërë nga tre shtresa: epidermë e jashtme , dermis dhe hipodermë . Epidermi zakonisht është 10-30 qeliza të trasha; funksioni i tij kryesor është të sigurojë një shtresë të papërshkueshme nga uji. Qelizat e saj më të largëta humbasin vazhdimisht; qelizat e saj më të ulëta janë vazhdimisht të ndara dhe shtyjnë lart. Shtresa e mesme, dermis, është 15 deri në 40 herë më e trashë se epidermisa. Dermis përbëhet nga shumë komponente, të tilla si strukturat me kocka dhe enët e gjakut. Hipodermi përbëhet nga indi dhjamor , i cili përmban lipide dhe siguron zbutje dhe izolim. Trashësia e kësaj shtrese ndryshon shumë nga speciet në specie;gjitarët detar kërkojnë një hypodermis të trashë ( dënesë ) për izolimin, dhe balena drejtë të ketë dënesë thickest në 20 inç (51 cm). Edhe pse kafshët e tjera kanë veçori të tilla si mustaqe, pupla , kalldrëmë ose qerpikë që ngjajnë sipërfaqësisht, asnjë kafshë tjetër përveç gjitarëve nuk ka flokë . Kjo është një karakteristikë përfundimtare e klasës. Megjithëse disa gjitarë kanë shumë pak, ekzaminimi i kujdesshëm zbulon karakteristikat, shpesh në pjesët e panjohura të trupave të tyre.
Gjitarët kanë zhvilluar një gamë të larmishme të strukturave fizike për të lehtësuar konsumin e materialit bimor . Për të thyer indet e bimëve të paprekura, gjitarët kanë zhvilluar struktura që pasqyrojnë preferencat e tyre të të ushqyerit. Për shembull, frugivores (kafshët që ushqehen kryesisht me fruta) dhe bimëve barishtore që ushqehen me gjethe të butë kanë dhëmbë të ulët kurorë të specializuar për bluarjen e gjetheve dhe fara . Kafshët kullotëse që kanë tendencë për të ngrënë kollona të forta, me silicë të butë, kanë dhëmbë të lartë kurorë, të cilët janë të aftë të bluajnë indet e bimëve të forta dhe të mos veshin aq shpejt sa dhëmbët me kurorë të ulët. Shumica e gjitarëve mishngrënës kanë dhëmbë me formë carnasiali (me gjatësi të ndryshme në varësi të dietës).
Stomaku I Artiodaktilëve është i ndarë në katër seksione: rumania , retikula , omasumi dhe abomasumi(vetëm ruminuesit kanë një rumen). Pas konsumimit të materialit bimor, ajo përzihet me pështymën në rumaninë dhe retikulumin dhe ndahet në material të ngurtë dhe të lëngët. Të ngurta grumbullojnë sëbashku për të formuar një bolus (ose shtazë ), dhe është rigurgituar. Kur bolusi hyn në gojë, lëngu është shtrydhur me gjuhë dhe gëlltitet përsëri. Ushqimi i zhytur kalon në rumen dhe retikulumin ku mikrobet celuloze ( bakteret , protozoa dhe kërpudhat ) prodhojnë celulazë , e cila është e nevojshme për të prishur celulozën në bimë.Perisodaktilët, në kontrast me ripërtypjen, ushqim tretet që ka lënë stomak në një cecum zgjeruar , ku është fermentuar nga bakteret. Karnivorat ka një stomak të thjeshtë të përshtatur kryesisht për të tretur mishi, në krahasim me sistemet e përpunuara të tretjes së kafshëve barishtore, të cilat janë të nevojshme për të prishur fibra bimore të vështira dhe komplekse. Caecum është ose mungon apo të shkurtër dhe të thjeshtë, dhe zorrë nuk është sacculated ose shumë më të gjerë se sa zorrë e vogël.
Sistemi i sekretoreve të gjitarëve përfshin shumë komponente. Ashtu si shumica e kafshëve të tjera të tokës, gjitarët janë ureotelik , dhe konvertojnë amoniakun në urin , e cila bëhet nga mëlçia si pjesë e ciklit urinor.Bilirubin , një produkt të mbeturinave rrjedh nga qelizat e gjakut , është e kaluar përmes biliare dhe urinës me ndihmën e enzimave excreted nga mëlçia. Kalimi i bilirubinës përmes vezës përmes traktit të zorrëve i jep feces gjitarëve një ngjyrosje të dallueshme ngjyrë kafe. Karakteristikat dalluese të veshkës së gjitarëve përfshijnë praninë e legenit të veshkave dhe piramidave renale , si dhe të një lëvore të dallueshme dhe medulla , e cila është për shkak të pranisë së sytheve zgjatur të Henle . Vetëm veshka e gjitarëve ka një formë të fasule, edhe pse ekzistojnë disa përjashtime, të tilla si veshkat renale të shumëfishta të lopëve , cetaceve dhe arinjve. Shumica e gjitarëve të rritur të placentës nuk kanë gjurmë të mbetur të koloacës . Në embrion, cloaca embrionale ndahet në një rajon të poshtme që bëhet pjesë e anusit dhe një rajon i mëparshëm që ka fate të ndryshme në varësi të seksit të individit: në femra, ajo zhvillohet në holl që merr uretrën dhe vaginën , ndërsa tek meshkujt formon tërësinë e uretrës penile . Sidoqoftë, urithi i artë dhe disa hundgjat mbajnë një kiloakë si të rritur. Në marsupials, traktin gjenital është i ndarë nga anusi, por një gjurmë e cloaca origjinale mbetet jashtë. Monotremes, që përkthehet nga greqishtja në "vrimë të vetme", kanë një klauzolë të vërtetë.
Ashtu si në të gjitha tetrapodët e tjerë, gjitarët kanë një laring që mund të hapet shpejt dhe afër për të prodhuar tinguj, dhe një trak vokal supralaringeal që filtron këtë tingull. Mushkëritë dhe muskujt përreth sigurojnë rrjedhën e ajrit dhe presionin e kërkuar për të fonuar . Laringu kontrollon katranin dhe volumin e zërit, por forca që mushkëritë bëjnë për të nxjerrë gjithashtu kontribuon në volumin. Gjitarët më primitivë, të tillë si ekidna, mund të fërshëllejnë, pasi tingulli arrihet vetëm nëpërmjet daljes përmes një laringu të mbyllur pjesërisht. Gjitarët e tjerë fonojnë duke përdorur folda vokale, në krahasim me kordat vokale të shikuara në zogjtë dhe zvarranikët. Lëvizja ose tendosja e foldave vokale mund të rezultojë në shumë tinguj si ulëritës . Gjitarët mund të ndryshojnë pozicionin e laringut, duke i lejuar ata të marrin frymë përmes hundës duke gëlltitur përmes gojës dhe për të formuar tinguj me gojë dhe hundë ; Tingujt e hundës, siç është zhurma e qenit, në përgjithësi janë tinguj të butë, dhe tingujt me gojë, si një lehje qeni, përgjithësisht janë me zë të lartë.
Disa gjitarë kanë një laring të madhe dhe kështu një zë të ulët, domethënë lakuriqi i natës me kokë me çekan ( Hypsignathus monstrosus ), ku laringu mund të marrë tërësinë e zgavrës së kraharorit duke shtyrë mushkëritë, zemrën dhe trakën në bark .Prodhimi i infrasound është e mundur në disa gjitarë të tillë si elefanti afrikan ( Loxodonta spp.) Dhe balenat. Gjitarët e vegjël me laring të vogël kanë aftësinë për të prodhuar ultratinguj , të cilat mund të zbulohen me anë të modifikimeve në veshun e mesëm dhe koçle . Ultrazërit janë të padëgjueshëm për zogjtë dhe zvarranikët, të cilat mund të kenë qenë të rëndësishme gjatë Mesozoikut, kur zogjtë dhe zvarranikët ishin grabitqarët dominues. Ky kanal privat përdoret nga disa brejtës në, për shembull, komunikimin nënë-pup, dhe nga lakuriq nate kur ekolokatizojn. Balenat e dhëmbëzuara gjithashtu përdorin ekolokacionin, por, në krahasim me membranën vokale që shtrihet lart nga folds vokal, ata kanë një pjepër për të manipuluar tingujt. Disa gjitarë, domethënë primatët, kanë çanta ajri të bashkangjitur në laring, të cilat mund të funksionojnë për të ulur rezonancat ose për të rritur volumin e zërit.
Leshi i gjitarëve ka shumë përdorime për mbrojtjen, qëllimet ndijore, hidroizolimin dhe maskimin, me përdorimin primar që është thermoregulation. Llojet e flokëve përfshijnë qimet, të cilat mund të hiqen pas arritjes së një gjatësi të caktuar; vibrissae, të cilat janë flokë shqisore dhe janë më së shumti mustaqe;flokët , e cila përbëhet nga qime roje;gjembat , të cilat janë një lloj i flokëve të ashpra për të përdorur për mbrojtje , për shembull,ferrgjati ; shpohet, të cilat janë qime të gjata zakonisht të përdorura në sinjale vizuele, të tilla si mana e një luani; velli, shpesh i quajtur "poshtë lesh", i cili insulon gjitarët e porsalindur; dhe leshie e cila është e gjatë, e butë dhe shpesh kaçurrel. Gjatësia e flokut është e papërfillshme në termoregulimin, pasi disa gjitarë tropikalë, si për shembull përtaci, kanë të njëjtën gjatësi gjërash leshi si disa gjitarë arktik, por me izolim më pak; dhe, anasjelltas, gjitarët tjerë tropikale me flokë të shkurtër kanë të njëjtën vlerë izoluese si gjitarët arktik. Dendësia e leshit mund të rrisë vlerën e izolimit të një kafshe, dhe gjitarët arktikë veçanërisht kanë lesh të dendur; për shembull,bualli i myshkut ka qime gërryese që janë 30 cm, si dhe një thëngjill i dendur, i cili formon një shtresë hermetike, duke i lejuar ata të mbijetojnë në temperatura prej -40 ° C (-40 ° F). Disa gjitarë të shkretëtirave, të tilla si devetë, përdorin lesh të dendur për të parandaluar nxehtësinë e diellit nga arritja e lëkurës së tyre, duke lejuar që kafsha të qëndrojë e ftohtë; një lesh deveje mund të arrijë në 70 ° C (158 ° F) gjatë verës, por lëkura qëndron në 40 ° C (104 ° F). Gjitarët ujorë , anasjelltas, thithin ajrin në gëzofin e tyre për të ruajtur nxehtësinë duke e mbajtur lëkurën të thatë.
Lëkura e gjitarëve janë të ngjyrosura për një sërë arsyesh, presionet kryesore selektive duke përfshirë maskimin , përzgjedhjen seksuale , komunikimin dhe proceset fiziologjike siç është rregullimi i temperaturës. Kamouflazhi është një ndikim i fuqishëm në një numër të madh të gjitarëve, pasi ajo ndihmon për të fshehur individë nga grabitqarët apo pre. Aposematism , duke paralajmëruar grabitqarët e mundshme, është shpjegimi më i mundshëm i qime zi dhe bardhë e shumë gjitarë të cilat janë në gjendje për të mbrojtur veten e tyre, të tilla si vjedulla e mjaltit të fuqishme dhe agresive . Në gjitarët arktik dhe subarkik të tillë si dhelpra arktike (Alopex lagopus ),lemingu ( Lemus lemus ), stoati ( Mustela erminea ), dhe lepuri i dëborës( Lepus americanus ), ndryshimi sezonal ngjyrë mes kafe në verë dhe të bardhë në dimër është nxitur kryesisht nga maskimi. Dallimet në ngjyrën e palltove femra dhe meshkuj mund të tregojnë nivelet e ushqyerjes dhe të hormoneve, të rëndësishme në përzgjedhjen e meshkujve. Disa gjitarë arboreal, veçanërisht primatët dhe marsupialët, kanë hije të lëkurës vjollce, jeshile ose blu në pjesë të trupave të tyre, duke treguar një avantazh të veçantë në habitatin e tyre kryesisht mbi pemë për shkak të evolucioni konvergjent . Ngjyrosja e gjelbër e përtacave, megjithatë, është rezultat i një marrëdhënieje simbiotike me algat . Ngjyra e veshjes ndonjëherë është seksualisht dimorfike , si në shumë specie primatësh . Ngjyra e veshjes mund të ndikojë në aftësinë për të mbajtur ngrohjen, varësisht se sa drita reflektohet. Gjitarët me një shtresë me ngjyrë të errët mund të thithin më shumë nxehtësi nga rrezatimi diellor dhe të qëndrojnë më të ngrohtë, dhe disa gjitarë të vegjël. Leshi i bardhë, pa pigment i gjitarëve arktik, si ariu polar, mund të pasqyrojë më shumë rrezatim diellor direkt në lëkurë.
Gjendja stërgjyshore për riprodhimin e gjitarëve është lindja e relativisht e pazhvilluar, qoftë nëpërmjet një periudhe të drejtpërdrejtë jetësore ose një periudhe të shkurtër si vezë të buta. Kjo ka të ngjarë për shkak të faktit se trupi nuk mund të zgjerohej për shkak të pranisë së kockave epipubike . Demonstimi më i vjetër i këtij stili riprodhues është me Kayentatherium , i cili prodhoi perinatat e pazhvilluara , por me madhësi shumë më të larta të mbeturinave se çdo gjitar modern, 38 ekzemplarë. Në gjitarët e placentës ndodhi një ndryshim rrënjësor, konvertimi i epipubikut në eshtrat gjenitale të barkut ose humbja e plotë; kjo lejoi që trupi të jetë në gjendje të zgjerohet dhe kështu të prodhojë pasardhës të zhvilluar.
Në meshkuj , penisi përdoret si për urinim ashtu edhe për copulim. Në varësi të specieve, një mbledhje mund të nxitet nga rrjedhja e gjakut në indet vaskulare, spongy ose me veprim muskulor. Një penis mund të mbahet në një mbështjellje kur nuk ngrihet, dhe disa placentale gjithashtu kanë një kockë penisi ( baculum ). Marsupialët zakonisht kanë penis pirun, ndërsa penisi monotreme në përgjithësi ka katër krerë me vetëm dy funksione. Testikujt e shumicës së gjitarëve të zbresë në scrotume e cila është zakonisht prap më në penis, por shpesh është e mëparshëm tek marsupialët. Gjitarët femra në përgjithësi kanë një klitoris , labia majora dhe labia minoranë pjesën e jashtme, ndërsa sistemi i brendshëm përmban çiftuar oviducts , 1-2 uteri , 1-2 cervices dhe një vaginë . Marsupitët kanë dy vagina anësore dhe një vaginë mediale. "Vagina" e monotremes kuptohet më mirë si një "sinus urogenital". Sistemet e mitrës së gjitarëve të placentës mund të ndryshojnë në mes të një dupleks, a ka dy uteri dhe cervices të cilat hapen në vaginë, një bipartit, dy brirë mitër kanë një qafë të mitrës të vetme që lidhet me vaginën, një bicornuate, e cila përbëhet prej dy mitra që janë të lidhur distally.Shumica e gjitarëve janë të gjallë , duke lindur të jetojnë të rinj. Megjithatë, pesë llojet e monotreme, platipus dhe katër lloje të ekidna, vë vezë. Monotremet kanë një sistem përcaktimi seksual të ndryshëm nga ai i shumicës së gjitarëve të tjerë. Në veçanti, kromozomet e seksit të një platipusi janë më shumë si ato të një pule sesa ato të një gjitari therian.
Gjitarët viviparous janë në nënklasën Theria ; ata që jetojnë sot janë marsupialët dhe placentarët. Marsupialët kanë një periudhë të shkurtër të shtatëzanisë , zakonisht më të shkurtër se cikli isaj estrous dhe lind një porsalindur të pazhvilluar që më pas zhvillohet më tej; në shumë lloje, kjo ndodh brenda një qese të ngjashme me qese, marsupiumi , që ndodhet në pjesën e përparme të barkut të nënës . Ky është gjendja plesiomorfike midis gjitarëve viviparous; prania e eshtrave epipubike në të gjitha gjitarët jo-placentë pengon zgjerimin e bustit të nevojshëm për shtatzëninë e plotë. Edhe eutherianët jo placentar ndoshta riprodhohen në këtë mënyrë. Placentarët lindin relativisht të plota dhe të zhvilluara të rinj, zakonisht pas periudhave të gjata të shtatzënisë. Ata marrin emrin e tyre nga placenta , e cila lidh fetusin në zhvillim me murin e mitrës për të lejuar marrjen e lëndëve ushqyese.
Gjymtat e gjirit janë të specializuara për prodhimin e qumështit, burimi kryesor i të ushqyerit për të sapolindurit. Monotremat ndryshe nga gjitarët e tjerë nuk kanë gji si shumica e gjitarëve, por ata kanë gjëndra të qumështit.
Pothuajse të gjithë gjitarët janë endotermikë ("gjak të ngrohtë"). Shumica e gjitarëve gjithashtu kanë flokë për t'i mbajtur ata të ngrohtë. Ashtu si zogjtë, gjitarët mund të ushqejnë ose të gjuajnë në moti dhe klimat tepër të ftohta për reptilët dhe insektet ektothermik (" gjak të ftohtë"). Endotermia kërkon shumë energji ushqimore, kështu që gjitarët hanë më shumë ushqim për njësi të peshës trupore sesa shumica e zvarranikëve. Gjitarët e vegjël hanë shumë për madhësinë e tyre. Një përjashtim i rrallë, miu-urith e zhveshur prodhon pak nxehtësi metabolike, prandaj ajo konsiderohet si një operative poikiloterm . Zogjtë janë gjithashtu endotermikë, kështu që endotermia nuk është unike për gjitarët.
Në mesin e gjitarëve, lloji i jetëgjatësisë së llojeve ndryshon në mënyrë të konsiderueshme (p.sh. hundgjati ka një jetëgjatësi prej dy vjetësh, ndërsa balena më e vjetër është regjistruar në 211 vjeç). Edhe pse baza themelore e këtyre dallimeve të jetëgjatësisë është ende e pasigurt, studime të shumta tregojnë se aftësia për të riparuar dëmtimet e ADN-së është një përcaktues i rëndësishëm i jetëgjatësisë së gjitarëve. Në një studim të vitit 1974 nga Hart dhe Setlow, është gjetur se ADN riparohet prerje aftësis të rritur sistematikisht me jetëgjatësin e specieve në mesin e shtatë llojeve të gjitarëve. Jetëgjatësia e specieve është vërejtur të jetë e ndërlidhur fuqishëm me aftësinë për të njohur ndërprerjen e dyfishtë të ADN-së, si dhe nivelin e proteinës së riparimit të ADN-së Ku80 . Një studim të qelizave nga gjashtëmbëdhjetë lloje gjitarësh, gjene të përdorura në riparimin e ADN-së u gjetën të jenë të rregulluara në speciet më jetëgjata. Niveli qelizor i enzimës së riparimit të ADN-së polipropilen ADP ribozë u gjet që të korrelojë me jetëgjatësinë e specieve në një studim të 13 specieve të gjitarëve. Tri studime të tjera të llojeve të ndryshme të gjitarëve gjithashtu raportuan një korrelacion midis specieve dhe aftësinë e riparimit të ADN-së.
Shumica e vertebrorëve - amfibët, zvarranikët dhe disa gjitarë të tillë si njerëzit dhe arinjtë - janë plantigrade , duke ecur në të gjithë pjesën e poshtme të këmbës. Shumë gjitarë, të tillë si macet dhe qentë,duke ecur në këmbët e tyre, gjatësia më e madhe e hapave duke lejuar më shumë shpejtësi. Gjitarët digitigrade janë gjithashtu të aftë në një lëvizje të qetë. Disa kafshë të tilla si kuajt janë të pafalshëm , duke ecur në majat e gishtërinjve të tyre. Kjo edhe më tej rrit gjatësinë e tyre të përparimit dhe kështu shpejtësinë e tyre. Disa gjitarë, domethënë majmunët e mëdhenj, dihen gjithashtu të ecin me këmbët e tyre , të paktën për këmbët e tyre të para. Disa gjitarë janë dyfish , duke përdorur vetëm dy gjymtyrë për lëvizje, të cilat mund të shihen për shembull, njerëzit dhe majmunët e mëdhenj. Speciet bipedale kanë një fushë më të gjerë vizioni sesa katërkëmbëshit, ruajnë më shumë energji dhe kanë aftësinë për të manipuluar objektet me duart e tyre, gjë që ndihmon në ushqyerjen. Në vend të ecjes, disa lëvizin dukeu hedhur, të tilla si kanguri dhe miu kangur .
Kafshët arboreale shpesh kanë gjymtyrë të zgjatura që i ndihmojnë të kapërcejnë boshllëqe, të arrijnë fruta ose burime të tjera, të provojnë vendosmërinë e mbështetjes përpara dhe, në disa raste, të brachiate(lëkundje midis pemëve). Shumë specie arboreale, siç janë majmunët merimang dhe oposumët , përdorin bishtin e tyre për të kapur degë. Majmuni merimangë, maja e bishtit ka ose një brez të zhveshur ose bllok ngjitës, i cili siguron një fërkim më të madh.Ketrat mund të përdorin për të bashkëvepruar me substrate të përafërt dhe riorientojnë drejtimin e forcave që aplikohet kafsha. Kjo është ajo që lejon ketrat për të ngjitur trungjet e pemëve që janë kaq të mëdha që të jenë në thelb të sheshta nga perspektiva e një kafshe të tillë të vogël. Sidoqoftë, ketrat mund të ndërhyjnë në aftësinë e një kafshe për të kapur degë shumë të vogla, pasi ato mund të përfundojnë shumë larg. Fërkimi përdoret nga primatët, duke u mbështetur në majat e gishtërinjve pa flokë. Shtrypja e degës në mes të gishtave gjeneron forcë fërkimi që mban dorën e kafshës në degë. Megjithatë, ky lloj rrokjeje varet nga këndi i forcës së fërkimit, pra mbi diametrin e degës, me degë më të mëdha që rezultojnë në aftësi të zvogëluara të kapjes. Për të kontrolluar prejardhjen, sidomos poshtë degëve me diametër të madh, disa kafshë arboreale si ketrat kanë evoluar nyje shumë të lëvizshme të kyçit të këmbëve që lejojnë rrotullimin e këmbës në një pozicion 'të kthyera'. Kjo lejon ketrat të hyjnë në sipërfaqen e përafërt të lëvores, duke kundërshtuar forcën e gravitetit. Madhësia e vogël ofron shumë përparësi për speciet arboreale: të tilla si rritja e madhësisë relative të degëve në kafshë, qendra më e ulët e masës, stabiliteti në rritje, masa më e ulët (duke lejuar lëvizjen në degë më të vogla) dhe aftësia për të lëvizur nëpër habitatin më të brishtë. Madhësia në lidhje me peshën ndikon në kafshët rrëshqitëse s . Disa lloje të primateve, lakuriqësh nate dhe të gjitha llojet e oposumit arrijnë stabilitetin pasiv duke varur nën degën.
Lakuriqt e natës janë gjitarë e vetëm që mund të fluturojnë me të vërtetë. Ata fluturojnë nëpër ajër me një shpejtësi konstante duke lëvizur krahët e tyre lart dhe poshtë (zakonisht me disa lëvizje të përparme). Për shkak se kafsha është në lëvizje, ekziston një fluks ajri në raport me trupin e tij, i cili, i kombinuar me shpejtësinë e krahëve, gjeneron një rrjedhë më të shpejtë të ajrit që lëviz mbi krahun. Kjo gjeneron një vektor forca ngritëse që tregon përpara dhe lart, dhe një vektor forca tërheqëse që tregon prapa dhe lart. Komponentët e lart përmendur të këtyre kundërveprojnë gravitetin, duke mbajtur trupin në ajër, ndërsa përbërësi i përparëm siguron nxitjen për të luftuar të dyja tërheqjet nga krahët dhe nga trupi në tërësi.
Krahët e lakuriqve të natës janë shumë më të hollë dhe përbëhen nga kocka më shumë se zogjtë, duke i lejuar lakuriqve të natës të manovrojnë më saktë dhe të fluturojnë me më shumë ngritje dhe më pak zvarritje. Duke i palosur krahët në drejtim të trupit të tyre në ngritje, ata përdorin 35% më pak energji gjatë fluturimit se zogjtë. Sipërfaqja e krahëve të tyre është e pajisur me receptorë të ndjeshëm ndaj prekjes në grusqe të vogla të quajtura qeliza Merkel, e gjetur edhe në majat e gishtave të njeriut. Këto zona të ndjeshme janë të ndryshme në lakuriqr e natës, pasi çdo përplasje ka një flokë të vogël në qendër, duke e bërë atë edhe më të ndjeshëm dhe duke lejuar lakuriqin të zbulojë dhe të mbledhë informacion rreth ajrit që rrjedh mbi krahët e tij dhe të fluturojë më me efikasitet duke ndryshuar formën e krahëve të saj në përgjigje.
[[Skeda:Wombat3.jpg|parapamje|186x186px|[[Skeda:Taupe doree.jpg|parapamje|175x175px|Wambati gjysëm-fosorial (majtas) kundrejt urithit të artë plotësisht fossorial (djathtas) ]]]] Krijesat fosorial jetojnë në mjedise nëntokësore. Shumë gjitarë fosorial u klasifikuan nën Insektivora , tani të ndarë si hundgjati, iriqi dhe urithi. Gjitarët fosorial kanë një trup fusiform, më të trashë në shpatulla dhe duke u ngushtuar në bisht dhe hundë. E pamundur për të parë në strofkat e errëta, shumica kanë sytë të degjeneruar, por degjenerimi ndryshon mes specieve; Për shembull,wambati janë vetëm gjysmë fosorial dhe kanë sytë shumë të vogjël por funksionale, në stomakun marsupial plotësisht sytë janë degjeneruar dhe të padobishme,urithi I artë kanë sytë rreshtor dhe kapakun e artë të kapelëska një shtresë të lëkurës që mbulon sytë. Flapët e veshëve të jashtëm janë gjithashtu shumë të vogla ose mungojnë. Gjitarët vërtet fosorial kanë këmbë të shkurtra, të forta si forca është më e rëndësishme se sa shpejtësia për një gjitar fosorial , por gjitarët gjysmë- fosorial kanë këmbët cursorial . Shumica kanë siskota të mëdha për të parandaluar që papastërtia të fluturojë në gojë.
Gjitarët plotësisht ujorë, cetacët dhe sirenët , kanë humbur këmbët dhe kanë një bisht të butë për të çuar përpara ujin. Lëvizja fliper është e vazhdueshme.Balenat notojn duke lëvizur bishtin e tyre dhe trupin e ulët lart dhe poshtë, propelling veten përmes lëvizjes vertikale, ndërsa flippers tyre janë përdorur kryesisht për drejtues. Anatomia e tyre skeletore u lejon atyre të jenë notarë të shpejtë. Shumica e llojeve kanë një bisht për dorsal për të parandaluar që ata të kthehen me kokë poshtë në ujë. Flukët e sirenianëve ngrihen lart e poshtë në goditje të gjata për të lëvizur kafshën përpara dhe mund të shtrembërohen për t'u kthyer.
Gjitarët gjysmë-ujorë , si pinipidët, kanë dy palë flipers në front dhe mbrapa, para-flipers dhe hind-flipers. Bërrylat dhe këmbët janë të mbyllura brenda trupit . Përveç trupave të tyre të racionalizuar, ata kanë rrjete të butë të tufës së muskujve në lëkurën e tyre që mund të rrisin rrjedhën laminare dhe të lehtësojnë kalimin e tyre nëpër ujë.Ata mbështeten në flipersin e tyre të parave për lëvizje në një mënyrë si të krahut të ngjashme me pinguinin dhe breshkat e detit . Krahasuar me karnivorant tokësor, gjymtyrët e përparme reduktohen në gjatësi, gjë që i jep muskujt lvizje në shpatull dhe nyjet e bërrylit përparësi më të madhe mekanike; flipers e pasme shërbejnë si stabilizues. Gjitarët e tjerë gjysëm-ujorë përfshijnë , hipopotamët , lundrat dhe platipusët. Hippos janë shumë të mëdha gjitarë gjysmë-ujore, dhe trupat e tyre fuçi-formë kanë graviportal strukturat skeletore.
Shumë gjitarë komunikojnë duke vokalizuar. Komunikimi vokal shërben për shumë qëllime, duke përfshirë në ritualet e çiftëzimit, si thirrje paralajmëruese , për të treguar burimet e ushqimit, dhe për qëllime shoqërore. Meshkujt shpesh thërrasin gjatë ritualeve të çiftëzimit për të shmangur meshkujt e tjerë dhe për të tërhequr femra, si në zhurmën e luanëve .Këngët e balenave blu mund të jetë sinjalet tek femrat; ata kanë dialekte të ndryshme në rajone të ndryshme të oqeanit. Vokalizmi sociale përfshijnë thirrjet territoriale të gibonit , dhe përdorimin e frekuencave tek lakuriqt e natës .Majmuni vervet jep një thirrje të veçantë alarmi për secilin nga të paktën katër grabitqarët të ndryshme, dhe reagimet e majmunëve të tjerë ndryshojnë sipas thirrjes. Për shembull, nëse një thirrje alarmi sinjalizon një piton, majmunët ngjiten në pemë, ndërsa alarmi i shqiponjës shkakton majmunët të kërkojnë një vend për t’u fshehur në tokë. Qentë e prerive në mënyrë të ngjashme kanë thirrje komplekse që sinjalizojnë llojin, madhësinë dhe shpejtësinë e një grabitqari që afrohet. Elefantët komunikojnë shoqërisht me një shumëllojshmëri të tingujve duke përfshirë snorting, ulëritës, trumpeting, zhurmshëm dhe rumbling. Disa nga thirrjet janë infrasonike, nën kufijtë e dëgjimit të njerëzve, dhe mund të dëgjohet nga elefantët e tjerë deri në 9 kilometra larg në kohë ende pranë lindjes së diellit dhe perëndimit të diellit.
Gjitarët sinjalizojnë me mjete të ndryshme. Shumë japin vizuale sinjale anti-grapiqar , si kur dreri dhe gazela stot , sinqerisht duke treguar gjendjen e tyre i aftë dhe aftësinë e tyre për të ikur.Shumë gjitarë përdorin shenjën e parfumit , ndonjëherë ndoshta për të ndihmuar në mbrojtjen e territorit, por ndoshta me një sërë funksionesh brenda dhe mes llojeve
Për të ruajtur një temperaturë të lartë konstante të trupit është energji e shtrenjtë - gjitarët prandaj kanë nevojë për një dietë ushqyese dhe të bollshme. Ndërsa gjitarët më të hershëm ishin ndoshta grabitqarët, specie të ndryshme që atëherë janë përshtatur për të përmbushur kërkesat e tyre dietike në mënyra të ndryshme. Disa hanë kafshë të tjera - kjo është një dietë mishngrënëse (dhe përfshin dieta insektivore). Gjitarët e tjerë, të quajtur herbivorë , hanë bimë, të cilat përmbajnë karbohidrate komplekse të tilla si celuloza. Një dietë barishtore përfshin nëntipe të tilla si granivori (farëngrënës), folivori(gjethengrënës), frugivori (frutangrënës), nektarivori (nektarngrënës) dhe mikopagi (kërpudhangrënës). Traktati i tretjes së një bimësh barishtore është në pritje të baktereve që thithin këto substanca komplekse dhe i bëjnë ato të disponueshme për tretje, të cilat ndodhen ose në stomak ose në një cekum të madh. Disa gjitarë janë coprofagë , konsumojnë fekes për të absorbuar lëndët ushqyese që nuk treten kur ushqimi është marrë së pari. Një omnivor ha si pre dhe bimëve. Gjitarët mishngrënës kanë një trakt të thjeshtë ndihmon tretjen e ushqimit për shkak të proteinave , lipideve dhe mineraleve të gjetur në mish kërkojnë pak në rrugën e tretjes të specializuar. Përjashtime për këtë përfshijnë. [[Skeda:Blacky.jpg|parapamje|[[Skeda:A polar bear (Ursus maritimus) scavenging a narwhal whale (Monodon monoceros) carcass - journal.pone.0060797.g001-A.png|parapamje|Hipokarnivorous ariu i zi amerikan ( Ursus americanus ) vs hiperkarnivorous ariu polar (Ursus maritimus ) ]]]] Madhësia e një kafshe është gjithashtu një faktor në përcaktimin e llojit të dietës ( sundimi i Allenit ). Meqenëse gjitarët e vegjël kanë një raport të lartë të sipërfaqes së ngrohjes që humbet nga nxehtësia e gjenerimit të nxehtësisë, ata kanë tendencë të kenë kërkesa të larta energjie dhe një shkallë të lartë metabolike . Gjitarët që peshojnë më pak se 18 ounces (510 g, 1.1 lb) janë kryesisht insektivorë sepse nuk mund të tolerojnë procesin e ngadaltë dhe të tretshëm së një barngrënësi. Kafshët më të mëdha, nga ana tjetër, prodhojnë më shumë nxehtësi dhe më pak kjo ngrohje humbet. Prandaj ata mund të tolerojnë ose një proces ngadalësish mbledhjeje (mishngrënës që ushqejnë vertebrorët më të mëdhenj) ose një proces ngadalësues të tretjes (herbivorë). Për më tepër, gjitarët që peshojnë më shumë se 18 ounces zakonisht nuk mund të mbledhin insekte të mjaftueshme gjatë orëve të tyre të zgjimit për të mbajtur veten. Gjitarët e vetëm të mëdhenj insektivorë janë ata që ushqehen me koloni të mëdha të insekteve ( milingonave ose termiteve ).
Disa gjitarë janë omnivorë dhe shfaqin shkallë të ndryshme karnivorizmit dhe herbivorizmit, përgjithësisht mbështetur në favor të një më shumë se tjetri. Meqenëse bimët dhe mishi janë tretur ndryshe, ekziston një preferencë për njëra mbi tjetrën, sikurse në arinjtë ku disa lloje mund të jenë kryesisht mishngrënës dhe të tjerët kryesisht me barishtore. Ata janë të grupuar në tri kategori: mesokarnivori (50-70% mish), hiperkarnivori (70% dhe më e madhe e mishit), dhe hipokarnivori (50% ose më pak e mishit). Dhëmbëzimi i hipokarnivorëve përbëhet nga dhëmbë të shurdhër, të trekëndëshit carnasial të destinuara për bluarjen e ushqimit. Megjithatë, hiperkarnivorët kanë dhëmbë konik dhe karnasials të mprehtë për qëllim të prerjes, dhe në disa raste nofulla të forta për shkatërrimin e kockave, si në rastin e hienave , duke i lejuar ata të konsumojnë eshtra; disa grupe të zhdukura, sidomos Machairodontinae , kishin dhëmbët e qenit si shpatë .
Disa mishngrënës fiziologjik konsumojnë lëndën bimore dhe disa herbivorë fiziologjik konsumojnë mish. Nga aspekti i sjelljes, kjo do t'i bënte të gjithë vjetorëve, por nga këndvështrimi fiziologjik . Fiziologjikisht, kafshët duhet të jenë në gjendje të marrin të dyja energjitë dhe lëndët ushqyese nga materialet e bimëve dhe kafshëve për t'u konsideruar si gjithëvjetor. Kështu, kafshët e tilla ende janë në gjendje të klasifikohen si mishngrënës dhe herbivorë kur ata thjesht marrin lëndë ushqyese nga materialet që vijnë nga burime që nuk e plotësojnë me sa duket klasifikimin e tyre. Për shembull, është dokumentuar mirë se disa thundrak, të tilla si gjirafat, devetë dhe bagëtitë, do të grinden në kocka për të konsumuar minerale dhe lëndë ushqyese të veçanta. Gjithashtu, macet, të cilat në përgjithësi konsiderohen si mishngrënës të detyruar, herë pas here hanë barin për të rigurgitur materialet e patretura (të tilla si flokët ), ndihmën me prodhimin e hemoglobinës dhe si laksativ.
Shumë gjitarë, në mungesë të kërkesave ushqimore të mjaftueshme në një mjedis, e shtypin metabolizmin e tyre dhe e ruajnë energjinë në një proces të njohur si letargji . Në periudhën përpara letargjis, gjitarët më të mëdhenj, si arinjtë, bëhen polifagikë për të rritur yndyrn, ndërsa gjitarët më të vegjël preferojnë të mbledhin dhe të fshehin ushqimin. Ngadalësimi i metabolizmit shoqërohet nga një rënie e nivelit të zemrës dhe frymëmarrjes, si dhe një rënie në temperatura të brendshme, të cilat mund të jenë rreth temperaturës së ambientit në disa raste. Për shembull, temperaturat e brendshme të akullnajave të tokave arktike mund të bien në -2.9 ° C (26.8 ° F), megjithatë kokën dhe qafën gjithmonë qëndrojnë mbi 0 ° C (32 ° F).
Në gjitarët inteligjent, siç janë primatët, truri është më i madh në krahasim me pjesën tjetër të gjitarëve të tjerë. Inteligjenca në vetvete nuk është e lehtë për t'u definuar, por indikacionet e inteligjencës përfshijnë aftësinë për të mësuar, përputhet me fleksibilitetin e sjelljes.Mijntë , për shembull, konsiderohen të jenë shumë inteligjente, pasi ata mund të mësojnë dhe të kryejnë detyra të reja, një aftësi që mund të jetë e rëndësishme kur ata kolonizojnë një vendbanim të freskët . Në disa gjitarë, grumbullimi i ushqimit duket të jetë i lidhur me inteligjencën: një dre që ushqehet me bimë ka trurin më të vogël se një mace, e cila duhet të mendojë të tejkalojë pres së saj.
Përdorimi i mjeteve nga kafshët mund të tregojë nivele të ndryshme të të mësuarit dhe njohjes . Përdorimi i mjeteve , siç janë shimpanzetë që përdorin degë për të "kapur" termite, mund të zhvillohen duke shikuar të tjerët të përdorin mjete dhe madje mund të jetë një shembull i vërtetë i mësimit dhe dhënies së kafshëve. Mjetet madje mund të përdoren në zgjidhjen e pazëllave në të cilat kafsha duket të përjetojë një "moment Eureka" . Gjitarët e tjerë që nuk përdorin mjete, si qentë, gjithashtu mund të përjetojnë një moment Eurekan.
Madhësia e trurit është konsideruar më parë si një tregues i rëndësishëm i inteligjencës së një kafshe. Meqenëse shumica e trurit përdoret për mbajtjen e funksioneve trupore, raportet më të mëdha të trurit në masë të trupit mund të rrisin sasinë e masës së trurit në dispozicion për detyra më komplekse njohëse. Analiza allometrike tregon se shkalla e madhësisë së trurit të gjitarëve në përafërsisht eksponentin ⅔ ose ¾ të masës trupore. Krahasimi i madhësisë së trurit të një kafshe të veçantë me madhësinë e trurit të pritur bazuar në analiza të tilla alometrike siguron një koeficient të encefalizimit që mund të përdoret si një tregues tjetër i inteligjencës së kafshëve.Balenat sperm kanë masën më të madhe të trurit të çdo kafshe në tokë, mesatarisht 8,000 centimetra kub (490 në3 ) dhe 7.8 kilogramë (17 lb) në meshkuj të pjekur.
Vetëdijesimi duket të jetë një shenjë e të menduarit abstrakt. Vetë-ndërgjegjësimi, megjithëse jo i përcaktuar mirë, besohet të jetë pararendës ndaj proceseve më të avancuara siç janë arsyetimi metakognitiv . Metoda tradicionale për matjen e kësaj është testi i pasqyruar , i cili përcakton nëse një kafshë posedon aftësinë e vetë-njohjes. Gjitarët që kanë 'kaluar' provën e pasqyrës përfshijnë elefantët aziatikë (disa kalojnë, disa nuk e bëjnë); shimpanzetë; bonobët; orangutangët; njerëzit, nga 18 muaj ( faza pasqyrë ); delfinët hundshishe, balena vrasëse; dhe balena e rreme vrasëse.
Eusocialiteti është niveli më i lartë i organizimit shoqëror. Këto shoqëri kanë një mbivendosje të gjeneratave të të rriturve, ndarjen e punës riprodhuese dhe kujdesin bashkëpunues të të rinjve. Zakonisht insektet, të tilla si bletët , milingonat dhe termitët, kanë sjellje euseale, por tregohen në dy lloje të brejtësve: miu-urith i zhveshur dhe miu-urith Damaraland .
Preokomiteti është kur kafshët shfaqin më shumë se vetëm bashkëveprimet seksuale me anëtarët e të njëjtit lloj, por nuk përmbushin kualifikimin si eusocial. Kjo është, kafshët presocial mund të shfaqin jetesë komunale, kujdesi bashkëpunues i ndarjes së re ose primitive të punës riprodhuese, por ato nuk shfaqin të gjitha tiparet thelbësore të kafshëve eusocial. Njerëzit dhe disa lloje të Callitrichidae (marmotat dhe tamarinët ) janë unike midis primateve në shkallën e tyre të kujdesit bashkëpunues të të rinjve. Harri Harlow ngriti një eksperiment me majmunët rhesus, primatët presocialë, në vitin 1958; rezultatet e këtij studimi treguan se takimet shoqërore janë të domosdoshme në mënyrë që majmunët e rinj të zhvillohen si mentalisht ashtu edhe seksualisht.
Një shoqëri atomike-fusion është një shoqëri që ndryshon shpesh në madhësinë e saj dhe përbërjen, që përbëjnë një grup të përhershëm social të quajtur "Grupi prind". Rrjetet e përhershme sociale përbëhen nga të gjithë anëtarët individualë të një komuniteti dhe shpesh ndryshojnë për të ndjekur ndryshimet në mjedisin e tyre. Në një shoqëri fusion-fusion, grupi kryesor i prindërve mund të thyejë (fission) në nëngrupe të vogla të qëndrueshme ose individë për t'u përshtatur me rrethanat mjedisoreose sociale. Për shembull, një numër i meshkujve mund të ndahen nga grupi kryesor për të kërkuar ose ushqyer me ushqim gjatë ditës, por gjatë natës ata mund të kthehen për t'u bashkuar (bashkimit) grupit kryesor për të ndarë ushqimin dhe për të marrë pjesë në aktivitete të tjera. Shumë gjitarë e shfaqin këtë, siç janë primatët (për shembull orangutët dhe majmunët merimangë), elefantët,hiena me njolla , luanët, dhe delfinët.
Kafshët e vetme mbrojnë një territor dhe shmangin ndërveprimet shoqërore me anëtarët e specieve të tij, përveç gjatë sezonit të mbarështimit. Kjo është për të shmangur konkurrencën e burimeve, pasi dy individë të të njëjtit lloj do të zënë të njëjtën vend, dhe për të parandaluar sosje të ushqimit. Një kafshë e vetmuar, ndërsa ushqyer, gjithashtu mund të jetë më pak e dukshme për grabitqarët apo pre.
Në një hierarki , individët janë ose dominues ose të nënshtruar. Një hierarki despotike është ku një individ është dominuese, ndërsa të tjerët janë të nënshtruar, si tek ujqërit dhe lemurët, dhe një mënyrë pecking është një renditje linear i individëve ku ka një individ i lartë dhe një individ të fund. Urdhërimet mund të renditen sipas gjinisë, ku individi më i ulët i një seksi ka një renditje më të lartë sesa individi më i lartë i seksit tjetër, si hyena. Individë dominues ose alfa kanë një shans të lartë për sukses riprodhues, veçanërisht në haremet ku një ose disa meshkuj (meshkuj rezidentë) kanë të drejta ekskluzive të mbarështimit për femrat në një grup. Meshkujt jo-rezidentë gjithashtu mund të pranohen në haremë, por disa lloje.
Disa gjitarë janë krejtësisht monogame , që do të thotë se ata bashkohen për jetën dhe nuk marrin partnerë të tjerë (madje edhe pas vdekjes së bashkëshortit origjinal), si me ujqërit dhe lundrat. Ka tre lloje të poligamisë: një ose shumë burra dominues kanë të drejta të mbarështimit ( polygyny ), meshkujt e shumtë që femrat bashkohen me (polyandry), ose meshkujt e shumtë kanë marrëdhënie ekskluzive me femra të shumëfishta (polygynandry). Është shumë më e zakonshme që të ndodhë çiftimi polygynous, i cili, duke përjashtuar , vlerësohet të ndodhë deri në 90% të gjitarëve. Çiftëzimi Lek ndodh në harem, ku një ose disa meshkuj mbrojnë haremin e tyre të femrave nga meshkujt e tjerë të cilët përndryshe do të martoheshin me femrat,.
Të gjithë gjitarët më të lartë (me përjashtim të monotremes) ndajnë dy përshtatje të mëdha për kujdesin e të rinjve: lindja e gjallë dhe laktacioni. Këto nënkuptojnë një zgjedhje të gjerë të një shkalle kujdesi prindëror . Ata mund të ndërtojnë fole dhe gërmime për të rritur të rinjtë e tyre, ose t'i ushqejnë dhe ruajnë shpesh për një periudhë të zgjatur kohe. Shumë gjitarë janë të përzgjedhur nga K , dhe investojnë më shumë kohë dhe energji në të rinjtë e tyre se sa të përzgjedhur. Kur dy kafshë bashkohen, ata të dy ndajnë një interes në suksesin e pasardhësve, edhe pse shpesh në ekstreme të ndryshme. Femrat e gjitarëve shfaqin njëfarë shkalle të agresionit të nënave, një shembull tjetër i kujdesit prindëror, i cili mund të jetë në shënjestër kundër femrave të tjera të llojeve ose të rinjve të femrave të tjera; megjithatë, disa gjitarë mund të "hanë" foshnjat e femrave të tjera, dhe kujdesen për to. Meshkujt e gjinjve mund të luajnë një rol në rritjen e fëmijëve, si me tenreqe, megjithatë kjo ndryshon specie në specie, madje edhe brenda të njëjtit gjini. Për shembull, meshkujt e makakos bisht derr ( Macaca nemestrina ) nuk marrin pjesë në kujdesin e fëmijës, ndërsa meshkujt e makakot japonez ( M. fuscata ) të bëjë.
Gjitarët jo njerëzë luajnë një shumëllojshmëri të roleve në kulturën njerëzore. Ata janë kafshët shtëpiake më të njohura , me dhjetëra milionë qen, mace dhe kafshë të tjera, duke përfshirë lepujt dhe minjtë që mbahen nga familjet në mbarë botën. Gjitarët si mamuthët , kuajt dhe drerët janë ndër subjektet më të hershme të artit, duke u gjetur në pikturat e shpellave të Paleoliteve të Sipërme si në Lascaux . Artistë të mëdhenj si Albrecht Dürer , George Stubbs dhe Edwin Landseer janë të njohur për portretet e tyre të gjitarëve. Shumë lloje gjitarësh janë gjuajtur për sport dhe për ushqim; dreri dhe derri i egër janë veçanërisht të njohura si kafshët e lojës . Gjitarët si kuajt dhe qentë janë gjerësisht të nxitur për sport, shpesh të kombinuara me bastin mbi rezultatin . Ekziston një tension mes rolit të kafshëve si shoqërues ndaj njerëzve dhe ekzistencës së tyre si individë me të drejta të tyre . Gjitarët luajë më tej një shumëllojshmëri të gjerë të roleve në literaturë, film, mitologjinë dhe fenë.
Gjitarët shtëpiak përbëjnë një pjesë të madhe të kafshëve për mish në mbarë botën. Ato përfshijnë (2009) rreth 1.4 miliardë kafshë , 1 miliardë dele , 1 miliard derra , dhe (1985) mbi 700 milionë lepuj. Kafshët shtëpiake të punës duke përfshirë gomari dhe kuajt janë përdorur për punë dhe transport nga origjina e bujqësisë, numri i tyre në rënie me ardhjen e transportit të mekanizuar dhe makinerisë bujqësore. Në vitin 2004 ata ende siguronin rreth 80% të fuqisë për fermat kryesisht të vogla në botën e tretë dhe rreth 20% të transportit botëror, përsëri kryesisht në zonat rurale. Në rajonet malore të papërshtatshme për automjete me rrota, kafshët vazhdojnë të transportojnë mallra. Qeniet e gjitarëve ofrojnë lëkurë për këpucë , veshje dhe tapiceri . Leshi nga gjitarët, përfshirë dele, dhi dhe alpaka , është përdorur për shekuj me radhë për veshje. Gjitarët i shërbejnë një rol të madh në shkencën si kafshë eksperimentale, si në hulumtimet themelore biologjike, si në gjenetikë, dhe në zhvillimin e barnave të reja, të cilat duhet të testohen në mënyrë të plotë për të demonstruar sigurinë e tyre . Miliona gjitarë, sidomos minj , përdoren çdo vit në eksperimente . Një miu i zhdukur është një miu i modifikuar gjenetikisht me një gjen të inaktivuar , i zëvendësuar ose i ndërprerë me një copë artificiale të ADN-së. Ato mundësojnë studimin e gjeneve të sekuencuara , funksionet e të cilave janë të panjohura. Një përqindje e vogël e gjitarëve janë primatë jo-njerëzorë, të përdorur në hulumtime për ngjashmërinë e tyre me njerëzit.
Charles Darwin , Jared Diamond dhe të tjerë kanë vënë në dukje rëndësinë e gjitarëve të zbutur në zhvillimin neolitik të bujqësisë dhe të qytetërimit , duke shkaktuar që fermerët të zëvendësojnë gjahtarët në mbarë botën. Ky kalim nga gjuetia dhe grumbullimi në tufat e bagëtive dhe kulturat në rritje ishte një hap i madh në historinë njerëzore. Ekonomitë e reja bujqësore, të bazuara në gjitarët e zbutur, shkaktuan "ristrukturimin rrënjësor të shoqërive njerëzore, ndryshimet në mbarë botën në biodiversitetin, dhe ndryshime të rëndësishme në formën e tokës dhe atmosferën e Tokës ... rezultate të rëndësishme".
Hibridet janë pasardhës që rezultojnë nga mbarështimi i dy individëve gjenetikisht të dallueshëm, të cilat zakonisht do të rezultojnë në një shkallë të lartë të heterozigozitetit, ndonëse hibridet dhe heterozigotët nuk janë sinonim. Hibridizimi i qëllimshëm ose i rastësishëm i dy ose më shumë llojeve të kafshëve të lidhura ngushtë përmes mbarështimit në robëri është një aktivitet njerëzor që ka ekzistuar për mijëvjeçarë dhe është rritur për qëllime ekonomike. Hibridet midis nën-llojeve të ndryshme brenda një specie (si në mes të tigrit bengal dhe tigërit siberian) njihen si hibride brenda-specifike. Hibridet ndërmjet llojeve të ndryshme brenda të njëjtit gjini (të tilla si midis luanëve dhe tigrat) njihen si hibride ose kryqe interspecifike. Hibridet midis gjinive të ndryshme (të tilla si midis deleve dhe dhive) njihen si hibride ndërgjene. Hibridet natyrore do të ndodhin në zonat hibride , ku dy popullime të llojeve brenda të njëjtit lloj ose lloje që jetojnë në të njëjtat zona ose në zonat ngjitur do të ndërthuren me njëri-tjetrin. Disa hibride janë njohur si specie, si ujku i kuq(megjithëse kjo është kontradiktore). [[Skeda:Quagga photo.jpg|parapamje|[[Skeda:Rau Quagga on Devils Peak.jpg|parapamje|Një kuaga e vërtetë , 1870 (majtas) kundrejt një brez-mbrapa kuaga , 2014 (djathtas)]]]] Racave të pastërta speciet e egra evoluar në një ekologji të caktuar mund të kërcënohen me zhdukje përmes procesit të ndotjes gjenetike , hibridizimi pakontrolluar, introgression swamping gjenetik që çon në homogjenizimin ose jashtë konkurrencës nga heterosic specie hibride. Kur popujt e rinj importohen ose seleksionohen nga njerëzit, ose kur modifikimi i habitatit sjell specie të izoluara më parë në kontakt, zhdukja në disa lloje, veçanërisht varietete të rralla, është e mundur. Për shembull, të rrezikuarit bualli i egër uji është më i kërcënuar me zhdukjen nga ndotja gjenetike nga bualli i zbutur i ujit . Zhdukjet e tilla nuk janë gjithmonë të dukshme nga pikëpamja morfologjike . Disa shkallë të rrjedhës së gjeneve janë një proces normal evolucionar, megjithatë, hibridizimi kërcënon ekzistencën e specieve të rralla.
Humbja e specieve nga komunitetet ekologjike, largimi , kryesisht udhëhiqet nga aktiviteti njerëzor. Kjo ka rezultuar në pyje bosh , komunitete ekologjike të varfura nga vertebrorët e mëdhenj. Në rastin e zhdukjessë Kuaternarit, vrasja masive e varietetit megafaunale përputhej me paraqitjen e njerëzve, duke sugjeruar një ndikim njerëzor. Një hipotezë është se njerëzit , gjitarët e mëdhenj, të tillë si mamuthi leshator , i çoj drejt zhdukjes. Llojet e ndryshme parashikohen të zhduken në të ardhmen e afërt , mes tyre rinocerontët , primatët , pangolinat , dhe gjirafat . Gjuetia vetëm kërcënon qindra lloje gjitarësh anembanë botës. Shkencëtarët pohojnë se kërkesa në rritje për mishin po kontribuon në humbjen e biodiversitetit, pasi kjo është një nxitës i rëndësishëm i shpyllëzimit dhe shkatërrimit të habitatit ; habitatet e pasura me specie, të tilla si pjesë të rëndësishme të pyjeve të Amazonës , po konvertohen në tokë bujqësore për prodhimin e mishit. Sipas Indeksit i jetëssë egër 2016 i Fondit Botëror të Jetës së Egër , popullsia globale e kafshëve të egra ka rënë 58% që nga viti 1970, kryesisht për shkak të shkatërrimit të habitateve, mbi-gjuetisë dhe ndotjes. Ata projektojnë se në qoftë se trendet e tanishme vazhdojnë, 67% e kafshë të egra mund të zhduket nga 2020. Një tjetër ndikim është mbi-gjueti dhe joshjen , të cilat mund të zvogëlojë popullsinë e përgjithshme të kafshëve të egra, në veçanti ato të vendosura në afërsi të fshatrave . Efektet e gjuetisë mund të duken veçanërisht në tregtinë e fildishit me elefantët afrikanë. Gjitarët detarë janë në rrezik nga ngatërrimi i mjeteve të peshkimit, sidomos të cetaceve , me vdekje të hedhura nga 65,000 në 86,000 individë në vit.
Vëmendje u kushtohet llojeve të rrezikuara në nivel global, veçanërisht përmes Konventës për Diversitetin Biologjik , të njohur ndryshe si Marrëveshja e Rio, e cila përfshin 189 shtete nënshkruese që janë të përqendruara në identifikimin e llojeve dhe habitateve të rrezikuara. Një tjetër organizatë e dukshme konservimi është IUCN, e cila ka një anëtarësi prej mbi 1,200 organizatave qeveritare dhe joqeveritare.
Zhdukjet e kohëve të fundit mund t'i atribuohen drejtpërdrejt ndikimeve njerëzore. IUCN karakterizon zhdukjen 'e kohëve të fundit', pasi ato që kanë ndodhur në të kaluarën në pikën e prerjes 1500, dhe rreth 80 lloje gjitarësh janë zhdukur që nga ajo kohë dhe 2015. Disa lloje, të tilla si dreri i Pere Davidit janë zhdukur në të egra dhe mbijetojnë vetëm në populate në robëri. Specie të tjera, të tilla si pantera e Floridës , janë ekologjikisht të zhdukura , duke mbijetuar në numër kaq të ulët sa që në thelb nuk kanë ndikim në ekosistem. Popullata të tjera janë vetëmt ë zhdukur në vend , ende ekzistuese diku tjetër, por të reduktuar në shpërndarje, si me zhdukjen e balenave gri në Atlantik .
Gjitarët janë vertebror brenda klasës së gjitarve ( / m ə m eɪ l i ə / nga latinishtja do të thotë "gjir"), kjo kals dallohet nga zvarranikt (duke përfshirë shpendët ) nga posedimit të një neocortex (a rajonin e trurin), flokët , tre kockat e veshit , dhe gjëndrat e qumështit . Femrat e të gjitha llojeve të gjitarëve ushqehen të vegjëlit e tyre me qumësht , i sekretuar nga gjëndrat e qumështit.
Gjitarët përfshijnë kafshën më të madhe në planet, balena blu . Lloji i trupit themelor është katërkëmbësh tokësor , por disa gjitarë janë përshtatur për jetë në det , në ajër , në pemë , nëntokë ose në dy këmbë . Grupi më i madh i gjitarëve, placentalet , ka një placentë , e cila mundëson ushqimin e fetusit gjatë shtatzënisë. Gjitarët variojnë nga madhësia prej 30-40 mm (1.2-1.6 in)lakuriqi i natës deri tek balenat blu në 30 metra (98 ft) . Me përjashtim të pesë llojeve të monotreme(gjitarët që shtrojnë vezë), të gjitha gjitarët moderne lindin të rinj. Shumica e gjitarëve, duke përfshirë gjashtë rendet më të pasur të llojeve , i përkasin grupit placentë. Rendet më të mëdhenj janë brejtësit ,lakuriqt e natës dhe sorikomorfa(hundegjatet dhe aleatët). Tre rendet e ardhshme më të mëdha, janë primatët ( majmunet e medhenj ,majmunët , dhe paramajmunët),Cetartiodaktila (cetacët dhe dythundrakët ), dhe Karnivora ( macet , qentë , fokat, dhe aleatët).
Gjitarët e gjallë janë të ndarë në Yinotheria ( platipusi dhe ekidna ) dhe Theriiformes (të gjitha gjithet e tjera). Ka rreth 5,450 lloje gjitarësh. Në disa klasifikime, gjitarët ekzistues ndahen në dy nënklasa: Prototheria , domethënë rendi Monotremata; dhe Theria, ose infraklasa e Metatheria dhe Eutheria .Marsupialët përbëjnë grupin kurorën e Metatheria, dhe të përfshijë të gjitha metatherians jetojnë si dhe shumë ato të shuar; placentals janë grupi kurorë i Eutherisë. Ndërsa klasifikimi i gjitarëvenë nivelin e familjes ka qenë relativisht e qëndrueshme, disa klasifikime konkurruese në lidhje me nivelet më të larta - nënklasa, infraklasi dhe rendi, sidomos i marsupialëve - shfaqen në literaturën bashkëkohore. Pjesa më e madhe e ndryshimeve reflektojnë përparimet e analizës klasike dhe gjenetikës molekulare . Gjetjet nga gjenetika molekulare, për shembull, kanë nxitur miratimin e grupeve të reja, të tilla si Afrotheria , dhe braktisjen e grupeve tradicionale, të tilla si Insektivora .
Gjitarët përfaqësojnë Synapsida të gjallë , të cilat së bashku me Sauropsida formojnë kullën Amniota . Paraardhësit e hershëm të gjitarëve ishin spenacodont pelycosaurs , një grup që prodhoi Dimertodonin jo-gjitar . Në fund të periudhës së Karbonifere , ky grup divergjohej nga linja sauropside që çoi në zvarranikët dhe zogjtë e sotëm. Linja që ndjek grupin e rrjedhjes Sphenacodontia ndau disa grupe të ndryshme të sinapsideve jo-gjitarëve - nganjëherë të referuara si zvarranikë si gjitarët - para se të krijonin proto-gjitarët ( Therapsida ) në fillim të epokës së Mesozoikut. Epoka e gjitarëve modern u ngritën në epokën e Paleogjenit dhe Neogjenit të epokës Cenozoic , pas zhdukjes së dinosaurëve jo-avianë dhe kanë qenë midis grupeve mbizotëruese të kafshëve tokësore nga 66 milion vjet më parë deri në ditët e sotme.
Shumica e gjitarëve janë inteligjentë , me disa që kanë trurin e madh, vetëdijesimin dhe përdorimin e mjeteve . Gjitarët mund të komunikojnë dhe të vokalizojnë në mënyra të ndryshme, duke përfshirë prodhimin e ultrazërit , shenjat e parfumit , sinjalet e alarmit , këndimin dhe ekolokacionin . Gjitarët mund të organizohen në shoqëritë e shkrirjes së fizionomisë , haremet dhe hierarkitë , por gjithashtu mund të jenë të vetmuara dhe territoriale . Shumica e gjitarëve janë polygynous , por disa mund të jenë monogame ose polyandrous .
Në kulturën njerëzore, gjitarët e zbutur luajtën një rol të madh në revolucionin neolitik , duke bërë që bujqësia të zëvendësonte gjuetinë dhe grumbullimin e tyre dhe të çonte në një ristrukturim të madh të shoqërive njerëzore me qytetërimet e para . Ata siguruan, dhe vazhdojnë të sigurojnë, energji për transport dhe bujqësi, si dhe mallra të ndryshëm si mishi , produktet e qumështit , leshi dhe lëkura . Gjitarët gjuajnë ose konkurrojnë për sport, dhe përdoren si organizma model në shkencë. Gjitarët janë përshkruar në art që prej paleolitit, dhe shfaqen në letërsi, film, mitologji dhe fe. Defaunation e gjitarëve është nxitur kryesisht nga faktorë antropogjenike , të tilla si gjuetia dhe shkatërrimi i habitateve , edhe pse ka përpjekje për të luftuar këtë.
Mamales (de la latina mamma, "mamela") es animales vertebrato cual composa la clase Mamalia, e es marcada par la presente de la glandes mamela cual, en femas (e, a veses, en mases) produi leto per nuri sua enfantes. Plu, lo ave un neocortex, pelo o capela, e tre osos de la orea interna. Estas distingui los de retiles e avias, de cual los diverje en la triasica tarda (201-227 milion anios ante aora). On ave sirca 5,450 spesies de mamales. La ordinas la plu grande es la rodentes, ciroteras, e soricomorfos (pe, musarania). Ance grande ordinas inclui la primates (cual inclui umanas), la ungulatos, la setaseos, e carnivores (pe, gatos, canes, focas, etc). Como la avias, mamales es endotermal, pd los ave sangue calda. Esta ia evolui en la du clases autonom, e es un esemplo de evolui converjente.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Mamales (de la latina mamma, "mamela") es animales vertebrato cual composa la clase Mamalia, e es marcada par la presente de la glandes mamela cual, en femas (e, a veses, en mases) produi leto per nuri sua enfantes. Plu, lo ave un neocortex, pelo o capela, e tre osos de la orea interna. Estas distingui los de retiles e avias, de cual los diverje en la triasica tarda (201-227 milion anios ante aora). On ave sirca 5,450 spesies de mamales. La ordinas la plu grande es la rodentes, ciroteras, e soricomorfos (pe, musarania). Ance grande ordinas inclui la primates (cual inclui umanas), la ungulatos, la setaseos, e carnivores (pe, gatos, canes, focas, etc). Como la avias, mamales es endotermal, pd los ave sangue calda. Esta ia evolui en la du clases autonom, e es un esemplo de evolui converjente.
Mamalia ni wanyama ambao wanawanyonyesha watoto wao maziwa kwa kutumia viwele vyao.
Wana damu moto na kupumua kwa mapafu.
Kuna takriban spishi 5,400 za mamalia. Spishi 5 kati ya hizo wanataga mayai, lakini wengine wote wanazaa watoto hai.
Ukubwa unatofautiana sana, kuanzia spishi ndogo aina ya popo mwenye urefu wa sentimita 4 pekee hadi spishi kubwa nyangumi buluu mwenye urefu wa mita 33.
Mamalia ni ngeli ya faila Kodata.
Ngeli yao hugawiwa katika nusungeli mbili:
Makala hii kuhusu mambo ya biolojia bado ni mbegu. Mamalia nyaéta kelas sato vertebrata nu utamana dicirikeun ku ayana kalenjar susu, nu na bikang ngahasilkeun susu pikeun asupan orokna; ayana bulu; sarta mibanda awak éndotérmis atawa "getih haneut". Uteuk ngatur sistim sirkulasi jeung éndotérm, kaasup jantung nu boga opat kamar. Mamalia ngawengku leuwih ti 5,000 genus, nu nyebar di 425 kulawarga jeung 46 Ordo, najan hal ieu gumantung kana klasifikasi ilmiah nu dipaké.
Sacara filogenetik, mamalia diwatesan salaku sakabéh turunan karuhun umum (Ing. common ancestor) mamalia monotrema (nyaéta echidna) jeung therian (plaséntal jeung marsupial).
Najan lolobana mah sato mamalia téh ngaborojolkeun anakna, aya ogé sababaraha (monotrema) nu endogan. Kitu deui sato nu ngaborojolkeun anakna, teu kabéh kaasup anggota mamalia, kayaning gupi jeung hiu hulu palu. Ku kituna, anakan téh teu bisa dijadikeun patokan sato mamalia. Najan sakabéh mamalia éndotérmik, tapi manuk nu teu kaasup mamalia gé éndotérmik.
Ciri sato mamalia mah nyaéta ayana kelenjar susu (mammary gland), hiji ciri nu aya di mamalia. Monotréma lajeng misah ti mamalia séjénna ku sabab teu boga puting, tapi kalenjar susuna mah aya.
Mamalia boga tilu tulang dina unggal ceulina sarta hiji (huntu) dina unggal sisi rahang handap; sakabéh vertebrata séjén nu ceulian boga hiji tulang dina ceulina sarta sahanteuna tilu dina unggal sisi rahangna. Sagolongan therapsid nu disebut cynodont boga tilu tulang dina rahangna, sandi utama rahangna mangrupa huntu, sedengkeun nu lianna pikeun nyalurkeun sora. Tulang rahang tambahan dina vertebrata lianna diduga mangrupa homolog jeung malleus jeung incus dina ceuli mamalia.
Sakabéh uteuk mamalia boga néokortéks nu mangrupa salah sahiji ciri mamalia.
Mamalia téh kaasup amniote, hususna synapsid, nu ditunjukkeun ku bentuk tangkorakna, hususna ku ayana liang tunggal dina unggal sisi tempat napelna otot rahang nu disebut temporal fenestra. Pikeun babandingan, dinosaurus, manuk, jeung lolobana réptil]] mah diapsid, nu boga dua temporal fenestrae dina unggal sisi tangkorakna; sedengkeun kuya nu teu boga temporal fenestra, kaasup anapsid.
Synapsid lajeng nurunkeun prékursor mamalia munggaran, therapsida, nyaéta eucynodontus 220 Ma (mega annum, juta taun kaliwat) dina yuga Triasik.
Ceuli pra-mamalia mimiti mekar dina ahir Permian nepi ka awal Triasik, ku tumuwuhna tilu tulang lembut (incus, malleus, jeung stapes) di jero tangkorak; dibarengan ku transformasi rahang handap jadi tulang tunggal. Mamalia lianna, kaasup réptil jeung synapsid jeung therapsida pra-mamalia, boga sababaraha tulang dina rahang handap nu sabagian dipaké pikeun ngadéngé; sarta tulang ceuli-tunggal dina tangkorakna. Transisi ieu dijadikeun bukti évolusi mamalia tina réptil: tina tulang ceuli tunggal, sarta sababaraha tulang rahang handap (misalna pelycosaur, Dimetrodon) jadi "tulang rahang pangrungu" nu leuwih leutik (misalna cynodont, Probainognathus), sarta tungtungna mamalia tulén nu boga tuli tulang ceuli dina tangkorakna sarta rahang handap tunggal. Ku kituna, pelycosaurus jeung cynodontus kadang disebut "réptil kawas mamalia", najan ieu téh teu bener, sabab kiwari mah nu dua éta téh dianggap kaasup synapsid, lain réptil.
Dina Yuga Mésozoik, mamalia mekar jadi opat golongan utama: multituberculate (Allotherium), monotreme, marsupial, jeung placental. Multituberculate lastari dina yuga Oligosin, kira 30 jtk, tapi golongan lianna mah hirup nepi ka kiwari. Dina yuga Mésoziok mah lolobana mamalia téh tetep leutik kawas cucurut, tapi lajeng morontod sarta beuki mekar dina mangsa kapunahan Cretaceous-Tersiér 65 jtk.
Mamalia awal mah lolobana laleutik kawas cucurut, nu ngahakanan serangga. Tapi, dina Januari 2005, kalawarta Nature ngalaporkeun kapanggihna dua fosil Repenomamus umur 130 juta taun, panjangna leuwih ti saméter, nu salah sahijina ngandung anak dinosaurus dina beuteungna (Nature, Jan. 15, 2005 [1]). Taun 2004, tim nu dipingpin ku Dr. Ji Qiang ti Universitas Nanjing jeung Akademi Élmu Géologi Cina, manggih fosil akuatik kawas mamalia nu umurna 164 juta taun, panjangna 50 cm, nu spésiésna can kanyahoan. Papanggihan ieu dilaporkeun dina kalawarta Science édisi Pébruari 2006 (Science, 24 Péb 2006 [2]).
Nu kaasup mamalia awal, di antarana:
Najan mamalia geus aya marengan dinosaurus, mimiti ngadominasina mah sanggeus kapunahan masal dinosaurus 65 jtk, dina Yuga Sénozoik.
Dina yuga Paléosin (64–58 jtk-juta taun kaliwat), mamalia téh ngalobaan sanggeus lastarina dinosaurus. Mamalia leutik mirip rodénsia masih ngadominasi, tapi nu ukuran sedeng-badag gé beuki ngalobaan.
Placentalia: Xenarthra | Dermoptera | Desmostylia | Scandentia | Primates | Rodentia | Lagomorpha | Insectivora | Chiroptera | Pholidota | Carnivora | Perissodactyla | Artiodactyla | Cetacea | Afrosoricida | Macroscelidea | Tubulidentata | Hyracoidea | Proboscidea | Sirenia
Marsupialia: Didelphimorphia | Paucituberculata | Microbiotheria | Dasyuromorphia | Peramelemorphia | Notoryctemorphia | Diprotodontia
Kéwan nyusoni utawa mamalia iku kelas kéwan vèrtebrata kang mligi kaciri déning anané klanjer susu, kéwan wadon ngasilaké susu minangka sumber panganan anaké; anané rambut; lan awak kang endoterm utawa "getih panas". Utek ngatur sistem peredaran darah, kalebu jantung kang duwé ruwang papat. Mamalia kapérang punjul 5.000 gènus, kang sumebar ing 425 kulawarga lan nganti 46 ordo, sanajan prakara iki gumantung klasifikasi èlmiah kang dianggo
Sacara filogenetik, kang ingaran Mamalia iku kabèh turunan saka nenek moyang monotremata (kaya ta echidna) lan mamalia Eutherian (kang duwé plasenta lan duwé kanthong utawa marsupial)
Sapérangan gedhé mamalia nglairaké katurunané, nanging ana sapérangan mamalia kang kagolong ing monotremata kang ngendhog. Lair uga dumadi ing akèh spésies non-mamalia, kaya ing iwak guppy lan hiu martil; mula nglairaké dudu kaanggep minangka ciri mirunggan mamalia. Semono uga sipat endotermik kang uga diduwèni déning manuk.
Monotremata ora duwé puting susu, nanging tetep duwé klanjer susu. Artiné, monotremata nyukupi syarat kanggo mlebu ing kelas Mamalia. Perlu dimangertèni manawa taksonomi kang asring dipigunaaké saiki asring nekanaké ing pepadhan nenek moyang; diagnosa karakteristik migunani banget ing identifikasi asal usul sawijining makluk, nanging upama ana salah siji anggota Cetacea jebulé ora duwé karakteristik mamalia (kaya ta, duwé rambut) makluk mau bakal tetep dianggep mamalia amarga nenek moyangé padha karo mamalia liyané.
Mamalia duwé telu balung pangrungu ing saben kuping lan siji balung (dentari) ing saben sisih rahang ngisor. Vertebrata liya kang kupingé mung duwé siju balung pangrungu (ya iku, stapes) ing saben kuping lan paling ora telu balung liya ing saben sisih rahang.
Mamalia duwé integumen kang kapérang saka telung lapisan: paling njaba ya iku epidermis, kang tengah iku dermis, lan paling njero iku hipodermis. Epidermis lumrahé kapérang saka telung puluh lapis sèl kang fungsiné dadi lapisan tahan banyu. Sel-sèl paling njaba saka lapisan epidermis iki asring moncék; epidermis pérangan paling njero asring nyigar lan sèl anakané kesurung munggah (arah metu). Pérangan tengah, dermis, kandelé ping limalas nganti ping patangpuluh tinimbang epidermis. Dermis kapérang saka manéka warna komponèn kaya pembuluh getih lan klanjer. Hipodermis kasusun saka jaringan adiposa lan fungsiné kanggo nyimpen lemak, penahan benturan, lan insulasi. Kandelé lapisan iki warna-warna variasiné ing saben spésies.
Mamalia nyaéta kelas sato vertebrata nu utamana dicirikeun ku ayana kalenjar susu, nu na bikang ngahasilkeun susu pikeun asupan orokna; ayana bulu; sarta mibanda awak éndotérmis atawa "getih haneut". Uteuk ngatur sistim sirkulasi jeung éndotérm, kaasup jantung nu boga opat kamar. Mamalia ngawengku leuwih ti 5,000 genus, nu nyebar di 425 kulawarga jeung 46 Ordo, najan hal ieu gumantung kana klasifikasi ilmiah nu dipaké.
Sacara filogenetik, mamalia diwatesan salaku sakabéh turunan karuhun umum (Ing. common ancestor) mamalia monotrema (nyaéta echidna) jeung therian (plaséntal jeung marsupial).
Kéwan nyusoni utawa mamalia iku kelas kéwan vèrtebrata kang mligi kaciri déning anané klanjer susu, kéwan wadon ngasilaké susu minangka sumber panganan anaké; anané rambut; lan awak kang endoterm utawa "getih panas". Utek ngatur sistem peredaran darah, kalebu jantung kang duwé ruwang papat. Mamalia kapérang punjul 5.000 gènus, kang sumebar ing 425 kulawarga lan nganti 46 ordo, sanajan prakara iki gumantung klasifikasi èlmiah kang dianggo
Sacara filogenetik, kang ingaran Mamalia iku kabèh turunan saka nenek moyang monotremata (kaya ta echidna) lan mamalia Eutherian (kang duwé plasenta lan duwé kanthong utawa marsupial)
Mamalia ni wanyama ambao wanawanyonyesha watoto wao maziwa kwa kutumia viwele vyao.
Wana damu moto na kupumua kwa mapafu.
Kuna takriban spishi 5,400 za mamalia. Spishi 5 kati ya hizo wanataga mayai, lakini wengine wote wanazaa watoto hai.
Ukubwa unatofautiana sana, kuanzia spishi ndogo aina ya popo mwenye urefu wa sentimita 4 pekee hadi spishi kubwa nyangumi buluu mwenye urefu wa mita 33.
Ang mga wilik o mamalya ay ang mga kasapi ng klaseng Mammalia. Ito ay mga bertebrado na inilalarawan ng pagkakaroon ng glandulang pangsuso na nagpapahintulot sa paglikha ng gatas para sa mga kababaihan upang magkaroon ng pagkain ang supling, ang pagkakaroon ng tatlong mga gitnang mga buto ng tainga, ang pagkakaroon ng buhok o balahibo at pagkakaroon ng mga endotermikong katawan (mainit na dugo). Pinapangasiwaan ng neokorteks ng utak ang mga endotermikong katawan nito (mainit na dugo) at sistemang sirkulatoryo na nagpapakita ng mga pulang dugong selula na walang mga nukleyus ng selula at isang apatang-kamarang puso.
Ang mga mamalya ay kinabibilangan ng pinakamalaking hayop sa planeta, ang mga rorkuwal at iba pang malaking balyena, gayundin ang ilang mga matatalino, tulad ng mga elepante, ilang primado, mga tao, at ilang mga seteseo. Ang batayang uri ng katawan ay isang apatang-paang lupang-sinilang na hayop, ngunit ang ilang mamalya ay nakaangkop para sa buhay sa dagat, sa himpapawid, sa mga puno, o sa pamamagitan ng dalawang mga paa. Ang karamihan ng mga mamalya ay nag-aangkin rin ng mga glandula ng pawis at dinalubhasang mga ngipin. Ang pinakamalaking pangkat ng mga mamalya na mga may inunan ay may isang inunan na nagpapakain sa mga anak nito sa pagbubuntis. Ang mga mamalya ay may sukat mula 30–40 milimetro(1- to 1.5-pulgada) gaya ng paniking bubuyog hanggang sa 33 metrong(108 talampakan) balyenang bughaw.
Ang salitang "mammal" ay moderno, galing sa siyentipikong pangalan na ''Mammalia na nilikhang-salita ni Carl Linnaeus noong 175, na hinango mula sa Latin na mamma ("utong, suso"). Ang lahat ng mga babaeng mamalya ay nagpapasuso ng kanilang mga supling ng gatas na inilalabas sa glandulang pangsuso. Ayon sa Mammal Species of the World (Filipino, 'Mamalya Espesye/Uri ng Mundo'), ang 5,702 espesye o uri ng Mamalya ay napag-alaman noong 2005. Ang mga ito ay ipinangkat sa 1,229 mga sari o henero, 153 mga pamilya, at 29 mga orden.[1] Sa 2008 kinumpleto ng IUCN ang isang limang taong, 17,000 siyentipikong Pandaigdigang Pagtatasa ng Mamalya para sa Pulang Talaan ng IUCN na bumilang ng mga 5,488 espesyse o uri sa wakas ng panahong iyon.[2]
Sa ilang mga pag-uuri, ang mga mamalya ay nahahati sa dalawang mga pangalawang-klase(hindi kabilang ang mga fossil): ang Protheria, iyan ay, ang ordeng Monotremata; at ang Theria, o ang mga ibabang-klaseng Metatheria at Eutheria. Ang mga marsupiyal ay bumubuo ng putong na pangkat ng Metatheria, at kinabibilangan ng lahat ng mga nabubuhay na metatheriano gayundin ang mga ilang nalipol; ang mga may inunanay ang putong na pangkat ng Eutheria.
Maliban sa limang espesye o uri ng mga monotreme (mga nangingitlog na mamalya), ang lahat ng mga nabubuhay na mamalya ay nanganganak ng buhay na supling. Ang karamihan ng mga mamalya kabilang ang anim na pinakamayaman sa espesye o uring mga ordern ay kabilang sa pangkat na may inunan. Ang tatlong pinakamalalaking orden sa pagkakasunod-sunod na pababa ang Rodentia(mga maliit na daga, daga, mga porkyupayn, mga babera, mga kapibara at mga ngumunguyang mga mamalya), Chiroptera(mga paniki) at ang Soricormpha(mga musaranya, mga mowl at mga solendon). Ang tatlong pinakamalalaking mga orden na depende sa pag-uuring ginagamit ang mga primado na kinabibilangan ng mga tao, ang Cetartiodactyla (na kinabibilangan ng mga ungguladong may paang patas at mga balyena), at ang Carnivora(mga pusa, mga aso, mga musang, mga oso, mga karnerong-dagat at mga kamag-anak nito).[1] Bagaman ng pag-uuri ng mga mamalya sa antas na pamilya ay kaugnay na matatag, ang mga iba-ibang pagtrato sa mas mataas na mga antas na pangalawang-klase, ibabang-klase at orden ay lumilitaw sa mga panitikang magkakasabay lalo na para sa mga marsupiyal. Ang karamihan ng mga kamakailang pagbabago ay sumasalamin sa mga resulta ng pagsusuri na kladistiko at henetikang molekular. Ang mga resulta mula sa henetikang molekular ay halimbawa sa pagtumungo sa pagggamit ng mga bagong pangkat gaya ng Afrotheria at ang paglisan sa mga tradisyonal na pangkat gaya ng Insectivora. Ang mga sinaunang ninuno ng mga mamalya na sinapsido ang mga sphenacodont na pelikosauro na isang pangkat na kinabibilangan din ng Dimetrodon. Sa wakas ng panahong Carboniferous, ang pangkat na ito ay nag-naiiba mula sa hanay ng sauropsida na tumungo sa mga kasalukuyang nabubuhay na mga reptilya at ibon. Ito ay pinangunahan ng maraming mga sari-saring pangkat na mga hindi mamalyang sinapsido(na minsang tinutukoy na mga tulad ng mamalyang reptilya) at ang mga unang mamalya ay unang lumitaw sa Kapanahunana ng Simulang Mesosoiko. Ang mga modernong orden ng mamalya ay lumitaw sa mga panahong Paleoheno at Neoheno ng Kapanahunang Senosoiko.
Ang kladograma[3] na nagsasaaalang-alang sa Klaseng Mammalia na pangkat korona.
Haldanon
Ornithorhychus (Platipus)
Tachyglossidae (Ekidna)
Triconodonts, Multituberculates,
Mga Marsupiyal, at Mga may Inunan
Ang Synapsida na isang pangkat ng mga hayop na Sinapsido na naglalaman ng mga mamalya at mga nalipol na kamag-anak nito ay nagmula sa panahong Pennsylvanian nang ang mga ito ay humiwalay mula sa lipi (lineage) na Sauropsida na kinabibilangan ng mga hayop na Sauropsido na tumungo sa mga kasalukuyang reptilya at ibon. Ang mga mamalyang putong na korona ay nag-ebolb mula sa mas naunang mga mammaliaform o anyong mamalya sa panahong Simulang Jurassic.
Ang unang mga buong pang-lupaing bertebrado ang mga amniota. Tulad ng mga hinalinhan nitong ampibyano, ang mga ito ay may mga baga at biyas(hita). Gayunpaman ang mga itlog ng amniota ay may panloob na mga membrano na pumapayag sa umuunlad na embriyo na huminga ngunit nagpapanitili ng tubig sa loob. Kaya ang mga amniota ang mangitlog sa tuyong lupain, samantalang ang mga ampibyano ay pangkalahatang nangangailangan na mangitlog sa tubig. Ang mga unang amniota ay maliwanag na lumitaw sa Pennsylvaniano (Huling Carboniferous). Ang mga ito ay nag-ebolb mula sa higit na naunang mga ampibyano na reptiliomorph o anyong reptilya[4] na nabuhay sa lupain na tinitirhan na ng mga insekto at ibang mga imbertebrado at ng mga pako, lumot na moss at iba pang mga halaman. Sa loob ng ilang mga milyong taon, ang dalawang mga mahahalagang lipi ng amniota ay naghiwalay: ang mga sinapsido na kinabibilangan ng mga mamalya at ang mga sauropsido na kinabibilangan ng mga pagong, mga butiki, mga ahas, mga crocodiliano, mga dinosauro at mga ibon.[5] Ang mga sinapsido ay may isang butas (temporal fenestra o pilipisang bintana) na mababa sa bawat panig ng bungo. Ang isang pangkat sinapsido na mga pelikosauro ay kinabibilangan ng pinakamalalaki at mababangis na mga hayop ng panahong Simulang Permian.[6] Ang mga therapsida ay nag-ebolb mula sa mga pelikosauro sa panahong Gitnang Permian mga 265 milyong taon ang nakalilipas at pumalit sa mga ito bilang mga nanaig na bertebradong pang-lupain.[7] Ang mga ito ay iba sa mga pelikosauro sa ilang mga katangian ng bungo at mga panga kabilang ang mas malaking temporal fenestrae at mga incisor na magkatumbas sa sukat.[8] Ang liping therapsida na tumungo sa mga mamalya ay dumaan sa ilang mga yugto na nagsimula sa mga hayop na labis na katulad ng mga ninuno nitong pelikosauro at nagwakas sa mga probainognathian cynodont na ang ilan ay madaling mapagkakamalang mga mamalya. Ang mga yugtong ito ay inilalarawan ng:
Ang mga hindi mamalyang mga sinapsidong ito ay minsang tinatawag na mga "tulad ng mamalyang mga reptilya"[7][10][11].
Ang pangyayaring ekstinksiyon na Permian-Triasiko na isang tumagal na pangyayari sanhi ng pagtitipon ng ilang mga pulsong ekstinksiyon ay nagwakas sa pananaig ng mga karnibora sa mga therapsida. Sa panahong Simulang Triasiko, ang lahat ng mga midyum hanggang malalaking niche ng mga karniborang pang-lupain ay pinalitan ng mga arkosauro na sa loob ng lumawig na panahon(35 milyong taon) ay kinabilangan ng mga crocodylomorph, mga pterosaur at mga dinosauro. Sa panahong Jurassic, ang mga dinosauro ay nanaig din sa malalaking niche ng mga herbiborang pang-luapin. Ang mga unang mamalya(sa kahulugang ibinigay sa termino nina Kielan-Jawarowska et al.)[12] ay unang lumitaw sa Huling Triasiko mga 210 milyong taon ang nakalilipas na 60 milyong taon pagktapos ng paglitaw ng mga unang therapsida. Pinalaganap ng mga ito ang mga pang-gabing niche na insektibora nito mula sa gitnang Jurassic at patuloy nito. Halimbawa, ang Castorocauda ay nagkaroon ng mga pag-aangkop para sa paglangyo, paghuhukay at paghuli ng isda.[13] Ang karamihan ng mga espesye ng mamalya na umnira sa era na Mesosoiko ay multituberculata, mga triconodont at mga spalacotheriid.[14] Ang pinakaunang mga alam na monotreme ang Teinolophos na nabuhay mga 123 milyong taon ang nakalilipas sa Australia. Ang mga monotreme ay may ilang mga katangian na maaaring namana mula sa mga orihinal na amniota:
Hindi tulad ng ibang mga mamalya, ang mga babaeng monotreme ay walang mga utong at nagpapakin ng mga batang supling nito sa pamamagitan ng pagpapawis ng mga gatas mula sa mga patse sa mga tiyan nito. Ang pinakaunang alam na metatheriano ang Sinodelphys na natagpuan sa 125 milyong taon na eskisto o pisara ng panahong Simulang Kretaseyoso sa probinsiyang Liaoning ng hilagang-silanganing Tsina. Ang fossil ay halos kumpleto at kinaibilangan ng mga kumpol ng balahibo at mga bakas ng mga malalambot na tisyu.[15] Ang pinakamatandang alam na fossil ng Eutheria("mga tunay na hayop") ang maliit na tulad ng shrew na Juramaia sinensis, o "Inang Jurassic mula sa Tsina" na pinetsahan ng 160 milyong taon ang nakalilipas sa panahong Itaas na Jurassic.[16] Ayon sa mananaliksik ng fossil na ito, ito ay maaaring isang placental na mamalaya at ang petsa nito ay umaayon sa mga analis na henomiko na naglalagay sa paghihiwalay ng dalawang pangkat ng mamalya na placental at marsupial sa mga 160 milyong taon ang nakalilipas.[17][18][19] Ang isang kalaunang eutherian na Eomaia na pinetsahan ng 125 milyong taon ang nakaliipas sa Mababang Kretaseyoso ay nag-aangkin ng ilang mga katangian na karaniwan sa mga marsupiyal ngunit hindi mga placental. Ito ay ebidensiya na ang mga katangiang ito ay umiiral sa huling karaniwang ninuno ng dalawang pangkat ngunit kalaunang naglaho sa liping placental.[20] Sa partikular:
Ang mga mamalya ay nanaig sa medyum hanggang malaking sukat na mga nitsong ekolohikal sa panahong Senosoiko pagkatapos na ang pangyayaring pagkalipol na Kretaseyoso-Paleoheno ay nag-ubos ng puwang na ekolohikal na minsang pinuno ng mga reptilya.[22] Pagkatapos nito ay mabilis na sumari-sari ang mga mamalya. Ang parehong mga ibon at mamalya ay nagpakita ng isang pagpaparami na pagtaas sa pagkasari-sari.[22] Halimbawa, ang pinaka-unang mga alam na paniki ay may petsang mula mga 50 milyong taon ang nakalilipas na mga 15 milyong taon lamang pagktapos ng pagkakalipol ng mga dinosauro.[23]
.jpg){kind=small}
_white_background.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg)
.JPG)
_(20413855495)_white_background.jpg){kind=small}
_white_background.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.JPG){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg)
|date= (tulong) |month= ignored (tulong)CS1 maint: multiple names: authors list (link) |isbn= value: length (tulong). Ang mga wilik o mamalya ay ang mga kasapi ng klaseng Mammalia. Ito ay mga bertebrado na inilalarawan ng pagkakaroon ng glandulang pangsuso na nagpapahintulot sa paglikha ng gatas para sa mga kababaihan upang magkaroon ng pagkain ang supling, ang pagkakaroon ng tatlong mga gitnang mga buto ng tainga, ang pagkakaroon ng buhok o balahibo at pagkakaroon ng mga endotermikong katawan (mainit na dugo). Pinapangasiwaan ng neokorteks ng utak ang mga endotermikong katawan nito (mainit na dugo) at sistemang sirkulatoryo na nagpapakita ng mga pulang dugong selula na walang mga nukleyus ng selula at isang apatang-kamarang puso.
Ang mga mamalya ay kinabibilangan ng pinakamalaking hayop sa planeta, ang mga rorkuwal at iba pang malaking balyena, gayundin ang ilang mga matatalino, tulad ng mga elepante, ilang primado, mga tao, at ilang mga seteseo. Ang batayang uri ng katawan ay isang apatang-paang lupang-sinilang na hayop, ngunit ang ilang mamalya ay nakaangkop para sa buhay sa dagat, sa himpapawid, sa mga puno, o sa pamamagitan ng dalawang mga paa. Ang karamihan ng mga mamalya ay nag-aangkin rin ng mga glandula ng pawis at dinalubhasang mga ngipin. Ang pinakamalaking pangkat ng mga mamalya na mga may inunan ay may isang inunan na nagpapakain sa mga anak nito sa pagbubuntis. Ang mga mamalya ay may sukat mula 30–40 milimetro(1- to 1.5-pulgada) gaya ng paniking bubuyog hanggang sa 33 metrong(108 talampakan) balyenang bughaw.
Ang salitang "mammal" ay moderno, galing sa siyentipikong pangalan na ''Mammalia na nilikhang-salita ni Carl Linnaeus noong 175, na hinango mula sa Latin na mamma ("utong, suso"). Ang lahat ng mga babaeng mamalya ay nagpapasuso ng kanilang mga supling ng gatas na inilalabas sa glandulang pangsuso. Ayon sa Mammal Species of the World (Filipino, 'Mamalya Espesye/Uri ng Mundo'), ang 5,702 espesye o uri ng Mamalya ay napag-alaman noong 2005. Ang mga ito ay ipinangkat sa 1,229 mga sari o henero, 153 mga pamilya, at 29 mga orden. Sa 2008 kinumpleto ng IUCN ang isang limang taong, 17,000 siyentipikong Pandaigdigang Pagtatasa ng Mamalya para sa Pulang Talaan ng IUCN na bumilang ng mga 5,488 espesyse o uri sa wakas ng panahong iyon.
Sa ilang mga pag-uuri, ang mga mamalya ay nahahati sa dalawang mga pangalawang-klase(hindi kabilang ang mga fossil): ang Protheria, iyan ay, ang ordeng Monotremata; at ang Theria, o ang mga ibabang-klaseng Metatheria at Eutheria. Ang mga marsupiyal ay bumubuo ng putong na pangkat ng Metatheria, at kinabibilangan ng lahat ng mga nabubuhay na metatheriano gayundin ang mga ilang nalipol; ang mga may inunanay ang putong na pangkat ng Eutheria.
Maliban sa limang espesye o uri ng mga monotreme (mga nangingitlog na mamalya), ang lahat ng mga nabubuhay na mamalya ay nanganganak ng buhay na supling. Ang karamihan ng mga mamalya kabilang ang anim na pinakamayaman sa espesye o uring mga ordern ay kabilang sa pangkat na may inunan. Ang tatlong pinakamalalaking orden sa pagkakasunod-sunod na pababa ang Rodentia(mga maliit na daga, daga, mga porkyupayn, mga babera, mga kapibara at mga ngumunguyang mga mamalya), Chiroptera(mga paniki) at ang Soricormpha(mga musaranya, mga mowl at mga solendon). Ang tatlong pinakamalalaking mga orden na depende sa pag-uuring ginagamit ang mga primado na kinabibilangan ng mga tao, ang Cetartiodactyla (na kinabibilangan ng mga ungguladong may paang patas at mga balyena), at ang Carnivora(mga pusa, mga aso, mga musang, mga oso, mga karnerong-dagat at mga kamag-anak nito). Bagaman ng pag-uuri ng mga mamalya sa antas na pamilya ay kaugnay na matatag, ang mga iba-ibang pagtrato sa mas mataas na mga antas na pangalawang-klase, ibabang-klase at orden ay lumilitaw sa mga panitikang magkakasabay lalo na para sa mga marsupiyal. Ang karamihan ng mga kamakailang pagbabago ay sumasalamin sa mga resulta ng pagsusuri na kladistiko at henetikang molekular. Ang mga resulta mula sa henetikang molekular ay halimbawa sa pagtumungo sa pagggamit ng mga bagong pangkat gaya ng Afrotheria at ang paglisan sa mga tradisyonal na pangkat gaya ng Insectivora. Ang mga sinaunang ninuno ng mga mamalya na sinapsido ang mga sphenacodont na pelikosauro na isang pangkat na kinabibilangan din ng Dimetrodon. Sa wakas ng panahong Carboniferous, ang pangkat na ito ay nag-naiiba mula sa hanay ng sauropsida na tumungo sa mga kasalukuyang nabubuhay na mga reptilya at ibon. Ito ay pinangunahan ng maraming mga sari-saring pangkat na mga hindi mamalyang sinapsido(na minsang tinutukoy na mga tulad ng mamalyang reptilya) at ang mga unang mamalya ay unang lumitaw sa Kapanahunana ng Simulang Mesosoiko. Ang mga modernong orden ng mamalya ay lumitaw sa mga panahong Paleoheno at Neoheno ng Kapanahunang Senosoiko.
D'Mamendéieren (Mammalia) sinn eng Klass aus dem Ënnerstamm vun de Wierbeldéieren (Vertebrata).
D'Mamendéieren hunn dat gréisst Déier, de Blowal, an dat geféierlechst Déier, de Mënsch, déi jeemools op der Äerd gelieft hunn, ervirbruecht. Mat Hëllef vu senger Intelligenz huet de Mënsch et fäerdeg bruecht de Planéit fir seng Zwecker ëmzekrämpelen an d'Ausstierwe vun aneren Déierenaarten ausgeléist, déi der Katastroph vu viru 65 Millioune Joer, um Enn vun der Dinosaurierära, gläicht.
D'Mamendéiere sinn net déi aarteräichst Grupp ënner de Wierbeldéieren, mä si dominéieren d'Äerd awer duerch hir Gréisst an duerch aner kierperlech Kennzeechen, déi si vun all deenen anere Liewewiesen däitlech ënnerscheeden.
Et gëtt grouss Ënnerscheeder bei der Gréisst an dem Kierperbau vun all Mamendéier. Déi meescht vun hinnen hunn Hoer um Kierper, e Mëllechgebëss a Mëllechdrüsen. All déi Kennzeeche feele bei all deenen anere Klasse vun Déieren.
Si leeën, bis op e puer Ausnamen, keng Eeër, mä si bréngen hir Jonk lieweg op d'Welt an niere se mat enger Flëssegkeet, der Mëllech, déi aus speziellen Drüsen (Mamen) kënnt.
D'Mamendéiere si gläichwaarm, d. h. hir Kierpertemperatur bleift op bal konstantem Niveau, meeschtens wäit iwwer der Temperatur vun hirer Ëmwelt. (Aner gläichwaarm Déiere sinn nëmmen nach d'Vigel). Hire Stoffwiessel ass zimmlech héich a relativ gläichméisseg.
Méi Informatioun doriwwer am Artikel: Systematik vun de Mamendéieren
D'Mamendéieren (Mammalia) sinn eng Klass aus dem Ënnerstamm vun de Wierbeldéieren (Vertebrata).
D'Mamendéieren hunn dat gréisst Déier, de Blowal, an dat geféierlechst Déier, de Mënsch, déi jeemools op der Äerd gelieft hunn, ervirbruecht. Mat Hëllef vu senger Intelligenz huet de Mënsch et fäerdeg bruecht de Planéit fir seng Zwecker ëmzekrämpelen an d'Ausstierwe vun aneren Déierenaarten ausgeléist, déi der Katastroph vu viru 65 Millioune Joer, um Enn vun der Dinosaurierära, gläicht.
D'Mamendéiere sinn net déi aarteräichst Grupp ënner de Wierbeldéieren, mä si dominéieren d'Äerd awer duerch hir Gréisst an duerch aner kierperlech Kennzeechen, déi si vun all deenen anere Liewewiesen däitlech ënnerscheeden.
I mamifer (Mammalia, Linné 1758) in una class da vertebrö ca apartegnàn al phylum dai Curdat, a difusiün cusmupulita.
La class dai mamifer la cunta quasi 5.500 speci vivént, variabil in da la furma e dimensiùn dai pocc centìmetri e dü gram da pes dal mustiol ai ultar 30 metar e cencinquanta tunelàt da pes de la balenòtera azura, ül pussé grand mamifer da la storia.
Mamifero esas animalo vivipara, kun mami qui sekrecas, che femini, lakto per qua nutresas jusnaskinti. Li havas hari sur sua pelo, malgre ke la mamiferi vivanta en aquo ofte ne havas hari. Mamiferi (Mammalia) esas subgrupo di spinal animali (videz Zoologio). Anke homo klasifikesas kom mamifero. Mamiferi esas c. 4 000 speci.
Mamifè se fanmi bèt. Mamifè se yon vètebre andotèmik ki gen cheve, dan ki espesyalize pou sèten manje, ak glann mamè; pou femèl yo, glann mamè yo pwodui lèt pou alete jenn ti mamifè yo.
Mammals are craiturs that gies milk tae thair affspring. A mammal haes wairm bluid an a rig-bane. Cats, mice an sicna mammals bides on laund an selchs an whauls an sicna mammals bide in the sea.
Awmaist aw mammals gie birth tae leevin young. Thare are anerly twa mammals that lay eggs, cried Monotremes, the Deuk-nebbed Platypus Ornithorhynchus, an the Spiny Anteater Echidna, wi fower speshies. Aw are confined tae Australie an New Guinea, an are the sole survivors o earlier kynds o mammal.
Ither mammals are sindert intae the Marsupials an the Eutheria, the placental mammals. Marsupials are mammals wi pootches for tae cairy young in, lik the kangaroo. Aw ither mammals are Eutheria.
Deng mammal (class Mammalia) metung lang taxon (grupu king klasipikasyun) da reng animal nung nu la kayabe reng eganaganang tetrapod (vertebrate a maki apat a bitis) a alang ebun buak a pusu. Keraklan, ating panaun a king gabun la manuknangan, oneng e la kumabyeng laganas king gabun anti kareng aliwang makabayung reptil. Manga lima lang libu pitung dalan deng mabyeng species da reng mammalian.
Os mamiferos (ditos scientificament Mammalia) son una clase d'animals vertebratos dintro d'o filo d'os cordatos. A desciplina scientifica que ne fa l'estudeo se diz mastozoolochía, antes mas dita teriolochía. Mammalia abraca bellas 5.490 especies.
A prencipal caracteristica, que fa referencia ta lo nombre d'a clase ye la posesión de glandulas mamarias en as fembras de totas as especies d'o grupo. Ixas glangulas escretan leit ta alimentar os cadiellos en os suyos primers tiempos de vida.
Altros caracters son a simplificación d'o esqueleto d'o cranio y d'a variella, fendo que con un solo ueso (dito dentario) y con dients mes especializatos, l'aparición d'un paladar segundario, condils osios en a parte occipital que heban a permitir l'articulación d'o cranio en relación con a columna vertebral, a cadena de uesetz de l'oíto meyo -que fan posible la transformación d'os sons-, l'olfato prou mes desarrollato que no en altros vertebratos, a complexidat d'o cerebro, a evolución d'un diafragma muscular ta deseparar as cavidatz toracica y abdominal, y en zagueras, una capa de pelo per dencima de tot o cuerpo suyo.
Son animals sinapsidos (con una sola ubridura temporal) y amniotas (totz os grupos tienen embrión, mimbrana y closcana).
Pueden estar claseficatos, dende lo suyo rechistro fosil, per caracteristicas como:
A piel, per un regular espesa, ye formada per una capa exterior u epidermis, una capa més profunda, dita dermis, y un estrato subcutanio de teixiu adiposo plen de grasa que permite la protección contra d'as perdas de calor corporal, perque os mamiferos son animals homeotermos.
Os pelos son utils t'a homeostasia, camuflache y protección. Os pelos s'orichinan d'a epidermis (compuestos prencipalment de queratina) y adintro d'ells se i puet destinguir una parte que surte per alto d'a superficie d'a piel y una parte més interna, dita radiz, que ye més ampla y gosa clamar-se bulbo piloso. A radiz d'o pelo se troba guardada dintro d'una suerte d'estuchet d'orichen epidermico dito foliclo, ta lo qual i desauguan as glandulas sebacias (encargadas de lubricar o pelo) y s'insertar lo musclo piloerector que ha de fer alzar o pelo. En as especies que viven dintro de l'augua y tamién en ixas que fan vida en países tropicals, os pelos tienden a disminuir a suya mida y numero, cosa que tamién puet pasar no pocas vegadas con a edat de l'individuo en especies d'altros habitats.
Os pelos pueden estar clasificatos, seguntes a suya estructura y función, en:
En a piel, amás d'os pelos, s'implantan as glandulas mamarias y las glandulas sudoriparas, as quals excretan a traviés d'a epidermis de l'animal as substancias toxicas enta l'organismo en forma de sudor.
Altras formacions cutanias de naturaleza cornia que se presientan en os mamiferos son as unglas, cuernos, y un pico en o caso exclusivo de l'ornitorrinco.
As unglas, fetas prencipalment de queratina, son utils en a protección d'as tovas d'os ditos de l'animal, como ferramienta y tamién, seguntes a suya estructura, se clasifica l'animal en un grupo u atro.
Os cuernos son útils como esfensa d'a bestia, como atractivos sexuals y tamién enta la clasificación. D'ixa traza, scientificament se'n consideran dos tipos, d'as cosas que son vulgarment ditas cuernos, que son:
Contiene tres rechions prou bien definidas: a cabeza, con o cranio y la cara, o tronco y las extremidatz (dos toracicas y dos abdominals):
Totz es mamiferos tienen una formula dental bilateral.
As extremidatz, anque basicament son totas d'o tipo d'os Quiridios y presentan quasi siempre la mesma organización, pueden manifestar modificacions seguntes as trazas ta desplazar-se de cada especie. D'ixa manera, en os mamiferos acuaticos son transformatas en aletas ta nadar, y en os afogacandils os didos d'as anterios son prou més largos d'o normal y son unitos per una membrana u petachio. D'entre las especies terrestres tamién bi ha modificacions diversas a resenyar, seguntes as trazas que manifiesten en caminar: Os mamiferos que caminan con o piet plano son clamatos plantigrados; d'os uns que lo fan con os didos se'n diz dichitigrados, y d'es unos que nomás tocan o suelo con as suyas zagueras falanches, unguligrados.
L'aparato dichestivo d'os mamiferos ye formato per una boca con dients, labios y luenga en a qual i desauguan as glandulas salivals; una farinche curta; un esofago que trescruza lo diafragma, lo estomago con forma de saco a on desembocan totas as glandulas gastricas; un bodiello fino largo y dividito en tres grans partes: o duodeno, o chechuno y l'ílion, en o qual se produce l'absorción d'as substancias alimenticias, y un bodiello gordo (popularment dito bodiello) en o qual se troba lo cieco (muito important en os herbivoros) lo cólon y lo recto, bodiello cular u cavidat rectal que ye lo zaguer d'antes no s'ubra ta l'exterior a traviés de l'ano.
Amés d'ixas estructuras centrals, os mamiferos tienen una colla de glandulas anexas, d'entre ellas s'han de mentar o ferito, gran y acompanyato d'a vesicla biliar, y dimpués un pancrias que aboca las suyas secreccions enta lo intestín per part d'o duodeno.
A respiración d'os mamiferos ye pulmonar en totz casos, y ta fer-la s'emplegan os polmons, os quals son libres adintro d'a cavidat pleural, con una caracteristica estructura ramificada en bronquios, bronquiolos y alviolos pulmonars.
A circulación ye dople y completa. O corazón ye subdividito en dos auriclas y dos ventriclos, bombeyando la parte dreita la sangre venosa y la parte ezquierda l'arterial. Amés, bi ha un enreligato rete de vasos venosos y arterials que plegan enta totz os puestos de l'organismo. Ye caracteristico d'os mamiferos que os suyos hematíes (globulos royos) no tiengan garra nuclio.
Amés d'ixa cerculación de la sangre, existe en os mamiferos una circulación paralela de liquidos y bells tipos celulars a traviés d'os conductos limfaticos.
O encefalo gosa tener una gran mida, estando particularment desembolicatos os hemisferios cerebrals. O cerebelo ye también més gran en relación enta los altros grupos de vertebratos.
l'Actividat psiquica ye prou més gran que no en altros grupos animals, y adintro d'as formas més evolucionadas se i veyen trazas de memoria y d'intelichencia.
Totz os mamiferos tienen os sexos deseparatos y la reproducción suya ye vivipara, con l'excepción d'os monotremas, que la fan ovipara.
O esdevenir d'o embrión ye siempre acompanyato d'a formación de bells anexos embrionarios, como en están o corion, l'amnios, l'alantoides y lo saclo vitelín. As vellosidatz d'o corion, con l'alantoides, son vinculadas ta las parez de l'utero d'a fembra y mientres a chestación evolucionan ta deixar puesto a la placenta (esparrias). Ista ye relacionada con l'embrión a traviés d'o cordón umbilical y, precisament a traviés d'iste zaguer, ye per on l'embrión prene las sostancias nutritivas d'a suya mai.
O periodo de chestación y lo numero d'os cadiellos en a libranza penden muto con o grupo. Per un regular, quanto mes gran ye mes s'alarga l'embarazo y ye menor o numero d'as crías. A mayor parte d'os mamiferos dan, dimpués de librar-los, atencions familiars ta os suyos cadiellos.
O mes gran numero d'especies de mamiferos son terrestres y son adaptadas ta vivir en una variedat d'habitats ampla sin guaires dificultatz; se puede trobar especies en os disiertos, as tundras, montanyas y selvas de tot o planeta.
Dos ordens de mamiferos placentarios y qualques cheneros d'una tercera orden son animals aquaticos. Os monotremas son actualment restrinchitos enta Australia, Tasmania, Nueva Zelanda y Nueva Guinea, igual que la mayoría d'os marsupials (encara que ne bi ha dos grupos naturals d'America). Dos d'as ordens se troban esparditas per tot o planeta menos l'Antartida: os rosigadors y os quiropters. Os mamiferos placentarios, que son o mayor de totz os grupos, tamién se troban en l'Antartida y qualques especies en Australia (només o dingo, un can salvache que podría haber estato introdueito per l'hombre, y la rata que bi plegó con os baixels europeus).
Os primates son orichinals d'as rechions tropicals y subtropicals. Os insectivoros, lagomorfos, rosigadors y artiodactilos se pueden trobar en totz es continents, fueras d'Australia y l'Antartida; os perisodactilos (equidos y semilars) son naturals d'Europa y Asia. Os perezosos, armadillos, onsos fornigueros y semellants no se troban que en America. Os colugos només se troban a Tailandia, peninsula de Malaisia, Indonesia, Borneu y las islas Filipinas. Os oricteropos son exclusivament africanos mientres que os pangolins pueden mirar-se en Africa y Asia per igual, etcetera.
Os primeros mamiferos amaneixoron en a tierra en o triasico, fa bells 210 millons d'anyos, evolucionando dimpués a traviés d'a era Terciaria. En os eixemplars fosils d'aquella epoca se pueden trobar encara bellas afinidatz con os reptils.
Os mamiferos actuals pueden ser clasificatos en dos subclases prencipals:
,_______ Morganucodonta + | _| ___ Prototheria _____ Monotremata | | |___|___ Multituberculata + | | ,__ Metatheria (marsupials) |___ Theria___| |__ Eutheria
Anque tienen uns orichens bien antigos, os mamiferos habioron d'aguardar muitos millons d'anyos ta desembolicar-se dica lo papel relevant que fan hue en día. A suya diversificación evolutiva estió prou més relacionada con a fin d'os dinosaurios que con altra cosa.
A clase d'os mamiferos vien d'un grupo de reptils cotilosaurios que, fa bells 250 millons d'anyos, habió una gran diversificación, deixando puesto ta os pelicosaurios. D'ixes en derivoron altros reptils con caracteristicas peculiars, a-saber-las d'as quals yeran comuns con os actuals mamiferos: os terapsidos.
Ixes reptils mamiferoides no podioron pas resistir a competencia d'os dinosaurios y s'endrezaban enta a suya progresiva desaparición, encara que no plegoron a extinguir-se. Bells grupos, cubillatos en ambients boscanos prencipioron a fer una vida nocturna.
Tot pareix indicar que fa uns 180 millons d'anyos ya s'heba plegato enta las caracteristicas propias d'os mamiferos: a homeotermia ("sangre calient"), desarrollo d'o cerebro, pelo corporal y, talment, o viviparismo.
Mientres os siguients 100 millons d'anyos, aquells mamiferos primitivos, de la mida mesma que un ratón, habioron de vivir de nueit. A suya alimentación yera, fundamentalment, alazetada en os insectos y uevos.
A mayor explosión evolutiva d'os mamiferos habió lugar dimpués d'a extinción masiva de fins d'o Cretacio, fa uns 65 millons d'anyos, en a quala desapareixoron os dinosaurios no avianos.
As primeras restas fosils de mamiferos semellants d'os actuals datan d'ixa epoca y, per a suya dentadura, se'n sabe que teneban una alimentación insectivora. Os suyos descendients se multiplicoron- extraordinariament en aquellas nuevas condicions ambientals y, bells millons d'anyos dimpués, ya heban puesto l'alazet ta la mayoría d'os grupos filochenicos que se conoixen hue.
Mamifèr
Los mamifèrs son d'animals vertebrats qu'alachan sos pichons.
Suls autres projèctes Wikimèdia :
Mamifèr
Los mamifèrs son d'animals vertebrats qu'alachan sos pichons.
Lista alfabetica dels genres de mamifèrs Lista alfabetica dels noms vernaculars de mamifèrsOs mamiferos (ditos scientificament Mammalia) son una clase d'animals vertebratos dintro d'o filo d'os cordatos. A desciplina scientifica que ne fa l'estudeo se diz mastozoolochía, antes mas dita teriolochía. Mammalia abraca bellas 5.490 especies.
Mammalia es un taxon.
In interlingua etiam mammales o mammiferos.
Le principal characteristic es le presentia de glandulas mammari in le feminas de tote le species. Iste glandulas secreta lacte pro alimentar le pullos durante lor prime menses de vita.
Le mammales es de temperatura constante. Lor embryones, providite de amniones e de allantoides, se disveloppa quasi semper intra le corpore materne.
Le scientia que studia le mammales se nomina mammalogia.
Mammalia es un classe.
Le mammales es includite in un grupo de amniotas appellate synapside, que in ultra include altere animales plus relationate con le mammales que con le reptiles. Le synapside plus antique cognoscite es un ophiacontide del pennsylvanian medie (320 milliones de annos retro) de Joggins, Nove Scotia. In le permico inferior, le therapside, le grupo que include le mammales e le major parte de lor parentes del Permico superior e posterior, habeva apparite (Laurin and Reisz, 1990, 1996). Nonobstante, le mammal plus antique cognocite solo data del Jurasico (Rowe, 1988). Le registro fossile del synapsides es un del plus extense de tote le gruppos de vertebratos. Illo ha essite usate pro illustrar le concepto de evolution (Hopson, 1987) e pro comprobar patronos macroevolutive (Kemp, 1985). Le niche plus grande in iste registro fossile es inter le synapsides permo-carboniferees e le therapsides.
Le classification plus acceptate del synapsides es le sequente:
|--Eothyrididae |---------------------------------------------------Caseasauria--| | |--Caseidae | |------------------------------------------------Varanopseidae |--Eupelycosauria--| | |---------------------------------------------Ophiacodontidae |--| | |------------------------------------------Edaphosauridae |--| | |-----------------------Haptodus |--Sphenacodontia--| | |--------------------Palaeohatteria |--| | |-----------------Pantelosaurus |--| | |--------------Cutleria |--| |-----Sphenacodontoidea | / / Therapsida Sphenacodontidae | ----------------------------------------------------- / | | | Biarmosuchia Eotitanosuchia Dinocephalia Anomodontia Theriodontia | ------------------------------------------ / | Cynodontia Therocephalia Gorgonopsia | | |--- Diviniidae |--- Procynosuchidae |--- Galesauridae |--- Thrinaxodontidae |--- Cynognathidae |--- gonfodontes |--- Chiniquodontidae |--- Probainognathidae |--- Tritheledontidae (Ictidosauria) |--- Mammalia
Le major parte del differentias inter (prototherios e metatherios) in respecto al species plus commun del resto del mundo (placentatos o eutherios) ha su origine in un processo evolutive completemente independente, motivate per le separation del Pangea 125 millones de annos retro, inter le periodo Jurassic e le Cretacee. Durante le Cretaceo, le metatherios esseva le mammales predominante in tote le continentes; mais le apparition del placentatos in le Eoceno causava su lente extinction in le major parte del mundo. Australia restava separate del resto del continentes, e con le manco de competition con le mammales placentate (il solo habeva certe rodentes e vespertiliones), deveniva le principal populator mammales,
,_______ Morganucodonta + | __| ,___ Prototheria _____ Monotremata | | |___|___ Multituberculata + | | ,__ Metatheria (marsupiales) |___ Theria___| |__ Eutheria
Le classe Mammalia se divide in duo subclasses (oviparos o prototerios; e non oviparos, o therios). intre le primes, il ha solo quatro species, gruppate in tres generes e duo familias (le ornithorhyncho e le echidna). Le Prototerios solo se trova, in stato salvage, in le continente australian, ben que il ha indicio de fossiles (de 61 milliones de annos) de un specie extincte in Argentina, le Monotrematum.
Le subclasse del non oviparos o theria, se divide in duo infraclasses, secundo le loco ubi termina su gestation (le euterios intra le matre e le metaterios in un sacco externe, nominate Marsupial. Le metaterios solo se trova, in stato salvage, in Australia e Sudamerica.
Il-Mammiferi (klassi Mammalia) huma klassi bijoloġika ta' annimali vertebrati, ikkaratterizzati bil-preżenza ta' glandoli tal-għaraq (inklużi dawk il-glandoli tal-għaraq li fin-nisa huma mmodifikati b'tali mod li jipproduċu l-ħalib, 'l hekk imsejjħa glandoli mammarji), xagħar (suf, pil jew fer), tliet għadmiet fil-widna nofsanija (li huma wżati fis-smigħ), u b'parti fil-moħħ imsejħa in-neokortiċi.
Il-mammiferi kollha minbarra il-monotremati minflok ibidu l-bajd, iwelldu iż-żgħar tagħhom mal-ewwel ħajjin u l-Plaċentati. li huma l-akbar grupp fil-klassi Mammalia, tul it-tqala jew il-ġestazzjoni tagħhom jagħmlu użu minn plaċenta.
Il-biċċa l-kbira tal-mammiferi għandhom ukoll snien speċjalizzati u moħħ li jirregola is-sistema endotermika (din hija s-sistema li tirregola it-temperatura tal-ġisem u b' hekk il-mammiferi jissejħu annimali ta' demmhom sħun) u s-sistema ċirkolatorja, li tinkludi qalb maqsuma f' 4 kavitajiet.
Mammiferi hemm 'il fuq minn 5,500 speċi (inkluż il-bniedem li jagħmel parti mill-ordni Primates). Id-daqs tagħhom ivarja minn dak tal-farfett il-lejl imnieħer il-qażquż ta' Kitti li ma jikbirx aktar minn 40 millimetru u dan huwa meqjus bħala l-iżgħar jew wieħed mill-iżgħar mammiferi ħajjin, għall-akbar mammiferu u l-akbar annimal li qatt eżista fid-dinja, l-baliena kaħla li kapaċi tilħaq it-tul ta' 33 metru. Dawn il-mammiferi qegħdin imqassmin bejn wieħed u ieħor f' 1,200 ġeneru, f' 153 familja u f' 29 ordni[1], għalkemm dan ivarja minn klassifikazzjoni għal oħra u tagħmel differenza kbira ma' liema skema wieħed jimxi.
Il-biċċa l-kbira tal-mammiferi jagħmlu parti mill-grupp tal-plaċentati jew kif jissejħu ukoll ewterjani. L-akbar 6 ordnijiet f' din is-sottoklassi huma, ir-Rodenzja (il-mammiferi gerriema, bħall-iskojjatli, il-kastori, il-ġrieden u l-firien), il-Kiroptera (il-mammiferi li jtiru tajran ta' veru bħal-friefet il-lejl u l-volpijiet tal-ajru), il-Primati (il-mammiferi primati bħal-galaguni, il-lemuri, it-tarsieri, ix-xadini tad-dinja l-ġdida bħal-marmosetti u t-tamarini, ix-xadini tad-dinja il-qadima bħal-mandrilli u l-makakki u x-xadini antropomorfi jew xadini bla-denb bħal-gibbuni, l-orangutani, il-gorilli, iċ-ċimpanzè il-bonobo u l-bniedem), is-Sorikomorfa (il-mammiferi insettivori bħal-ġriedem ta' geddumhom twil, is-solenodonti, it-talpi u t-tażmani), iċ-Ċetarzjodaktila (il-mammiferi tad-dwiefer biż-żewġ bħaċ-ċriev, in-nagħaġ, il-mogħoż u l-baqar, flimkien maċ-ċetaċi bħal-baleni, d-dniefel u l-foċeni) u l-Karnivora (il-mammiferi il-jieklu l-laħam bħal-klieb, il-qtates, l-orsijiet, il-panda ż-żgħir, il-bumerini u l-iljuni tal-baħar),.
Filoġenetikament il-klassi Mammalia tiġi definita bħala d-dixxendenti kollha tal-antenat komuni l-aktar reċenti tal-prototerjani jew monotremati (eż. l-ekidni u l-platipi) u terjani (il-marsupjali jew metaterjani u l-plaċentati jew ewterjani). Dan ifisser li wħud mill-gruppi estinti tal-mammiferi m'humiex membri tal-klassi Mammalia, avolja l-parti l-kbira ta' dawn għandhom il-karatteristiċi kollha li tradizzjonalment kienu jikklassifikawhom bħala mammiferi. Normalment dawn il-"mammiferi" llum il-ġurnata saru jiġu kklassifikati bħala parti mil-klad bla rank imsejjaħ Mammaliaformes.
Il-linja tad-dixxendenza tal-mammiferi iddiverġiet minn dik tas-sawropsidi lejn it-tmiem tal-perjodu Karboniferu. Is-sawropsidi komplew evolvew fir-rettili u fl-għasafar moderni tal-ġurnata tal-lum, filwaqt li mil-fergħa tas-sinapsidi li ddiverġiet minn dik tas-sawropsidi evolvew il-mammiferi. L-ewwel mammiferi veri dehru għall-ewwel darba fil-perjodu Ġurassiku. L-ordnijiet tal-mammiferi moderni dehru fl-epoki tal-Palaeoċen u l-Eoċen tal-perijodu Palaeoġen.
L-ispeċi tal-mammiferi ħajjin tal-llum il-ġurnata, jistgħu jiġu iddentifikati mil-presenza tal-glandoli tal-għaraq, inklużi dawk speċjalizzati li fin-nisa jirriproduċu l-ħalib.
Madankollu, hemm bżonn ta' fattizzi oħra biex wieħed jikklassifika il-fossili, peress li dawn il-glandoli huma maghmulin minn tessut jew materjal organiku artab u m' humiex viżibli fil-fossili. Il-Paleontoloġisti jużaw fattizz distintiv maqsum bejn il-mammiferi ħajjin kollha saħansitra il-monotremi, iżda li m' huwiex preżenti fl' ebda Sinapsidu ta' minn kmieni fil-bidu tat-Trijassiku: fis-smiegħ il-mammiferi jużaw 2 għadmiet partikolari li l-antenati tagħhom kienu jużawhom biex jieklu. Is-Sinapsidi tal-bidu nett kellhom il-ġog tax-xeddaq maghmul mill-artikolarja (għadma żgħira fin-naħa ta' wara tax-xedaq ta' isfel) u l-kwadrata (għadma żgħira oħra fin-naħa ta' wara tax-xedaq ta' fuq). Il-maġġor parti tar-rettili u tas-sinapsidi mhux mammiferi jużaw din is-sistema inklużi il-gremxul, il-kukkudrilli, d-dinosawri (u d-dixxendenti tagħhom l-għasafar), u t-terapsidi ("rettili" qieshom mammiferi). Il-Mammiferi għandhom il-ġog tax-xedaq kemmxejn differenti, għaldaqstant, dan huwa ffurmat mid-dentarja biss (l-ghadma tax-xedaq ta' isfel li fiha hemm is-snien) u mill-iskwamosali (għadma żgħira oħra tal-kranju). Fil-mammiferi iż-2 għadmiet imsejħa kwadrata u artikolarja saru l-inkwina "incus" u l-martell "malleus" fil-widna nofsanija. Nota: "sinapsidi mhux mammiferi" hawn fuq timplika li l-mammiferi huma sottogrupp tas-sinapsidi, u dan huwa eżattament x' tgħid li huma l-kladistika.
Il-mammiferi għandhom ukoll kondila oċċipitali doppja: huma għandhom 2 għoqiedi mghadma qieshom pumi fil-bażi tal-kranju li jidħlu eżatt fl-għola vertebra tal-għonq, filwaqt li l-vertebrati 'l oħra għandhom kondila oċċipitali waħda. Il-Paleontoloġisti jużaw biss il-ġok tax-xedaq u l-widna nofsanija bħala kriterju jew prinċipju biex jidentifikaw il-mammiferi fossili, biex tiġi evitata konfużjoni żejda meta jinsab fossilu b' wieħed mil-fattizzi biss.
Il-biċċa l-kbira tal-mammiferi għandhom 7 vertebri ċervikali (vertebri tal-għonq), inklużi il-friefet il-lejl, ġiraffi, ġrieden u l-bniedem. Ftit eċċezjonijiet huma l-lamantini u l-għażżenin jew kif inhuma maghrufin ukoll il-bradipi ta' żewġt iswaba li għandhom 6 vertebri ċervikali u dawk ta' 3 iswaba li għandhom 9 vertebri ċervikali.
Il-mammiferi għandhom ukoll 3 għadmiet f'kull widna (l-inkwina, il-martell u l-istaffa) u għadma 1 biss fuq kull naħa tax-xedaq t'isfel tal-ħalq id-dentarja, l-bqija tal-vertebrati kollha l-oħra li għandhom il-widnejn għandhom għadma 1 biss f'kull widna u minn tal-inqas 3 għadmiet oħra fuq kull naħa tax-xedaq.
Il-pulmuni tal-mammiferi, magħmulin minn tessut qiesu sponża u miksi bit-tessut epiteljali. Dan tal-aħħar għandu l-għamla ta' xehda tal-għasel u t-total tal-erja tas-superfiċi tiegħu hija hafn' akbar minn dik tal-erja superfiċali tal-pulmuni infishom minn naħa ta' barra. L-għamla tal-pulmuni tal-bniedem huma tipikament minn dan it-tip ta' pulmun.
Id-dijaframma fil-qiegħ tat-toraċi huwa l-muskolu prinċipali li jmexxi n-nifs. Il-kontrazzjoni tad-dijaframma tiġbed l' isfel il-qiegħ tal-kavita fejn qiegħed magħluq il-pulmun. L-arja b' hekk tidħol vija il-kavitajiet orali (mil-ħalq) u nasali (mil-imnieħer): minn hemm tibqa sejra vija l-larinġi għal fit-trakea, li tinferaq fi bronki. Ir-rilassament tad-dijaframma għandu l-effett oppost u waqt nifs normali din tmur lura f' posta passivament. Matul l-eżerċizju fisiku, d-dijaframma ż-żid il-kontrazzjonijiet (tinġibed u tirrilassa) biex l-arja tkun tista tidħol u toħroġ b' mod aktar mgħaġġel u b' aktar saħħa. Il-qafas tas-sider inifsu sa ċertu punt jista jiċċkien u jespandi ukoll, dan permezz ta' muskoli repiratorji u aċċessorji oħrajn. Dan it-tip ta' pulmun mgħaruf bħala pulmun minfaħ dan ġej mix-xebħ mal-minfaħ tal-ħaddid.
Il-qalb tal-mammiferi hija maqsuma f' 4 kavitajiet: l-atriju tal-lemin, il-ventrikolu tal-lemin, l-atriju tax-xellug u l-ventrioklu tax-xellug.
L-atriji huma l-kavitajiet li jirċievu id-demm u l-ventrikoli huma l-kavitajiet li jippompjaw id-demm għal pulmuni u l-ġisem.
Fid-daqs il-ventrikoli huma akbar mill-atriji u l-ħitan tagħhom huma eħxen, għax hemm bżonn ta' muskoli akbar biex id-demm jiġi ippompjat b' saħħa biżżejjed minn ġewwa l-qalb għal madwar il-ġisem u l-pulmuni.
Id-demm deossiġenat mil-ġisem jidħol fl-atriju tal-lemin, dan jiġi ppompjat fil-ventrikolu tal-lemin. Il-ventrikolu tal-lemin jippompja d-demm fil-pulmuni, fejn id-dijossidu tal-karbonju jintefa 'l barra u minfloku jiġi assorbit l-ossiġnu.
Mil-pulmuni, id-demm ossiġenat jidħol fl-atriju tax-xellug, fejn minn hemm jiġi ppompjat fil-ventrikolu tax-xellug ('l akbar u 'l aktar b'saħħtu mill-4 kavitajiet), minn hawn jinfirex mal-ġisem kollu inkluża l-qalb inifisha.
L-imħuħ tal-mammiferi kollha għandhom in-neokortiċi, din hija parti jew reġjun tal-moħħ li tinsab esklużivament fil-moħħ tal-mammiferi biss.
Il-mammiferi għandhom sistema integumentarja li tikkonsisti minn 3 saffi: is-saff ta' barra jissejjaħ l-epidermide, is-saff nofsani jissejjaħ id-derma u s-saff ta' taħt jissejjaħ l-ipoderma. Din il-karatteristika m' hijiex unikament tal-mammiferi, għax tinsab fil-vertebrati kollha.
L-epidermide normalment tkun ħoxna bejn 10 u 30 ċellula; il-funzjoni prinċipali tal-epidermide hija li tipprovdi saff bħala protezzjoni li ma' jagħddix ilma minnu. Filwaqt li ċ-ċelluli tan-naħa ta' barra l-ħin kollu jmutu u jintilfu, ċ-ċelluli tal-qiegħ kostantement jinqassmu u jimbuttaw il-fuq. Is-saff nofsani, 'l hekk imsejjaħ derma, huwa bejn 15 u 40 darba eħxen mill-epidermide. Id-derma magħmula minn ħafna komponenti differenti bħal strutturi mgħadma u kanali tad-demm. L-ipoderma huwa saff magħmul minn tessut adipus. Il-funzjoni prinċipali ta' dan is-saff huwa li jaħżen il-lipidi (xaħam) u jipprovdi lqugħ artab u insulazzjoni. Il-ħxuna ta' dan is-saff ivarja ħafna minn speċi għal oħra.
Għalkemm il-mammiferi u annimali oħra għandhom dawk li jissejjħu cilia li superfiċjalment jixbħu ix-xagħar, 'l ebda annimal ieħor minnbarra l-mammiferi m' ghandhom ix-xagħar veru. Din hija karatteristika definittiva u unikament ta' din il-klassi ta' vertebrati. Għalkemm uħud mil-mammiferi għandhom ftit li xejn xagħar, ħlief f' partijiet mistura ta' ġisimhom, meta jkun hemm eżaminazzjoni fir-reqqa din il-karatteristika tidher biċ-ċar.
Dan ix-xagħar fl' ebda speċi ta' mammiferu magħruf xjentifikament ma' jieħu lewn naturali ta' blu jew aħdar, għalkemm il-ġilda f' uħud miċ-ċetaċi u fil-mandrilli għandha tonalitajiet ta' blu. Fost il' ħafna mammiferi li jiġu deskritti bħala speċi bil-pil, fer jew xagħar blu fil-każi kollha magħrufa nstab li kienu dejjem tonalitajiet differenti ta' griż. L-Għażżien ta' żewġ swaba u l-ors polari jista jagħti l-każ li l-fer tagħhom ikun ikanġi fl-aħdar, iżda dan il-kulur m' huwa xejn ħlief l-alga li tikber madwar ix-xagħar u l-pil tagħhom.
Il-maġġor parti tal-mammiferi jwelldu l-wild tagħhom ħaj u dan jissejjaħ viviparija, iżda mhux kollha, uħud minnhom għadhom ibidu l-bajd u dawn huma l-ispeċi kollha tal-ordni Monotremata (jew f' xi klassifikazzjonijiet l-ispeċi kollha tal-ordnijiet Platipoda u Takiglossa) għadhom ibidu l-bajd. Speċi waħda partikolari fost dawn il-monotremati 'l hekk imsejjaħ platipu jew ornitorinku (li huwa l-uniku speċi fl-ordni Platipoda), jippreżenta fiħ determinazzjoni sesswali unika, li taħt ċertu aspetti tixbaħ dik tal-għasafar. It-twelid ta' wild ħaj jew il-viviparija huwa effettwat ukoll minn speċi oħrajn li m' humiex mammiferi, bħal klieb il-baħar ta' rashom martell u uħud mill-ispeċi ta' sriep u gremxul u b'hekk din m' hijiex meqjusa bħala karatteristika ewlennija tal-mammiferi biss.
Il-mammiferi għandhom ukoll il-glandoli tal-għaraq, fattizz distintiv li jinstab fihom biss. Uħud minn dawn il-glandoli evolvew b' tali mod li jipproduċu l-ħalib (dawn jissejħu glandoli mammarji), likwidu abjad li jservi bħala sors ewlennija ta' nutrizzjoni taż-żgħar tagħhom. Il-monotremati li ddiverġew minn kmieni ħafna mil-mammiferi 'l oħrajn, għalkemm m' għandhomx beżżula jew nipil minn fejn inixxi l-ħalib, xorta waħda mgħamra bil-glandoli mammarji u jipproduċu l-ħalib għal-wild tagħhom.
Kważi l-mammiferi kollha huma endotermiċi u l-biċċa l-kbira tagħhom huma magħmra bix-xagħar, pil, suf jew fer biex jgħinhom iżommu sħan. Il-mammiferi bħall-għasafar jistgħu jkunu attivi f' temp u klimi kesħin fejn rettili u insetti kbar ma jistgħux.
L-Endotermija titlob ħafna enerġija, b' hekk meta mammiferu jkun imqabbel ma rettilu tal-istess piż għandu bżonn jiekol hafn' aktar minn dan tal-aħħar. Dan jidher 'l aktar fil-mammiferi insettivori ż-żgħar fejn l-ammont ta' ikel li jieklu huwa enormi meta ikkumparat mad-daqs tagħhom.
Eċċezzjoni rari għal dan kollu huwa l-far talpa erwien li huwa mammiferu ektotermiku (demmu kiesaħ). L-għasafar huma endotermiċi ukoll, b' hekk l-endotermija m'hijiex fattur esklusivament tal-mammiferi.
F' mammiferi intelliġenti, bħal pereżempju il-primati, iċ-ċerebru (il-parti prinċipali tal-moħħ) huwa relativament akbar meta mqabel mal-kumplament tal-moħħ. L-intelliġenza fija infisha m' hijiex faċli biex tiddefinija, iżda indikazzjoni ta' intelliġenza tinkludi l-abilita tat-tagħlim, flimkien mal-flessibilita fl-imġieba. Pereżempju il-firien, huma kkunsidrati bħala mammiferi intelliġenti ħafna għax kapaċi jitgħalmu u jtemmu biċċa xogħol ġdida, abilita importanti meta huma jikkolonizzaw abitat jew ambjent ġdid. F' uħud mil-mammiferi, l-qabda, l-ġabra, u l-ħażna tal-ikel tidher relatata mal-intelliġenza: iċ-ċerv li jiekol il-pjanti għandu moħħu relativament iżgħar minn dak ta' qattus li jrid jaħseb kif ħa jagħmel biex jgħeleb il-priża tiegħu.[2]
Il-mammiferi kollha evolvew minn antenati b' 4 saqajn. Dawn jużgħu riġlejhom u dirgħajhom kemm għal-mixi, għal-għawm, għal-qbiż, għat-tajran, għat-tħaffir, kif ukoll għat-tixbit.
Uħud mill-mammiferi għandhom swaba li jkabbru d-dwiefer u l-hwiefer biex jixxabtu u jiġru rispettivament filwaqt li l-mammiferi akkwatiċi jew tal-baħar bħal balieni, dniefel u bumerini għandhom pinen li evolvew minn riġlejn u digħrajn.
L-ispeċjalizzazzjoni fil-preferenza tal-abitat kienet akkumpanjata ma' ħafna adattazzjonijiet fil-lokomozzjoni. Il-mammiferi terrestri għandhom numru ta' modi differenti ta' progressjoni u tħarrik. L-istokk tal-mammiferi primittivi kien jimxi b' mod plantigrad, iġifieri, bid-diġitali (l-għadam tas-swaba), bl-għadam tas-sieq in-nofsanija u b' xi partijiet mill-għakset is-sieq u l-polz ċatti jew imissu mal-art. Ir-riġlejn tal-mammiferi ambulatorji huma tipikament mobbli u għandhom kapaċità ta' rotazzjoni konsiderevoli.
Il-mammiferi mmodifikati għall-ġiri jissejħu kursorji. Il-qagħda ta' speċi kursorji tista tkun jew diġitigradali (bid-diġitali kompletament imissu mal-art bħal fil-klieb u l-qtates) jew unguligradali (il-ponot tad-diġitali biss bil-kuntatt mal-art bħal fiż-żwiemel u ċ-ċriev). Fi gruppi avvanzati il-moviment tar-riġlejn ikun il-quddiem u lura fuq pjan wieħed.
Il-lokomozzjoni saltatorjali (xi kultant imsejjħa rikoċetali ukoll) jew qabbiżija, evolvit kemm il darba f' bosta gruppi ta' mammiferi mhux relatati (eż. uħud mil-marsupjali, il-lagomorfi, u bosta gerriema ta' nisel indipendenti). Din it-tip ta' lokomozzjoni tinsab mifruxa l-aktar fost dawk l-speċi li jgħixu f' abitat jew f' ambjent miftuħ. Il-Mammiferi qabbiżin normalment ikunu mgħammrin b' par saqajn ta' wara tawwalin u plantigradi, b' par idejn qosra, u b' denb twil ħafna għal bilanċ. L-evoluzzjoni konverġenti fl' adattament għal dan it-tip ta' abitat partikolari, ikkontribwixxit ħafna fix-xebħ ekoloġiku tal-fawna tal-mammiferi f' bosta reġjuni.
Bosta speċi ta' mammiferi minn ordnijiet differeneti kisbu piż u daqs enormi (eż. l-iljunfanti, l-ippopotami u r-rinoċerontijiet). Dawn il-mammiferi, ikkonverġew kollha kemm huma għal tip ta' mixi tqil u goff, lokomozzjoni speċjalizzata magħrufa bħala lokomozzjoni graviportali. F' dawn l-ispeċi ma kienx hemm tnaqqis fin-numru tas-swaba u dawn qegħdin mifruxin f' ċirku madwar il-fus tar-riġel bħal pedestal ta' kolonna u dankollu għas-support massimu u totali.[3]
Fil-klassi Mammalia hemm bosta speċi li huma totalment jew semi-akkwatiċi. L-ordni Sirenja (li jiġbor fiħ il-baqar tal-baħar, speċi erbivori jew mammiferi li jieklu l-pjanti), l-ordni Ċetaċea (li jiġbor fiħ il-balieni, d-dniefel u l-foċeni, speċi karnivori) u l-lontra tal-baħar jew kif tissejjaħ ukoll ottarja tal-baħar (speċi b' dieta bbażata fuq ħut u invertebrati tal-baħar li tagħmel parti mill-ordni Karnivora) huma 3 gruppi totalment akkwatiċi u huma dippendenti għal-ambjent tal-ilma kemm għal-support mekkaniku kif ukoll għall-insulazzjoni termali tul l-istadji kollha ta' ħajjithom saħħansitra anke waqt it-twelied tal-frieħ.
Filwaqt li uħud mill-ispeċi semi-akkwatiċi (eż. il-lontri, il-griedem ta' geddumhom twil tal-ilma u l-far tal-misk tal-ilma), baqgħu simili ħafna tal-ispeċi terrestri li huma relatati fil-qrib tagħhom, l-ispeċi semi-akkwatiċi tal-familji Odobenidae (morsa jew walrus), Otariidae(bumerini tal-widnejn) u Phocidae (bumerini ta' veru), kellhom bidla morfoloġika radikali tant li jitilgħu lura fuq l-art għal żmien qasir tan-ngħamra u għat-twelied u t-trobbija tal-frieħ.
Grazzi għall-ispinta statika li joffri l-ilma, l-baleni evolvew fl-akbar mammiferi u fl-akbar annimali li qatt eżistew fuq wiċċ id-dinja.
L-uniċi mammiferi li ġie osservat fihom it-tajran ta' veru, huma l-ispeċi kollha tal-ordni Kiroptera, li huwa maqsum f' 2 sottordijiet; il-Mikrokiroptera li jilqa fih il-biċċa l-kbira tal-ispeċi (madwar 80%) li jissejjħu friefet il-lejl u l-Megakiroptera li jilqa fih il-kumplament tal-ispeċi li jissejjħu volpijiet li jtiru jew volpijiet tal-ajru. L-ordni Kiroptera huwa wieħed mill-aktar ta' suċċess u jinkludi fih madwar 20% (kważi 1 minn kull 5 mammiferi) tal-ispeċi tal-klassi Mammalia.
Il-mammiferi bħall-planaturi marsupjali tal-ordni Diprodonzja, l-iskojjatli li jtiru jew skojjatli tal-ajru tal-ordni Rodenzja u l-kolugi tal-ordni Dermoptera huma meqjusa aktar jew jaqagħu fil-klassifikazzjoni tal-mammiferi planaturi.
Biex tinżamm it-temperatura tal-ġisem il-ħin kollu għolja f' termini ta' enerġija din tiġi għalja, b' hekk il-mammiferi għandhom bżonn dieta nutrijenti u abbundanti. Filwaqt li l-ewwel mammiferi kienu probabilment predaturi, minn dak iż-żmien 'l hawn ħafna speċi biex jissodisfaw il-bżonnijiet dietetiċi tagħhom adattaw ruħhom f' modi differenti. Uħud jieklu annimali oħra u din tissejjaħ dieta karnivora li tinkludi fija id-dieta insettivora. Mammiferi oħrajn, 'l hekk imsejjħa erbivori, jieklu il-pjanti. Din id-dieta erbivora tinkludi fija sottotipi ta' dieti speċjalizzati bħal pereżempju dik frottivora (annimali li jieklu l-frott) u dik folivora (annimali li jieklu l-weraq). Il-mammiferi omnivori huma l-ispeċi kollha li kapaċi jieklu t-2 li huma kemm annimali oħrajn kif ukoll pjanti.
Il-mammiferi karnivori għandhom apparat diġestiv sempliċi, dan għaliex il-proteini, il-lipidi u l-minerali misjuba fil-laħam f' termini ta' diġestjoni ma għandhom bżonn xejn speċjali. Minn naħa 'l oħra l-pjanti, magħmula minn karbodrati kumplessi, bħaċ-ċellulosa. L-apparat diġestiv ta'l- erbivori b'hekk huwa mgħammar b' batteri li kapaċi jiffermentaw dawn is-sustanzi u b' hekk vijabli għad-diġestjoni. Dawn il-batteri jkunu miżmuma jew fi stonku maqsum f' ħafna kavitajiet jew f' musrana għamja kbira. Ġeneralment id-daqs tal-annimal huwa fattur li jiddetermina it-tip ta' dieta tal-ispeċi ikkonċernata. Peress li l-mammiferi żagħar għandhom proporzjon għolja ta' superfiċi li titlef is-sħana meta mqabla mal-volum li jiġġenera s-sħana, dawn għandhom tendenza li jkollhom bżonn kwantita kbira ta' enerġija u rata metabolika għolja ħafna.
Il-mammiferi li jiżnu bejn wieħed u ieħor anqas minn 500 gramma huma ġeneralment insettivori għax mhumiex kapaċi jittoleraw il-proċess tant bil-mod u kumpless ta' erbivoru. Minn naħa 'l oħra annimali akbar jiġġeneraw aktar sħana u tintilef ħafn' anqas faċilment, b' hekk dawn kapaċi jittoleraw jew proċess ta'kaċċa aktar moderata (dawk li jikkaċċaw fuq vertebrati akbar) jew proċċess ta' diġestjoni aktar bil-mod (dawk li għandhom dieta erbivora). Madankollu hemm ta' minn iżid, li l-mammiferi li jiżnu 'l fuq minn 500 gramma m' humiex kapaċi jaqbdu biżżejjed insetti matul is-sigħat li jkunu attivi biex isostnu lilhom infushom.
L-uniċi mammiferi insettivori kbar huma dawk li jikkaċċaw fuq kolonji enormi ta' insetti, bħal tan-nemel u t-termiti.[2]
L-evoluzzjoni tal-mammiferi minn sinapsidi, magħarufin ukoll bħala rettili qieshom mammiferi, kien proċess gradwali li ħa bejn wieħed u ieħor 70 miljun sena, mil-Permjan nofsani sal-Ġurassiku nofsanu u sa nofs it-Trijassiku kien hemm ħafna speċi li fid-dehra kienu qieshom mammiferi. Ta' minn jinnota ukoll li s-sinapsidi m' humiex affattu rettili, iżda jagħmlu parti minn fergħa distinta tat-tetrapodi.
MammaliaformesMammalia
L-ewwel vertebrati kompletament terrestri kienu amnijoti, il-bajd tagħhom kellhom membrani interni li permess tagħhom l-embrijuni kienu jkunu jistgħu jieħdu l-arja, iżda mingħajr ma jitlilfu l-ilma minn ġewwa. Dan kollu ippermetta lill-amnijoti li jkunu jistgħu jbidu fuq l-art xotta, filwaqt li l-amfibjani ġeneralment għandhom bżonn ibidu l-bajd tagħhom fl-ilma.
L-ewwel amnijoti apparentement dehru għall-ewwel darba tard fil-Karboniferu. Fi ftit miljuni ta' snien inħolqu 2 fergħat distinti u ferm importanti ta' amnijoti: is-sinapsidi, minn liema iddixxendew il-mammiferi u s-sawropsidi, minn liema iddixxendew il-gremxul, is-sriep, il-kukudrilli, d-dinosawri u l-għasafar.[4] l-istruttura oriġinali tal-kranju tas-sinapsidi għandha toqba waħda fuq in-naħa ta' wara ta' kull għajn, f' pożizzjoni kemxejn fil-baxx.
Grupp wieħed partikolari ta' sinapsidi, il-pelikosawri, kienu l-aktar vertebrati komuni fuq wiċċ l-art fil-bidu tal-Permjan u l-grupp kien jinkludi fih l-akbar annimali terrestri ta' dak iż-żmien.[5]
It-terapsidi ddixxendew mil-pelikosawri fil-Permjan nofsani madwar 250 miljun sena ilu, u dawn ħadu l-pożizzjoni ta' vertebrati terrestri dominanti. It-terapsidi kienu jiddistingwu ruħhom mil-pelikosawri b' diversi fattizzi fil-kranju u fix-xedaq, bħal tieqa temporali akbar u inċisivi li kienu tal-istess daqs[6]. It-terapsidi għaddew minn serje twila ta' stadji, minn dawk l-ispeċi tal-bidu li kienu jixbħu l-antenati tagħhom il-pelikosawri, għal dawk tal-aħħar li kienu s-sinodonti tat-Trijassiku, li uħud minn dawn huma simili ferm tal-mammiferi:
L-Estinzjoni tal-Permjan u t-Trijassiku temmet id-dominanza tat-terapsidi u kmieni fit-Trijassiku in-niċeċ kollha tal-annimali terrestri ta' daqs medju għal dawk kbar ġew meħuda mill-arkosawri, li kienu l-anntenati tal-kukudrilli, pterosawri, dinosawri u tal-għasafar. Wara din il' "bidla Trijassika" is-sinodonti u d-dixxendenti tagħhom setgħu jgħixu biss primarjament fi ftit niċeċ bħala annimali insettivori ta' daqs żgħir u notturni (attivi prinċimalment matul il-lejl).[8] Filfatt jista jagħti l-każ li dan kollu għen biex tkun aċċelerata l-evoluzjoni tal-mammiferi (eż., is-sinodonti li ssopravivew u d-dixxendenti tagħhom kellhom jevolvu lejn l-endotermija dan għaliex id-daqs żghir tagħhom kien jitlef is-sħana malajr speċjalment huma li kienu attivi prinċipalment matul il-lejl).
L-ewwel mammfieri ta' veru dehru għall-ewwel darba kmieni fil-Ġurassiku, aktar minn 70 miljun sena wara id-dehra tal-ewwel terapsidi u bejn wieħed u ieħor 30 miljun sena wara l-ewwel speċi tal-grupp bla rank tal-Mammaliaformes. Ħadrokodjum jidher biċ-ċar li kien f' nofs it-transizzjoni lejn stat ta' mammiferu ta' veru u nfatti dan kien mgħammar bil-ġog tax-xedaq bħal tal-mammiferi (magħmul mid-dentarja u l-għadam skwamosali, iżda hemm dibattiti għaddejjin fuq jekk il-widna nofsanija hijiex kompletament bħal tal-mammiferi).[9]
Tejnolofos (Teinolophos) li huwa L-ewwel monotremat magħruf xjentifikament, kien jgħix madwar 123 miljun sena ilu fl-Awstralja. Hemm probabilita li uħud mill-fattizzi tal-monotremati ġew immwirta mill-amnijoti oriġinali:
Għad-differenza ta' mammiferi oħrajn, il-monotremati nisa ma għandhomx bżieżel u jisqu liż-żagħar tagħhom billi fil-veru sens tal-kelma "jorgħqu" l-ħalib minn irqajja fuq iż-żaqq.
L-eqdem marsupjal magħruf xjentifikament huwa Sinodelfis (Sinodelphys) li kien misjub f' ġebla sedimentarja ta' żmien il-Kretaċeju ta' madwar 125 miljun sena ilu, fil-Provinċa ta' Liaoning fil-Grigall taċ-Ċina. Il-fossilu instab kważi komplut b' troffof tax-xagħar u stampar tat-tessut organiku artab.[10]
L-Ewterjani ("bhejjem ta' veru") huma kollha plaċentati, iżda l-għeqdem ewterjan magħruf, Eomaja (Eomaia), li kien misjub madwar 125 miljun sena ilu, fiċ-Ċina ukoll, għandu uħud mil-fattizzi jibħu jew qieshom aktar bħal dawk tal-marsupkali (il-metaterjani ħajjin):[11]:
Sfortunatament għadu mhux ċert meta il-mammiferi plaċentati evolvew - l-għeqdem fossilu plaċentat magħruf u ndisputibli ġej minn kmieni fil-Paleoċen, wara l-estinzjoni tad-dinosawri.[12]
Il-mammiferi u l-kważi-mammiferi espandew u nfirxu l' barra min-niċċa ta' insettivori notturni minn nofs il-Ġurassiku l' quddiem, pereżempju Kastorokawda (Castorocauda) kellu adattazzjonijiet għall-għawm, għat-tħaffir u għal-qbid tal-ħut.[13]
Tradizzjonalment kien maħsub li fiċ-Ċenożojku wara l-estinzjoni tad-dinosawri, l-mammiferi kienu ħadu lura in-niċeċ ekoloġiċi tal-annimali medji u kbar, iżda wara dan iddersifikaw vera malajr, (eż., l-għeqdem speċi ta' farfett il-lejl magħruf xjentifikament huwa ta' madwar 50 miljun sena ilu, dan 15-il miljun sena biss wara l-estinzjoni tad-dinosawru~dinosawri.[14]
Minn naħa l' oħra studji reċenti fil-filoġenetika molekolari indikaw li l-biċċa l-kbira tal-ordnijiet tal-plaċentati infirdu bejn 100 u 85 miljun sena ilu, iżda urew ukoll li l-familji moderni dehru għal-ewwel darba bejn tard fl-Eoċen u kmieni fil-Mijoċen.[15] Il-paleontoloġisti pero objettaw li 'l ebda foddilu tal-plaċentati ma nstab qabel it-tmiem tal-Kretaċju.[16]
Matul iċ-Ċenożojku tfaċċaw ħafna gruppi ta' mammiferi li kienu ħafna akbar mill-eqreb ekkwivalenti moderni, iżda 'l ebda speċi minnhom ma kienet tlaħħaq jew tqarreb id-daqs tal-akbar dinosawru li kellhom l-istess jew tipi ta' dieti simili.
Il-fossili ta' Ħadrokodjum (Hadrocodium), liema huma ddatati bħala minn kmieni fil-Ġurassiku, jipprovdu l-ewwel evidenza ċara ta' ġogi kompletament żviluppati bħal dawk tal-mammiferi ta' veru.
Ġie ssuġġerit ukoll li l-funżjoni oriġinali tal-lattazzjoni (il-produzzjoni tal-ħalib) kienet oriġinat biex jinżamm il-bajd niedi u ħafna minn dan l-argument huwa bbażat fuq il-monotremati (il-mammiferi li jbidu l-bajd).:[17][18][19]
L-ewwel evidenza ċara ta' xagħar, suf, fer jew pil hija visibli fil-fossili ta' Kastorokawda (Castorocauda), minn ta' madwar 164miljun sena ilu mil-Ġurassiku nofsani. Mill-1955 il' quddiem ix-xjentisiti bdew jinterpretaw il-foramina (il-passaġġi) fil-maxillae (ix-xedaq ta' fuq) u l-premaxillae (għadmiet żagħar fuq il' quddiem tal-maxillae) fis-sinodonti bħala passaġġi minn fejn jgħaddu l-kanali tad-demm u n-nervituri tal-vibrissae (il-mustaċċi) u b' hekk issuġġerew li din hija evidenza ta' xagħar suf, fer u pil.[20][21] Iżda il-foramina ma' turix neċċessarjament il-preżenza ta' vibrissae - pereżempju il-gremxula moderna Tupinambis għandha foramina kważi identika jew l-istess bħal dik misjuba fil-fossilu tas-sinodont mhux mammiferu Trinaksodon (Thrinaxodon).[22][23]
L-evoluzzjoni tas-saqajn dritti taħt il-ġisem fil-mammiferi m' hijiex kompluta u fil-monotremati kemm f' dawk fossili kif ukoll f' dawk ħajjin is-saqajn għadhom miftuħin il' barra. Fil-fatt uħud mix-xjentisti jaħsbu li l-pożizzjoni jew il-qagħda parasaġittali tas-sieq hija sinapomorfija (karatteristika li tingħaraf) tal-mammiferi fil-grupp Boreosphenida, li jagħmlu parti minnhu t-terjani u b' hekk jinkludi fih l-aħħar antenat komuni tal-marsupjali u l-plaċentati moderni, dan kollu jfisser li l-mammiferi kollha ta' qabel dan l-antenat kienu magħmra b' saqajn miftuħin.[24] Sinodelfis (Sinodelphys) li huwa l-eqdem metaterjan jew marsupjial magħruf u Eomaja (Eomaia) li huwa l-eqdem ewterjan jew plaċentat magħruf kienu jgħixu madwar 125 miljun sena ilu, b' hekk huwa magħruf li s-saqajn dritti taħt il-ġisem fil-mammiferi żgur ġew evoluti minn qabel.
Bħalissa għadu diffiċli ħafna biex wieħed ikun konfidenti biżżejjed u jgħid meta l-endotermija dheret eżatt għal-ewwel darba fl-evoluzzjoni tal-mammiferi. Il-monotremati moderni għandhom have a lower body it-temperatura tal-ġisem aktar baxxa u r-rata tal-metaboliżmu aktar varjabli minn dik tal-marsupjali u tal-plaċentati.[25]. B' hekk il-mistoqsija il-kbira hija meta kien evolut metaboliżmu bħal dak tal-monotremati fil-mammiferi. L-evidenza li nstabet sal-llum il-ġurnata tissuġġerixxi li s-sinodonti tat-Trijassiku segħta kellhom ir-rati tal-metaboliżmu ogħljin, imma din m' hijiex konklusiva, dan għaliex huwa ferm diffiċli biex jintwera kif annimali żagħar migħajr pil jistgħu jżommu t-temperatura tal-ġisem ogħlja u stabli u m'hemmx evidenza ċerta ta' pil qabel Kastorokawda (Castorocauda), u dan kien madwar 164 miljun sena ilu.
Il-"Principles of Classification and a Classification of Mammals" (AMNH Bulletin v. 85, 1945) ta' George Gaylord Simpson kien is-sorsi oriġinali tat-tassonomija lis-segwi hawn taħt.
Simpson firex is-sistematika tal-oriġini tal-mammiferi u rrelazzjonijiet li kienu universalment mgħalma sa l-aħħar tas-seklu 20. Mil-klassifikazzjoni ta' Simpson, ir-rekord paleontoloġiku ġie rikalibrat u fis-snien ta' wara kien hemm ħafna dibattitu u progress fejn issaħħaħ l-argument li kien jikkonċerna it-teorija tas-sistematazzjoni infisha mil-qiegħ, parzjalment bid-dħul tal-kunċett il-ġdid tal-kladistika.
Għalkemm ir-riċerka gradwalment għamlet il-klassifikazzjoni ta' Simpson antikwata, din baqat 'l eqreb xogħol ta' klassifikazzjoni uffiċjali tal-mammiferi.
Din hija s-sistema ta' klassifikazzjoni standardizzata li ġiet adottata fit-testi tal-kotba tal-mammoloġija fl-iskejjel. It-tassonomija t' hawn taħt tal-mammiferi estanti u ta' dawk estinti reċentement hija ta' Vaughan et al. (2000).
Fl-1997, il-mammiferi ġew riveduti komprensivament minn Malcolm C. McKenna u Susan K. Bell. Dan ix-xogħol irrisulta fil-Klassifikazzjoni McKenna/Bell "McKenna/Bell classification".
Il-McKenna and Bell, Classification of Mammals: Above the species level, (1997) hija 'l aktar biċċa xogħol komprensiva sa llum il-ġurnata fuq is-sistematika, r-relazzjonijiet u l-okkorrenza tat-taksa tal-mammiferi kollha estinti u estanti, 'l isfel sar-rank jew livell ta' ġeneru. Il-klassifikazzjoni l-ġdida ta' McKenna/Bell ġiet aċċettata malajr mil-paleontoloġisti. L-awturi jaħdmu flimkien bħala paleontoloġisti fl-American Museum of Natural History f' New York. McKenna wiret il-proġett minn Simpson u flimkien ma Bell, bena sistema ġerarkika kompletament aġġarnata li tkopri kemm taksa estanti (ħajjin) kif ukoll estinti li tirrifletti il-ġenealoġija storika tal-klassi Mammalia.
Il-ġerarkija McKenna/Bell telenka it-termini kollha użati għal gruppi tal-mammiferi fuq il-livell ta' speċi u tinkludi mammiferi estinti kif ukoll gruppi moderni u tintroduċi distinzjonijiet bħal leġjuni u sottoleġjuni (rankijiet li jaqgħu bejn il-klassijiet u l-ordnijiet]]) li ħafna drabi jitħallew barra minn dawk mhux profesjonisti.
Ir-riklassifikazzjoni tifforma kemm rekord komprensiv kif ukoll awtoritativ tal-ismijiet u l-klassifikazzjonijiet approvati u lista tal-ismijiet invalidi.
Il-Gruppi estinti huma rrappreżentati bis-sinjal (†).
Dawn l-aħħar snin, studji molekulari bbażati fuq analiżi tad-DNA issuġġerew relazzjonijiet ġodda bejn il-familji fil-klassi tal-mammiferi. Il-biċċa l-kbira ta' dawn tas-sejbiet ġew imsaħħa mid-dejta presenti/assenti tar-Retrotranspożju. L-aktar sistemi ta' klassifikazzjoni reċenti bbażati fuq studji molekulari pproponew 4 gruppi jew insla ta' mammiferi plaċentati. L-arloġġi molekulari issuġġerew li dawn il-kladi nfirdu minn antenati komuni kmieni fil-Kretaċju, iżda fossili biex isaħħu din l-ipotesi ma' nstabux, biss ta' minn jgħid ukoll li dawn is-sejbiet molekulari huma konsistenti maż-żuġeografija:
Following molecular DNA sequence analyses, the first divergence was that of the Afrotheria 110–100 million years ago. The Afrotheria proceeded to evolve and diversify in the isolation of the African-Arabian continent. The Xenarthra, isolated in South America, diverged from the Boreoeutheria approximately 100–95 million years ago. According to an alternative view, the Xenarthra has the Afrotheria as closest allies, forming the Atlantogenata as sistergroup to Boreoeutheria. The Boreoeutheria split into the Laurasiatheria and Euarchontoglires between 95 and 85 mya; both of these groups evolved on the northern continent of Laurasia. After tens of millions of years of relative isolation, Africa-Arabia collided with Eurasia, exchanging Afrotheria and Boreoeutheria. The formation of the Isthmus of Panama linked South America and North America, which facilitated the exchange of mammal species in the Great American Interchange. The traditional view that no placental mammals reached Australasia until about 5 million years ago when bats and murine rodents arrived has been challenged by recent evidence and may need to be reassessed. These molecular results are still controversial because they are not reflected by morphological data, and thus not accepted by many systematists. Further there is some indication from Retrotransposon presence/absence data that the traditional Epitheria hypothesis, suggesting Xenarthra as the first divergence, might be true.
Din ta' hawn taħt hija is-sistema ta' klassifikazzjoni li ġiet adottata għal użu f'artikli relatati.
Un mammiferu hè un animale di a famiglia Mammalia. Sò animali vertebrati diffusi in u mondu sanu. A famiglia hè suddivisa in trè sottuclassi. Sò cuperti di pelle spessa è incù peli (in ghjinarale). E femine hanu ghjandule mammarie chì cuntenenu u latte per nutrì i ciucci.
Un mammiferu hè un animale di a famiglia Mammalia. Sò animali vertebrati diffusi in u mondu sanu. A famiglia hè suddivisa in trè sottuclassi. Sò cuperti di pelle spessa è incù peli (in ghjinarale). E femine hanu ghjandule mammarie chì cuntenenu u latte per nutrì i ciucci.
Il-Mammiferi (klassi Mammalia) huma klassi bijoloġika ta' annimali vertebrati, ikkaratterizzati bil-preżenza ta' glandoli tal-għaraq (inklużi dawk il-glandoli tal-għaraq li fin-nisa huma mmodifikati b'tali mod li jipproduċu l-ħalib, 'l hekk imsejjħa glandoli mammarji), xagħar (suf, pil jew fer), tliet għadmiet fil-widna nofsanija (li huma wżati fis-smigħ), u b'parti fil-moħħ imsejħa in-neokortiċi.
Il-mammiferi kollha minbarra il-monotremati minflok ibidu l-bajd, iwelldu iż-żgħar tagħhom mal-ewwel ħajjin u l-Plaċentati. li huma l-akbar grupp fil-klassi Mammalia, tul it-tqala jew il-ġestazzjoni tagħhom jagħmlu użu minn plaċenta.
Il-biċċa l-kbira tal-mammiferi għandhom ukoll snien speċjalizzati u moħħ li jirregola is-sistema endotermika (din hija s-sistema li tirregola it-temperatura tal-ġisem u b' hekk il-mammiferi jissejħu annimali ta' demmhom sħun) u s-sistema ċirkolatorja, li tinkludi qalb maqsuma f' 4 kavitajiet.
Mammiferi hemm 'il fuq minn 5,500 speċi (inkluż il-bniedem li jagħmel parti mill-ordni Primates). Id-daqs tagħhom ivarja minn dak tal-farfett il-lejl imnieħer il-qażquż ta' Kitti li ma jikbirx aktar minn 40 millimetru u dan huwa meqjus bħala l-iżgħar jew wieħed mill-iżgħar mammiferi ħajjin, għall-akbar mammiferu u l-akbar annimal li qatt eżista fid-dinja, l-baliena kaħla li kapaċi tilħaq it-tul ta' 33 metru. Dawn il-mammiferi qegħdin imqassmin bejn wieħed u ieħor f' 1,200 ġeneru, f' 153 familja u f' 29 ordni, għalkemm dan ivarja minn klassifikazzjoni għal oħra u tagħmel differenza kbira ma' liema skema wieħed jimxi.
Il-biċċa l-kbira tal-mammiferi jagħmlu parti mill-grupp tal-plaċentati jew kif jissejħu ukoll ewterjani. L-akbar 6 ordnijiet f' din is-sottoklassi huma, ir-Rodenzja (il-mammiferi gerriema, bħall-iskojjatli, il-kastori, il-ġrieden u l-firien), il-Kiroptera (il-mammiferi li jtiru tajran ta' veru bħal-friefet il-lejl u l-volpijiet tal-ajru), il-Primati (il-mammiferi primati bħal-galaguni, il-lemuri, it-tarsieri, ix-xadini tad-dinja l-ġdida bħal-marmosetti u t-tamarini, ix-xadini tad-dinja il-qadima bħal-mandrilli u l-makakki u x-xadini antropomorfi jew xadini bla-denb bħal-gibbuni, l-orangutani, il-gorilli, iċ-ċimpanzè il-bonobo u l-bniedem), is-Sorikomorfa (il-mammiferi insettivori bħal-ġriedem ta' geddumhom twil, is-solenodonti, it-talpi u t-tażmani), iċ-Ċetarzjodaktila (il-mammiferi tad-dwiefer biż-żewġ bħaċ-ċriev, in-nagħaġ, il-mogħoż u l-baqar, flimkien maċ-ċetaċi bħal-baleni, d-dniefel u l-foċeni) u l-Karnivora (il-mammiferi il-jieklu l-laħam bħal-klieb, il-qtates, l-orsijiet, il-panda ż-żgħir, il-bumerini u l-iljuni tal-baħar),.
Filoġenetikament il-klassi Mammalia tiġi definita bħala d-dixxendenti kollha tal-antenat komuni l-aktar reċenti tal-prototerjani jew monotremati (eż. l-ekidni u l-platipi) u terjani (il-marsupjali jew metaterjani u l-plaċentati jew ewterjani). Dan ifisser li wħud mill-gruppi estinti tal-mammiferi m'humiex membri tal-klassi Mammalia, avolja l-parti l-kbira ta' dawn għandhom il-karatteristiċi kollha li tradizzjonalment kienu jikklassifikawhom bħala mammiferi. Normalment dawn il-"mammiferi" llum il-ġurnata saru jiġu kklassifikati bħala parti mil-klad bla rank imsejjaħ Mammaliaformes.
Il-linja tad-dixxendenza tal-mammiferi iddiverġiet minn dik tas-sawropsidi lejn it-tmiem tal-perjodu Karboniferu. Is-sawropsidi komplew evolvew fir-rettili u fl-għasafar moderni tal-ġurnata tal-lum, filwaqt li mil-fergħa tas-sinapsidi li ddiverġiet minn dik tas-sawropsidi evolvew il-mammiferi. L-ewwel mammiferi veri dehru għall-ewwel darba fil-perjodu Ġurassiku. L-ordnijiet tal-mammiferi moderni dehru fl-epoki tal-Palaeoċen u l-Eoċen tal-perijodu Palaeoġen.
She baagh dreeym-juntagh eh sheeintagh, 'sy phylum Chordata. Ta'n ennym oayleeagh Mammalia ec y phossan. Ta ny troyn er lheh shoh oc: fairaignyn ollish, fairaghyn ollish caghlaait dy haaley bainney, folt ny fynney, tree craue 'sy chleaysh sthie, as ard noa-chorteish 'syn inçhyn.
Ta sheeintee bio-vreyagh, er lhimmey jeh ny untowlee, as adsyn ooh-vreyagh. Ta sur-eecklyn ec cooid mooar jeu, as 'syn phossan smoo, ny sheeintee chrooagh, ta crooagh oc car y traa ymmyrkey.
She baagh dreeym-juntagh eh sheeintagh, 'sy phylum Chordata. Ta'n ennym oayleeagh Mammalia ec y phossan. Ta ny troyn er lheh shoh oc: fairaignyn ollish, fairaghyn ollish caghlaait dy haaley bainney, folt ny fynney, tree craue 'sy chleaysh sthie, as ard noa-chorteish 'syn inçhyn.
Ta sheeintee bio-vreyagh, er lhimmey jeh ny untowlee, as adsyn ooh-vreyagh. Ta sur-eecklyn ec cooid mooar jeu, as 'syn phossan smoo, ny sheeintee chrooagh, ta crooagh oc car y traa ymmyrkey.
Sisari ili sisavci (latinski: mammalia) su klasa kičmenjaka (vertebrata) u kojoj ženke imaju mliječne žlijezde, koje luče mlijeko za ishranu mladunčadi. Sisari uključuju oko 5.500 poznatih vrsta, podjeljenih na 1.200 rodova, 152 porodice i nekih 46 redova, mada ovo varira ovisno o klasifikaciji.[1]
Unatoč toj bogatoj biološkoj raznolikosti, osim
Sisari su direktni potomci gmizavaca. Za neke fosilne ostatke teško je reći kojoj od ove dvije grupe pripadaju. Najočitija osobina sisara je krzno i dlaka, kojim je prekrivena koža.
Žive u raznim sredinama na zemlji i u zemlji. Kreću se trčeći, skačući,leteći. Sisari su dostigli najviši stepen u razvoju.
Kod većine sisara jedan se mužjak pari s više ženki ili se mužjaci i ženke pare s više partnera. Skotnost i dojenje za ženke i vremenski i energetski su veoma intenzivni, mužjaci mogu imati više mladunaca nego ženke. Iz toga se kod mnogo vrsta razvilo poligino ponašanje. Relativno malo mužjaka se pari s mnogo ženki, a mnogo mužjaka se uopće ne pari. Posljedica toga su česte i žestoke borbe rivalizirajućih mužjaka za pravo na parenje. U nekim slučajevima mogućnost izbora prepuštena je ženkama. Iz toga proizlaze kod mnogih sisara kompleksni oblici ponašanja ili anatomska obilježja vezana za razmnožavanje. Mnoge vrste karakterizira spolni dimorfizam , a to znači da su mužjaci često značajno veći i teži od ženki.
Prema nekim procjenama oko 3% sisara živi u monogamnim odnosima u kojim se u čitavom razdoblju parenja mužjak pari samo s jednom ženkom. U ovim slučajevima mužjak uglavnom barem djelomično učestvuje u uzgoju mladunaca. Takav oblik ponašanja obično zavisi o uslovima u okolini: ako su resursi skromni, mužjak se pari samo s jednom ženkom i pomaže joj u podizanju mladunaca, a kad je količina hrane obilna, ženka može i sama podići mladunce, pa se mužjak pari s više partnerica.
Kod nekih vrsta pjeskaša , jedne porodice glodara koji žive u Africi , kao što su gola i siva krtica . One žive eusocijalnim načinom života, inače poznatim uglavnom samo kod nekih porodica insekata . U koloniji živi samo jedna ženka, "kraljica", koja je plodna i pari se s više mužjaka iz kolonije, dok su ostale životinje neplodne i kao radnici obavljaju sve aktivnosti koje su potrebne za preživljavanje zajednice.[4][5][6][7]
Kod sisara sa jednim tjelesnim otvorom razmnožavanje se vrši preko kloake. To je jedini tjelesni otvor preko koga se izbacuje izmet. Mužjakov penis služi isključivo za provođenje sjemena i na vrhu je rascijepljen. Od svih drugih sisavara se razlikuju u tome što ne rađaju žive mlade nego legu jaja . Ona su mala prečnika 10 do 15 milimetara)i svojom kožastom ljuskom i velikim žumancetom više liće jajima gmizavaca nego ptičjim .Ženka leži na jednom do troje jaja 10 dana.
Torbari se razlikuju svojim organima za razmnožavanje od viših sisara. Kod njih su ti organi dvostruki. Ženke imaju dva uterusa i dvije vagine, a mužjaci imaju rascijepljeni, dvostruki penis sa mošnjama .
Ženke svega 12 do 43 dana nose mladunče. Većina vrsta ne razvija posteljicu , ali kod nekih tobolčara postoji primitivna maternica (na primjer kod koale ). Novorođenčad dolazi na svijet kroz porođajni kanal koji kod mnogih vrsta postoji samo za tu svrhu, a rađaju se u nerazvijenom obliku nego mladunčad viših sisara. Porođajna težina im je manje od 1% težine majke i organi su im prisutni tek u samom začetku.
Dobro su im razvijeni samo prednji udovi jer podmladak mora vlastitim snagama prepuzati put od izlaza iz porođajnog kanala do majčinih dojki, a majka im uopće ne može pri tome pomoći.
Sisari koji posjeduju placentu obuhvataju najveći broj vrsta. Osnovna osobina viših sisavaca je vanjski sloj ćelija oko oplođenog jajašca. Taj sloj predstavlja imunološku barijeru i omogućava dugotrajan rast ploda u majčinom tijelu. Tobolčari nemaju taj sloj ćelija pa trudnoća mora završiti prije nego što imunološki sistem majke postane dovoljno djelotvoran da prekine trudnoću i izbaci plod "smatrajući" ga nepoženjnim stranim tijelom.
Trajanje trudnoće ili skotnost, kao i broj mladunčadi, zavisi o načinu života pojedine vrste. Čučavci (na primjer zvijeri i glodari ) imaju kraće razdoblje skotnosti i veći broj mladunaca, dok potrkučci ( npr. papkari i kitovi ) dugo nose mladunčad i imaju manji broj mladunaca. Tako naprimjer skotnost kod nekih vrsta hrčaka traje samo 16 dana, dok kod afričkih slonova može trajati do 25 mjeseci.
Dijele se u tri podklase
Torbara je bilo oko 26 redova. Danas ih ima 16. Ovo svjedoči o uspješnosti grupe.
majmuni primati i polumajmuni
Nedovršeni članak Sisari koji govori o biologiji treba dopuniti. prema pravilima Wikipedije.
Sisari ili sisavci (latinski: mammalia) su klasa kičmenjaka (vertebrata) u kojoj ženke imaju mliječne žlijezde, koje luče mlijeko za ishranu mladunčadi. Sisari uključuju oko 5.500 poznatih vrsta, podjeljenih na 1.200 rodova, 152 porodice i nekih 46 redova, mada ovo varira ovisno o klasifikaciji.
Unatoč toj bogatoj biološkoj raznolikosti, osim
mliječnih žlijezda, imaju još niz zajedničkih obilježja. Koža sisara je pokrivena dlakom ili njenim pretvorbama i bogata je žlijezdama, svi imaju dva para udova (kod ogromne većine nogu), kičmeni stub je građen od platicelnih pršljenova, kojih u vratnom regionu uvijek ima sedam,a sa glavom je spojen preko dva potiljačna kondilusa (gležnja), imaju tri odvojene slušne koščice (čekić, uzengija i nakovanj); zubalo im je heterodontno (sjekutići, očnjaci, pretkutnjaci i kutnjaci), srce im je sastavljeno od po dvije komore i pretkomore, a iz njegove lijeve komore polazi samo jedan aortin luk, a eritrociti im nemaju jedro (izuzetak je kamila), homeotermne su životinje sa velikim brojem plućnih alveola. grudna i trbušna duplja su im potpuno razdvojene mišićnom dijafragmom, živorodne su životinje (izuzev kljunara).Sisari su direktni potomci gmizavaca. Za neke fosilne ostatke teško je reći kojoj od ove dvije grupe pripadaju. Najočitija osobina sisara je krzno i dlaka, kojim je prekrivena koža.
Žive u raznim sredinama na zemlji i u zemlji. Kreću se trčeći, skačući,leteći. Sisari su dostigli najviši stepen u razvoju.
De Spoviecha (Mammalia), dt.: Säugetiere san a Glass fo di Wirwiviecha, de wos ma zmoast an eanam Föi dakennt, und de wos eanane Jungan mid Milli saing. Af da ganzn Wöid gibts heidzudogs um di 5500 Ortn fo Spoviecha; se weant in drei Untaglassna aufdeid: de Ursaiga, de wos nu Oa lengt, di Beitlsaiga und de Hähan Spoviecha, de wos aa Plazentaviecha hoassn; biologisch gseng ghead zu de letztan aa da Mensch dazua.
De häan Spoviecha wern untagliedad in 21 Ordnungan:
Da boarische Nom „Spoviecha“ loadt si von am oidn Wort fia „saing“ o, vgl. im Deitschn Spanferkel, boarisch Spofaggal: a Faggal, wos nu Milli saigt.
De Spoviecha (Mammalia), dt.: Säugetiere san a Glass fo di Wirwiviecha, de wos ma zmoast an eanam Föi dakennt, und de wos eanane Jungan mid Milli saing. Af da ganzn Wöid gibts heidzudogs um di 5500 Ortn fo Spoviecha; se weant in drei Untaglassna aufdeid: de Ursaiga, de wos nu Oa lengt, di Beitlsaiga und de Hähan Spoviecha, de wos aa Plazentaviecha hoassn; biologisch gseng ghead zu de letztan aa da Mensch dazua.
SystematikDe häan Spoviecha wern untagliedad in 21 Ordnungan:
Iwaoadnung Afrotheria: Oadnung Tenrekortige (Afrosoricida) Oadnung Risslspringa (Macroscelidea) Oadnung Tubulidentata, mit blouß oana oanzign Ort, am Erdfaggi (Orycteropus afer)) Oadnung Schliaffa (Hyracoidea) Oadnung Risslviecha (Proboscidea, mit de Elefontn (Elephantidae) ois oanziga Famui Oadnung Seekia (Sirenia) Iwaordnung Xenarthra: Oadnung Girtlviecha (Cingulata) Oadnung Zonormade (Pilosa) Iwaoadnung Euarchontoglires: Oadnung Spiezherndln (Scandentia) Oadnung Riesngleidda (Dermoptera) Oadnung Brimatn (Primates) oda Herrnviecha, z. B. d'Offna und da Mensch (Homo sapiens) Oadnung Nogeviecha (Rodentia), z. B.: as Oachkatzal (Sciurus vulgaris) und as Murmandl (Marmota marmota) Oadnung Hosna (Lagomorpha), z. B.: da Föidhos (Lepus europaeus) und da Kiniglhos (Oryctolagus cuniculus) Iwaoadnung Laurasiatheria Oadnung Insektnfressa (Eulipotyphla), z. B.: da Igl (Erinaceus europaeus) da Maiwuaf (Talpa europea) deSpiezmais (Sorex) Oadnung Fledaviecha (Chiroptera) Oadnung Schuppnvieche (Pholidota) Oadnung Raubviecha (Carnivora), z. B.: da Dochs (Meles meles) und da Fuchs (Vulpes vulpes) da Fischodda (Lutra lutra) de Kozna, z. B. de Wuidkoz (Felis silvestris) und de Hauskoz (Felis silvestris domesticus), da Lew (Panthera leo) und da Luchs (Lynx lynx) da Bär (Ursus) de Moda (Martes), z. B. da Stoamoda de Wossaraubviecha (Pinnipedia), z. B. da Seehund und as Woiroß as Wiesl (Mustela nivalis) und as Hermelin (Mustela erminea) da Woif (Canis lupus) und da da Hund (Canis lupus familiaris) Ordnung Ungrodhufade (Perissodactyla), z. B.: da Esi (Equus asinus) und as Roß oda Pferdl (Equus caballus) as Noshorn (Rhinoceros) Ordnung Grodhufade (Artiodactyla), z. B.: as Rindviech (Bos taurus), da Biffi (Bos bubalus) und da Wossabiffi (Bubalus arnee) de Gweidroga, z. B. as Rä (Capreolus capreolus), da Roudhirsch (Cervus elaphus) und da Domhirsch (Dama dama) de Gams (Rupicapra rupicapra), de Goaß (Capra hircus) und da Stoabog (Capra ibex) as Schof (Ovis aries) und as Wuidschof oda Muffischof (Ovis ammon) de Sau (Sus scrofa domesticus) und de Wuidsau (Sus scrofa ferus) de Kamöi (Camelus) Oadnung Wossaspoviecha (Cetacea) mid de Döifina und de Woi (Cetaceae)Sut emizuvchilar (Mammalia), umurtqali hayvonlar sinfi. Trias oxirida yirtqich sudralib yuruvchilar — sinodontlardan kelib chiqqan. Sinodontlar bir guruhidan koʻp boʻrtiqlilar (qirilib ketgan), ikkinchisidan kloakalilar paydo boʻlgan. Koʻp boʻrtiqlilardan Yura davrida pantoteriyalar, ulardan esa hozirgi xaltalilar va yoʻldoshlilar vujudga kelganligi taxmin qilinadi.
Sut emizuvchilarning tashqi koʻrinishi va oʻlchami har xil. Pakana oq tishlining (hasharotxoʻrlardan) uz. 4 sm, vazni 1,2 g kelsa, quruklikda yashovchi eng yirik hayvon — afrika filining balandligi 4,5 m, vazni 7,5 t ga yaqin. Hozirgi hayvonlar orasida eng yirigi koʻk kitning uz. 33 m, vazni 150 t. Sut emizuvchilar boʻyin umurtqalarining 7 ta boʻlishi, tishlarining har xil tuzilganligi, ular chuqurchalar (alveolalar)da joylashganligi, pastki jagʻi faqat tish suyaklaridan iboratligi, oʻrta qulogʻi boʻshligʻida 3 ta eshitish suyakchasining va soʻlagida kraxmalni parchalovchi ferment borligi bilan boshqa umurtqalilardan farq qiladi. Sut emizuvchilarning yumshoq labi ovqatni olish vazifasini bajaradi. Ichagi murakkab tuzilgan, baʼzi Sut emizuvchilar ning oshqozoni koʻp boʻlmali. Oʻpkasi alveolalardan iborat. Tana boʻshligʻining diafragma yordamida koʻkrak va qorin boʻshligʻiga boʻlinishi nafas olishini jadallashtiradi. Yuragi 4 kamerali; faqat chap aorta yoyi saqlanib qolgan. Sut emizuvchilar issiq qonli — gomoyoterm hayvonlar; arteriya va vena qoni toʻliq ajralgan. Eritrotsitlari yetilgan davrida yadrosiz. Ayirish sistemasi chanoq buyragidan iborat. Bosh miyasi yirik, uning oldingi qismi (yarimsharlari) poʻstloq xrsil qiladi. Sut emizuvchilarning murakkab nerv faoliyati va xulqatvori yarimsharlar poʻstlogʻining kuchli rivojlanganligi bilan boglik. Hid bilish, kurih, eshitish organlari yaxshi rivojlangan. Hiqildogʻi murakkab tuzilgan; unda ovoz paylari joylashgan. Tashqi quloq rivojlangan. Sut emizuvchilar ateriyalar va teriyalar (tirik tugʻuvchilar) kenja sinflariga ajratiladi. Ateriyalar proteriyalar (qirilib ketgan trikonodont va kloakalilar turkumlari) va alloteriyalarga (qirilib ketgan koʻp boʻrtiqlilar turkumi); teriyalar esa 3 boʻrtiqlilar (qirilib ketgan), xaltalilar va yoʻddoshlilarga boʻlinadi. Xaltalilarga 1 turkum, yoʻldoshlilarga hozirgi 17—23 va qad. qirilib ketgan 12 turkum kiradi. Hozirgi Sut emizuvchilar 4000 ga yaqin turni oʻz ichiga oladi. Issiq qonliligi, tanasining yung bilan qoplanganligi (suvda yashovchilar terisi ostida qalin yogʻ qatlamining boʻlishi), nasli toʻgʻrisida gʻamxoʻrlik qilishi (sut bilan boqishi, himoya qilishi, tarbiyalashi) va boshqa turli xil moslanishga ega boʻlishi tufayli Sut emizuvchilar yer yuzidagi Shim. qutbdan tortib Antarktida qirgʻoqlarigacha boʻlgan barcha hududlarni egallagan.
Sut emizuvchilar qadimdan odam hayotida katta ahamiyatga ega boʻlgan. Koʻpchilik Sut emizuvchilar ovlangan. Bir qancha turlari xonakilashtirilib, ulardan oziqovqat manbai, ishchi kuchi yoki qoʻriqchi sifatida foydalanib kelinadi. 20-asr dan moʻynali Sut emizuvchilarni xonakilashtirish, ulardan lab. hayvonlari sifatida foydalanish boshlandi. Bir qancha Sut emizuvchilar qishloq xoʻjaligi ekinlari, oʻrmonchilik (ayrim kemiruvchilar) va chorvachilikka (asosan, yirtqichlar) ziyon keltiradi. Ayrim Sut emizuvchilar (asosan, kemiruvchilar) oʻlat, tulyaremiya, quturish va boshqa ogʻir yuqumli kasalliklarning tarqalishida ishtirok etadi.
Odam faoliyati taʼsirida Sut emizuvchilarning bir qancha turlari soni kamayib, ayrim turlari yoʻqolib bormoqda. 17-asr boshidan hozirgacha Sut emizuvchilar ning 63 turi (1,3%) qirilib ketgan. Rejasiz ovlash, qishloq xoʻjaligi. ekinlari, xonaki va ov hayvonlarini muhofaza qilish maqsadida qirish, ular yashash joyining buzilishi va qisqarishi, introduksiya qilingan turlar taʼsiri yoki tabiiy omillar Sut emizuvchilar soni kamayib ketishining asosiy sabablari hisoblanadi. Sut emizuvchilarning 230 turi va 91 kenja turi Tabiatni muhofaza qilish xalqaro ittifoqi Qizil kitobiga kiritilgan. Shuning bilan birga ayrim sinantrop Sut emizuvchilar areali va soni ortib bormoqda. Sut emizuvchilarning 7 turi (jumladan Prjevalskiy oti, David bugʻusi) faqat tutqunlikda yoki yarim tutqunlikda (zubr, okdum gnu) saqlanib qolgan. Sut emizuvchilar ni muhofaza qilishda noyob turlarning ovlanishini taqiqlash, ularning yashash joyini saklab qolish, milliy bogʻlar, qoʻriqxonalar va buyurtma qoʻriqxonalar tashkil etish, tutqunlikda koʻpaytirish orqali hayvonlarni reakklimatizatsiya kilish (qaytadan tabiiy arealiga qaytarish) katta ahamiyatga ega. Qoʻriqxonalar tashkil etish orqali zubr, qulin, buxoro bugʻusi (xongul), yoʻlbars, leopard va boshqa hayvonlar saqlanib qoldi; saygʻoq, sobol, bobyor va boshqa soni qayta tiklandi.
Sut emizuvchilar (Mammalia), umurtqali hayvonlar sinfi. Trias oxirida yirtqich sudralib yuruvchilar — sinodontlardan kelib chiqqan. Sinodontlar bir guruhidan koʻp boʻrtiqlilar (qirilib ketgan), ikkinchisidan kloakalilar paydo boʻlgan. Koʻp boʻrtiqlilardan Yura davrida pantoteriyalar, ulardan esa hozirgi xaltalilar va yoʻldoshlilar vujudga kelganligi taxmin qilinadi.
Sut emizuvchilarning tashqi koʻrinishi va oʻlchami har xil. Pakana oq tishlining (hasharotxoʻrlardan) uz. 4 sm, vazni 1,2 g kelsa, quruklikda yashovchi eng yirik hayvon — afrika filining balandligi 4,5 m, vazni 7,5 t ga yaqin. Hozirgi hayvonlar orasida eng yirigi koʻk kitning uz. 33 m, vazni 150 t. Sut emizuvchilar boʻyin umurtqalarining 7 ta boʻlishi, tishlarining har xil tuzilganligi, ular chuqurchalar (alveolalar)da joylashganligi, pastki jagʻi faqat tish suyaklaridan iboratligi, oʻrta qulogʻi boʻshligʻida 3 ta eshitish suyakchasining va soʻlagida kraxmalni parchalovchi ferment borligi bilan boshqa umurtqalilardan farq qiladi. Sut emizuvchilarning yumshoq labi ovqatni olish vazifasini bajaradi. Ichagi murakkab tuzilgan, baʼzi Sut emizuvchilar ning oshqozoni koʻp boʻlmali. Oʻpkasi alveolalardan iborat. Tana boʻshligʻining diafragma yordamida koʻkrak va qorin boʻshligʻiga boʻlinishi nafas olishini jadallashtiradi. Yuragi 4 kamerali; faqat chap aorta yoyi saqlanib qolgan. Sut emizuvchilar issiq qonli — gomoyoterm hayvonlar; arteriya va vena qoni toʻliq ajralgan. Eritrotsitlari yetilgan davrida yadrosiz. Ayirish sistemasi chanoq buyragidan iborat. Bosh miyasi yirik, uning oldingi qismi (yarimsharlari) poʻstloq xrsil qiladi. Sut emizuvchilarning murakkab nerv faoliyati va xulqatvori yarimsharlar poʻstlogʻining kuchli rivojlanganligi bilan boglik. Hid bilish, kurih, eshitish organlari yaxshi rivojlangan. Hiqildogʻi murakkab tuzilgan; unda ovoz paylari joylashgan. Tashqi quloq rivojlangan. Sut emizuvchilar ateriyalar va teriyalar (tirik tugʻuvchilar) kenja sinflariga ajratiladi. Ateriyalar proteriyalar (qirilib ketgan trikonodont va kloakalilar turkumlari) va alloteriyalarga (qirilib ketgan koʻp boʻrtiqlilar turkumi); teriyalar esa 3 boʻrtiqlilar (qirilib ketgan), xaltalilar va yoʻddoshlilarga boʻlinadi. Xaltalilarga 1 turkum, yoʻldoshlilarga hozirgi 17—23 va qad. qirilib ketgan 12 turkum kiradi. Hozirgi Sut emizuvchilar 4000 ga yaqin turni oʻz ichiga oladi. Issiq qonliligi, tanasining yung bilan qoplanganligi (suvda yashovchilar terisi ostida qalin yogʻ qatlamining boʻlishi), nasli toʻgʻrisida gʻamxoʻrlik qilishi (sut bilan boqishi, himoya qilishi, tarbiyalashi) va boshqa turli xil moslanishga ega boʻlishi tufayli Sut emizuvchilar yer yuzidagi Shim. qutbdan tortib Antarktida qirgʻoqlarigacha boʻlgan barcha hududlarni egallagan.
Sut emizuvchilar qadimdan odam hayotida katta ahamiyatga ega boʻlgan. Koʻpchilik Sut emizuvchilar ovlangan. Bir qancha turlari xonakilashtirilib, ulardan oziqovqat manbai, ishchi kuchi yoki qoʻriqchi sifatida foydalanib kelinadi. 20-asr dan moʻynali Sut emizuvchilarni xonakilashtirish, ulardan lab. hayvonlari sifatida foydalanish boshlandi. Bir qancha Sut emizuvchilar qishloq xoʻjaligi ekinlari, oʻrmonchilik (ayrim kemiruvchilar) va chorvachilikka (asosan, yirtqichlar) ziyon keltiradi. Ayrim Sut emizuvchilar (asosan, kemiruvchilar) oʻlat, tulyaremiya, quturish va boshqa ogʻir yuqumli kasalliklarning tarqalishida ishtirok etadi.
Odam faoliyati taʼsirida Sut emizuvchilarning bir qancha turlari soni kamayib, ayrim turlari yoʻqolib bormoqda. 17-asr boshidan hozirgacha Sut emizuvchilar ning 63 turi (1,3%) qirilib ketgan. Rejasiz ovlash, qishloq xoʻjaligi. ekinlari, xonaki va ov hayvonlarini muhofaza qilish maqsadida qirish, ular yashash joyining buzilishi va qisqarishi, introduksiya qilingan turlar taʼsiri yoki tabiiy omillar Sut emizuvchilar soni kamayib ketishining asosiy sabablari hisoblanadi. Sut emizuvchilarning 230 turi va 91 kenja turi Tabiatni muhofaza qilish xalqaro ittifoqi Qizil kitobiga kiritilgan. Shuning bilan birga ayrim sinantrop Sut emizuvchilar areali va soni ortib bormoqda. Sut emizuvchilarning 7 turi (jumladan Prjevalskiy oti, David bugʻusi) faqat tutqunlikda yoki yarim tutqunlikda (zubr, okdum gnu) saqlanib qolgan. Sut emizuvchilar ni muhofaza qilishda noyob turlarning ovlanishini taqiqlash, ularning yashash joyini saklab qolish, milliy bogʻlar, qoʻriqxonalar va buyurtma qoʻriqxonalar tashkil etish, tutqunlikda koʻpaytirish orqali hayvonlarni reakklimatizatsiya kilish (qaytadan tabiiy arealiga qaytarish) katta ahamiyatga ega. Qoʻriqxonalar tashkil etish orqali zubr, qulin, buxoro bugʻusi (xongul), yoʻlbars, leopard va boshqa hayvonlar saqlanib qoldi; saygʻoq, sobol, bobyor va boshqa soni qayta tiklandi.
Do Suugedierte (Mammalia) sunt ne Klasse fon do Dierte, ju der uut 28 rezente Oardengen bestoant. Me leeuwt, dät do Suugedierte fon do Sauropsida oustamme. Do maaste Suugedierte konnen nit fljooge, sunnerje bloot gunge. Dät rakt innerdoat eenige Suugedierte, do gliede konnen, man gjucht fljooge konnen bloot do Flädderdierte (Chiroptera): Fläddermuuse (Microchiroptera) un Pteropodidae.
Wichtige Määrkmoale sunt:
1. Do Hiere. Toun Biespiel do Cetacea (Düütsk:Wale) hääbe innerdoat as Uutwoaksene Dierte neen Hiere, man as Embryo.
2. Suugedierte sunt meelk.
3. Träi litje Oorbunken: Hoomer, Ambold un Stieuwbail. Do Fiske hääbe neen Oorbunken, aal uurs Wirbelde Dierte buute do Suugedierte häbe bloot aan litje Oorbunke, die Stieuwbail.
Opossum-Fäl
N Iesel (Equus asinus asinus) sööget sin Foole
Do litje Oorbunken fon dän Moanske
a: Trummelfäl
b: Hoomer
c:Ambold
d: Stieuwbail
e:Middeloor
Disse binnere Systematik is tou n grooten Deel ätter juu Wälle Walkers Mammals of the World. Bloot doo Unnerklassen sunt uut uur Wällen dertou föiget, dermäd disse Systematik gnauer wäd.
Do Suugedierte (Mammalia) sunt ne Klasse fon do Dierte, ju der uut 28 rezente Oardengen bestoant. Me leeuwt, dät do Suugedierte fon do Sauropsida oustamme. Do maaste Suugedierte konnen nit fljooge, sunnerje bloot gunge. Dät rakt innerdoat eenige Suugedierte, do gliede konnen, man gjucht fljooge konnen bloot do Flädderdierte (Chiroptera): Fläddermuuse (Microchiroptera) un Pteropodidae.
D Süüger (Mammalia) si e Klass vo de Wirbeldier. Zu de Merkmol, wo si kennzeichne, ghöre s Süüge vom Nochwuchs mit Milch, wo in de Milchdrüese vo de Wiibli broduziert wird, und s Fäll us Haar, wo si zsämme mit dr gliichwarme Körpertämpratur relativ unabhängig vo dr Umgäbigstämpratur macht. Bis uf wenigi Usnahme bringe d Süüger läbigi Jungi uf d Wält. Die meiste Süügerarte läbe an Land, doch es git sonigi, wo d Luft und s Wasser bevölkere. S Verhaltensspektrum vo de Süüger isch breit und flexibel, e baar Gruppe zeige komplexi soziali Strukture. Wältwit underscheidet mä hüte öbbe 5.500 rezänti Arte, wo in drei Underklasse iideilt wärde: die eierlegende Ursüüger (Protheria), d Bütelsüüger (Metatheria) und die Höchere Süüger oder Plazentadier (Eutheria), wo au dr Mensch zun ene zelt. D Richdig in dr spezielle Zoologii, wo d Süüger erforscht, wird als Mammalogii bezeichnet.
D Süüger wärde in drei Unterklasse mit öbbe 25 bis 30 Ornige underdeilt.
E baar Notize zu dere Systematik:
D Süüger (Mammalia) si e Klass vo de Wirbeldier. Zu de Merkmol, wo si kennzeichne, ghöre s Süüge vom Nochwuchs mit Milch, wo in de Milchdrüese vo de Wiibli broduziert wird, und s Fäll us Haar, wo si zsämme mit dr gliichwarme Körpertämpratur relativ unabhängig vo dr Umgäbigstämpratur macht. Bis uf wenigi Usnahme bringe d Süüger läbigi Jungi uf d Wält. Die meiste Süügerarte läbe an Land, doch es git sonigi, wo d Luft und s Wasser bevölkere. S Verhaltensspektrum vo de Süüger isch breit und flexibel, e baar Gruppe zeige komplexi soziali Strukture. Wältwit underscheidet mä hüte öbbe 5.500 rezänti Arte, wo in drei Underklasse iideilt wärde: die eierlegende Ursüüger (Protheria), d Bütelsüüger (Metatheria) und die Höchere Süüger oder Plazentadier (Eutheria), wo au dr Mensch zun ene zelt. D Richdig in dr spezielle Zoologii, wo d Süüger erforscht, wird als Mammalogii bezeichnet.
En Söögdeert is en Deert, wat veer Fööt un warm Blood hett, un de Kinner Melk to drinken gifft.
De Söögdeerten sünd en Klass vun de Vertebrata, un twors de Mammalia. Dat gifft verscheden Ornen. Ok Hunnen, Katten, Keuh un de Minsch höört dorto.
En Söögdeert is en Deert, wat veer Fööt un warm Blood hett, un de Kinner Melk to drinken gifft.
Súgdjór (frøðiheiti - Mammalia) er ein bólkur av djórum, sum er sermerktur við, at kvenndjórini kunnu framleiða mjólk til ungar sínar. Eitt annað eyðkenni er, at súgdjór føða livandi ungar, øvugt egg. Øll súgdjór hava hár ella feld, hava heitt blóð og støðugan kropshita, og ungarnir súgva mjólk frá mammuni. Kvennsúgdjórið gevur bestu javnvágina av fiti og eggjahvíta, so ungarnir búnast skjótt. Menniskjað er bara eitt av umleið 4000 hugtakandi súgdjóra-sløgunum á jørðini. Menniskjað hoyrir upp í súgdjórabólkin, vit nevna primatar. Aðrir primatar eru apur og mannapur, og teimum líkjast vit mest.
Súgdjór hava øll møgulig skap og allar støddir, men tey, ið líkjast mest, verða roknað upp í sama bólk ella hóp. Í hvørjum hópi eru ymiskar slektir ella sløg. Tað eru 21 ymiskir súgdjórabólkar og eini 4000 ymisk sløg. Flestu súgdjór hava lívmóður. Ungarnir búnast í lívmóðurini inni í mammuni. Summi súgdjór verða nevnd pungdýr - hesir ungarnir verða lagdir óbúnir og vaksa í einum húðarfaldi á búkinum á mammuni. Minsti bólkurin er nevdýrini, og tey og mýriigulin eru einastu súgdjór, har ungarnir verða klaktir úr eggi. Størsti súgdjórabólkurin er gnagdýrini, 1702 sløg. Afrikanski fílurin er størsta súgdjór á landi.
Súgdjór eru næstan allastaðni - í ísoyðimørkum, í kuldaøkjum, í turrastu og heitastu oyðimørkum. Flestu eru á landi, onnur halda til í sjógvi. Øll eru væl lagað til umhvørvið, tey liva í. Mong súgdjór halda til niðri í moldini, í holum ella gongum. Her leggja tey ungarnar, og her krógva tey seg. Tey flestu mugu fara úr holuni at finna sær føði ella vatn, men summi, til dømis moldvørpan, eru holubúgvar burturav og koma sjáldan upp úr holuni. Mong súgdjór halda til í áum og áarstreymum, stórum vøtnum og mýrlendum. Men hóast tey eru sum skapt at liva í vatni, so mugu tey tíðum upp at anda. Havsins strendur eru heim hjá mongum súgdjórum. Summi eru ein part av tíðini í sjónum og ein part á landi, tá ið tey leggja og ansa eftir hvølpunum. Onnur eru alla tíðina í sjónum. Hvalir eru einastu súgdjór, sum eru í sjónum burturav.
Summi súgdjór halda saman í bólkum, tí tá er lættari at veiða sær føði og at verja seg. Samanbornir við onnur djór, eru súgdjóraungar longur bundnir at teim vaksnu. Súgdjór eta alt møguligt. Tey eta fyri at fáa orku - á sama hátt sum ein bilur má hava brennievni. Hjá villini súgdjórum ræður um at veiða sær nóg mikið til matna. Øll súgdjór hava evni at verja seg, verða tey álopin. Og tá samanum kemur, so vilja øll sleppa undan at verða etin ella fáa mein. Summi kúvenda og flýggja undan. Onnur ørkymla fíggindan á ymsan hátt. Súgdjór hava sterkan kropp, tí tey eru ryggdjór, hava beinagrind.
Steinrenningar prógva, at súgdjór hava livað á jørðini í eini 200 mió. ár. Mong súgdjór eru í stórum vanda at verða avoydd.
Súgdjór (frøðiheiti - Mammalia) er ein bólkur av djórum, sum er sermerktur við, at kvenndjórini kunnu framleiða mjólk til ungar sínar. Eitt annað eyðkenni er, at súgdjór føða livandi ungar, øvugt egg. Øll súgdjór hava hár ella feld, hava heitt blóð og støðugan kropshita, og ungarnir súgva mjólk frá mammuni. Kvennsúgdjórið gevur bestu javnvágina av fiti og eggjahvíta, so ungarnir búnast skjótt. Menniskjað er bara eitt av umleið 4000 hugtakandi súgdjóra-sløgunum á jørðini. Menniskjað hoyrir upp í súgdjórabólkin, vit nevna primatar. Aðrir primatar eru apur og mannapur, og teimum líkjast vit mest.
Súgdjór hava øll møgulig skap og allar støddir, men tey, ið líkjast mest, verða roknað upp í sama bólk ella hóp. Í hvørjum hópi eru ymiskar slektir ella sløg. Tað eru 21 ymiskir súgdjórabólkar og eini 4000 ymisk sløg. Flestu súgdjór hava lívmóður. Ungarnir búnast í lívmóðurini inni í mammuni. Summi súgdjór verða nevnd pungdýr - hesir ungarnir verða lagdir óbúnir og vaksa í einum húðarfaldi á búkinum á mammuni. Minsti bólkurin er nevdýrini, og tey og mýriigulin eru einastu súgdjór, har ungarnir verða klaktir úr eggi. Størsti súgdjórabólkurin er gnagdýrini, 1702 sløg. Afrikanski fílurin er størsta súgdjór á landi.
Súgdjór eru næstan allastaðni - í ísoyðimørkum, í kuldaøkjum, í turrastu og heitastu oyðimørkum. Flestu eru á landi, onnur halda til í sjógvi. Øll eru væl lagað til umhvørvið, tey liva í. Mong súgdjór halda til niðri í moldini, í holum ella gongum. Her leggja tey ungarnar, og her krógva tey seg. Tey flestu mugu fara úr holuni at finna sær føði ella vatn, men summi, til dømis moldvørpan, eru holubúgvar burturav og koma sjáldan upp úr holuni. Mong súgdjór halda til í áum og áarstreymum, stórum vøtnum og mýrlendum. Men hóast tey eru sum skapt at liva í vatni, so mugu tey tíðum upp at anda. Havsins strendur eru heim hjá mongum súgdjórum. Summi eru ein part av tíðini í sjónum og ein part á landi, tá ið tey leggja og ansa eftir hvølpunum. Onnur eru alla tíðina í sjónum. Hvalir eru einastu súgdjór, sum eru í sjónum burturav.
Summi súgdjór halda saman í bólkum, tí tá er lættari at veiða sær føði og at verja seg. Samanbornir við onnur djór, eru súgdjóraungar longur bundnir at teim vaksnu. Súgdjór eta alt møguligt. Tey eta fyri at fáa orku - á sama hátt sum ein bilur má hava brennievni. Hjá villini súgdjórum ræður um at veiða sær nóg mikið til matna. Øll súgdjór hava evni at verja seg, verða tey álopin. Og tá samanum kemur, so vilja øll sleppa undan at verða etin ella fáa mein. Summi kúvenda og flýggja undan. Onnur ørkymla fíggindan á ymsan hátt. Súgdjór hava sterkan kropp, tí tey eru ryggdjór, hava beinagrind.
Steinrenningar prógva, at súgdjór hava livað á jørðini í eini 200 mió. ár. Mong súgdjór eru í stórum vanda at verða avoydd.
De sûchdieren (Latynske namme: Mammalia) foarmje in klasse fan it ûnderryk fan 'e echte dieren (Metazoa), de stamme fan 'e rêchstringdieren (Chordata), de ûnderstamme fan 'e wringedieren (Vertebrata), de tuskenstamme fan 'e kaakdieren (Gnathostomata) en de boppeklasse fan 'e fjouwerpoatigen (Tetrapoda). Dêrbinnen wurde se beskôge as de iennichste oerlibjende groep fan 'e synapsiden (Synapsida). Ta de sûchdieren heart ek de minske. De tûke fan 'e soölogy dy't him taleit op 'e stúdzje fan sûchdieren hjit mammalogy.
Fan alle oare libbene groepen bisten binne de sûchdieren it naust besibbe oan 'e fûgels en de reptilen, wêrfan't se har ûnderskiede troch it hawwen fan hier, trije bonkjes yn it middenear, molkklieren en in neokorteks (in diel fan 'e harsens). Dêropta ûnderskiede se har fan 'e reptilen trochdat se waarmbloedich binne, wêrby't de harsens op autonome wize de lichemstemperatuer regelje. De bloedsirkulaasje wurdt fersoarge troch in fjouwerkeamerige hertspier. Hast alle moderne sûchdieren binne libbenbernjend, wat sizze wol dat se har jongen libben te wrâld bringe, en net ynkapsele yn in aai.
Ta de sûchdieren hearre de grutste hjoeddeiske bisten, wêrûnder de blauwe finfisk (Balaenoptera musculus), it grutste wetterdier, en de savanne-oaljefant (Loxodonta africana), it grutste lândier. De blauwe finfisk kin in lingte fan 33 m berikke, wylst it lytste sûchdier, de holderflearmûs (Craseonycteris thonglongyai) mar 30-40 mm grut is. Boppedat omfiemet dizze groep ek de yntelligintste bisten, lykas de minske (Homo sapiens), en ferskate soarten minskapen, walfiskeftigen en oaljefanten. De grûnfoarm fan it sûchdierlichem is dat fan in fjouwerpoatich lândier, mar sûchdieren binne meitiid evoluëarre om har oan te passen ta in libben yn it wetter, heal op it lân en heal yn it wetter, yn 'e beammen, yn 'e loft (flearmûzen) of op twa fuotten, wat de foarpoaten (oftewol hannen) frijlit om oare dingen by de ein te hawwen.
It wurd "sûchdier" is relatyf nij, en basearre op it Latynske Mammalia, dat yn 1758 troch de grutte Sweedske biolooch Carolus Linnaeus optocht is. Dyselde late dy term ôf fan it besteande wurd mamma, dat Latyn is foar spien. Alle froulike sûchdieren fuorje har jongen nammentlik mei molke, dy't (behalven by de oersûchdieren) ôfskaat wurdt fia in spesjale klier: de molkklier, mei as útgong de spien.
De ierst bekende sûchdieren datearje út it iere Mesosoïkum, al ûntjoegen se har yn har moderne foarm pas yn it lettere Senosoïkum, nei it útstjerren fan 'e dinosauriërs. Neffens it gesachhawwende Mammal Species of the World wiene der yn 2006 5.416 sûchdieresoarten bekend. Yn 'e measte yndielings wurde al dy soarten ferdield yn twa grutte subgroepen: de (aaien lizzende) oersûchdieren (Prototheria), mei net mear as fiif libbene soarten fûgelbekdieren en eamelychels, en de moderne sûchdieren (Theria), dêr't alle oare soarten ûnder falle. Dêrby kin dy lêste groep dan noch wer fierder ferdield wurde yn 'e wichtige subgroepen fan 'e bûdeldieren (Marsupialia) en de plasintadieren (Placentalia). Op it (legere) nivo fan 'e skiften foarmje de kjifdieren (Rodentia) fierwei de grutste groep, folge troch de flearmûzen (Chiroptera) en de ynsekte-iters (Eulipotyphla).
Hjirûnder de opbou fan 'e klasse fan 'e sûchdieren, sij it ûnder foarbehâld. De ûnderlinge relaasjes tusken de skiften binne noch altyd net alhiel útkristallisearre, en der hawwe har de lêste jierren grutte feroarings foardien. Sa wie fan 'e nylhoarsen lang miend dat se it neist besibbe wiene oan 'e bargen en de pekarys, mar koartby hat nij ûndersyk útwiisd dat se eins it naust besibbe binne oan 'e walfiskeftigen. Dat hat fiergeande gefolgen hân foar de taksonomyske yndieling, mei't de walfiskeftigen no ûnder de evenhoevigen rekkene wurde moatte. Oarsom is troch genetysk ûndersyk oan it ljocht kommen dat yn it âlde skift ynsekte-iters (Insectivora) beskate groepen byinoar brocht wiene dy't net nau besibbe binne (lykas de mollen en de goudmollen). Sadwaande is in diel fan dy groepen no earne oars ûnderbrocht, wylst de rest fierder gien is as it ôfslanke, nije skift ynsekte-iters (Eulipotyphla).
De sûchdieren (Latynske namme: Mammalia) foarmje in klasse fan it ûnderryk fan 'e echte dieren (Metazoa), de stamme fan 'e rêchstringdieren (Chordata), de ûnderstamme fan 'e wringedieren (Vertebrata), de tuskenstamme fan 'e kaakdieren (Gnathostomata) en de boppeklasse fan 'e fjouwerpoatigen (Tetrapoda). Dêrbinnen wurde se beskôge as de iennichste oerlibjende groep fan 'e synapsiden (Synapsida). Ta de sûchdieren heart ek de minske. De tûke fan 'e soölogy dy't him taleit op 'e stúdzje fan sûchdieren hjit mammalogy.
Tekst üüb Öömrang Tetjdiarten (Mammalia) san en klas faan diarten an lewe miast üüb't lun. Jo haa en skan mä hiaren. Jongdiarten kem laben üüb a welt an wurd tetjet. Uun a kategoriin faan a biologii hiart uk a minsk tu a tetjdiarten.
A enkelt ordern san efter det taksonomii faan a biologii apfeerd.
Order (Ordnung)
Goobeldiarten (Monotremata)
Kläämpöösdiarten (Diprotodontia)
Paartuanet klooksdiarten (Artiodactyla)
Ruuwdiarten (Carnivora)
.jpg){kind=small}
Waaler (Cetacea)
.png){kind=small}
Fladerdiarten (Chiroptera)
Insektenfreedern (Eulipotyphla)
Haasendiarten (Lagomorpha)
Skolepdiarten (Pholidota)
.jpg){kind=small}
Ünpaartuanet klooksdiarten (Perissodactyla)
Primaaten (Primates)
Elefantendiarten (Proboscidea)
Gnaudiarten (Rodentia)
Siaki (Sirenia)
Tetjdiarten (Mammalia) san en klas faan diarten an lewe miast üüb't lun. Jo haa en skan mä hiaren. Jongdiarten kem laben üüb a welt an wurd tetjet. Uun a kategoriin faan a biologii hiart uk a minsk tu a tetjdiarten.
Timesiffatin (Assaɣ ussnan: Mammalia) d adu-setrif id yekkan seg usetrif n temtegzitin, Timesiffatin d angazsartu n iɣersiwen inefrawen igensuzɣalen Deg useggas n 2006 ttwasnen-d azal n 5702 n telmas n temsiffatin, Ttwasgerwent deg: 1229 n tewsitin, 153 n twaculin d 29 n tfesna, Deg useggas n 2008 tessemdu (tkemmel) tuddsa n Tiddukla tagreɣlant i waray n tgama (IUCN) 17000 n tecrawin tusnatin n temseffatin n umadal n umuɣ-is azeggaɣ yessawṭen ar 5488 n telmas.
Timesiffatin yakk tarrwent s tarrawt anagar Tiynakkayin tismusin (tid yettarwen s tmellalin), Azal ameqran n temsiffatin tisdisin n tfesna (6 n tfesna) ṭṭafarent tagrawt n tinefra d tid:
Krad (3) n tfesna timeqranin yettwasxedmen deg Tasartut n tesnudert:
Zoogbêestn (Mammalia) vormn een klasse van warmbloedige, mêestol levendboarende gewervelde bêestn, die under joengn zoogn. Andere eigenschappn die de zoogbêestn dêeln zyn:
Zoogbêestn wordn ingedêeld in drie ounderklassn noavolgens dan z' under vôortplantn: de Monotremata (veugelbekbêeste en mierenegels) leggn eiers, de Marsupialia (budelbêestn) hèn ounderountwikkelde joungn by de gebôorte, die ton verder upgroein in de budel, en de Placentalia (ol d' andere zoogbêestn) voedn de foetus in een boarmoeder met een placenta.
D' er zyn omtrent 5400 sôortn zoogbêestn, ingedêeld in omtrent 1250 geslachtn, tusschn 135 en 150 families, en tusschn 28 en 30 ordes (noargelang de bron die geroadpleegd wordt). Olhoewel dan de mêeste zoogbêestn nog olsan klêne zoad- of insecteneters zyn die up 't land leevn, hèn ze wel een grôte verschêdenheid as een groep: d' er is veel varioatie in de manier woarup dan z' under vôortbeweegn (loopn, klemmn, groavn, zwemmn, vliegn, spriengn, ...) en wa dan z' eetn (vlêes, plantn, vis, insectn, ...). De grotste bêestn up 't land (Afrikoansn olifant) en in de zêe (blauwe vinvis) zyn olletwêe zoogbêestn.
De mêerderheid van de zoogbêestn hèn zeven nekwervels. Da sluut bêestn mè lange en korte nekkn, gelik de walvis, de giraffe, vlêermuuzn en de mens. D' ênigst' uutzounderiengn zyn de lamantyn en de twêtênige luioard mè zes wervels, en de drietênige luioard mè negen.
De loungn van zoogbêestn hèn 'n sponsachtige texteure die an de binn'nkant een veel grôtere uppervlakte hèn dan de butenkant van de lounge zelve. De menselike lounge is typisch voar zoogbêestn.
Oasemn is gedreevn deur 't middenrif die de loungn van de buukholte schêedt. De rebbekasse kan uutzettn en inkrempn, woadeure da de lucht noa binn'n gezoogn wordt of noa buutn geduwd. 't Is doavan dat da sôorte lounge bekend stoat as bloasbalgloungn.
Ol de zoogbêestn hèn een brein met een neocortex, een streke van 't brein dat uniek is vô zoogbêestn.
De zoogbêestn zyn d' ênigste gewerveldn die hoar hèn, zels de dee die up 't êeste zicht gin hoar hèn.
Bevruchtienge gebeurt olsan inwendig, en de mêeste zoogbêestn briengn under joungn levend ter weireld. Ol de zoogbêestn zoogn under joung mè specioale melkkliern.
De moate van ontwikkelienge varieert geweldig, van de vrê ounderountwikkelde joungn van de budeldiern toet de joungn van keuns die nog mè geslootn oogn in under hol geboorn wordn en de joungn van antiloopn die ol achter 't êest' eure met under moeder kunn'n meeloopn.
't Middenôre hèt drie gehôorbêentjies: den hoamer, 't oambêeld en de stygbeugel. Den ounderkake bestoat uut êen bêen en is verboundn an de reste van de schedel deur 't kaakgewricht.
Zoogbêestn hèn een heterodont gebit: tandn van 't zelste gebit zyn gespecialiseerd. In principe hèt ieder zoogbêeste 44 tandn, met in iedere kaakhelfte:
De mêeste zoogbêestn zyn up zyn minst een dêel van under tandn kwytgerocht, en der zyn der moa vrê winnig (gelik de Pyreneeschn desman en 't wild zwyn) die ze nog ollemolle hèn.
Omdan tandn goed bewoarn in 't fossilisoatieproces, zyn ze dikwils d' ênigste overbluufsels van de vroege (en dikwils vrê klêne) zoogbêestn.
Under vorm geevd ook een goeie andudienge van 't sôort' eetn dan de vroege zoogbêestn aatn.
Juuste gelik veugels zyn zoogbêestn warmbloedig, wa da betêkent dat de lichaamstemperateure inwendig geregeld wordt zodoanig dat je constant g'houdn wordt ounafhankelik van de temperateure van d' omgevienge. De lichaamstemperateure kan geregeld wordn deur:
Deur under warmbloedigheid kunn'n zoogbêestn in veel plekkn overleevn woadan koudbloedige bêestn 't nie kunn'n eirdn. An den andere kant kost warmbloedigheid veel energie, woadeure dan klindere zoogbêestm (gelik spitsmuuzn) continu moetn eetn. Sommige groepn bespoarn under energie deur in een wientersloape te goan.
De lyne die uutendelik toet de zoogbêestn evolueerdign woarn de Synapsida, die under ol vroeg (in 't Loat Carboon) ofgesplitst hên van de lyne die noa de hoagedissn, de krokodieln en de veugels lêedt.
In 't Trias hèt em in de Synapsida een lyne ountwikkeld die goandeweg mêer en mêer up zoogbêestn begostn te trekkn. D' êeste echte zoogbêestn deen under verschynienge in 't Loat Trias, omtrent round den tyd dan de dinosauriërs begostn dominant te wordn. 't Is doavan dan d' êeste zoogbêestn klêne woarn en hoofzoakelik 's nachs leefdign.
D' êeste moderne groepn zoogbêestn zyn ollemolle round de zelstn tyd, in de vroege Krytperiode, met Teinolophos (Monotremata) 123 MA in Australië, Sinodelphys (Marsupialia) 125MA in China en Eomaia (Placentalia) 125 MA in China.
D' er zyn têkens dat teegn 't ende van de Juraperiode de zoogbêestn under begostn uut de nachtelike insect-etende niche groein, moa me moetn toch nog toet 't uutstervn van de dinosauriërs an 't ende van de Krytperiode voadan de zoogbêestn begostn deftig grôot te wordn.
D' indêlienge van de zoogbêestn is nog olsan controversieel. Sedert de joarn 90 van de 20e êeuwe hèn genetische techniekn getoogd dan een antal klassifikoasjies van vroeger in de twientigst' êeuwe nie hêelteganstn juuste woarn. De grotste verrassienge kwaam ot dudelik wierd dan de walvissn 't nauwste verwant woarn an de nylpeirdn, en genetisch binn'n d' ounevenhoevign laagn. Ook is 't er gebleekn dan een antal groepn die ounder Insectivora wierdn geklasseerd dêel uutmaktign van een Afrikoanse groep die de name Afrotheria wier gegeevn.
Vô mêer details zie Zoogbêestn (Taxonomie).
Zoogbêestn (Mammalia) vormn een klasse van warmbloedige, mêestol levendboarende gewervelde bêestn, die under joengn zoogn. Andere eigenschappn die de zoogbêestn dêeln zyn:
zwêetkliern; hoar; een herte mè vier kamers; drie bêentjies in 't middenôre; de neocortex in d'hersens.Zoogbêestn wordn ingedêeld in drie ounderklassn noavolgens dan z' under vôortplantn: de Monotremata (veugelbekbêeste en mierenegels) leggn eiers, de Marsupialia (budelbêestn) hèn ounderountwikkelde joungn by de gebôorte, die ton verder upgroein in de budel, en de Placentalia (ol d' andere zoogbêestn) voedn de foetus in een boarmoeder met een placenta.
D' er zyn omtrent 5400 sôortn zoogbêestn, ingedêeld in omtrent 1250 geslachtn, tusschn 135 en 150 families, en tusschn 28 en 30 ordes (noargelang de bron die geroadpleegd wordt). Olhoewel dan de mêeste zoogbêestn nog olsan klêne zoad- of insecteneters zyn die up 't land leevn, hèn ze wel een grôte verschêdenheid as een groep: d' er is veel varioatie in de manier woarup dan z' under vôortbeweegn (loopn, klemmn, groavn, zwemmn, vliegn, spriengn, ...) en wa dan z' eetn (vlêes, plantn, vis, insectn, ...). De grotste bêestn up 't land (Afrikoansn olifant) en in de zêe (blauwe vinvis) zyn olletwêe zoogbêestn.
Zoogdeers (Mammalia) zeent ne klasse van t woarmblodige, leawndwaarpende chordadeers dee't de jongn zoognt met börstvoding. Ze zeent deel van de Amniota en stoat doarmet t kortst bie veugels en reptieln.
Zoogdeers wordt oonderverdeeld in roem 5500 soortn, mear as 1250 geslachtn, roem 150 families en zowat 30 ordes. Skoonwal zoogdeers zeent ontstoan oet op de groond leawnde deers, hebt ze zik in völle soortn en moatn ontwikkeld, zo as de vleegnde vlearmuze, zwemnde walvisken, vleaisetnde roofdeers en plaantnetnde deers, zo as bv pearde. t Gröste deer ooit (blauwen vinvis) en t grötste leawnde laanddeer (savanneolifant) zeent beade zoogdeers. Zoogdeers komt allene nit vuur in de meest hardvochtige leafgebeedn.
Zoogdeers zeent waarmblodige waarvelde deers, met ne liefbedekking van hoar. Det wil nit zegn at elk zoogdeer hoar hef, mer ze hebt dr wal anleg vuur. Ze zoognt öare jongn met modermeelk, wat oet de meelkkliern keump. Doarnöast hebt ze nog zweetkliern, woermet ze wöarmte kwiet köant. Alle zoogdeers zeent leawndwaarpend, behalve de chloacadeers. Bie zoogdeers besteet n oonderkaak oet één bot, en ze hebt dree heurbeentjes.
Nit alle neumde kenmoarkn geeldt allene vuur zoogdeers; wat haainsoortn ontwikkelt nen moderkookn en veugels zeent ook woarmblodig. beaide groepn zeent vuurbeelde van saamnloopnde evolusie; de woarmblodige veugels stamt of van kooldblodige reptieln en de ontwikkeling van n moderkookn bie haain (ne oetzeundering tusken de eierlegnde knarsbeenvisken) is apart ontstoan van de zoogdeers, skoonwal t op mekaar lik. Uniek vuur zoogdeers zeent de vacht, de heurbeentjes, oonderkaak en meelk- en zweetkliern.
Zoogdeers zeent duur mekaar enömn diploiede, wat beteeknt at öare chromosoomn in paarkes vuurkomt. De ennigste oetzeunderings hierop zeent twei tetraploiede Zuud-Amerikaanse knaagdeers oet de familie van skienrotn, Tympanoctomys barrerae en Pipanacoctomys aureus. Bie zoogdeers wörd t geslacht zowat aait bepoald duur geslachtschromosoomn: vröwkes hebt twee Xchromosoomn en männekes hebt n X- en n Y-chromosoom. Oetzeunderings hierop zeent wier t vogelbekdeer, de mierneagel[1] en Tokudaia osimensis. t Totale antal chromosoomn (2n) löp slim oet een: van 2n=6 bie de Indiese muntjak (Muntiacus muntjak), n Aziaties hert, töt 2n=118 bie Dactylomys boliviensis, n Zuud-Amerikaans knaagdeer oet de familie van stekkelrotn.
Alle zoogdeers vermeardert zik duur inweandige bevruchting, woerbie nen penis t zoad in ne vagina brech. De zoadceln goat duur n baarmoderhaals en de uterus noar n eileaider, woer't duur mekaar enömn de bevruchting ook gebuurt. Skoonwal de meenderontwikkelde soortn (kloakadeers, bievuurbeeld t vogelbekdeer en n mierneagel) eier legnt, komt bie de meeste zoogdeers de jongn leawnd op de wearld. Bie buuldeers (Metatheria) zeent de jongn nog nit helemoal volgröaid en zitt (bie wat soortn) nog nen langn tied in n buul, woer't ze nog verdan köant gröain. Bie deers met nen moderkookn (placentalia) wörd n wieterontwikkeld joonk geboorn noa nen gröaitied in n baarmoder, woer t via n navvelstreng voeding en zoerstof krig.
Tusken soortn is dr n groot verskil in ontwikkeling bie de geboorte. Völle knaagdeers, kaniens en roofdeers zo as bearn, wordt naaknd en bleend geboorn in n hol. De eerste paar wekke köant ze nit boetn de verzörging van de moo. Katn en aandere roofdeers wordt ook met de oogne dichte geboorn, mer hebt wal hoar. Ook disse deers hebt verzörgning van de moo neudig, vuural um jaagn te learn. Kuddedeers, as hoofdeers baart jongn dee't volledig ontwikkeld zeent en binn t uur köant loopn. De dreagtied löp oeteen: Sminthopsis macroura jongt noa elf deage, Afrikaanse olifantn dreagnt 22 moand, zowat twee joar. Ook t antal jongn per wörp verskilt. Meansaapn, olifantn en walvisken hebt mer één joonk per keer; Virginiaanse opossums köant wal achttene töt neegnteen jongn per wörp kriegn.
Zoogdeers (Mammalia) zeent ne klasse van t woarmblodige, leawndwaarpende chordadeers dee't de jongn zoognt met börstvoding. Ze zeent deel van de Amniota en stoat doarmet t kortst bie veugels en reptieln.
Zoogdeers wordt oonderverdeeld in roem 5500 soortn, mear as 1250 geslachtn, roem 150 families en zowat 30 ordes. Skoonwal zoogdeers zeent ontstoan oet op de groond leawnde deers, hebt ze zik in völle soortn en moatn ontwikkeld, zo as de vleegnde vlearmuze, zwemnde walvisken, vleaisetnde roofdeers en plaantnetnde deers, zo as bv pearde. t Gröste deer ooit (blauwen vinvis) en t grötste leawnde laanddeer (savanneolifant) zeent beade zoogdeers. Zoogdeers komt allene nit vuur in de meest hardvochtige leafgebeedn.
Zoogdiere of Mammalia zien 'n synapside klasse vaan de stam vaan de Gewervelde diere. Tot dees klasse hure de mies oontwikkelde diere op Eerd, boe-oonder de mins.
De zoogdiere stamme aof vaan reptielechtege bieste. De lèste gemein veurawwers vaan de modern reptiele en zoogdiere leefde in 't Carboon; 't geit um de zoegeneumde Amniota. Oet hun oontwikkelde ziech de Sauropside (feitelek de reptiele wie v'r die noe kinne, entans hun gemeinsjappeleke veurawwers) en de Synapside, die nog wel hiel reptielechteg oetzaoge meh in hun gereemde al de ierste teikes vaan zoogdiere vertuinde. De ierste echte zoogdiere versjijnde in 't Trias. Welk bies es ierste heet gezoog is neet bekind; wel is 't aon te numme tot de bieste in kwestie nog eier lagte. Vivipaar zoogdiere (Theria), zoewel de veurawwers vaan de buildiere (Metatheria) es vaan de mojerkookdiere (Eutheria), oontwikkelde ziech in 't Jura.
Al deen tied waore de zoogdiere vrij klein, oonbeteikenende bieskes in de sjeem vaan dinosaurusse en aander groete reptiele. Pas in 't Cenozoïcum, nao 't oetsterve vaan die groete bieste, oontwikkelde ziech de zoogdiere tot de dominante orde die ze noe zien. Doortot 't in 't Cenozoïcum relatief kaajd is, höbbe de wermbleujetege en geïsoleerde zoogdiere e groet veurdeil bove de reptiele.
Zoogdiere kinmerke ziech door:
De mieste zoogdiere zien ouch vivipaar (de Monotremata lègke nog eier) en höbbe zweitkliere en gespecialiseerde tan. De gruutde vaan de zoogdiere löp oeterein vaan e paar centimeter tot tientalle meters. Bepaolde soorte höbbe e hoeg niveau vaan intelligentie bereik.
De zoogdiere weure allewijl miestal in drei oonderklasse en inkel tientalle ordes ingedeild. 'n Traditioneel indeiling (door modern oonderzeuk gooddeils ingehaold) is de volgende.
Zoogdiere of Mammalia zien 'n synapside klasse vaan de stam vaan de Gewervelde diere. Tot dees klasse hure de mies oontwikkelde diere op Eerd, boe-oonder de mins.
Ñuñuq nisqaqa (latin simipi: Mammalia) suphu (chukcha) millmaqarayuq uywam. Ñuñuyuqmi kaspa uñachankunata ñukñunwan ñuñuchinku. Mana runtukunata wachaspa, kawsachkaqñam wawakunata wachanku.
Runakunaqa chay hinapas ñuñuqmi kanchik.
Ch'ulla hutk'uyuq ñuñuq (Monotremata)
Wayaqayuq ñuñuq (Marsupialia)
Thaminniyuq ñuñuq (Placentalia)
Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Ñuñuq
Ñuñuq nisqaqa (latin simipi: Mammalia) suphu (chukcha) millmaqarayuq uywam. Ñuñuyuqmi kaspa uñachankunata ñukñunwan ñuñuchinku. Mana runtukunata wachaspa, kawsachkaqñam wawakunata wachanku.
Runakunaqa chay hinapas ñuñuqmi kanchik.
Guhandar, guhanî an jî memikdar (Mammalia), çînek movikdar in ku mêyên wan ji bo zadpêdana zaroyên xwe di memik an guhanên xwe da şîrî çê dikin. Memikdaran mû an hirî heye, sê hestiyên biçûk di nav guhên wan a hene, di mejiyê wan da çîneka nû ya korteksê heye, didanên wan taybetmend in, xwîngerm in anko germî ya laşê wan di hundir da tiraz dibit û li goreyê germiya derdorê nahêt guhartin. Piraniya wan hevalzaro heye. Mejiyê wan germiya laşê wan û gera xwînê bi rêya dilekê çar odeyî tiraz dikit.
Di xwezayê da, nêzî 5.800 cure an tuxmên memikdaran hene ku di navbera 1.200 cins an nivşan (mirov jî ji wan in) û 152 famîle û 46 kom an tîreyan da hatine dabeşandin. Ev dabeşandina biyolojîk ya guhandaran bi riya Malkom Makkinna û Sûzan Bell hatiye danîn di sala 1997an de:[1]
Çîna Mammalia
Guhandar, guhanî an jî memikdar (Mammalia), çînek movikdar in ku mêyên wan ji bo zadpêdana zaroyên xwe di memik an guhanên xwe da şîrî çê dikin. Memikdaran mû an hirî heye, sê hestiyên biçûk di nav guhên wan a hene, di mejiyê wan da çîneka nû ya korteksê heye, didanên wan taybetmend in, xwîngerm in anko germî ya laşê wan di hundir da tiraz dibit û li goreyê germiya derdorê nahêt guhartin. Piraniya wan hevalzaro heye. Mejiyê wan germiya laşê wan û gera xwînê bi rêya dilekê çar odeyî tiraz dikit.
Žvierē (hipernorm. žėndoulē; luotīnėškā: Mammalia, lietovėškā (b.k.): Žinduoliai) īr gīvē (gīvolē), katrėi sava vākos žėnd pėino. Anėi tor kuokėtās kāli, skūra so taukās, tēpuogi anėi īr šėltakraujē, daugoms ved gīvus vākos.
Svietė īr aple 5400 žvieriū rošiū.
Τα θηλαστικά (επιστημονική ονομασία: Mammalia, γαλλ. mammifère, αγγλ. mammal, γερμ. säugetiere) είναι μία ομοταξία ομοιοθέρμων αμνιωτών. Κάποια από τα χαρακτηριστικά που τα διακρίνουν από τα άλλα αμνιωτά, τα ερπετά και τα πουλιά, είναι η ύπαρξη τριχώματος, τα τρία οστάρια του μέσου αυτιού, οι μαστικοί αδένες στα θηλυκά, και ένα νεοφλοιό (μια περιοχή του εγκεφάλου). Ο εγκέφαλος των θηλαστικών ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος και το κυκλοφορικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της καρδιάς. Θηλαστικά είναι τα μεγαλύτερα ζώα στον πλανήτη, οι μπαλενόπτερες φάλαινες, καθώς και μερικά από τα πιο έξυπνα, όπως οι ελέφαντες, ορισμένα πρωτεύοντα και κάποια κητώδη. Ο βασικός τύπος σώματος είναι τετράποδο χερσαίο ζώο, αλλά μερικά θηλαστικά έχουν προσαρμοστεί να ζουν στη θάλασσα, στον αέρα, στα δέντρα, ή στα δύο πόδια. Η μεγαλύτερη ομάδα των θηλαστικών, τα πλακουντοφόρα, έχουν ένα πλακούντα που τροφοδοτεί το έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Το μέγεθος των θηλαστικών κυμαίνεται από 30-40 χιλιοστόμετρα (νυχτερίδα της Ταϊλάνδης) έως 33 μέτρα (γαλάζια φάλαινα).
Η ονομασία θηλαστικά ετυμολογείται από τo ελληνικό ρήμα θηλάζω κατ' αντιστοιχία της λατινικής λέξης mammalis που προέρχεται από τη λέξη mamma που σημαίνει μαστός και δόθηκε από τον Κάρολο Λινναίο το 1758. Τα θηλυκά θηλαστικά τρέφουν τα νεογνά τους με γάλα, το οποίο παράγουν από τους ειδικούς αδένες, τους μαστικούς αδένες. Γι' αυτό το λόγο ονομάζονται και μαστοφόρα. Σύμφωνα με το Mammal species of the World, το 2006 ήταν γνωστά 5.702 είδη. Αυτά ομαδοποιούνται σε 1.229 γένη, 153 οικογένειες και 29 τάξεις.[1] Το 2008 η IUCN ολοκλήρωσε μία πενταετή, 1.700 επιστημόνων Γενική Εκτίμηση των Θηλαστικών για την Κόκκινη Λίστα της η οποία καταμέτρησε 5.488 αποδεκτά είδη στο τέλος της περιόδου.[2] Σε κάποιες ταξινομήσεις, τα θηλαστικά διαιρούνται σε δύο υφομοταξίες (χωρίς να υπολογίζονται τα απολιθώματα): τα Πρωτοθήρια και τα Θηρία. Τα τελευταία διαιρούνται σε δύο ανθυφομοταξίες: τα Μεταθήρια και τα Ευθήρια.
Εκτός από τα πέντε είδη των μονοτρημάτων (ωοτόκα θηλαστικά), όλα τα σύγχρονα θηλαστικά γεννούν ζωντανά μικρά. Τα περισσότερα θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένων των έξι πιο πλούσιων σε είδη τάξεων, ανήκουν στην ομάδα των πλακουντοφόρων. Οι τρεις μεγαλύτερες τάξεις, με φθίνουσα σειρά, είναι τα Τρωκτικά (ποντίκια, αρουραίοι, ύστριχες, κάστορες, καπιμπάρα και άλλα θηλαστικά που ροκανίζουν) τα Χειρόπτερα (νυχτερίδες) και τα Μυγαλόμορφα (μυγαλές, ασπάλακες, σωληνόδοντες). Οι επόμενες τρεις μεγαλύτερες τάξεις, βάσει της ταξινόμησης που χρησιμοποιείται, είναι τα πρωτεύοντα, τα Σαρκοφάγα (γάτες, σκύλοι, νυφίτσες, αρκούδες, φώκιες και οι συγγενείς τους) και τα Αρτιοδάκτυλα.[1] Ενώ η ταξινόμηση των θηλαστικών σε επίπεδο οικογένειας ήταν σχετικά σταθερή, διαφορετικές πραγματεύσεις σε υψηλότερα επίπεδα—υφομοταξία, ανθυφομοταξία και τάξη—εμφανίζονται σε σύγχρονα μεταξύ τους έντυπα, ειδικά για τα μαρσιποφόρα. Οι πιο πρόσφατες αλλαγές αντικατοπτρίζουν τα αποτελέσματα της κλαδιστικής αναλύσεως και της μοριακής γενετικής. Αποτελέσματα της μοριακής γενετικής, για παράδειγμα, έχουν οδηγήσει στην αποδοχή νέων ομάδων όπως τα Αφροθήρια και την εγκατάλειψη παραδοσιακών ομάδων όπως τα Εντομοφάγα.
Οι πρώιμοι συναψιδωτοί πρόγονοι των θηλαστικών ήταν σφηνακοδόντιοι πελυκόσαυροι, μία ομάδα που περιελάμβανε επίσης τον Διμετρόδοντα. Στο τέλος της Λιθανθρακοφόρου περιόδου, αυτή η ομάδα απέκλινε από την γραμμή των σαυρόψιδων που οδήγησε στα σημερινά ερπετά και πτηνά. Πριν από ποικίλες ομάδες μη θηλαστικών συναψιδωτών (μερικές φορές αναφέρονται ως θηλαστικόμορφα ερπετά), τα θηλαστικά εμφανίστηκαν την πρώιμη Μεσοζωική εποχή. Οι σύγχρονες τάξεις των θηλαστικών εμφανίστηκαν την Παλαιογενή και την Νεογενή περίοδο του Καινοζωικού αιώνα.
Τα σωζόμενα είδη θηλαστικών αναγνωρίζονται από την παρουσία ιδρωτοποιών αδένων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που είναι ειδικευμένοι στην παραγωγή γάλακτος για να θρέψουν τα μικρά τους. Στην ταξινόμηση των απολιθωμάτων, ωστόσο, πρέπει να χρησιμοποιούνται άλλα χαρακτηριστικά, δεδομένου ότι πολλά χαρακτηριστικά δεν είναι ορατά στα απολιθώματα.
Πολλά χαρακτηριστικά που είναι κοινά σε όλα τα σωζόμενα θηλαστικά εμφανίστηκαν στα πρώτα μέλη της ομάδας:
Ως επί το πλείστον, αυτά τα χαρακτηριστικά δεν υπήρχαν στους προγόνους των θηλαστικών της τριαδικής περιόδου.
Για τους παλαιοντολόγους οι οποίοι ορίζουν τα θηλαστικά φυλογενετικώς, δεν μπορεί να τεθεί όριο στα χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούνται για την διάκριση της ομάδας. Οποιοδήποτε χαρακτηριστικό μπορεί να είναι σχετικό με την φυλογενετική θέση του απολιθώματος. Οι παλαιοντολόγοι που ορίζουν τα Θηλαστικά στα όρια των χαρακτηριστικών, από την άλλη μεριά, πρέπει να λαμβάνουν υπ' όψιν τους μόνο τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν στον ορισμό. H άρθρωση κάτω γνάθου-λεπιδοειδούς οστού συμπεριλαμβάνεται.
Το 1997 η συστηματική των θηλαστικών αναθεωρήθηκε ριζικά από τους Μάλκολμ Κ. Μακκέννα και Σούζαν Κ. Μπελ πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα την ταξινόμηση των Μακκέννα/Μπελ. Το βιβλίο τους Classification of Mammals above the Species Level (1997),[4] είναι το πιο αναλυτικό έργο μέχρι σήμερα της συστηματικής, των συγγενικών σχέσεων και των εμφανίσεων όλων των ταξινομικών βαθμίδων ζώντων και εξαφανισθέντων θηλαστικών, μέχρι και την βαθμίδα του γένους, μολονότι πρόσφατα δεδομένα μοριακής γενετικής αμφισβητούν μερικές υψηλότερες βαθμίδες. Οι δύο δημιουργοί εργάζονταν ως παλαιοντολόγοι στο Αμερικάνικο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην Νέα Υόρκη. Ο Μακκένα κληρονόμησε το σχέδιο από τον Σίμπσον και, μαζί με τον Μπελ δημιούργησαν ένα εντελώς αναβαθμισμένο ιεραρχικό σύστημα, που περιλαμβάνει ζώντες και εξαφανισμένες ταξινομικές βαθμίδες και αντικατοπτρίζει επαρκέστατα την γενεαλογία των Θηλαστικών.
Η ιεραρχική κατάταξη των Μακκέννα/Μπελ περιλαμβάνει τόσο τα ζώντα θηλαστικά όσο και τα εξαφανισμένα και εισάγει κάποιες λεπτές διακρίσεις όπως οι λεγεώνες και οι υπολεγεώνες (βαθμίδες ανάμεσα στις ομοταξίες και τις τάξεις) που είναι πιθανόν να παραλειφθούν από τους μη επαγγελματίες.
Οι εξαφανισμένες ομάδες παριστάνονται με έναν οβελίσκο (†).
Ομοταξία Θηλαστικά (Mammalia)
Τα τελευταία χρόνια, μοριακές μελέτες που βασίζονται στην ανάλυση του DNA έχουν δείξει νέες σχέσεις μεταξύ των οικογενειών των θηλαστικών. Τα περισσότερα από αυτά τα ευρήματα έχουν επίσης επικυρωθεί από την παρουσία/απουσία ρετροτρανσποζονίων. Τα πιο πρόσφατα συστήματα ταξινόμησης βάσει μοριακών μελετών έχουν προτείνει τέσσερις ομάδες πλακουντοφόρων θηλαστικών. μοριακά ρολόγια δείχνουν ότι αυτοί οι κλάδοι παρεξέκλιναν από τους παλαιούς κοινούς προγόνους τους στην Κρητιδική περίοδο, αλλά δεν έχουν ακόμη βρεθεί απολιθώματα ώστε να επιβεβαιωθεί αυτή η υπόθεση. Αυτά τα μοριακά ευρήματα συμφωνούν με την ζωογεωγραφία των θηλαστικών:
Σύμφωνα με μοριακή ανάλυση αλληλουχίας DNA, η πρώτη ομάδα που απέκλινε ήταν τα Αφροθήρια 110–100 εκατομμύρια χρόνια πριν. Τα Αφροθήρια άρχισαν να εξελίσσονται και να διαφοροποιούνται απομονωμένα στην Αφροαραβική ήπειρο. Τα Ξέναρθρα, απομονωμένα στην Νότια Αμερική, διαχωρίσθηκαν από τα Βορειοευθήρια περίπου πριν από 100-95 εκατομμύρια χρόνια. Σύμφωνα με μία άλλη αποψη, τα Ξέναρθρα έχουν στενή συγγένεια με τα Αφροθήρια, αποτελώντας τα Ατλαντογενή μία ομάδα συγγενική με τα Βορειοευθήρια. Τα Βορειοευθήρια χωρίστηκε στα Λαυρασιαθήρια και τους Ευαρχοντομυωξούς πριν από 95-85 εκατομμύρια χρόνια· και οι δύο αυτές ομάδες εξελίχθηκαν στην Λαυρασία. Μετά από δεκάδες εκατομμύρια χρόνια σχετικής απομόνωσης η Αφροαραβία συγκρούστηκε με την Ευρασία με αποτέλεσμα Αφροθήρια να μετακινηθούν στην Ευρασία και Βορειοευθήρια στην Αφρική. Η δημιουργία του ισθμού του Παναμά συνέδεσε την Νότια με την Βόρεια Αμερική, διευκολύνοντας την ανταλλαγή των ειδών θηλαστικών στην Μεγάλη Ανταλλαγή των ειδών της Αμερικής. Η παραδοσιακή άποψη ότι δεν είχαν φτάσει πλακουντοφόρα θηλαστικά στην Αυστραλασία μέχρι περίπου πριν από 5 εκατομμύρια χρόνια, όταν έφτασαν οι νυχτερίδες και τα ποντίκια, έχει αμφισβητηθεί από πρόσφατα στοιχεία και ίσως χρειάζεται να αξιολογηθεί εκ νέου. Αυτά τα μοριακά αποτελέσματα εξακολουθούν να αμφισβητούνται, επειδή δεν αντικατοπτρίζονται από μορφολογικά στοιχεία και ως εκ τούτου δεν έγιναν δεκτά από πολλούς συστηματικούς. Επιπλέον υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ρετροτρανσποζόνιακού δείκτη πως η παραδοσιακή θεωρία ότι τα Ξέναρθρα είναι η πρώτη διαίρεση των Επιθηρίων ίσως είναι σωστή. Με την θεώρηση της παλαιάς τάξης των Εντομοφάγων ως πολυφυλετική και την ορθή διαίρεσή της (σε Αφρομυγαλοειδή, Ακανθοχοιρόμορφα και Μυγαλόμορφα), η παρακάτω ταξινόμηση των πλακουντοφόρων θηλαστικών περιλαμβάνει 21 τάξεις;
Τα θηλαστικά (επιστημονική ονομασία: Mammalia, γαλλ. mammifère, αγγλ. mammal, γερμ. säugetiere) είναι μία ομοταξία ομοιοθέρμων αμνιωτών. Κάποια από τα χαρακτηριστικά που τα διακρίνουν από τα άλλα αμνιωτά, τα ερπετά και τα πουλιά, είναι η ύπαρξη τριχώματος, τα τρία οστάρια του μέσου αυτιού, οι μαστικοί αδένες στα θηλυκά, και ένα νεοφλοιό (μια περιοχή του εγκεφάλου). Ο εγκέφαλος των θηλαστικών ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος και το κυκλοφορικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της καρδιάς. Θηλαστικά είναι τα μεγαλύτερα ζώα στον πλανήτη, οι μπαλενόπτερες φάλαινες, καθώς και μερικά από τα πιο έξυπνα, όπως οι ελέφαντες, ορισμένα πρωτεύοντα και κάποια κητώδη. Ο βασικός τύπος σώματος είναι τετράποδο χερσαίο ζώο, αλλά μερικά θηλαστικά έχουν προσαρμοστεί να ζουν στη θάλασσα, στον αέρα, στα δέντρα, ή στα δύο πόδια. Η μεγαλύτερη ομάδα των θηλαστικών, τα πλακουντοφόρα, έχουν ένα πλακούντα που τροφοδοτεί το έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Το μέγεθος των θηλαστικών κυμαίνεται από 30-40 χιλιοστόμετρα (νυχτερίδα της Ταϊλάνδης) έως 33 μέτρα (γαλάζια φάλαινα).
Η ονομασία θηλαστικά ετυμολογείται από τo ελληνικό ρήμα θηλάζω κατ' αντιστοιχία της λατινικής λέξης mammalis που προέρχεται από τη λέξη mamma που σημαίνει μαστός και δόθηκε από τον Κάρολο Λινναίο το 1758. Τα θηλυκά θηλαστικά τρέφουν τα νεογνά τους με γάλα, το οποίο παράγουν από τους ειδικούς αδένες, τους μαστικούς αδένες. Γι' αυτό το λόγο ονομάζονται και μαστοφόρα. Σύμφωνα με το Mammal species of the World, το 2006 ήταν γνωστά 5.702 είδη. Αυτά ομαδοποιούνται σε 1.229 γένη, 153 οικογένειες και 29 τάξεις. Το 2008 η IUCN ολοκλήρωσε μία πενταετή, 1.700 επιστημόνων Γενική Εκτίμηση των Θηλαστικών για την Κόκκινη Λίστα της η οποία καταμέτρησε 5.488 αποδεκτά είδη στο τέλος της περιόδου. Σε κάποιες ταξινομήσεις, τα θηλαστικά διαιρούνται σε δύο υφομοταξίες (χωρίς να υπολογίζονται τα απολιθώματα): τα Πρωτοθήρια και τα Θηρία. Τα τελευταία διαιρούνται σε δύο ανθυφομοταξίες: τα Μεταθήρια και τα Ευθήρια.
Εκτός από τα πέντε είδη των μονοτρημάτων (ωοτόκα θηλαστικά), όλα τα σύγχρονα θηλαστικά γεννούν ζωντανά μικρά. Τα περισσότερα θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένων των έξι πιο πλούσιων σε είδη τάξεων, ανήκουν στην ομάδα των πλακουντοφόρων. Οι τρεις μεγαλύτερες τάξεις, με φθίνουσα σειρά, είναι τα Τρωκτικά (ποντίκια, αρουραίοι, ύστριχες, κάστορες, καπιμπάρα και άλλα θηλαστικά που ροκανίζουν) τα Χειρόπτερα (νυχτερίδες) και τα Μυγαλόμορφα (μυγαλές, ασπάλακες, σωληνόδοντες). Οι επόμενες τρεις μεγαλύτερες τάξεις, βάσει της ταξινόμησης που χρησιμοποιείται, είναι τα πρωτεύοντα, τα Σαρκοφάγα (γάτες, σκύλοι, νυφίτσες, αρκούδες, φώκιες και οι συγγενείς τους) και τα Αρτιοδάκτυλα. Ενώ η ταξινόμηση των θηλαστικών σε επίπεδο οικογένειας ήταν σχετικά σταθερή, διαφορετικές πραγματεύσεις σε υψηλότερα επίπεδα—υφομοταξία, ανθυφομοταξία και τάξη—εμφανίζονται σε σύγχρονα μεταξύ τους έντυπα, ειδικά για τα μαρσιποφόρα. Οι πιο πρόσφατες αλλαγές αντικατοπτρίζουν τα αποτελέσματα της κλαδιστικής αναλύσεως και της μοριακής γενετικής. Αποτελέσματα της μοριακής γενετικής, για παράδειγμα, έχουν οδηγήσει στην αποδοχή νέων ομάδων όπως τα Αφροθήρια και την εγκατάλειψη παραδοσιακών ομάδων όπως τα Εντομοφάγα.
Οι πρώιμοι συναψιδωτοί πρόγονοι των θηλαστικών ήταν σφηνακοδόντιοι πελυκόσαυροι, μία ομάδα που περιελάμβανε επίσης τον Διμετρόδοντα. Στο τέλος της Λιθανθρακοφόρου περιόδου, αυτή η ομάδα απέκλινε από την γραμμή των σαυρόψιδων που οδήγησε στα σημερινά ερπετά και πτηνά. Πριν από ποικίλες ομάδες μη θηλαστικών συναψιδωτών (μερικές φορές αναφέρονται ως θηλαστικόμορφα ερπετά), τα θηλαστικά εμφανίστηκαν την πρώιμη Μεσοζωική εποχή. Οι σύγχρονες τάξεις των θηλαστικών εμφανίστηκαν την Παλαιογενή και την Νεογενή περίοδο του Καινοζωικού αιώνα.
Имезүчеләр (лат. Mammalia) — эволюцион яктан умырткалыларның иң югары төзелешле сыйныфы. Бу — югары нерв системасының, аеруча зур ярымшарлар кабыгы алгы ми бүлегендә көчле үсеш алуында, тереләй тудыруда һәм балаларын сөт белән туендыруда, газлар алмашы өчен иң зур өслеккә ия альвеолалы үпкәләр барлыкка килү, җылы канлы булуларында чагыла. Болар барысы да имезүчеләргә төрле яшәү тирәлекләрен үзләштерергә мөмкинлек бирә.
Имезүчеләрнең тышкы билгеләре аларны башка класс вәкилләреннән аерып тора. Мондый билгеләрнең иң мөһиме — йон капламы. Ул аз санлы вәкилләрендә генә (кит, морж һәм башка су хайваннарында, коры җирдә яшәүчеләрдән бегемотта гына) булмый. Имезүчеләрнең тиресендә күп төрле бизләр: май, тир, яшь, ис, сөт бизләре бар. Имезүчеләрнең теш төзелеше дә аларны башкалардан аерып тора. Беренчедән, аларның кискеч, казык һәм урт тешләре була, ә икенчедән, алар казналыктагы ояларда — альвеолаларда утыралар. Имезүче җәнлекләр төрле азык белән тукланалар. Теш системасының төзелеше һәм тешләрнең теге яки бу типларының үсеше туклану характерына бәйле. Мәсәлән, ерткыч имезүчеләрнең (бүре, юлбарыс, сусар һ. б.) казык тешләре яхшы үскән, кимерүчеләрнең (тиен, байбак, тычкан һ. б.) — кискеч тешләре, үлән белән тукланучыларның (кәҗә, антилопа, болан һ. б.) урт тешләре нык үсеш алган.[5]
Төрле исәпләүләр буенча дөньяда биш меңнән алып 5416 га кадәр имезүче төре бар дип санала. Имезүчеләрнең төрле ландшафтларга таралган төрләре табигатьтә мөһим роль уйный. Имезүчеләрне териология фәне өйрәнә.
Имезүчеләр ике ассыйныфка бүленә: Беренчел җәнлекләр (Клоакалылар, яки Берьюллылар һәм Чын җәнлекләр (Сумкалылар һәм Плаценталылар).
Имезүчеләр (лат. Mammalia) — эволюцион яктан умырткалыларның иң югары төзелешле сыйныфы. Бу — югары нерв системасының, аеруча зур ярымшарлар кабыгы алгы ми бүлегендә көчле үсеш алуында, тереләй тудыруда һәм балаларын сөт белән туендыруда, газлар алмашы өчен иң зур өслеккә ия альвеолалы үпкәләр барлыкка килү, җылы канлы булуларында чагыла. Болар барысы да имезүчеләргә төрле яшәү тирәлекләрен үзләштерергә мөмкинлек бирә.
Имезүчеләрнең тышкы билгеләре аларны башка класс вәкилләреннән аерып тора. Мондый билгеләрнең иң мөһиме — йон капламы. Ул аз санлы вәкилләрендә генә (кит, морж һәм башка су хайваннарында, коры җирдә яшәүчеләрдән бегемотта гына) булмый. Имезүчеләрнең тиресендә күп төрле бизләр: май, тир, яшь, ис, сөт бизләре бар. Имезүчеләрнең теш төзелеше дә аларны башкалардан аерып тора. Беренчедән, аларның кискеч, казык һәм урт тешләре була, ә икенчедән, алар казналыктагы ояларда — альвеолаларда утыралар. Имезүче җәнлекләр төрле азык белән тукланалар. Теш системасының төзелеше һәм тешләрнең теге яки бу типларының үсеше туклану характерына бәйле. Мәсәлән, ерткыч имезүчеләрнең (бүре, юлбарыс, сусар һ. б.) казык тешләре яхшы үскән, кимерүчеләрнең (тиен, байбак, тычкан һ. б.) — кискеч тешләре, үлән белән тукланучыларның (кәҗә, антилопа, болан һ. б.) урт тешләре нык үсеш алган.
Төрле исәпләүләр буенча дөньяда биш меңнән алып 5416 га кадәр имезүче төре бар дип санала. Имезүчеләрнең төрле ландшафтларга таралган төрләре табигатьтә мөһим роль уйный. Имезүчеләрне териология фәне өйрәнә.
Имезүчеләр ике ассыйныфка бүленә: Беренчел җәнлекләр (Клоакалылар, яки Берьюллылар һәм Чын җәнлекләр (Сумкалылар һәм Плаценталылар).
Нимӧтчиссез (лат. Mammalia) – пода класс. Нимӧтчиссез классӧ пырӧны 5676 вид, 1,229 увтыр, 153 котыр да 29 чукӧр. Лысиныс нимӧтчиссезлӧн овлö кузянас 30—40 мм (Craseonycteris thonglongyai), а овлӧ и 33 м (Balaenoptera musculus).
Нимӧтчиссез (лат. Mammalia) – пода класс. Нимӧтчиссез классӧ пырӧны 5676 вид, 1,229 увтыр, 153 котыр да 29 чукӧр. Лысиныс нимӧтчиссезлӧн овлö кузянас 30—40 мм (Craseonycteris thonglongyai), а овлӧ и 33 м (Balaenoptera musculus).
Пӧйшуръёс (лат. Mammalia) –
Сĕтпе ӳсекенсем – çурăм шăммиллĕ чĕрчунсен класĕ. Вĕсем ытти çурăм шăммиллисенчен чĕрĕ çăвăр çавăрланипе тата çурасене сĕтпе ӳстернипе уйрăлса тăраççĕ.
Сĕтпе ӳсекенсен сывлав системи тип пырпа ӳпкерен тăрать. Ӳпкере тип пыр çулĕсем туратланса каяççĕ, пĕчĕкленсе пырса сывлăш хăмпине (альвеола) куçаççĕ. Ăна вĕтĕ юн тымаррисем карса илнĕ. Сĕтпе ӳсекенсем ытти чĕр чунсенчен чĕре карри пуррипе уйрăлса тăраççĕ. Вăл сывлав системин тĕп пайĕ шутланать.
Пӳре юн тасатакан орган. Вăл кӳлепипе нимĕç пăрçине аса илтерет, пилĕк тĕлĕнче, çурăм шăммин ик аяккипе вырнаçнă. Пӳре юн тасатса тасамарлăха шăка куçарать. Çак шĕвек шăк çулĕсемпе шăк хăмпинче пуçтарăнать. Çын организмĕнчен шăк каналĕсем пулăшнипе тухать.
Сĕтпе ӳсекенсене классификацилессине тем тĕрлĕ те туса пăхнă. Аяларах эпир вĕсенчен пĕрне илсе кăтартатпăр. Малтанхи чĕрчунсен класс айĕ:
Тискер чĕрчунсен класс айĕ:
Сĕтпе ӳсекенсем тирас тапхăрĕнче цинодотсенчен пулса кайнă.
Сĕтпе ӳсекенсем тĕнчен пур кĕтесĕсенче те тĕл пулаççĕ. Клоач йышшисене Австралипе Çĕнĕ Гвинейăра курма пулать, хутаçлисене – Австралире кăна.
Сĕтпе ӳсекенсем – çурăм шăммиллĕ чĕрчунсен класĕ. Вĕсем ытти çурăм шăммиллисенчен чĕрĕ çăвăр çавăрланипе тата çурасене сĕтпе ӳстернипе уйрăлса тăраççĕ.
Ссавцї (Mammalia) суть клас хырбетных і в сучасній добі заселяють скоро цілый світ. Їх головным споёвачім ознаком є выжыва молодят продуктом зміненых жляз у скорї, т.є. плеканя молодят, мають серсть окрім сорт кітовців, шупинавцїв і сірен (але і у них є холем у молодят) і тото, же суть теплокровны.
Ссавцї (Mammalia) суть клас хырбетных і в сучасній добі заселяють скоро цілый світ. Їх головным споёвачім ознаком є выжыва молодят продуктом зміненых жляз у скорї, т.є. плеканя молодят, мають серсть окрім сорт кітовців, шупинавцїв і сірен (але і у них є холем у молодят) і тото, же суть теплокровны.
Сысуны́ (па-лацінску: Mammalia) — кляса хрыбетных жывёлаў, асноўнай адрознай асаблівасьцю якіх зьяўляюцца жывароднасьць (за выняткам інфраклясы кляачных) і ўскормліваньне дзіцянятаў малаком. Супрацьпастаўленымі сысунам клясамі сярод хрыбетных зьяўляюцца птушкі, рыбы, паўзуны і земнаводныя. Сысуны характарызуюцца валоданьнем эндатэрміі, валасоў, наяўнасьцю трох сярэдніх костак вуха, і малочных залозаў. Большасьць сысуноў валодаюць таксама потавымі залозамі й спэцыялізаваным зуб’ем. Самая вялікая група сысуноў, пляцэнтарных, мае пляцэнту, празь якую сілкуе нашчадзтва падчас цяжарнасьці. Мозг сысуноў, з характэрнай наяўнасьцю новай кары, рэгулюецца эндатэрмічнай і крывяноснай сыстэмамі, а наяўнасьць чатырохкамэрнага сэрца спрыяе вельмі высокай хуткасьці абмену рэчываў. Сысуны маюць розныя памеры, гэтак жывёла віду Suncus etruscus зь сямейства землярыйкавых у даўжыню складае толькі 35 мм, у той час як блакітны кіт можа дасягаць 33 мэтраў у даўжыню.
Клясыфікацыя сысуноў адносна стабільна на ўзроўні клясы, аднак на ўзроўні сямейства зьмянялася дамолі часта. Многія апошнія зьмены адлюстроўваюць вынікі клядыстычнага аналізу й малекулярнай генэтыкі. Вынікі малекулярнай генэтыкі, напрыклад, прывялі да прыняцьця новых групаў, як то Afrotheria, і да адмовы ад традыцыйных групаў, як то насякомаедныя. Паводле адных клясыфікацыяў сысуны й зьвяры (па-лацінску: Theria) разглядаюцца як тоесныя, а паводле іншых зьвяры — асобная падкляса ў клясе сысуны (у які, аднак, уваходзіць пераважная большасьць сучасных відаў), які супрацьпастаўляецца падклясе першазьвяры (па-лацінску: Prototheria).
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Сысуны́ (па-лацінску: Mammalia) — кляса хрыбетных жывёлаў, асноўнай адрознай асаблівасьцю якіх зьяўляюцца жывароднасьць (за выняткам інфраклясы кляачных) і ўскормліваньне дзіцянятаў малаком. Супрацьпастаўленымі сысунам клясамі сярод хрыбетных зьяўляюцца птушкі, рыбы, паўзуны і земнаводныя. Сысуны характарызуюцца валоданьнем эндатэрміі, валасоў, наяўнасьцю трох сярэдніх костак вуха, і малочных залозаў. Большасьць сысуноў валодаюць таксама потавымі залозамі й спэцыялізаваным зуб’ем. Самая вялікая група сысуноў, пляцэнтарных, мае пляцэнту, празь якую сілкуе нашчадзтва падчас цяжарнасьці. Мозг сысуноў, з характэрнай наяўнасьцю новай кары, рэгулюецца эндатэрмічнай і крывяноснай сыстэмамі, а наяўнасьць чатырохкамэрнага сэрца спрыяе вельмі высокай хуткасьці абмену рэчываў. Сысуны маюць розныя памеры, гэтак жывёла віду Suncus etruscus зь сямейства землярыйкавых у даўжыню складае толькі 35 мм, у той час як блакітны кіт можа дасягаць 33 мэтраў у даўжыню.
Клясыфікацыя сысуноў адносна стабільна на ўзроўні клясы, аднак на ўзроўні сямейства зьмянялася дамолі часта. Многія апошнія зьмены адлюстроўваюць вынікі клядыстычнага аналізу й малекулярнай генэтыкі. Вынікі малекулярнай генэтыкі, напрыклад, прывялі да прыняцьця новых групаў, як то Afrotheria, і да адмовы ад традыцыйных групаў, як то насякомаедныя. Паводле адных клясыфікацыяў сысуны й зьвяры (па-лацінску: Theria) разглядаюцца як тоесныя, а паводле іншых зьвяры — асобная падкляса ў клясе сысуны (у які, аднак, уваходзіць пераважная большасьць сучасных відаў), які супрацьпастаўляецца падклясе першазьвяры (па-лацінску: Prototheria).
Хөхтөн нь сээр нуруутан амьтдын хүрээ бөгөөд эмэгчин нь хөх, сүүний булчирхайтай, мөн эр, эм хоёул үс, хөлсний булчирхай, дунд чихний яс зэрэгтэй болно. Хөхтөн нь ямар хэлбэрээр төрөхөөс шалтгаалан 3 гол ангид хуваагдана. Эдгээр нь: Өндөглөгч, уутат, эхсийн болно. Хөхтөн амьтан нь халуун цустай бөгөөд зүрх нь 4 тасалгаатай.
Өдгөө 1200 төрлийн, 153 овог, 29 багийн 5400 зүйл хөхтөн амьтад байна. Ихэнх нь дараах 6 том багт хамрагдана.
Цицачите (латински: Mammalia) се животни кои ги хранат своите млади со млеко. Повеќето цицачи се прекриени со влакна или крзно и повеќето имаат специјализирани заби кои им помагаат при сечењето или џвакањето на храната. Во споредба со другите ‘рбетници, цицачите имаат високоразвиен нервен систем и покажуваат интелигенција. Во цицачи спаѓаат некои од најпознатите членови на животинското царство, како мачки, кучиња, слонови и китови, а исто така и луѓето, кои се најинтелигентните животни на планетата Земја.
Со исклучок на три многу необични цицачи наречени монотреми, сите останати цицачи раѓаат живо младенче (вивипарни цицачи). Некои млади цицачи се целосно беспомошни по раѓањето, додека другите се релативно добро развиени. И покрај разликите, сите млади цицачи зависат од нивните мајки за храна и остануваат со нив додека не се оспособат за самоодбрана. Оваа блиска врска меѓу мајката и потомството дава силни фамилијарни врски и им овозможува на младите цицачи да учат имитирајќи го однесувањето на нивните родители.
Цицачите еволуирале од група на влечуги наречени терапсиди (Therapsida). Најраните вистински цицачи кои се појавиле пред 200 милиони години биле само 5 см во должина и најверојатно го поминувале поголемиот дел од својот живот на дрвјата. Овие ситни цицачи имале четири речиси еднакви нозе и остри вилици. Од тоа време, цицачите еволуирале во извонредно многу телесни облици и големини. Од околу 4.600 видови на живи цицачи, повеќето живеат на копно и голем број од нив сѐ уште се движат на сите четири нозе. Но, во модерните цицачи се вбројуваат и животни кои скокаат на две нозе, други кои живеат секогаш во вода, и трети кои можат да летаат. Овие пливачки и летачки видови ги вклучуваат најголемиот светски цицач - Синиот кит, како и најмалиот - Китиевиот лилјак. Овој ситен лилјак, откриен во 1973 во шумите на Тајланд, има големина на бумбар и тежи околу 2 гр.
Животниот век на цицачите варира исто како и нивната големина. Повеќето мали цицачи живеат помалку од година, исцрпувајќи се во текот на животот со постојана активност. За споредба, коњите можат да живеат околу 20 години, шимпанзата преку 50, а слоновите можат да доживеат и 60 години. Луѓето имаат најдолг животен век од сите цицачи, со малку индивидуи кои живеат и преку 110 години.
Цицачите се адаптирале на некои од најекстремните живеалишта на Земјата. Тие се топлокрвни или ендотермни, што значи дека ја одржуваат својата телесна температура во тесен опсег, без разлика на промените во животната средина. Белите мечки преживуваат на арктичкиот мраз, додека поларните лисици можат да спијат на снег при температури ниски до –68° C. Камилите и кенгурските стаорци живеат во пустините и можат да поднесуваат топли температури на кои многу животни од постудените живеалишта не би преживеали.
Цицачите можат да го толерираат и реткиот воздух од највисоките планини, како и разорните притисоци на океанските длабочини. Јаките, на пример, собираат храна на планинските падини при надморска височина од 6.100 м, додека китовите-кашалоти можат да нуркаат до длабочини од најмалку 2100 м, задржувајќи го здивот и преку еден час. Во цицачи спаѓаат исто така и некои од светските најголеми животински мигранти. За време на годишната миграција од арктичките води до брегот на Мексико и назад, сивиот кит може да пропатува 20.000 км.
Телото на цицачите е покриено со цврста, еластична и дебела кожа. Во неа се наоѓаат три вида жлезди и тоа: потни, лојни и млечни жлезди. Телото на цицачите е покриено со влакна - рожни творби. Влакнестата покривка претставува совршен топлински изолатор - против губење на топлината. Тоа се хомеотермни (топлокрвни животни). Покрај влакната, рожни творби сé и ноктите, канџите и копитата. Копитата ги има на врвовите на прстите кај коњот, магарето, зебрата и други животни.
Во биолошката класификација, цицачите ја образуваат една од шесте главни класи на ‘рбетни животни. Цицачите, пак, се поделени на три различни групи, или поткласи, основани на различните карактеристики.
Јајценесните цицачи (Monotremata) ја сочинуваат најмалата поткласа на цицачи со само три видови најдени во Австралија, Тасманија и Нова Гвинеја. Еден од овие е клунарот, а останатите два се клунестите ежови (ехидните). Репродуктивниот и екскреторниот систем на монотремите делат ист телесен отвор (урогенитален отвор), но посвојствена карактеристика (која ги одделува од другите цицачи) за овие животни е тоа што несат јајца. Женката клунар обично несе две или три јајца и ги инкубира во дупка која се наоѓа близу до вода. Клунестите ежови обично несат едно јајце кое мајката го инкубира во торбичка која ја формираат два слоја на кожа на нејзиниот абдомен. Кога младото излегува од јајцето, тоа се храни со млеко, цицајќи го од специјална млечна дамка на долната страна на мајката.
Втората поткласа на цицачи ги вклучува торбарите (Marsupialia). Овие цицачи раѓаат живо младенче, но тоа се раѓа додека е сѐ уште во многу неразвиен стадиум. Тие го довршуваат својот развој во специјална торбичка на мајкиниот абдомен, хранејќи се со млеко кое го добиваат од нејзините брадавици. Кај некои торбари, торбичката е мала, а малечкото подоцна излегува од неа. Кај други таа е голема торба и малечкото е целосно собрано во неа.
Постојат околу 250 видови на торбари кои можат да се најдат на различни живеалишта. Околу две третини од нив живеат во Австралија, Тасманија или Нова Гвинеја, каде еволуирале во најразлични форми, вклучувајќи растенојади како кенгурите, коалите и вомбатите, како и животни од типот на бандикутите и куолите, кои имаат остри заби и се хранат со инсекти и други без‘рбетници. Остатокот од торбарите живее во Америка. Претставени се со околу 70 различни видови на опосуми.
Третата поткласа на цицачи, наречени плацентали, вклучува околу 4.300 видови, правејќи ја најголема од сите три мамалиски групи. За разлика од младите торбари, младите плацентални цицачи поминуваат долг период на развој во телото на мајката пред породувањето. Затоплени и заштитени во мајкината матка, неродените млади се исхрануваат од страна на еден сунѓерест орган наречен плацента, кој впива хранливи материи од крвта на мајката и ги пренесува до животното во развој. Подоцна младиот плацентален цицач се раѓа и обично е целосно оформен, иако може да нема крзно или функционални очи или пак заби.
Биолозите ги класифицираат плаценталните цицачи во околу 19 групи наречени редови. Најголемата група, со околу 1.500 видови, ги содржи глодачите како стаорците, глувците, вервериците и морските прасиња. Друга главна група на цицачи, со околу 1000 видови, ги содржи лилјаците. Инсектојадните лилјаци начелно се мали животни, но некои овошјејадни видови имаат распон на крилјата од преку 1,5 м.
Повеќе големи предаторски копнени цицачи припаѓаат на групата на ѕверови (Carnivora), која содржи околу 240 видови. Некои од овие животни, како лавовите и волците, ретко јадат нешто друго освен месо, но други, особено мечките, имаат поразновидна исхрана. Разновидната исхрана е честа и во друга група на цицачи - приматите. Во примати спаѓаат животни како лемури, мајмуни и луѓето, а повеќето од 230 видови живеат на дрвја.
Светските големи растенојадни цицачи се поделени на две главни групи. Една група, наречена група на парнокопитни, се состои од животни како свиња, елен, говедата и антилопа кои имаат копита со ист број на прсти. Другата, многу помала група се непарнокопитните, каде спаѓаат коњите, тапирите и носорозите, кои имаат непарен број на прсти.
Некои цицачи се адаптирале на живот во вода. Фоките, во кои спаѓаат морските лавови и моржевите, можат да спијат и да се хранат на отворениот океан, но мораат да се вратат на копно за да се размножуваат. Манатиите и дугонгите се големи, растенојадни цицачи кои целиот свој живот го поминуваат во водата. Китовите, вклучувајќи ги големиот син кит и делфините, се добро приспособени како брзи океански предатори. Сепак, како и другите цицачи, водните ќе се удават ако не ја достигнат површината за да дишат воздух од атмосферата.
Во усната празнина се наоѓаат забите кои се сместени на вилиците, во посебни отвори - алвеоли. Формата и бројот на забите кај цицачите зависи од начинот на исхраната. Главно разликуваме три вида заби: секачи (предни) кои служат за сечење на храната - најразвиени секачи имаат гризачите: зајакот, верверичката, дабарот и други. Кучешките заби служат за раскинување на пленот, а најразвиени заби имаат ѕверовите: мачката, лавот, тигарот, рисот и др. Предкатници и катници - служат за ситнење на храната. Во устата цицачите имаат три пара плунковидни жлезди кои излачуваат плунка со која се натопува храната. Други органи за варење се: грло, хранопроводник, желудник, дванаестопалачно црево, тенко и дебело црево и анален отвор. Жлезди што го помагаат варењето на храната се црниот дроб и панкреасот.
Желудникот на преживарите (овцата, козата, говедото,антилопата) е поделен на четири дела: со нежваканата храна прво се полни најголемиот дел од желудникот - бураг, а при преживувањето преку капурата, дел по дел од храната се враќа во устата каде се жвака. Потоа храната се враќа во третиот дел од желудникот - листенецот и на крајот оди во четвртиот дел - сириштето. Во сириштето храната се натопува со желудечниот сок во кој има ензими, со чија помош се врши хемиско разложување на органските материи од храната. Од желудникот храната преминува во цревата. Понатамошното варење на храната во цревата се врши исто како и кај другите цицачи.
MammaliaЦицачите (латински: Mammalia) се животни кои ги хранат своите млади со млеко. Повеќето цицачи се прекриени со влакна или крзно и повеќето имаат специјализирани заби кои им помагаат при сечењето или џвакањето на храната. Во споредба со другите ‘рбетници, цицачите имаат високоразвиен нервен систем и покажуваат интелигенција. Во цицачи спаѓаат некои од најпознатите членови на животинското царство, како мачки, кучиња, слонови и китови, а исто така и луѓето, кои се најинтелигентните животни на планетата Земја.
Со исклучок на три многу необични цицачи наречени монотреми, сите останати цицачи раѓаат живо младенче (вивипарни цицачи). Некои млади цицачи се целосно беспомошни по раѓањето, додека другите се релативно добро развиени. И покрај разликите, сите млади цицачи зависат од нивните мајки за храна и остануваат со нив додека не се оспособат за самоодбрана. Оваа блиска врска меѓу мајката и потомството дава силни фамилијарни врски и им овозможува на младите цицачи да учат имитирајќи го однесувањето на нивните родители.
Цицачите еволуирале од група на влечуги наречени терапсиди (Therapsida). Најраните вистински цицачи кои се појавиле пред 200 милиони години биле само 5 см во должина и најверојатно го поминувале поголемиот дел од својот живот на дрвјата. Овие ситни цицачи имале четири речиси еднакви нозе и остри вилици. Од тоа време, цицачите еволуирале во извонредно многу телесни облици и големини. Од околу 4.600 видови на живи цицачи, повеќето живеат на копно и голем број од нив сѐ уште се движат на сите четири нозе. Но, во модерните цицачи се вбројуваат и животни кои скокаат на две нозе, други кои живеат секогаш во вода, и трети кои можат да летаат. Овие пливачки и летачки видови ги вклучуваат најголемиот светски цицач - Синиот кит, како и најмалиот - Китиевиот лилјак. Овој ситен лилјак, откриен во 1973 во шумите на Тајланд, има големина на бумбар и тежи околу 2 гр.
Животниот век на цицачите варира исто како и нивната големина. Повеќето мали цицачи живеат помалку од година, исцрпувајќи се во текот на животот со постојана активност. За споредба, коњите можат да живеат околу 20 години, шимпанзата преку 50, а слоновите можат да доживеат и 60 години. Луѓето имаат најдолг животен век од сите цицачи, со малку индивидуи кои живеат и преку 110 години.
Цицачите се адаптирале на некои од најекстремните живеалишта на Земјата. Тие се топлокрвни или ендотермни, што значи дека ја одржуваат својата телесна температура во тесен опсег, без разлика на промените во животната средина. Белите мечки преживуваат на арктичкиот мраз, додека поларните лисици можат да спијат на снег при температури ниски до –68° C. Камилите и кенгурските стаорци живеат во пустините и можат да поднесуваат топли температури на кои многу животни од постудените живеалишта не би преживеали.
Цицачите можат да го толерираат и реткиот воздух од највисоките планини, како и разорните притисоци на океанските длабочини. Јаките, на пример, собираат храна на планинските падини при надморска височина од 6.100 м, додека китовите-кашалоти можат да нуркаат до длабочини од најмалку 2100 м, задржувајќи го здивот и преку еден час. Во цицачи спаѓаат исто така и некои од светските најголеми животински мигранти. За време на годишната миграција од арктичките води до брегот на Мексико и назад, сивиот кит може да пропатува 20.000 км.
Телото на цицачите е покриено со цврста, еластична и дебела кожа. Во неа се наоѓаат три вида жлезди и тоа: потни, лојни и млечни жлезди. Телото на цицачите е покриено со влакна - рожни творби. Влакнестата покривка претставува совршен топлински изолатор - против губење на топлината. Тоа се хомеотермни (топлокрвни животни). Покрај влакната, рожни творби сé и ноктите, канџите и копитата. Копитата ги има на врвовите на прстите кај коњот, магарето, зебрата и други животни.
Шэры́пӀхэр (лат-бз. Mammalia) — джабэрыӀэ псэушъхьэ классым ящыщхэ, гулъытэгъу адрей псэушъхьэхэм зэрамыхьчхэр зэрылъхуэмрэ (прототериэхэм лат-бз. Prototheria щымыхъукӀэ) я быныр шэкӀэ зарыпӀымрэ. Дунейпсом къызэралъытэмкӀэ шэрыпӀ лӀэужьыгъу тетыр 5000 къыщыкӀэдзауэ 5400 нэсу ходиз.
Классификациэ гуэрэхэм шэрыпӀхэмрэ териэхэмрэ (лат-бз. Theria) зыуэ къалъытэ, адрейхэм териэхэр хуиту къыхагъэкӀхэ шэрыпӀ классым, прототериэхэм пагъэувху.
Зэрылъхуэмрэ шэкӀэ я быныр зэрапӀымрэ щымыхъукӀэ шэрыпӀхэм иджыри гулъытыгъуэ бжыгъэ яхэлъхэ. А гулъытыгъуэхэм ящыщ пэмыкӀ джабэрыӀэ гуп гуэрэхэми яхэлъ, гулъытыгъуэ гуэрэхэр згуэрэм хэмылъынкӀи хъун, ауэ зэрыз гулъытыгъуэхэр зыми емыхьчу щытхэ, абыхэм ящыщхэр:
Шэрыпхэм я джабэр тхууэ зэхокӀыр — пщэ лъэныкъуэ, бгъэ лъэныкъуэ, бгы, тхыцӀэ, кӀапэ джоуэ. Джейхэм къуэдейхэм тхыцӀэ лъэныкъуэ яӀэкъым. Пщэ лъэныкъуэр нэхъыбэм джабэкъумщиблу зэфӀэт. Бгъэм 10-24 хуэдиз, бгым 2 щыкӀэдзауэ 9 нэсыфыну, тхыцӀэм 1-9 нэс. КӀапэ къуэдем ину я бжыгъэр зэщхьэщыкӀыу здэщытыр - 4 щыкӀэдзауэ (нумин гуэрэхэмрэ цӀыхухэмрэ) 46 нэгъунэ.
Дзажьэ къумщхьэжъхэр бгъэ лъэныкъуэм и къумшъхьэ къуэдейхэм яфӀэтхэ, гупэмкӀэ бгъэ къумшъхьэмкӀэ зэрыубыдауэ щытхэ.
ШэрыпӀхэм я Ӏэпкъхэр зекӀуэным, ерсыным, лъэтэным, убыдыным шъхьэкӀэ къагъэсэбэпыр. Дамэкъумшъхьэр кӀэщӀу щыт. Ӏэр - Ӏэпшъэ, Ӏэгу, Ӏэхъуамбэхэр джоуэ зэфӀэт. Ӏэпшъэр къумщъхьиблу зэфӀэт, тӀууэ зэкӀэлъыкӀуэху. Ӏэгум и къумшъхьэхэм я бжыгъэр Ӏэхъуамбэхэм я бжыгъэм тохуэ, тхум фӀэкӀкъым. Ӏэхъуамбэшхуэр къумшъхьитӀу щыт, адрейхэр щыуэ зэфӀэтхэ. Джейхэм я къумшъхьэбжыгъэр нэхъыбу щыт.
Лъэпкъ лъэныкъуэм шэрыпӀхэм я нэхъыбэм шхужъ къумшъхьэр нэхъ кӀэкӀыу щыт лъэм нэхърэ.
ШэрыпӀхэм я жышэн зэфӀэтыкӀэр къурмэкъейрэ тхьэмбылхэмрэ джоуэ зэхэтхэ. Тхьэмбылхэр адрейхэм яхэм зэремыхьчу щытыр я бронхэхэр ину зэкӀэкӀауэ зэрщытхэр, нэхъ пакӀэдыду щытхэр абыхэм бронхилхэра. Абыхэм я кӀапэхэм пӀакӀэ чэмбырхэр хэт - алвеолэхэр, капилархэр бжыгъу ятету. Диафрагмэр нэхъ къыхэщ гулъытэгъу щыт шэрыпӀхэм я Ӏэплъэпкъым, жышэным пӀэшхуэ иӀыгъу.
ШэрыпӀхэм я гур шъхьиплӀу щыт. Сэмэгурабгъурэ ижьырабгъу ныбалъитӀ иӀу, абыхэм пэмыкӀыу сэмырабгъу, ижьырабгъу гупэщылъитӀ. Гушъхьэхэр, лъырыжэхэр гум и валвиэхэмкӀэ зэпхауэ щытхэ. Гум кӀыфэм хелъхьэр оксигенрэ хуэныкъуэ псымхэмрэ, зэрӀыгъыным пылъу. Артериэхэм я гъунэхэр быду щыт, жьейхэм кӀуцӀ валвиэхэр яӀэ. ШэрыпӀхэм зы сэмэгу гъэч аортэм еуэ яӀэ.
ШэрыпӀхэм я шхалъэ зэфӀэтыкӀэр шхалъэ кӀэтӀи тракту щыт - щӀэпс, жэм щыкӀидзу анусым нэсыр. Шхалъэ зэфӀэтыкӀэм хэтхэр: жэ, Ӏупс гландхэр, къурмакъеир, шхалъэр, кӀэтӀир анусыр джоуэ.
ШэрыпӀхэм я нэхъыбэм дзэ яӀут (джей гуэрэхэм, щындырхъуэхэм, хъумпӀэцӀэджышхэм щымыхъукӀэ). Дзэхэр жэгъукъумщхьэм, угъуэнауэ хэтхэ. Дзэхэр плъыуэ зэщхьэщокӀхэ: пэрытхэр, джанхэр, лъыжьхэр, лъэбжьэгъухэр джоуэ.
Ӏусыр жэм ихьа нэуж, дзэкӀэ "мэхьэдж". Яужым Ӏупс хохуэ, Ӏупс гландхэм къахэкӀым. Абым нэхъ кӀэх ешъыр и егъэнтӀрэхынымрэ, тэмакъым ехынымрэ. Ӏупс гландхэр фӀыуэ зэфӀэту щытыр былымхэм. Къапштэмэ жэмым зы жэшмахуэм Ӏупсу литрэ 60 хуэдиз къыхегъэкӀыр. Псэушъхьэ куэдхэм я Ӏупсыр антисептик шъхьэпэгъу щыт.
Тэмакъым пхырыкӀа яуж Ӏусыр шхалъэм йохьэ.
ШэрыпӀхэм я нэхъыбэм шхалъэр зышъхьу щыт. Ауэ былымхэм: жэмхэм, бжэнхэм, мэлхэм я шхалъэр шъхьэбжыгъу щыт.
Япэрей джабэрыӀэ шӀым щыпсо хъуахэр амниотхэрат. тхьэмбыл яӀу, лъапэ якӀэту. Амниотхэм я джэдыкӀэхэм кӀуэцӀ мембранэхэр яӀэ, якӀуэцӀым илъ шырым жьы ирагъэшэфу псыми къыхэнэху. ЗэрыхъуамкӀэ амниотхэм я джэдыкӀэхэр шӀыми къагъэнэфыну щытт, амфибиэхэм яхэр псым хэмылъу мыхъу.
Япэрей амниотхэр къыщежьа хъуныр Карбониферум зэманыгъуэм (лат-бз. Aevum Carboniferum). ШӀы зтехьэхэтэр нэкӀыу щытакъым, абыхэм нэхъ пасу псым къыхэкӀауэ пэмыкӀ псэушъхьэхэр щыпсот, хьэпӀацӀэхэмрэ пэмыкӀ джабэншэхэмрэ, къэкӀыгъэхэмрэ лъэхъцхэмрэ джоуэ. Илъэс милыуан зытӀущкӀэ гулъытыгъуэшхуитӀ къохъур амниотхэм ядежь, зэшъхьэщокӀхэ: синапсидхэр джоуэ, шэрыпӀхэр зыхэтхэр; сауропсидхэр джоуэ - щындырхъуэхэр, блэхэр, динозавырхэр, бзухэр.
|--Eothyridi |---------------------------------------------------Caseasauri--| | |--Caseidae | |------------------------------------------------Varanopseidae |--Eupelycosauria--| | |---------------------------------------------Ophiacodontidae |--| | |------------------------------------------Edaphosauridae |--| | |-----------------------Haptodus |--Sphenacodontia--| | |--------------------Palaeohatteria |--| | |-----------------Pantelosaurus |--| | |--------------Cutleria |--| |-----Sphenacodontoidea | / / Therapsida Sphenacodontidae | ----------------------------------------------------- / | | | Biarmosuchia Eotitanosuchia Dinocephalia Anomodontia Theriodontia | ------------------------------------------ / | Cynodontia Therocephalia Gorgonopsia | | |--- Diviniidae | |--- Procynosuchidae | |--- Galesauridae | |--- Thrinaxodontidae | |--- Cynognathidae | |--- gonfodontes | |--- Chiniquodontidae | |--- Probainognathidae | |--- Tritheledontidae (Ictidosauria) | |--- Mammalia
ШэрыпӀ псэушъхьэхэм класификациэ бжыгъэ яӀэ. Мыбдежым итхар абыхэм ящыщ зы къуэдейра. Абым, шэрыпӀхэм я классыр классхэкӀитӀу гуэша, инфраклассу хы, гуп бжыгъу.
КлассхэкӀ прототериэхэр:
КлассхэкӀ териэхэр:
Шэры́пӀхэр (лат-бз. Mammalia) — джабэрыӀэ псэушъхьэ классым ящыщхэ, гулъытэгъу адрей псэушъхьэхэм зэрамыхьчхэр зэрылъхуэмрэ (прототериэхэм лат-бз. Prototheria щымыхъукӀэ) я быныр шэкӀэ зарыпӀымрэ. Дунейпсом къызэралъытэмкӀэ шэрыпӀ лӀэужьыгъу тетыр 5000 къыщыкӀэдзауэ 5400 нэсу ходиз.
Классификациэ гуэрэхэм шэрыпӀхэмрэ териэхэмрэ (лат-бз. Theria) зыуэ къалъытэ, адрейхэм териэхэр хуиту къыхагъэкӀхэ шэрыпӀ классым, прототериэхэм пагъэувху.
Һөтимәрҙәр, имеҙеүселәр, йәки Йәнлектәр (лат. Mammalia) — балаларын һөт менән туҡландыра торған умыртҡалы хайуандар класы.
Латинса атамаһы Mammalia («mamma» — "түш грудь һәм елен ")[1] барлыҡ имеҙеүселәрҙә лә һөт биҙҙәренең булыуы сәбәпле бирелгән исем[2].
Имеҙеүселәр класын өйрәнеүсе махсус фән териология (маммалиология) тип атала[3].
Имеҙеүселәрҙең 4,5 меңгә яҡын төрө билдәле. Рәсәйҙә сама менән 380 төр имеҙеүсе тереклек итә.
Башҡортостан биләмәләрендә алты отрядҡа ҡараған 83 төр имеҙеүсе (40 төрө ҡиммәтле тиреле йәнлек) барлығы асыҡланған.
Имеҙеүселәр Ер шарының бөтөн материктарында, океан һәм диңгеҙҙәрҙә таралған.
Имеҙеүселәрҙең аяҡтары, һөйрәлеүселәрҙәге кеүек, тәндең ян-яҡтарында түгел, ә кәүҙәһе аҫтында урынлашҡан. Шунлыҡтан уларҙың тәне ергә тейеп тормай. Имеҙеүселәр табандарына, устарына йәки тырнаҡлы бармаҡтарына баҫып йорой.
Һығылмалы муйыны башының бик хәрәкәтсән булыуына булышлыҡ итә. Ауыҙҙары хәрәкәтсән өҫкө һәм аҫҡы ирендәр менән сикләнғән. Ауыҙ өҫтөндә тышҡы ике танау тишеге урынлашҡан.
Өҫкө һәм аҫҡы күҙ ҡабаҡтары яҡшы үҫешкән. Өсөнсө күҙ ҡабағынан (йомғос ярынан) рудимент ҡына ҡалған.
Бөтә хайуандар араһында имеҙеүселәрҙең генә хәрәкәтсән тышҡы ҡолағы — ҡолаҡ япрағы бар.
Имеҙеүселәрҙең тиреһе ныҡ һәм һуҙылмалы. Күпселек йәнлектәрҙә тирелә төктәрҙең төбө урынлашҡан. Төктәр умыртҡалы хайуандарҙың был класына хас булған йөн япмаһын барлыҡҡа килтерә. Йыуан һәм оҙон төктәрҙе — шыртты (ҡылды) һәм ҡыҫҡараҡ, йомшаҡ төктәрҙе — мамыҡты айырып йөрөтәләр.
Ҡаты, ныҡ шырт мамыҡты һәм тирене зарарланыуҙан һаҡлай. Эсендә һауа күп була торған мамыҡ тәндең йылыһын яҡшы тота.
Шырттан һәм мамыҡтан тыш, йәнлектәр тәнендә эре төктәр — тейеп һиҙеү ағзалары үҫә.
Имеҙеүселәрҙең төктәре, ҡоштарҙың ҡауырһындары һәм һөйрәлеүселәрҙең тәңкәләре кеүек, мөгөҙ матдәнән тора.
Коштар төләгән кеүек, имеҙеүселәр йылына ике тапҡыр йөнөн (баҡтаһын) ҡоя: төктәренең бер өлөшө ҡойола һәм яңылары менән алмашына.
Төктөң төбө махсус төк муҡсаһында була. Йәнәш урынлашҡан май биҙҙәренең көпшәләре ошо муҡсаға асылып тора. Май биҙҙәренән бүленеп сыҡҡан матдәләр тирене һәм төктәрҙе майлап тора. Шунлыҡтан улар һығылмалы була һәм һыуҙа еүешләнмәй.
Күпселек йәнлектәрҙең тиреһендә тир биҙҙәре лә урынлашҡан. Тир, тән өҫлөгөнән парға әйләнеп, уны һыуытып тора. Тир менән бергә тәндән тоҙҙоң һәм бәүелсәнең артыҡ өлөшө лә сығарыла. Шулай итеп, тир биҙҙәре өҫтәмә бүлеп сығарыу ағзалары ролен үтәй
Имеҙеүселәрҙең бармаҡ остарында мөгөҙ матдәнән торған тырнаҡтары йәки тояҡтары урынлашҡан. Шулай уҡ, ҡайһы бер имеҙеүселәрҙә мөгөҙ матдә үҫентеләре баштарында (мәҫ. носорогтарҙың, антилопаларҙың, һыйыр малының мөгөҙҙәре) йәки ҡойроҡтарында (мәҫәлән, ҡомаҡтарҙың мөгөҙ матдәнән тороусы тәңкәләре) барлыҡҡа килә.
Имеҙеүселәрҙең һөлдәһе, башҡа умыртҡалы хайуандарҙағы кеүек үк, бүлектәрҙән тора. Йәнлектәрҙең баш һөйәге мейе ҡумтаһының байтаҡ ҙурыраҡ булыуы менән айырыла. Был баш мейеһенең ҙур күләмле булыуына бәйле.
7 муйын умыртҡаһы булыу имеҙеүселәр өсөн бик хас үҙенсәлек. Оҙон муйынлы жирафта ла, муйыны булмаған киттарҙа ла муйын умыртҡалары бер үк һанда.
Күкрәк умыртҡалары (ғәҙәттә, улар 12—15) ҡабырғалар һәм күкрәк һөйәге менән бергә күкрәк ситлеген барлыҡҡа килтерә.
Бил бүлегенең ҙур умыртҡалары бер-береһе менән хәрәкәтсән тоташҡан. Был бүлектә кәүҙә бөгөлә һәм турая ала.
Төрлө төрҙәрҙә бил умыртҡаларының һаны төрлөсә (2—9), эттә улар 6. Умыртҡаларҙың һигеҙгүҙ һөйәге бүлеге (3—4 умыртҡанан тора) һәм таз һөйәктәре менән бергә ҡушылып үҫкән.
Ҡойроҡ бүлегенең умыртҡалары һаны (өстән алып бер нисә тиҫтәгә тиклем) ҡойроҡ оҙонлоғона бәйле.
Имеҙеүселәрҙең алғы аяҡтары билбауы ике ҡалаҡ һөйәгенән, уларға ҡушылып үҫкән ике ҡарға һөйәгенән һәм ике умрау һөйәгенән тора. Аяҡтарын бер яҫылыҡта (алға, артҡа) ғына хәрәкәтләндереүсе имеҙеүселәрҙә умрау һөйәктәре үҫешмәгән.
Артҡы аяҡтар билбауы өс пар таз һөйәгенән төҙөлгән. Имеҙеүселәрҙең һәм һөйрәлеүселәрҙең аяҡ һөлдәләре оҡшаш. Ә төрлө хайуандарҙың аяҡ төҙөлөшөндә булған айырма, уларҙың йәшәү шарттарына бәйле.
Имеҙеүселәрҙең бер төрҙәре ер өҫтөндә йәшәү рәүешен үҙләштергән һәм тиҙ йүгереүгә яйлашҡан (тояҡлылар, бүре, ҡуян).
Йәиһә, һыйыныу урынын ерҙә тапкан (бурһыҡ, йомран); башҡалары ағаста йәшәүгә күскән (тейен, һыуһар).
Өсөнсөләре һауаға күтәрелгән, һәм уларҙың алғы ослоҡтары ҡанатка әүерелгән (ярғанат).
Дүртенселәре ер аҫтында йәшәү рәүеше алып бара — уларҙың күреү һәләте шаҡтай дәрәжәлә редукциялашҡан һәм ҡайһы бер органдары тупраҡта йөрөү юлдары ҡаҙыуға яйлашҡан (һуҡыр сысҡан, ҡыр сысҡандары).
Имеҙеүселәр араһындағы тирә-йүн менән тығыҙ бәйләнештә булған төрҙәр бар (йофар, ҡама, ондатра). Тейен, ҡуян, төлкө, һыуһар һ.б. ҡиммәтле тиреле хайуандар промысел әһәмиәтенә эйә.
Ярғанаттар, ер сысҡандары, йәтсә һәм һәм башҡа зарарлы бөжәктәрҙе, кимереүселәрҙе юҡ итәләр. Ҡайһы бер төрҙәре (күп кенә кимереүселәр һәм тояҡлылар) үҫемлекселеккә, урман хужалығына һәм башҡа зыян килтереүе мөмкин. Күп кенә имеҙеүселәр (мәҫәлән, кимереүселәр) ҡурҡыныс ауырыу (сума, туляремия) тыуҙырыусыларҙы таратыусы һәм йоҡтороусылар.
Башҡортсаға тәржемә. Мырҙаҡаев Ф. С., Мырҙаҡаева Д. Ғ., 1990
Һөтимәрҙәр, имеҙеүселәр, йәки Йәнлектәр (лат. Mammalia) — балаларын һөт менән туҡландыра торған умыртҡалы хайуандар класы.
Латинса атамаһы Mammalia («mamma» — "түш грудь һәм елен ") барлыҡ имеҙеүселәрҙә лә һөт биҙҙәренең булыуы сәбәпле бирелгән исем.
Имеҙеүселәр класын өйрәнеүсе махсус фән териология (маммалиология) тип атала.
Имеҙеүселәрҙең 4,5 меңгә яҡын төрө билдәле. Рәсәйҙә сама менән 380 төр имеҙеүсе тереклек итә.
Башҡортостан биләмәләрендә алты отрядҡа ҡараған 83 төр имеҙеүсе (40 төрө ҡиммәтле тиреле йәнлек) барлығы асыҡланған.
Имеҙеүселәр Ер шарының бөтөн материктарында, океан һәм диңгеҙҙәрҙә таралған.
ज्या प्राण्याला स्तन आहे तो सस्तन प्राणी होय.
उष्ण रक्ताचे, पाठीचा कणा असलेले, शरीरावर स्वेद (घाम) व दुग्ध (दूध) ग्रंथी (स्तन) असणारे प्राणी.
हे प्राणी जन्मल्यानंतर काही दिवस त्यांचे पोषण आईच्या दुधावर होते.
उदा. माणूस, मांजर, वटवाघूळ
सस्तन प्राण्यांची श्रेणीनुसार यादी
सस्तन प्राण्यांमध्ये मांसाहारी, कीटाहारी, शाकाहारी, कुरतडणारे (कृंतक) प्राणी असे विविध प्राणी आहेत.
ज्या प्राण्याला स्तन आहे तो सस्तन प्राणी होय.
उष्ण रक्ताचे, पाठीचा कणा असलेले, शरीरावर स्वेद (घाम) व दुग्ध (दूध) ग्रंथी (स्तन) असणारे प्राणी.
हे प्राणी जन्मल्यानंतर काही दिवस त्यांचे पोषण आईच्या दुधावर होते.
उदा. माणूस, मांजर, वटवाघूळ
স্তন্যপায়ী হৈছে মেৰুদণ্ডী উপ-পৰ্বৰ অন্তৰ্গত জীৱ প্ৰজাতি। অন্য মেৰুদণ্ডী চৰাই আৰু সৰিসৃপৰ লগত থকা স্তন্যপায়ীৰ প্ৰধান পাৰ্থক্যসমূহ হৈছে, দেহত থকা নোম, মধ্য কৰ্ণৰ তিনিডাল হাড়, স্তন্য গ্ৰন্থী, আৰু মগজুৰ নিঅ'কৰ্টেক্স। স্তন্যপায়ীৰ মগজুৱে দেহৰ উষ্ণতা আৰু চাৰিটা কোঠালিৰ হৃদযন্ত্ৰকে ধৰি ৰক্ত পৰিবহন তন্ত্ৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ বৃহতাকাৰ প্ৰাণীবোৰ স্তন্যপায়ীৰ অন্তৰ্ভূক্ত, যেনে বৃহৎ তিমি মাছবোৰ। ইয়াৰোপৰি হাতী, মানুহকে ধৰি কিছুমান প্ৰাইমেট আদি বুদ্ধিমান প্ৰাণীবোৰো স্তন্যপায়ীৰ অন্তৰ্গত।
স্তন্যপায়ীবোৰ চাৰিটা পদযুক্ত স্থলজ প্ৰাণী, কিন্তু কিছুমান স্তন্যপায়ী সমুদ্ৰ, বায়ু আৰু গছতো পোৱা যায় বা কিছুমানৰ মাত্ৰ দুটা ভৰিহে থাকে। স্তন্যপায়ীৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ গোটটো হৈছে প্লেচেণ্টেলছ, গৰ্ভাশয় থাকে, যিয়ে গৰ্ভাৱস্থাত সন্তানক আহাৰৰ যোগান ধৰে।
স্তন্যপায়ীবোৰ ৩০-৪০ মিমি (১.২-১.৬ ইঞ্চি)ৰ বাদুলিৰ পৰা ৩৩ মিটাৰ (১০৮ ফুট)ৰ নীলা তিমিলৈকে হ'ব পাৰে। সকলো মাইকী স্তন্যপায়ীয়ে সিহঁতৰ সন্তানক স্তন্য গ্ৰন্থীৰ পৰা নিঃসৰণ হোৱা দুগ্ধ পান কৰাই। মেমেল স্পেছিছ অৱ দ্য ওৱৰ্ল্ডৰ মতে, ২০০৬ চনত ৫,৪১৬ টা প্ৰজাতিৰ স্তন্যপায়ীৰ সম্পৰ্কে জনা গৈছিল। ইহঁতক ১,২২৯ টা গণ, ১৫৩ টা পৰিয়াল আৰু ২৯ টা বৰ্গত বিভক্ত কৰা হৈছে।
ਥਣਧਾਰੀ (ਵਰਗ Mammalia /məˈmeɪli.ə/) ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਉਹ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਥਣਾਂ 'ਚੋਂ ਨਿੱਕਲਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਭੁਜੰਗੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਵਾਲਾਂ, ਕੰਨ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਹੱਡੀਆਂ, ਥਣਾਂ ਅਤੇ ਨਿਓਕੌਰਟੈਕਸ (ਦਿਮਾਗੀ ਹਿੱਸਾ) ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਸਰੀਰ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਦਿਲ ਸਮੇਤ ਲਹੂ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨੂੰ ਦਰੁਸਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਥਣਧਾਰੀ (ਵਰਗ Mammalia /məˈmeɪli.ə/) ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਉਹ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਥਣਾਂ 'ਚੋਂ ਨਿੱਕਲਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਭੁਜੰਗੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਵਾਲਾਂ, ਕੰਨ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਹੱਡੀਆਂ, ਥਣਾਂ ਅਤੇ ਨਿਓਕੌਰਟੈਕਸ (ਦਿਮਾਗੀ ਹਿੱਸਾ) ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਸਰੀਰ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਦਿਲ ਸਮੇਤ ਲਹੂ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨੂੰ ਦਰੁਸਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ (ଇଂରାଜୀ: Mammal; ଶ୍ରେଣୀ Mammalia /məˈmeɪli.ə/) ସମୂହର ପ୍ରାଣୀମାନେ (ନାରୀ) ନିଜ ନବଜାତ ଶିଶୁକୁ ସ୍ତନ୍ୟ ପାନ କରାଇଥାନ୍ତି । ମହିଳାମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ତନ ଗ୍ରନ୍ଥି ଦେଖାଯାଇଥାଏ, ଯାହାକି ସରୀସୃପ କିମ୍ବା ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଇନଥାଏ । ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ସମୂହର ଚାରି କୋଠରି ବିଶିଷ୍ଟ ହୃତପିଣ୍ଡ ରହିଥାଏ ଓ ମସ୍ତିସ୍କ ଗଠନ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଉନ୍ନତ ହୋଇଥାଏ ।
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=small}
.jpg)
.jpg){kind=small}
_white_background.jpg){kind=small}
_(Myrmecophaga_tridactyla).jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg)
.jpg)
|url= (help)
ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ (ଇଂରାଜୀ: Mammal; ଶ୍ରେଣୀ Mammalia /məˈmeɪli.ə/) ସମୂହର ପ୍ରାଣୀମାନେ (ନାରୀ) ନିଜ ନବଜାତ ଶିଶୁକୁ ସ୍ତନ୍ୟ ପାନ କରାଇଥାନ୍ତି । ମହିଳାମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ତନ ଗ୍ରନ୍ଥି ଦେଖାଯାଇଥାଏ, ଯାହାକି ସରୀସୃପ କିମ୍ବା ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଇନଥାଏ । ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ସମୂହର ଚାରି କୋଠରି ବିଶିଷ୍ଟ ହୃତପିଣ୍ଡ ରହିଥାଏ ଓ ମସ୍ତିସ୍କ ଗଠନ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଉନ୍ନତ ହୋଇଥାଏ ।
பாலூட்டி (இலங்கை வழக்கு: முலையூட்டி) என்பது தமது குட்டிகளுக்கு பால் கொடுக்கும் ஒரு வெப்ப இரத்த விலங்கினமாகும். இவை உயிர் வாழ்வதற்குத் தேவையான வெப்பம், இவற்றின் உடலின் இயக்கத்தில் இருந்தே உருவாக்கப்படுகிறது. பாலூட்டிகள் தங்களின் தோலினுள் பால் சுரப்பிகளைக் கொண்டுள்ளன.
பெரும்பாலான பாலூட்டிகள் நான்கு கால்களைக் கொண்டவை. அவற்றின் தோலின் மீது முடியைக் கொண்டிருக்கும். பெரும்பாலான பாலூட்டிகள், உயிருள்ள குட்டிகளை ஈன்று பேணுகின்றன. மிகச் சில பாலூட்டிகள் மட்டுமே முட்டையிட்டு குஞ்சு பொறிக்கின்றன.
பாலூட்டிகள் எனும் வகுப்பில், 2008 ஆம் ஆண்டு அனைத்துலக இயற்கைக் காப்பு ஒன்றியத்தின் (IUCN) கணக்கெடுப்பின்படி, இந்த உலகில் 5488 வகையான பாலூட்டிகள் உள்ளன.[1] இதனைப் பாலூட்டியின அறிஞர்கள், உலகளாவிய நிலையில் 1,700 வகைகளாகத் தொகுத்துள்ளனர்.
பாலூட்டி இனம், 1,229 பேரினங்களில், 153 குடும்பங்களாகத் தொகுக்கப் பெற்றுள்ளன. இவை 29 வரிசைகளில் அடங்குவதாகவும் அமைந்து உள்ளன[2]
பாலூட்டிகள் தாம் வாழும் சூழலுக்கு ஏற்ப, தம்மைத் தகவமைத்துக் கொண்டு, வெவ்வேறு தோற்ற இயல்புகளுடன் வாழ்கின்றன. எடுத்துக்காட்டாக, கடலில் வாழும் பாலாட்டியான நீலத் திமிங்கலம், மீனின் உடலமைப்பைக் கொண்டுள்ளது. பாலூட்டிகளின் உடம்பில் உள்ள மயிர்த் தொகுதியும், பால் சுரப்பியும் மற்ற விலங்குகளிடமிருந்து வேறுபடுத்திக் காட்டுகின்றன.
பாலூட்டிகளின் உரோமமானது, அவற்றின் உடலில் இருந்து வெப்பம் வெளியேறாமல் இருக்க உதவுகிறது. பால் சுரப்பிகள் என்பன மாறுபாடு அடைந்து வியர்வைச் சுரப்பிகளாகும். பாலுட்டிகளின் குட்டிகள் பிறந்து சில காலம் தாயின் பாலையே குடித்து வளர்கின்றன.
கடந்த சில ஆண்டுகளாக நடைபெறும் டிஆக்சி ரைபோநியூக்கிளிக் அமில (டிஎன்ஏ) பகுப்பாய்வு அடிப்படையிலான மூலக்கூறு ஆய்வுகள் பாலூட்டி குடும்பங்களில் புதிய உறவுகளை தெரிவிக்கின்றன.இந்த கண்டுபிடிப்புகள் பெரும்பாலானவை ரெட்ரோடிரான்ஸ்போசான்களின் (Retrotransposons) இருக்கின்ற அல்லது இல்லாத தரவுகள் மூலம் சுதந்திரமான முறையில் சரிபார்க்கப்படுகின்றன.[3] மூலக்கூறு ஆய்வுகள் அடிப்படையிலான வகைப்பாட்டு முறையானது கிரிட்டாசியசிலிருந்து பிரிந்த சூழ்வித்தக பாலூட்டிகளின் மூன்று முக்கிய குழுக்களான ஆஃப்ரோதேரியா (Afrotheria), செனார்த்ரா (Xenarthra) மற்றும் போரியோயூதேரியா (Boreoeutheria) ஆகியவற்றை வெளிப்படுத்துகிறது.
மமாலியா
மோனோட்ரெமேட்டா.jpg){kind=small}
மர்சுபியாலியா_white_background.jpg){kind=small}
அட்லாண்டோஜெனடா
அஃப்ரோதெரியா
செனார்த்ரா
_(Myrmecophaga_tridactyla).jpg){kind=small}
உர்ங்கோடோகிளிரெசு
உர்ங்கொன்டா
கிலிரெசு
யுலிபோடிபிலா
சிரோப்தெரா 
செடார்டியோடாக்டைலா
பெரிசோடாக்டைலா.jpg){kind=small}
போலிடோட்டா
கார்னிவோரா.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
இளம் உயிரிகளுக்கு ஊட்டமளிக்கும் சிறப்புமிக் பால் சுரப்பிகள் உள்ளிட்ட வியர்வைச் சுரப்பிகளை வைத்து பாலூட்டிகளை அடையாளம் காணலாம்.புதைபடிவங்களை வகைப்படுத்தும் போது மற்ற ஏனைய அம்சங்களும் கருத்தில் கொள்ளப்பட வேண்டும். ஏனெனில் பால் சுரப்பிகள் உள்ளிட்ட வியர்வைச் சுரப்பிகள் போன்ற மென்மையான திசு சுரப்பிகள் மற்றும் பல அம்சங்களை புதைபடிவங்களில் காண முடிவதில்லை.
பல சிறப்புக்கூறுகள் ஆரம்பகாலத்தில் வாழ்ந்த பாலூட்டி குழு உறுப்பினர் இனங்களில் பகிர்ந்துகொள்ளப்பட்டிருந்தன.
வௌவால், ஒட்டகச் சிவிங்கி, திமிங்கலங்கள், மற்றும் மனிதன் உள்ளிட்ட பெரும்பாலான பாலூட்டிகளில் ஏழு கழுத்து முள் எலும்புகள் கானப்படுகிறது.கடற்பசு (manatee) மற்றும் இரு கால் விரல் அசமந்தம் (two-toed sloth) மற்றும் மூன்று கால் விரல் அசமந்தம் (three-toed sloth) போன்ற பாலூட்டிகள் ஒன்பது கழுத்து முள் எலும்புகள் கானப்படுகிறது[4]. அனைத்து பாலூட்டி மூளைகளும் பாலூட்டிகளுக்கே உரித்தான நியோகார்டெக்சு என்ற பெருமூளைப் புறணிப் பகுதியைக் கொண்டிருக்கின்றன[5]. கங்காரு போன்ற பைம்மாவினம் (marsupials) மற்றும் முள்ளெலி போன்ற அடிப்படைப் பாலூட்டியினங்களில் (monotremes) இருப்பதைப் போலல்லாமல் நஞ்சுக்கொடி பாலூட்டியினங்களில் கார்பசு காலோசம் (corpus callosum) என்ற இணைப்பு மெய்யம் கானப்படுகிறது [6].
பாலூட்டிகள் பல வேறுபட்ட வாழிடங்களில் வாழ்கின்றன. உயர்ந்த மலைகள், காடுகள், பனிப் பகுதிகள், வறண்ட பாலைவனங்கள், கடல், ஆறு போன்ற நீர்நிலைகள் முதலியவற்றில் வாழ்கின்றன. வாழிடத்திற்கு ஏற்றவாறு தம்மைத் தகவமைத்துக் கொள்கின்றன.
உயர்ந்த மலைகளில் காணப்படும் வரையாடுகள்; பனிப் பகுதிகளில் வாழும் பனிக் கரடிகள்; பாலைவனங்களில் வாழும் ஒட்டகங்கள்; கடலில் வாழும் திமிங்கலங்கள்; ஆறுகளில் வாழும் நீர்நாய்கள்; காடுகள் அல்லது சமவெளிகளில் வாழும் மான்கள், புலிகள், சிங்கங்கள் போன்றவை அவற்றில் அடங்கும்.
வௌவால் என்பது பறக்கும் ஆற்றலைக் கொண்டது. முதுகெலும்புள்ள (முதுகெலும்பி) பாலூட்டிகளில் பறக்கும் தன்மையைக் கொணட ஒரே விலங்கு. இந்த விலங்கை வவ்வால் என்றும் வாவல் என்றும் அழைப்பர். வௌவால் இனத்தில் 1000-க்கும் மேற்பட்ட வகைகள் உள்ளன. பாலூட்டி இனத்திலேயே இவை மட்டும் 20% இருக்கலாம் என்று அறியப்படுகிறது.
உயிரினங்களை வகைப் படுத்தும் அறிவியல் துறையாளர்கள், வௌவால் இனத்தை கைச்சிறகிகள் எனப்படும் Chiroptera எனும் வரிசையில் தொகுத்து வைத்துள்ளார்கள். பெரும்பாலான வௌவால்கள், ஏறக்குறைய 70 விழுக்காடு எலியைப் போன்ற சிறு முகம் (குறுமுகம்) கொண்டவையாக இருக்கின்றன. எல்லா வௌவால்களும் பூச்சிகளை உண்பவை.
வௌவால்கள் பகல் பொழுது முழுவதும், தலைகீழாகத் தொங்கிக் கொண்டிருக்கும். சூரியன் மறைந்த பின்னர் இரை தேடி உலவ ஆரம்பிக்கும். இவை இரவு நேரங்களில் மட்டுமே உணவு தேடி உண்ணும்.
கரடி (Bear), ஓர் ஊனுண்ணிப் பாலூட்டி விலங்காகும். இவ்வினத்தைச் சேர்ந்த பனிக்கரடிகளும், கொடுங்கரடிகள் (Grizzly bear) எனப்படும் பழுப்பு நிறக்கரடிகளும் ஊனுண்ணிப் பாலூட்டிகளிலேயே மிகப் பெரியவை. ஆசியக் கருங்கரடி போன்ற சில சிறிய வகைக் கரடிகள் அனைத்துண்ணிகளாக உள்ளன.
துருவக் கரடிகள் பெரிய உருவத்தைக் கொண்டவை. இவை, பனி படர்ந்த துருவப் பகுதியில், எளிதில் கண்டுபிடிக்க முடியாத வகையில் வெண்மை நிறம் கொண்டவை. எஸ்கிமோக்களின் மொழியில் ஆர்க்டோஸ் (Arctos) என்றால் கரடிகளின் பிரதேசம் என்று அர்த்தம். இதனால்தான் வட துருவப் பகுதிக்கு "ஆர்ட்டிக்' என்ற பெயர் வந்தது.
ஒட்டகம் என்பது பாலைவனங்களில் வாழும் தாவர உண்ணி வகையைச் சேர்ந்த பாலூட்டி விலங்கு ஆகும். பொதுவாக, ஒட்டகம் என்று அழைக்கப்படும் ஒட்டகப் பேரினத்தில் ஆறு சிற்றினங்கள் உள்ளன. இவை ஆசியா, வடக்கு ஆப்பிரிக்காவில் உள்ள பாலைநிலங்களைத் தத்தம் தாயகமாகக் கொண்டவை. பொதுவாக, இவை 30 முதல் 50 ஆண்டுகள் வரை உயிர் வாழ்கின்றன.
பூனை பாலூட்டி இனத்தைச் சேர்ந்த மற்றோர் ஊனுண்ணி ஆகும். இவை மனிதனால் பழக்கப்பட்டு வீடுகளில் வளர்க்கப் படுகின்றன. வீடுகளில் வளர்க்கப்படும் பூனைகள் சைவ உணவையும் உண்கின்றன.
பண்டைய எகிப்து நாட்டில், பூனைகள் வழிபாட்டு விலங்குகளாகவும் இருந்தன. அவற்றை வீட்டில் வளர்த்து வணங்கி வந்தனர். பூனைகள் இறந்தால் அவற்றிற்கும் பிரமிடுகளைக் கட்டி, அந்தப் பிரமிடுகளுக்குள் பாடம் செய்த எலிகளையும் புதைத்து வைத்தனர். பிரமிடுகளில் அரசர்களுடன் அவர்களுடைய பூனைகளுக்கும் இடங்கள் ஒதுக்கப்பட்டன.
பசு என்பது பாலூட்டி இனத்தைச் சேர்ந்த ஒரு விலங்கு. பசுவினுடைய பாலில் பல சத்துக்கள் நிறைந்து உள்ள காரணத்தினால், மனிதன் அதனை ஒரு முக்கிய உணவுப் பொருளாகக் கருதினான். இந்தியக் கலாச்சாரத்தில், பசு போற்றப்படும் ஒரு விலங்காக உள்ளது. புராணங்களின்படி காமதேனுவும், நந்தினியும் தேவலோகப் பசுக்கள் ஆகும்.
நாய் அனைத்துண்ணி பாலூட்டி வகையைச் சேர்ந்த ஒரு விலங்கு இனமாகும். இன்று பெரும்பாலும் மனிதர்களோடு வாழ்கின்றது. ஏறத்தாழ 17,000 [7] ஆண்டுகளுக்கு முன் வாழ்ந்த மனிதன், ஓநாய்களைப் பழக்கி, அவற்றை வளர்ப்பு நாய்களாக மாற்றியதாகக் கூறப்படுகிறது.
மறைந்த உயிரினப் படிவத்தில் இருந்து பெற்ற டி.என்.ஏ (DNA) இழைமணிகளின் டி ஆக்சி-ரைபோநியூக்லியிக் காடிகளைக் கொண்டு, ஆய்வு செய்து பார்த்ததில் 150,000 [8][9] ஆண்டுகளுக்கு முன்பு இருந்தே, நாய்கள் பழக்கப்படுத்தப்பட்டு இருக்கலாம் என்றும் சொல்லப்படுகிறது.
பாலூட்டி (இலங்கை வழக்கு: முலையூட்டி) என்பது தமது குட்டிகளுக்கு பால் கொடுக்கும் ஒரு வெப்ப இரத்த விலங்கினமாகும். இவை உயிர் வாழ்வதற்குத் தேவையான வெப்பம், இவற்றின் உடலின் இயக்கத்தில் இருந்தே உருவாக்கப்படுகிறது. பாலூட்டிகள் தங்களின் தோலினுள் பால் சுரப்பிகளைக் கொண்டுள்ளன.
பெரும்பாலான பாலூட்டிகள் நான்கு கால்களைக் கொண்டவை. அவற்றின் தோலின் மீது முடியைக் கொண்டிருக்கும். பெரும்பாலான பாலூட்டிகள், உயிருள்ள குட்டிகளை ஈன்று பேணுகின்றன. மிகச் சில பாலூட்டிகள் மட்டுமே முட்டையிட்டு குஞ்சு பொறிக்கின்றன.
பாலூட்டிகள் எனும் வகுப்பில், 2008 ஆம் ஆண்டு அனைத்துலக இயற்கைக் காப்பு ஒன்றியத்தின் (IUCN) கணக்கெடுப்பின்படி, இந்த உலகில் 5488 வகையான பாலூட்டிகள் உள்ளன. இதனைப் பாலூட்டியின அறிஞர்கள், உலகளாவிய நிலையில் 1,700 வகைகளாகத் தொகுத்துள்ளனர்.
பாலூட்டி இனம், 1,229 பேரினங்களில், 153 குடும்பங்களாகத் தொகுக்கப் பெற்றுள்ளன. இவை 29 வரிசைகளில் அடங்குவதாகவும் அமைந்து உள்ளன
క్షీరదాలు (ఆంగ్లం Mammals) ఆధునిక జీవ మహాయుగంలో అమితంగా విస్తరించిన అంతరోష్ణ భూచర సకశేరుకాలు.
క్షీరదాలు (ఆంగ్లం Mammals) ఆధునిక జీవ మహాయుగంలో అమితంగా విస్తరించిన అంతరోష్ణ భూచర సకశేరుకాలు.
කිරිබී වැඩෙන සතුන් මෙනමින් හැඳින්වේ. ස්ත්රී සතුන්ගේ ස්තන ග්රන්ථීන් ඇත. එමගින් පැටවුන් පෝෂණය සිදුවේ.ක්ෂීරපායී (mammeals / lamine mamma "breast") යනුවෙන් හැඳින්වෙන්නේ මම්මලියා පංතියේ ඇති පෘෂ්ඨවංශික සතුන් වන අතර කාන්තාවන්ගේ කිරි මවුවරුන්ගේ ආහාර (කිරි දෙන) සඳහා කිරි නිපදවයි. , ලොම් හෝ හිසකෙස් සහ මධ්යම කණ ඇට තුනක්. මෙම ලක්ෂණයන් උරගයන් හා පක්ෂීන්ගෙන් වෙන් කර හඳුනා ගැනීමෙන් පසුව, ඔවුන් ටිරාස්ටික් හෙඳි මීට වසර මිලියන 201-227 කට පෙර විසුරුවනු ලැබීය. ක්ෂීරපායි විශේෂ 5,450 ක් පමණ ඇත.
මූලික ශරීර වර්ගය සිවු ගුණයක් වන අතර බහුතරයක් ක්ෂීරපායි සතුන් ඔවුන්ගේ භූමි හරස් මාර්ගයන් හතර සඳහා යොදා ගනී. නමුත් සමහරුන්ට මුහුදේ දී, වාතය, ගස්, භූගත හෝ කකුල් දෙක මත ජීවිතයේ හැඩය අනුව හැඩගස්වනු ලැබේ. මෙම ක්ෂීරපායි සතුන් අතරින් 30-40 මි.මී. (1.2-1.6) මුම්බායි bumblebee සිට මීටර් 30 (ෆ්ලෑග් 98) නිල් තල්මසුන් දක්වා විශාල වේ. මාළුන්ගේ ජීවිතයේ උපරිමය වසර 211 ක් පමණ වන අතර, සියළුම නූතන ක්ෂීරපායි සතුන් බිත්තර දැමීමේ ක්ෂීරපායි සතුන් වන මොනාටේමස් වර්ග පහ හැර, සජීවී ඳරුවන් බිහි කරයි. ප්ලාන්චෙන්ටල් නමින් හඳුන්වන සමෝධානික ක්ෂීරපායීන්ගෙන් බහුතරය, ක්ෂීරපායීන්ගේ ප්ලෙන්ටෙන්ටා (Plententals) ඇත.
බොහෝ ක්ෂීරපායින් බුද්ධිමත් ය. ඇතැම් අය විශාල මොලයක්, ස්වයං දැනුවත්භාවය සහ මෙවලම් භාවිතා කරති. ක්ෂීරපායින්, අල්ට්රා සවුන්ඩ් නිෂ්පාදනය, සුවඳ විලවුන් නිෂ්පාදනය කිරීම, සංඥා ගායනය හා නාට්යගත කිරීම වැනි විවිධ ක්රම ඔස්සේ සන්නිවේදනය හා හඬ නැගීමට හැකිය. ක්ෂීරපායී විඛණ්ඩන විලයන සංගම්, හරාම්වරුන් සහ ධූරාවලීහාවන්ට සංවිධානය කිරීමට හැකි වුවද, හුදෙක් තනිව හා භෞමික ය. බහුතරයක් ක්ෂීරපායි සතුන් බහුකාර්ය වන නමුත් සමහරුන් සමකාමී හෝ බහුපාර්ශ්වීය විය හැකිය.
මිනිසුන් විසින් විවිධ වර්ගවල ක්ෂීරපායීන්ගෙන් බහුතරයක් වාසභූමිය නියොලිටික් විප්ලවය තුළ ප්රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කර ඇති අතර, මිනිසුන්ට ආහාර සැපයීම සඳහා දඩයම් කිරීම සහ එකතු කිරීම වෙනුවට ගොවිතැන ප්රතිවර්තනය විය. මෙය විශාල වශයෙන් සහ විශාල කණ්ඩායම් අතර වඩාත් සහයෝගීතාවයෙන් යුත්, මානව සමාජයන්, නූතනවාදී සිට සතෙකුගෙන් විශාල ප්රතිව්යුහගත කිරීමකට තුඩු දුන් අතර, අවසානයේ පළමු ශිෂ්ටාචාරවල වර්ධනය. ප්රවාහන හා කෘෂිකාර්මික කටයුතු සඳහා අවශ්ය ආහාර සැපයීම, ආහාර (මස් හා කිරි නිෂ්පාදන), ලොම් සහ හම් සැපයීම, සැපයුම්කරුවන් වෙත ලබා දීම. ක්ෂීරපායීන් ක්රීඩාව සඳහා දඩයම් කර ඇති අතර විද්යාවෙහි ආකෘති ජීවීන් ලෙස භාවිතා කරනු ලැබේ. Palaeolithic කාලය පටන් ක්ෂීරපායී ශාක වලින් පිළිබිඹු වන අතර, සාහිත්යය, චිත්රපට, මිථ්යා සහ ආගම් වල දක්නට ලැබේ. ක්ෂීරපායීන් ගණනාවකම හා ක්ෂීරපායීන්ගේ සංඛ්යාව අඩු වීම ප්රධාන වශයෙන්ම වනාන්තර විනාශ කිරීම, ප්රධාන වශයෙන් වන විනාශයයි.
နို့တိုက်သတ္တဝါ (သိပ္ပံအမည် Mammalia) များသည် ကျောရိုးရှိတိရစ္ဆာန်တစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ နို့တိုက်သတ္တဝါများ၏ ထူးခြားချက်မှာ ကိုယ်ခန္ဓာတွင် အမွှေးအမှင်များ၊ ချွေးဂလင်းများ၊ နားစည်ရိုးများနှင့် ဦးဏှောက်တွင် neocortex ရှိပြီး အမများတွင် နို့ရည်စစ်ထုတ်ပေးသည့် ဂလင်းများ ပါရှိခြင်းဖြစ်သည်။
သတ္တဝါများ မွေးဖွားသည့် နည်းလမ်းကို အစွဲပြုကာ နို့တိုက်သတ္တဝါများအား အကြမ်းအားဖြင့် monotreme၊ marsupial (သားပိုက်ကောင်) နှင့် placental (အချင်းပါ) ဟူ၍ အမျိုးအစား သုံးမျိုးခွဲခြားနိုင်သည်။ ဥချသည့် monotreme မျိုးစိတ် ၅ မျိုးမှလွဲ၍ ကျန်နို့တိုက်သတ္တဝါများသည် မိမိတို့၏ ရင်သွေးများအား ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း သန္ဓေတည်ပြီးမှ မွေးဖွားကြသည်။
နို့တိုက်သတ္တဝါ အများစုတွင် ထူးခြားသည့် သွားများရှိသည်။ နို့တိုက်သတ္တဝါများအကြား အကြီးမားဆုံးအုပ်စုဖြစ်သည့် placental များသည် ကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်တွင် သန္ဓေသားများအား ချက်ကြိုးမှတဆင့် အဟာရဓာတ်များကို ပံ့ပိုးပေးသည်။ နို့တိုက်သတ္တဝါများသည် အခန်း ၄ ခန်းပါ နှလုံးဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း သွေးများကို လည်ပတ်စေသည့် သွေးနွေးသတ္တဝါများ ဖြစ်ကြသည်။
ကမ္ဘာပေါ်တွင် နို့တိုက်သတ္တဝါ မျိုးစိတ်ပေါင်း ၅,၄၀၀ ခန့်ရှိပြီး ခန္ဓာကိုယ် အရွယ်အစားအားဖြင့် ၁ လက်မ သာသာခန့် ဘန်းဘီးလင်းနို့မှ ပေ ၁၀၀ ကျော်သည့် ဝေလငါးအထိ ရှိသည်။ ဝင်ရိုးစွန်းဝက်ဝံတွေကအစ သဲကန္တာရ ကုလားအုတ်အဆုံး ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှာ နို့တိုက်သတ္တဝါများကို တွေ့မြင်နိုင်သည်။ လူသားများသည် နို့တိုက်သတ္တဝါများဖြစ်ပြီး ပရိုင်းမိတ် (Primates) မျိုးကွဲတွင် ပါဝင်သည်။
လင်းနို့များသည် တစ်မျိုးတည်းသော ပျံသန်းနိုင်စွမ်းရှိသည့် နို့တိုက်သတ္တဝါ ဖြစ်သည်။ ရေပျော် နို့တိုက်သတ္တဝါများမှာ ဝေလငါး၊ လင်းပိုင်၊ ပင်လယ်ဖျံတို့ဖြစ်ကြသည်။ အခြား နို့တိုက်သတ္တဝါများနည်းတူပင် အသက်ရှူရန် လေကို အဆုတ်ထဲ ရှူသွင်းဖို့ လိုတာကြောင့် ရေမျက်နှာပြင်ကို မှန်မှန်တက်ပြီး နှာခေါင်းဖော် အသက်ရှူရလေ့ ရှိသည်။
ဘဲတူဖျံတူ သတ္တဝါတစ်မျိုးသည် မြစ်ကမ်းပါးပေါင်က အသိုက်ထဲမှာ ဥ ဥပြီး သားပေါက်လာသောအခါ မိခင်၏အရေပြားက စိမ့်ထွက်လာသော နို့ရည်များကို လျှာနှင့် လျက်ကြသည်။
ბჟაშუმუეფი (ძუძუშ მაწუალეფი) (ლათ. Mammalia) — ჩხოლარეფიშ კლასი გაგაჩამეფიშ გიმენტიპშე. ედომუშამი რსხულიშ სიგჷრძა 1,5 სმ-შე (ბიგვა) — 33 მ-შე უმოსი რე (ლენი ვერშაპი), სამანგათ წონა რე — 1,5 გ-შე, 190 ტონაშახ. რჩქვანელობურო წჷმოგჷრძალაფირი რსხული უღუნა, 5-5-კითამ 4 განთხის გემარინე. კანკალეფს (ცხენეფს დო შხვა) უკულაში კითი უღუნა. ხესუამეფიშ განთხეფი სუეფო რე გინორთელი, ფოფორკუჩხამეფიშ — ფოფორეფო.
რინაშ პიჯალეფიშ ომანგეთ, ბჟაშუმუეფს ჩხომიშობური რსხული უღუ, უკახალენი განთხეფი ვაპალუნა. ტყები ბოწოწით აფუნა ფორილი. ვერშაპეფს, ბეჰემოთის დო კანკალე შხვა ბჟაშუმუეფს ბოწოწამი ოფორალი ომაჟირუეთ რედუცირაფილი აფუნა. ტყებიშე ეშარდილიე ჯღვალი, ჩორქო, ბირცხა, ქა, ქერცა დო შხვა. ბჟაშუმუეფს უღუნა მუშკიშ, თებოშ, უფუშ დო შხვა ჯარკვალეფი. გურიშ გაჩამალი ობჟალე ჯარკვალეფი, ნამუეფიშ სეკრეტით ნანა ოდიარუანს მუში გამნაჭყანეფს.
ბჟაშუმუეფი (ძუძუშ მაწუალეფი) (ლათ. Mammalia) — ჩხოლარეფიშ კლასი გაგაჩამეფიშ გიმენტიპშე. ედომუშამი რსხულიშ სიგჷრძა 1,5 სმ-შე (ბიგვა) — 33 მ-შე უმოსი რე (ლენი ვერშაპი), სამანგათ წონა რე — 1,5 გ-შე, 190 ტონაშახ. რჩქვანელობურო წჷმოგჷრძალაფირი რსხული უღუნა, 5-5-კითამ 4 განთხის გემარინე. კანკალეფს (ცხენეფს დო შხვა) უკულაში კითი უღუნა. ხესუამეფიშ განთხეფი სუეფო რე გინორთელი, ფოფორკუჩხამეფიშ — ფოფორეფო.
რინაშ პიჯალეფიშ ომანგეთ, ბჟაშუმუეფს ჩხომიშობური რსხული უღუ, უკახალენი განთხეფი ვაპალუნა. ტყები ბოწოწით აფუნა ფორილი. ვერშაპეფს, ბეჰემოთის დო კანკალე შხვა ბჟაშუმუეფს ბოწოწამი ოფორალი ომაჟირუეთ რედუცირაფილი აფუნა. ტყებიშე ეშარდილიე ჯღვალი, ჩორქო, ბირცხა, ქა, ქერცა დო შხვა. ბჟაშუმუეფს უღუნა მუშკიშ, თებოშ, უფუშ დო შხვა ჯარკვალეფი. გურიშ გაჩამალი ობჟალე ჯარკვალეფი, ნამუეფიშ სეკრეტით ნანა ოდიარუანს მუში გამნაჭყანეფს.
አጥቢ እንስሳት የምንላቸው የጀርባ አጥንት ያላቸው ከሚባሉት የእንስሳት ስፍን ውስጥ የሚገኝ መደብ ነው። በዚህ መደብ ውስጥ የሚገኙት እንደ የሰው ልጅ እና አንበሳ ያሉ እንስሳት ሴቷ አርግዛ በመውለድ እና ጡት ወተት በማጥባቷ ይታወቃሉ። እንዲሁም ባለ ፀጉርና ሙቀት ያለ ደም በመሆናቸውና ተጨማሪ የአዕምሮ ክፍል በመኖራችው ይታወቃሉ።
የመደቡ ዋና ክፍለመደቦች፦
哺乳動物是脊椎動物亞門下个一個綱，學名謳哺乳綱（Mammalia，來自拉丁文「mamma」，意思是「乳房」）。除脫6種頂頂原始个哺乳動物之外所有个哺乳動物儕是直接胎生个。乃朝全世界估計有得4000種橫裏哺乳動物，而人類是進化其中个一個分支。
最早个哺乳動物化石是垃中國發現个吳氏巨顱獸（Hadrocodium wui），佢生活垃2億年前个侏羅紀。從化石上來看，哺乳動物（尤其是早期个哺乳動物）搭爬行動物之間邪氣重要个區别垃拉佢拉个牙齒。爬行動物个每顆牙齒儕是同个，彼此嘸沒啥區别，而哺乳動物个牙齒按照佢拉垃頜上个弗同位置分化成功弗同个形態。此外爬行動物个牙齒會不斷更新，哺乳動物个牙齒除左乳牙外其他都弗再更新。垃動物界中就衹有哺乳動物个中耳內有三塊骨頭。科學家認爲是由爬行動物个兩塊附加顎骨進化而成个，貤成爲哺乳動物聽覺靈敏个地方。
到第三紀爲止所有哺乳動物儕是體型小个。垃恐龍絕種之後哺乳動物先佔據脫交關生態位置。到了第四紀哺乳動物先至成爲陸地上佔支配地位个動物。伊個辰光个哺乳動物可以分爲4種：
多峰齒類響3千萬年前个漸新世（Oligocene）就已經絕種，而其他个3科就存活到乃朝。
全世界个哺乳動物當中（以種來計）咾，嚙齒目佔脫一半，而另外差弗多有4分之1是翼手目。當中，也有交關多動物垃拉動物界个頂級位置，譬如長鼻目（象）就是乃朝陸地上頂頂大个動物，而鯨目个藍鯨更是有史以來最大型个動物（比恐龍重要大）。
哺乳動物是脊椎動物亞門下个一個綱，學名謳哺乳綱（Mammalia，來自拉丁文「mamma」，意思是「乳房」）。除脫6種頂頂原始个哺乳動物之外所有个哺乳動物儕是直接胎生个。乃朝全世界估計有得4000種橫裏哺乳動物，而人類是進化其中个一個分支。
Àwọn eranko afọmúbọ́mọ
Àwọn eranko afọmúbọ́mọ
Bronnviles yw eseli a Mammalia, unn klas a enyvales ow triga a-dreus an bys. Aga gnasow a rowedh yw: tethow (ha'n re a vronnviles benow ow kul leth rag bronna aga askorr); blew; ha goes toemm. An ympynnyon a rewl kylghya an goes der unn golonn a peswar chambour.
An klas Mammalia a gomprehend nebes 5500 eghenn rennys yn 152 deylu ha bys 46 urdh, mes an niver ma a vydh dihaval herwydh an dowlenn a glasyans devnydhys.
Mammalia
Bronnviles yw eseli a Mammalia, unn klas a enyvales ow triga a-dreus an bys. Aga gnasow a rowedh yw: tethow (ha'n re a vronnviles benow ow kul leth rag bronna aga askorr); blew; ha goes toemm. An ympynnyon a rewl kylghya an goes der unn golonn a peswar chambour.
An klas Mammalia a gomprehend nebes 5500 eghenn rennys yn 152 deylu ha bys 46 urdh, mes an niver ma a vydh dihaval herwydh an dowlenn a glasyans devnydhys.
Dzinoyamwisa (mammals in English) mupanda wemhuka dzinofema mweya, dzine muzongoza uye dzinozivikanwa nekuva nevhudzi kana kuti mamvanda. Chikuru chinonekwa pamhuka dzinoyamwisa ndechekuti dzine tsatsadzi dzinobuditsa mukaka kubva mumazamu kana mhuka nzvari yazvara mwana. Mhuka zhinji dziri pamupanda wedzinoyamwisa dzinowanikwa dziine tsatsadzi dzinobuditsa dikita.
.
Taxonavigaçion
Mammalia (Mammifeï)
I mamìfari o mamìferi (Mammalia, Linnaeus 1758) i xé na clase de vertebrati che ła partegne al phylum dei Cordati, a difuxion cosmopołita.
Ła clase dei mamìfari ła cónta a ocio 5.400 spece (5420)[1] che catémo ai jurni de ancó, che i se difarénsia in forma e dimension dai puchi sentìmetri e du grami de pexo del Suncus etruscus ai pì de 30 metri e sentosinquanta tonełade de pexo de ła bałenòtara azura, el pì grando animałe aparìo fin deso su ła Tera.
I mamìfari i cołonixa in pràtega qualsevoja anbiénte, da łe xone giasae ai caldi dexerti: alguni grupi (Pinipedi, Sirenii, Cetacei) i xé stai boni a cołonixare co suceso anca l'anbiénte aquàtego, mentre altri i ga evołùo ałe e i xé donca boni de vołare (Chiroteri). Anca se ghe xé cusì grande difarénse de dimension ed abitùdene de vita, tuti i mamìfari ga łe caraterìsteghe comun de omeotermia, viviparità (se no considarémo i Monotremi, che i xé ovìpari) e cure dei xenituri che łe prevéde anca el latamento dei fiułi, faturi sti qua che i xé stai determinanti propio par parmétare a sta clase de slargare parécio el só anbiénte 'nte łe nice restae vode daspò ła desconparsa dei dinosauri.
Ła prexénsa de pełisa o peło ła xé na dei particołari pì inportanti dei mamìfari, anca i delfini, al stato de enbrion, i eło sviłupa, par farli desconparir pì vanti durante ła graviansa.[2] El peło el ga ła funsion prima de tuto de mantégnare ła tenperadura corporea, ma'l poe servire anca par mimetixarse, atirar indivìdui del'altro seso e i ga na funsion anca tàtiłe (come łe vibrise dei gati).
Ła disponibiłità tete o sgarbe, come xà dito, ła xé un dei caràtari destintivi, inportante al pónto de dar el nome al intiéra clase. Ła late ła raprexénta un vantajo mia da trascurare, in quanto i fiułi i poe tórse na bona sostansa de nutrigamento sénsa fadiga; naturalmente ła mare ła ga bixogno de nudrigarse de pì 'ntel fraténpo.
I mamìfari daspò i ga tuti un sistema de dinti conpleso. Sti qua i se ga sudivixi in incixivi, canini, premołari e mołari, col vantajo che ogni grupo el ga ła sóa funsion determinada. Alguni, infrà i quałi i leonfanti, i sengiałi e i trichechi, i ga sviłupà dinti da prexa davèro pì grandi dei altri. I mamìfari i xé i ùneghi che i ga na récia de fora e l'insieme de marteło/ancùxene/stafa. Daspò i ga un cor divixo in du atri e du ventrìcołi.
De sta classe ghe fa parte l'omo (Homo sapiens sapiens).
I mamìfari o mamìferi (Mammalia, Linnaeus 1758) i xé na clase de vertebrati che ła partegne al phylum dei Cordati, a difuxion cosmopołita.
Ła clase dei mamìfari ła cónta a ocio 5.400 spece (5420) che catémo ai jurni de ancó, che i se difarénsia in forma e dimension dai puchi sentìmetri e du grami de pexo del Suncus etruscus ai pì de 30 metri e sentosinquanta tonełade de pexo de ła bałenòtara azura, el pì grando animałe aparìo fin deso su ła Tera.
I mamìfari i cołonixa in pràtega qualsevoja anbiénte, da łe xone giasae ai caldi dexerti: alguni grupi (Pinipedi, Sirenii, Cetacei) i xé stai boni a cołonixare co suceso anca l'anbiénte aquàtego, mentre altri i ga evołùo ałe e i xé donca boni de vołare (Chiroteri). Anca se ghe xé cusì grande difarénse de dimension ed abitùdene de vita, tuti i mamìfari ga łe caraterìsteghe comun de omeotermia, viviparità (se no considarémo i Monotremi, che i xé ovìpari) e cure dei xenituri che łe prevéde anca el latamento dei fiułi, faturi sti qua che i xé stai determinanti propio par parmétare a sta clase de slargare parécio el só anbiénte 'nte łe nice restae vode daspò ła desconparsa dei dinosauri.
Ła prexénsa de pełisa o peło ła xé na dei particołari pì inportanti dei mamìfari, anca i delfini, al stato de enbrion, i eło sviłupa, par farli desconparir pì vanti durante ła graviansa. El peło el ga ła funsion prima de tuto de mantégnare ła tenperadura corporea, ma'l poe servire anca par mimetixarse, atirar indivìdui del'altro seso e i ga na funsion anca tàtiłe (come łe vibrise dei gati).
Ła disponibiłità tete o sgarbe, come xà dito, ła xé un dei caràtari destintivi, inportante al pónto de dar el nome al intiéra clase. Ła late ła raprexénta un vantajo mia da trascurare, in quanto i fiułi i poe tórse na bona sostansa de nutrigamento sénsa fadiga; naturalmente ła mare ła ga bixogno de nudrigarse de pì 'ntel fraténpo.
I mamìfari daspò i ga tuti un sistema de dinti conpleso. Sti qua i se ga sudivixi in incixivi, canini, premołari e mołari, col vantajo che ogni grupo el ga ła sóa funsion determinada. Alguni, infrà i quałi i leonfanti, i sengiałi e i trichechi, i ga sviłupà dinti da prexa davèro pì grandi dei altri. I mamìfari i xé i ùneghi che i ga na récia de fora e l'insieme de marteło/ancùxene/stafa. Daspò i ga un cor divixo in du atri e du ventrìcołi.
De sta classe ghe fa parte l'omo (Homo sapiens sapiens).
Naasley (Af-Ingiriis: mammal; Af-Carabi: ثدييات) waa qayb ka mid ah xayawaanka oo ka duwan noocyada kale ee noolaha sida shimbiraha iyo xamaarato sababtoo waxay leeyihiin timo, sadex lafood dhegaha dhexdooda, naaso dhedigu leeyahay, iyo unugyo maskaxda ku yaala oo loo yaqaano neocortex.
Maskaxda Naasleydu waxay maamushaa heerkulka jidhka iyo isku-wareega dhiiga ee ka yimaada wadnaha.
Naasleyda waxaa ka mid ah xayawaanka ugu wayn dunida, sida Nibiriga, iyo xayawaanka ugu caqliga badan dhulka, sida dadka iyo maroodiga.
Qaab-dhismeedka Naasleydu intooda u badan waa jidh leh afar lugood iyo lafdhabar, inkastoo kuwa ku nool biyaha iyo hawada ka duwan yihiin. Dadku waa Naasley leh labo lugood iyo lafdhabar dheer oo isku xidha waaxyaha jidhka.
Xajmiga jidhka naasleydu wuu kala duwan yahay, tan ugu yar oo ah Fiidmeerta 40 mm (1.2–1.6 in) ilaa kan ugu wayn Nibiriga 33 mitir (108 ft).
Naasleyda Dhedig waxay leedahay tiro kala duwan oo naaso ah, kuwaas ooy nuujiyaan ilmahooda.
Sanadkii 2006dii noocyada naasleyda dunida waxaa lagu sheegay ineey yihiin 5,416 species.
Þā sycedēor (Mammalia) sind gefērscipe hƿeorfdēores. Þā habbaþ syndermearcung: þā habbaþ meolcþgetāga, þe þæt ƿīfliċe dēor meolc ofcymþ sƿā fēdnes for geongan; þā habbaþ hǣr; and þā sind ƿearmblōded.
Hēr sind 5,500 cynna in gefērscipe Mammalia, species, brytsnode ofer 1,200 cnōsla, 152 cnēorissa, and 46 hāda.
Sṳ̍t-nen thung-vu̍t (食乳動物) ya cho-tet ham-cho phú-nen thung-vu̍t (哺乳動物), he chṳ́ Chit-chhûi Thung-vu̍t Â-mùn hâ Sṳ̍t-nen-kong (Lâ-tên-ngî: Mammalia) ke yit-lui yung hi fû-khip khûng-hi ke Vûn-hiet Chit-chhûi Thung-vu̍t. On-cheu Sṳ-kie Phú-nen thung-vu̍t Vu̍t-chúng (Mammal Species of the World) yit-sû chhai 2005-ngièn ke chṳ̂-liau, Phú-nen-kong muk-chhièn yû-yok 5676-ke vu̍t-chúng, fûn-phu chhai 1229-ke Su̍k, 153-ke Khô lâu 29-ke muk chûng, yok cham Chit-sok Thung-vu̍t-mùn ke 10%, thi-khiù só-yû thung-vu̍t ke 0.4%. Ngat-chhṳ́-muk (ló-chhú, hò-chû, hói-lî, súi-thûn tén) , Yi̍t-sú-muk (Phi̍t-phò-è tén) he Phú-nen thung-vu̍t chûng vu̍t-chúng chui-tô ke muk.
Zoogdieren zien de bekendste gewurvelde beêsten. Zoogdieren zien een klasse van wermbloedihe beêsten. Dit betêken da der lichaem in staet is om der eihen temperatuur te rehel'n, in tehenstellieng toet de amfibieën en reptielen. De lichaemstemperatuur en stofwisselieng passen der eihen tot op zekere oogte an an de omheviengstemperatuur, wideur an deze beêsten in kouwere tieden minder eetn noôdig èn. Bie wermbloedihe beêsten ei 't lichaem juust behoefte an een constante temperatuur en stieg de behoefte ni eetn juust a de temperatuur oher wor. Dideur ei 't lichaem meer voedsel noôdig om de temperatuur op peil te ouen. Deurdan zoogdieren wermbloedig zien, èn ze echter wè de kans om te overleven op de noord- en zuudpool, wiran koudbloedihe beêsten hin kans kriehen.
Zoogdieren zien in oôdzaak landdier'n en vee leven der ok èn op 't land èn op 't waeter. Dr zien relatief mè weinig zoogdieren die an der eihen allin in 't waeter opouen. De miste zoogdieren èn een be'èrde uud. De be'èrieng verschil per leefhebied, wan in kouwere hebied'n èn de beêsten mistal een dichtere be'èrieng. Deze soôrten ontwikkel'n dan ok een winter- en een zeumervacht. Vee zoogdieren, zoas aezen en are knaahdier'n, en beêsten as de poolvos, ontwikkel'n een witte wintervacht. Dit is ok een idieale schutkleure. Zoogdieren leven wereldwied en de inigste zoogdieren die an echt kunn'n vliehen zien de vleêrmuuzen. De soôrt die a 't ouste kan worn is de Groenlandse walvis, dezen kan 200 jaer oud worn.
Alle zoogdieren wissel'n der melkhebit voe der hewone hebit, wibie an de beêsten der ele leven motten doene. Bie sommige zoogdieren, vurral bie knaahdier'n, zien de snietan'n anepast an ut vee knaehen, en groei'n de tan'n der ele leven deur. Wunneer aj echter een tand volledig uut de kaeke eel, hroei'n ze ok bie knaahdier'n nie mi an. Ierin verschill'n zoogdieren van buvobbeld slang'n die an steeds wee nieuwe giftan'n anmaek'n.
De miste zoogdieren communiceer'n deur middel van heluud'n, lichaemsoudieng, gezichsmimiek en heur'n. De miste zoogdieren kunn'n verschill'nde heluud'n maek'n. De heurzin is hoed ontwikkeld en 't hehoor is mistal uutsteek'nd. 't Hezichsvermohen van zoogdieren is vaâk hoed, oewè 't verschil per soôrt, an wat voe vijan'n ze èn en buvobbeld der eetn. Zo èn buvobbeld aesachtihen een uutstekend hezichsvermohen, zodan ze een vijand tiedig an zien komm'n. Bie sommihe beêsten is om die ree'n de reuk juust hoed ontwikkeld en vleermuuzen èn juust wee een vreêt hoed hehoor. De longen, 't arte en 't bloedvaetenstelsel zien varre ontwikkeld. Zuurstof kom via de neuze of via de mond in de long'n, waar attet wor afeheven an fiene bloedvaetenstelsels die an de zuurstof transporteer'n en deur 't ele lichaem afheven.
De voortplantiengsorhaan'n van zoogdieren zien zeêr heavanceêrd. Der vin een inwendihen bevruchtieng plekke en de vruchte ontwikkel zen eihen vervolhens in 't moederlichaem. De vruchte wor bie varrewig de miste zoogdieren mie voediengsstoffen vanuut ut bloed van de moeder evoed deur een placenta. Iermie onderschei'n zoogdieren der eihen van eierlevendbèr'nde reptielen en ok van de vissen, om'an vrucht'n van die beêsten evoed worn deur in de dooier anweezihe voediengsstoffen. Bieni alle zoogdieren zien levendbèr'nd, behalve de snaeveldier'n (Monotremata). Zoogdieren èn der naem te dank'n an de wieze wirop an de wuufjes der jongen eet'n heven. Dit doen ze via moedermelk. Iervoe èn de wuufjes specjale melkklier'n, bieni altied an den onderkant van 't beêst. 't âantal melkklieren verschil per soôrt, 't lig ter an oevee jongen a een soôrt per keer voortbrieng. Ut moederdier en ut vâderdier bescherm'n de jong'n tehen eventuele vijan'n, sommihe beêsten doen dit deur een hol te hraeven. Bie sommihe bêesten kunn'n de jongen a direct ni de heboorte loôp'n. Ze èn dan nog wè moedermelk noôdig. Mistal is der ok een echte moederband tussen de jong'n en de moeder.
't Hroste zoogdier dat a der is, is de bleauwe vinvis. Deze walvis wor a ten volwassen is wè 30 meter. De kleinste zoogdieren zien de spitsmuuzen, die an volwassen mè 5 cm zien. Deze beêsten mo'n ondanks der lichaemshroôtte echter in verhoudieng wè vee meer eet'n dan een hroôt beêst. Dit kom omda'n ze in verhouding meer oppervlak èn werm te ouen.
De zoogdieren worn inedeêld in bieni 30 orden, die an besteên uut ruum 5500 soôrten. Ier de orden op een rijtje:
Ñuñuri (kastilla aru: Mamífero), uywa umantaña ñuñu millk'i.
Хүхэтэн (латаар Mammalia, монголоор Хөхтөн) гү, али һүн тэжээлтэн (ородоор Млекопитающие) — Һээр нюргатан амитадай хүреэн болоод эмэгшэниинь хүхэн, һүнэй булшархайтай, мүн эрэ, эмэ хоюула үһэн, хүлһэнэй булшархай, дунда шэхэнэй яһан зэрэгтэй болоно. Хүхэтэн амитаниинь халуун шуһатай болоод зүрхэниинь 4 таһалгаатай.
Латин нэрэнь Mammalia — латаар mamma «хүхэн»[1] үгэһээ гаралһан; удхань: «хүхэтэй (һүн булшархайтай)». Иимэ удхатай: монголоор хөхтөн францяар mammifères, испаняар mamíferos, италяар mammiferi, португалаар mamíferos, Загбар:Lang-eo (англяар mammals — латинһээ абтаһан үгэ). «Һүн тэжээлтэн» удхатайнь — германяар Säugetiere, нидерл. zoogdieren, ородоор млекопитающие; «һүниие хүхэгшэд» — польшоор ssaki, украинаар ссавці удха.
Хүхэтэниинь ямар хэлбэригээр түрэхэһээ шалтгаалан 2 гол ангида хубаагдана:
Мүнөө 1200 түрэлэй, 153 обог, 29 багай 5400 зүйл хүхэтэн амитад байна. Ехэнхинь дарааха 6 том багта хамарагдана.
सस्तनाः अस्थिमन्त: प्राणिन: सन्ति।
अद्य ५४०० सस्तनजातयः लोके जीवन्ति। तेशु नीलतिमिङ्गिलः एव गरिष्ठः।
सस्तनाः विविधवातावरणेषु जीवन्ति। केचन सस्तनाः शीतलस्थानेषु वसन्ति। तेषां निरन्ध्राः केशाः सन्ति। उष्ट्रादयः मरौ वसन्ति। तिमिङ्गिलाः मत्स्यभेदाः च समुद्रे वसन्ति। वानराः वृक्षेषु वसन्ति।
महासाम्राज्यम्: Biota
A mammal (from Latin mamma 'breast')[1] is a vertebrate animal of the class Mammalia (/məˈmeɪli.ə/). Mammals are characterized by the presence of milk-producing mammary glands for feeding their young, a neocortex region of the brain, fur or hair, and three middle ear bones. These characteristics distinguish them from reptiles and birds, from which their ancestors diverged in the Carboniferous Period over 300 million years ago. Around 6,400 extant species of mammals have been described and divided into 29 orders.
The largest orders of mammals, by number of species, are the rodents, bats, and Eulipotyphla (including hedgehogs, moles and shrews). The next three are the Primates (including humans, monkeys and lemurs), the even-toed ungulates (including pigs, camels, and whales), and the Carnivora (including cats, dogs, and seals).
Mammals are the only living members of Synapsida; this clade, together with Sauropsida (reptiles and birds), constitutes the larger Amniota clade. The early synapsids were sphenacodonts, a group that included the famous Dimetrodon. The synapsids split into several diverse groups of non-mammalian synapsids—traditionally and incorrectly referred to as mammal-like reptiles or by the term pelycosaurs, and now known as stem mammals or protomammals—before giving rise to therapsids during the beginning of the Middle Permian period. Mammals originated from cynodonts, an advanced group of therapsids, during the Late Triassic-Early Jurassic. The modern mammalian orders arose in the Paleogene and Neogene periods of the Cenozoic era, after the extinction of non-avian dinosaurs, and have been the dominant terrestrial animal group from 66 million years ago to the present.
The basic mammalian body type is quadruped, and most mammals use their four extremities for terrestrial locomotion; but in some, the extremities are adapted for life at sea, in the air, in trees, underground, or on two legs. Mammals range in size from the 30–40 mm (1.2–1.6 in) bumblebee bat to the 30 m (98 ft) blue whale—possibly the largest animal to have ever lived. Maximum lifespan varies from two years for the shrew to 211 years for the bowhead whale. All modern mammals give birth to live young, except the five species of monotremes, which are egg-laying mammals. The most species-rich group of mammals, the cohort called placentals, have a placenta, which enables the feeding of the fetus during gestation.
Most mammals are intelligent, with some possessing large brains, self-awareness, and tool use. Mammals can communicate and vocalize in several ways, including the production of ultrasound, scent-marking, alarm signals, singing, echolocation; and, in the case of humans, complex language. Mammals can organize themselves into fission-fusion societies, harems, and hierarchies—but can also be solitary and territorial. Most mammals are polygynous, but some can be monogamous or polyandrous.
Domestication of many types of mammals by humans played a major role in the Neolithic Revolution, and resulted in farming replacing hunting and gathering as the primary source of food for humans. This led to a major restructuring of human societies from nomadic to sedentary, with more co-operation among larger and larger groups, and ultimately the development of the first civilizations. Domesticated mammals provided, and continue to provide, power for transport and agriculture, as well as food (meat and dairy products), fur, and leather. Mammals are also hunted and raced for sport, and are used as model organisms in science. Mammals have been depicted in art since Paleolithic times, and appear in literature, film, mythology, and religion. Decline in numbers and extinction of many mammals is primarily driven by human poaching and habitat destruction, primarily deforestation.
Mammal classification has been through several revisions since Carl Linnaeus initially defined the class, and at present, no classification system is universally accepted. McKenna & Bell (1997) and Wilson & Reeder (2005) provide useful recent compendiums.[2] Simpson (1945)[3] provides systematics of mammal origins and relationships that had been taught universally until the end of the 20th century. However, since 1945, a large amount of new and more detailed information has gradually been found: The paleontological record has been recalibrated, and the intervening years have seen much debate and progress concerning the theoretical underpinnings of systematization itself, partly through the new concept of cladistics. Though fieldwork and lab work progressively outdated Simpson's classification, it remains the closest thing to an official classification of mammals, despite its known issues.[4]
Most mammals, including the six most species-rich orders, belong to the placental group. The three largest orders in numbers of species are Rodentia: mice, rats, porcupines, beavers, capybaras, and other gnawing mammals; Chiroptera: bats; and Soricomorpha: shrews, moles, and solenodons. The next three biggest orders, depending on the biological classification scheme used, are the Primates: apes, monkeys, and lemurs; the Cetartiodactyla: whales and even-toed ungulates; and the Carnivora which includes cats, dogs, weasels, bears, seals, and allies.[5] According to Mammal Species of the World, 5,416 species were identified in 2006. These were grouped into 1,229 genera, 153 families and 29 orders.[5] In 2008, the International Union for Conservation of Nature (IUCN) completed a five-year Global Mammal Assessment for its IUCN Red List, which counted 5,488 species.[6] According to research published in the Journal of Mammalogy in 2018, the number of recognized mammal species is 6,495, including 96 recently extinct.[7]
The word "mammal" is modern, from the scientific name Mammalia coined by Carl Linnaeus in 1758, derived from the Latin mamma ("teat, pap"). In an influential 1988 paper, Timothy Rowe defined Mammalia phylogenetically as the crown group of mammals, the clade consisting of the most recent common ancestor of living monotremes (echidnas and platypuses) and Therian mammals (marsupials and placentals) and all descendants of that ancestor.[8] Since this ancestor lived in the Jurassic period, Rowe's definition excludes all animals from the earlier Triassic, despite the fact that Triassic fossils in the Haramiyida have been referred to the Mammalia since the mid-19th century.[9] If Mammalia is considered as the crown group, its origin can be roughly dated as the first known appearance of animals more closely related to some extant mammals than to others. Ambondro is more closely related to monotremes than to therian mammals while Amphilestes and Amphitherium are more closely related to the therians; as fossils of all three genera are dated about 167 million years ago in the Middle Jurassic, this is a reasonable estimate for the appearance of the crown group.[10]
T. S. Kemp has provided a more traditional definition: "Synapsids that possess a dentary–squamosal jaw articulation and occlusion between upper and lower molars with a transverse component to the movement" or, equivalently in Kemp's view, the clade originating with the last common ancestor of Sinoconodon and living mammals.[11] The earliest known synapsid satisfying Kemp's definitions is Tikitherium, dated 225 Ma, so the appearance of mammals in this broader sense can be given this Late Triassic date.[12][13]
In 1997, the mammals were comprehensively revised by Malcolm C. McKenna and Susan K. Bell, which has resulted in the McKenna/Bell classification. The authors worked together as paleontologists at the American Museum of Natural History. McKenna inherited the project from Simpson and, with Bell, constructed a completely updated hierarchical system, covering living and extinct taxa, that reflects the historical genealogy of Mammalia.[4] Their 1997 book, Classification of Mammals above the Species Level,[14] is a comprehensive work on the systematics, relationships and occurrences of all mammal taxa, living and extinct, down through the rank of genus, though molecular genetic data challenge several of the groupings.
In the following list, extinct groups are labelled with a dagger (†).
Class Mammalia
As of the early 21st century, molecular studies based on DNA analysis have suggested new relationships among mammal families. Most of these findings have been independently validated by retrotransposon presence/absence data.[17] Classification systems based on molecular studies reveal three major groups or lineages of placental mammals—Afrotheria, Xenarthra and Boreoeutheria—which diverged in the Cretaceous. The relationships between these three lineages is contentious, and all three possible hypotheses have been proposed with respect to which group is basal. These hypotheses are Atlantogenata (basal Boreoeutheria), Epitheria (basal Xenarthra) and Exafroplacentalia (basal Afrotheria).[18] Boreoeutheria in turn contains two major lineages—Euarchontoglires and Laurasiatheria.
Estimates for the divergence times between these three placental groups range from 105 to 120 million years ago, depending on the type of DNA used (such as nuclear or mitochondrial)[19] and varying interpretations of paleogeographic data.[18]
Mammalia Theria Placentalia Atlantogenata Boreoeutheria Euarchontoglires Laurasiatheria Scrotifera Euungulata FeraeThe cladogram above is based on Tarver et al.. (2016)[20]
Synapsida, a clade that contains mammals and their extinct relatives, originated during the Pennsylvanian subperiod (~323 million to ~300 million years ago), when they split from the reptile lineage. Crown group mammals evolved from earlier mammaliaforms during the Early Jurassic. The cladogram takes Mammalia to be the crown group.[21]
Mammaliaformes MammaliaAustralosphenida (incl. Monotremata) 
Eutriconodonta (incl. Gobiconodonta) 
Trechnotheria (incl. Theria) 
The first fully terrestrial vertebrates were amniotes. Like their amphibious early tetrapod predecessors, they had lungs and limbs. Amniotic eggs, however, have internal membranes that allow the developing embryo to breathe but keep water in. Hence, amniotes can lay eggs on dry land, while amphibians generally need to lay their eggs in water.
The first amniotes apparently arose in the Pennsylvanian subperiod of the Carboniferous. They descended from earlier reptiliomorph amphibious tetrapods,[22] which lived on land that was already inhabited by insects and other invertebrates as well as ferns, mosses and other plants. Within a few million years, two important amniote lineages became distinct: the synapsids, which would later include the common ancestor of the mammals; and the sauropsids, which now include turtles, lizards, snakes, crocodilians and dinosaurs (including birds).[23] Synapsids have a single hole (temporal fenestra) low on each side of the skull. Primitive synapsids included the largest and fiercest animals of the early Permian such as Dimetrodon.[24] Nonmammalian synapsids were traditionally—and incorrectly—called "mammal-like reptiles" or pelycosaurs; we now know they were neither reptiles nor part of reptile lineage.[25][26]
Therapsids, a group of synapsids, evolved in the Middle Permian, about 265 million years ago, and became the dominant land vertebrates.[25] They differ from basal eupelycosaurs in several features of the skull and jaws, including: larger skulls and incisors which are equal in size in therapsids, but not for eupelycosaurs.[25] The therapsid lineage leading to mammals went through a series of stages, beginning with animals that were very similar to their early synapsid ancestors and ending with probainognathian cynodonts, some of which could easily be mistaken for mammals. Those stages were characterized by:[27]
The Permian–Triassic extinction event about 252 million years ago, which was a prolonged event due to the accumulation of several extinction pulses, ended the dominance of carnivorous therapsids.[29] In the early Triassic, most medium to large land carnivore niches were taken over by archosaurs[30] which, over an extended period (35 million years), came to include the crocodylomorphs,[31] the pterosaurs and the dinosaurs;[32] however, large cynodonts like Trucidocynodon and traversodontids still occupied large sized carnivorous and herbivorous niches respectively. By the Jurassic, the dinosaurs had come to dominate the large terrestrial herbivore niches as well.[33]
The first mammals (in Kemp's sense) appeared in the Late Triassic epoch (about 225 million years ago), 40 million years after the first therapsids. They expanded out of their nocturnal insectivore niche from the mid-Jurassic onwards;[34] The Jurassic Castorocauda, for example, was a close relative of true mammals that had adaptations for swimming, digging and catching fish.[35] Most, if not all, are thought to have remained nocturnal (the nocturnal bottleneck), accounting for much of the typical mammalian traits.[36] The majority of the mammal species that existed in the Mesozoic Era were multituberculates, eutriconodonts and spalacotheriids.[37] The earliest known metatherian is Sinodelphys, found in 125 million-year-old Early Cretaceous shale in China's northeastern Liaoning Province. The fossil is nearly complete and includes tufts of fur and imprints of soft tissues.[38]
The oldest known fossil among the Eutheria ("true beasts") is the small shrewlike Juramaia sinensis, or "Jurassic mother from China", dated to 160 million years ago in the late Jurassic.[39] A later eutherian relative, Eomaia, dated to 125 million years ago in the early Cretaceous, possessed some features in common with the marsupials but not with the placentals, evidence that these features were present in the last common ancestor of the two groups but were later lost in the placental lineage.[40] In particular, the epipubic bones extend forwards from the pelvis. These are not found in any modern placental, but they are found in marsupials, monotremes, other nontherian mammals and Ukhaatherium, an early Cretaceous animal in the eutherian order Asioryctitheria. This also applies to the multituberculates.[41] They are apparently an ancestral feature, which subsequently disappeared in the placental lineage. These epipubic bones seem to function by stiffening the muscles during locomotion, reducing the amount of space being presented, which placentals require to contain their fetus during gestation periods. A narrow pelvic outlet indicates that the young were very small at birth and therefore pregnancy was short, as in modern marsupials. This suggests that the placenta was a later development.[42]
One of the earliest known monotremes was Teinolophos, which lived about 120 million years ago in Australia.[43] Monotremes have some features which may be inherited from the original amniotes such as the same orifice to urinate, defecate and reproduce (cloaca)—as lizards and birds also do—[44] and they lay eggs which are leathery and uncalcified.[45]
Hadrocodium, whose fossils date from approximately 195 million years ago, in the early Jurassic, provides the first clear evidence of a jaw joint formed solely by the squamosal and dentary bones; there is no space in the jaw for the articular, a bone involved in the jaws of all early synapsids.[46]
The earliest clear evidence of hair or fur is in fossils of Castorocauda and Megaconus, from 164 million years ago in the mid-Jurassic. In the 1950s, it was suggested that the foramina (passages) in the maxillae and premaxillae (bones in the front of the upper jaw) of cynodonts were channels which supplied blood vessels and nerves to vibrissae (whiskers) and so were evidence of hair or fur;[47][48] it was soon pointed out, however, that foramina do not necessarily show that an animal had vibrissae, as the modern lizard Tupinambis has foramina that are almost identical to those found in the nonmammalian cynodont Thrinaxodon.[26][49] Popular sources, nevertheless, continue to attribute whiskers to Thrinaxodon.[50] Studies on Permian coprolites suggest that non-mammalian synapsids of the epoch already had fur, setting the evolution of hairs possibly as far back as dicynodonts.[51]
When endothermy first appeared in the evolution of mammals is uncertain, though it is generally agreed to have first evolved in non-mammalian therapsids.[51][52] Modern monotremes have lower body temperatures and more variable metabolic rates than marsupials and placentals,[53] but there is evidence that some of their ancestors, perhaps including ancestors of the therians, may have had body temperatures like those of modern therians.[54] Likewise, some modern therians like afrotheres and xenarthrans have secondarily developed lower body temperatures.[55]
The evolution of erect limbs in mammals is incomplete—living and fossil monotremes have sprawling limbs. The parasagittal (nonsprawling) limb posture appeared sometime in the late Jurassic or early Cretaceous; it is found in the eutherian Eomaia and the metatherian Sinodelphys, both dated to 125 million years ago.[56] Epipubic bones, a feature that strongly influenced the reproduction of most mammal clades, are first found in Tritylodontidae, suggesting that it is a synapomorphy between them and mammaliformes. They are omnipresent in non-placental mammaliformes, though Megazostrodon and Erythrotherium appear to have lacked them.[57]
It has been suggested that the original function of lactation (milk production) was to keep eggs moist. Much of the argument is based on monotremes, the egg-laying mammals.[58][59] In human females, mammary glands become fully developed during puberty, regardless of pregnancy.[60]
Therian mammals took over the medium- to large-sized ecological niches in the Cenozoic, after the Cretaceous–Paleogene extinction event approximately 66 million years ago emptied ecological space once filled by non-avian dinosaurs and other groups of reptiles, as well as various other mammal groups,[62] and underwent an exponential increase in body size (megafauna).[63] Then mammals diversified very quickly; both birds and mammals show an exponential rise in diversity.[62] For example, the earliest known bat dates from about 50 million years ago, only 16 million years after the extinction of the non-avian dinosaurs.[64]
Molecular phylogenetic studies initially suggested that most placental orders diverged about 100 to 85 million years ago and that modern families appeared in the period from the late Eocene through the Miocene.[65] However, no placental fossils have been found from before the end of the Cretaceous.[66] The earliest undisputed fossils of placentals come from the early Paleocene, after the extinction of the non-avian dinosaurs.[66] (Scientists identified an early Paleocene animal named Protungulatum donnae as one of the first placental mammals,[67] but it has since been reclassified as a non-placental eutherian.)[68] Recalibrations of genetic and morphological diversity rates have suggested a Late Cretaceous origin for placentals, and a Paleocene origin for most modern clades.[69]
The earliest known ancestor of primates is Archicebus achilles[70] from around 55 million years ago.[70] This tiny primate weighed 20–30 grams (0.7–1.1 ounce) and could fit within a human palm.[70]
Living mammal species can be identified by the presence of sweat glands, including those that are specialized to produce milk to nourish their young.[71] In classifying fossils, however, other features must be used, since soft tissue glands and many other features are not visible in fossils.[72]
Many traits shared by all living mammals appeared among the earliest members of the group:
For the most part, these characteristics were not present in the Triassic ancestors of the mammals.[78] Nearly all mammaliaforms possess an epipubic bone, the exception being modern placentals.[79]
On average, male mammals are larger than females, with males being at least 10% larger than females in over 45% of investigated species. Most mammalian orders also exhibit male-biased sexual dimorphism, although some orders do not show any bias or are significantly female-biased (Lagomorpha). Sexual size dimorphism increases with body size across mammals (Rensch's rule), suggesting that there are parallel selection pressures on both male and female size. Male-biased dimorphism relates to sexual selection on males through male–male competition for females, as there is a positive correlation between the degree of sexual selection, as indicated by mating systems, and the degree of male-biased size dimorphism. The degree of sexual selection is also positively correlated with male and female size across mammals. Further, parallel selection pressure on female mass is identified in that age at weaning is significantly higher in more polygynous species, even when correcting for body mass. Also, the reproductive rate is lower for larger females, indicating that fecundity selection selects for smaller females in mammals. Although these patterns hold across mammals as a whole, there is considerable variation across orders.[80]
The majority of mammals have seven cervical vertebrae (bones in the neck). The exceptions are the manatee and the two-toed sloth, which have six, and the three-toed sloth which has nine.[81] All mammalian brains possess a neocortex, a brain region unique to mammals.[82] Placental brains have a corpus callosum, unlike monotremes and marsupials.[83]
The lungs of mammals are spongy and honeycombed. Breathing is mainly achieved with the diaphragm, which divides the thorax from the abdominal cavity, forming a dome convex to the thorax. Contraction of the diaphragm flattens the dome, increasing the volume of the lung cavity. Air enters through the oral and nasal cavities, and travels through the larynx, trachea and bronchi, and expands the alveoli. Relaxing the diaphragm has the opposite effect, decreasing the volume of the lung cavity, causing air to be pushed out of the lungs. During exercise, the abdominal wall contracts, increasing pressure on the diaphragm, which forces air out quicker and more forcefully. The rib cage is able to expand and contract the chest cavity through the action of other respiratory muscles. Consequently, air is sucked into or expelled out of the lungs, always moving down its pressure gradient.[84][85] This type of lung is known as a bellows lung due to its resemblance to blacksmith bellows.[85]
The mammalian heart has four chambers, two upper atria, the receiving chambers, and two lower ventricles, the discharging chambers.[86] The heart has four valves, which separate its chambers and ensures blood flows in the correct direction through the heart (preventing backflow). After gas exchange in the pulmonary capillaries (blood vessels in the lungs), oxygen-rich blood returns to the left atrium via one of the four pulmonary veins. Blood flows nearly continuously back into the atrium, which acts as the receiving chamber, and from here through an opening into the left ventricle. Most blood flows passively into the heart while both the atria and ventricles are relaxed, but toward the end of the ventricular relaxation period, the left atrium will contract, pumping blood into the ventricle. The heart also requires nutrients and oxygen found in blood like other muscles, and is supplied via coronary arteries.[87]
The integumentary system (skin) is made up of three layers: the outermost epidermis, the dermis and the hypodermis. The epidermis is typically 10 to 30 cells thick; its main function is to provide a waterproof layer. Its outermost cells are constantly lost; its bottommost cells are constantly dividing and pushing upward. The middle layer, the dermis, is 15 to 40 times thicker than the epidermis. The dermis is made up of many components, such as bony structures and blood vessels. The hypodermis is made up of adipose tissue, which stores lipids and provides cushioning and insulation. The thickness of this layer varies widely from species to species;[88]: 97 marine mammals require a thick hypodermis (blubber) for insulation, and right whales have the thickest blubber at 20 inches (51 cm).[89] Although other animals have features such as whiskers, feathers, setae, or cilia that superficially resemble it, no animals other than mammals have hair. It is a definitive characteristic of the class, though some mammals have very little.[88]: 61
Herbivores have developed a diverse range of physical structures to facilitate the consumption of plant material. To break up intact plant tissues, mammals have developed teeth structures that reflect their feeding preferences. For instance, frugivores (animals that feed primarily on fruit) and herbivores that feed on soft foliage have low-crowned teeth specialized for grinding foliage and seeds. Grazing animals that tend to eat hard, silica-rich grasses, have high-crowned teeth, which are capable of grinding tough plant tissues and do not wear down as quickly as low-crowned teeth.[90] Most carnivorous mammals have carnassialiforme teeth (of varying length depending on diet), long canines and similar tooth replacement patterns.[91]
The stomach of even-toed ungulates (Artiodactyla) is divided into four sections: the rumen, the reticulum, the omasum and the abomasum (only ruminants have a rumen). After the plant material is consumed, it is mixed with saliva in the rumen and reticulum and separates into solid and liquid material. The solids lump together to form a bolus (or cud), and is regurgitated. When the bolus enters the mouth, the fluid is squeezed out with the tongue and swallowed again. Ingested food passes to the rumen and reticulum where cellulolytic microbes (bacteria, protozoa and fungi) produce cellulase, which is needed to break down the cellulose in plants.[92] Perissodactyls, in contrast to the ruminants, store digested food that has left the stomach in an enlarged cecum, where it is fermented by bacteria.[93] Carnivora have a simple stomach adapted to digest primarily meat, as compared to the elaborate digestive systems of herbivorous animals, which are necessary to break down tough, complex plant fibers. The caecum is either absent or short and simple, and the large intestine is not sacculated or much wider than the small intestine.[94]
The mammalian excretory system involves many components. Like most other land animals, mammals are ureotelic, and convert ammonia into urea, which is done by the liver as part of the urea cycle.[95] Bilirubin, a waste product derived from blood cells, is passed through bile and urine with the help of enzymes excreted by the liver.[96] The passing of bilirubin via bile through the intestinal tract gives mammalian feces a distinctive brown coloration.[97] Distinctive features of the mammalian kidney include the presence of the renal pelvis and renal pyramids, and of a clearly distinguishable cortex and medulla, which is due to the presence of elongated loops of Henle. Only the mammalian kidney has a bean shape, although there are some exceptions, such as the multilobed reniculate kidneys of pinnipeds, cetaceans and bears.[98][99] Most adult placental mammals have no remaining trace of the cloaca. In the embryo, the embryonic cloaca divides into a posterior region that becomes part of the anus, and an anterior region that has different fates depending on the sex of the individual: in females, it develops into the vestibule that receives the urethra and vagina, while in males it forms the entirety of the penile urethra.[99] However, the tenrecs, golden moles, and some shrews retain a cloaca as adults.[100] In marsupials, the genital tract is separate from the anus, but a trace of the original cloaca does remain externally.[99] Monotremes, which translates from Greek into "single hole", have a true cloaca.[101]
As in all other tetrapods, mammals have a larynx that can quickly open and close to produce sounds, and a supralaryngeal vocal tract which filters this sound. The lungs and surrounding musculature provide the air stream and pressure required to phonate. The larynx controls the pitch and volume of sound, but the strength the lungs exert to exhale also contributes to volume. More primitive mammals, such as the echidna, can only hiss, as sound is achieved solely through exhaling through a partially closed larynx. Other mammals phonate using vocal folds. The movement or tenseness of the vocal folds can result in many sounds such as purring and screaming. Mammals can change the position of the larynx, allowing them to breathe through the nose while swallowing through the mouth, and to form both oral and nasal sounds; nasal sounds, such as a dog whine, are generally soft sounds, and oral sounds, such as a dog bark, are generally loud.[102]
Some mammals have a large larynx and thus a low-pitched voice, namely the hammer-headed bat (Hypsignathus monstrosus) where the larynx can take up the entirety of the thoracic cavity while pushing the lungs, heart, and trachea into the abdomen.[103] Large vocal pads can also lower the pitch, as in the low-pitched roars of big cats.[104] The production of infrasound is possible in some mammals such as the African elephant (Loxodonta spp.) and baleen whales.[105][106] Small mammals with small larynxes have the ability to produce ultrasound, which can be detected by modifications to the middle ear and cochlea. Ultrasound is inaudible to birds and reptiles, which might have been important during the Mesozoic, when birds and reptiles were the dominant predators. This private channel is used by some rodents in, for example, mother-to-pup communication, and by bats when echolocating. Toothed whales also use echolocation, but, as opposed to the vocal membrane that extends upward from the vocal folds, they have a melon to manipulate sounds. Some mammals, namely the primates, have air sacs attached to the larynx, which may function to lower the resonances or increase the volume of sound.[102]
The vocal production system is controlled by the cranial nerve nuclei in the brain, and supplied by the recurrent laryngeal nerve and the superior laryngeal nerve, branches of the vagus nerve. The vocal tract is supplied by the hypoglossal nerve and facial nerves. Electrical stimulation of the periaqueductal gray (PEG) region of the mammalian midbrain elicit vocalizations. The ability to learn new vocalizations is only exemplified in humans, seals, cetaceans, elephants and possibly bats; in humans, this is the result of a direct connection between the motor cortex, which controls movement, and the motor neurons in the spinal cord.[102]
The primary function of the fur of mammals is thermoregulation. Others include protection, sensory purposes, waterproofing, and camouflage.[107] Different types of fur serve different purposes:[88]: 99
Hair length is not a factor in thermoregulation: for example, some tropical mammals such as sloths have the same length of fur length as some arctic mammals but with less insulation; and, conversely, other tropical mammals with short hair have the same insulating value as arctic mammals. The denseness of fur can increase an animal's insulation value, and arctic mammals especially have dense fur; for example, the musk ox has guard hairs measuring 30 cm (12 in) as well as a dense underfur, which forms an airtight coat, allowing them to survive in temperatures of −40 °C (−40 °F).[88]: 162–163 Some desert mammals, such as camels, use dense fur to prevent solar heat from reaching their skin, allowing the animal to stay cool; a camel's fur may reach 70 °C (158 °F) in the summer, but the skin stays at 40 °C (104 °F).[88]: 188 Aquatic mammals, conversely, trap air in their fur to conserve heat by keeping the skin dry.[88]: 162–163
Mammalian coats are colored for a variety of reasons, the major selective pressures including camouflage, sexual selection, communication, and thermoregulation. Coloration in both the hair and skin of mammals is mainly determined by the type and amount of melanin; eumelanins for brown and black colors and pheomelanin for a range of yellowish to reddish colors, giving mammals an earth tone.[108][109] Some mammals have more vibrant colors; certain monkeys such mandrills and vervet monkeys, and opossums such as the Mexican mouse opossums and Derby's woolly opossums, have blue skin due to light diffraction in collagen fibers.[110] Many sloths appear green because their fur hosts green algae; this may be a symbiotic relation that affords camouflage to the sloths.[111]
Camouflage is a powerful influence in a large number of mammals, as it helps to conceal individuals from predators or prey.[112] In arctic and subarctic mammals such as the arctic fox (Alopex lagopus), collared lemming (Dicrostonyx groenlandicus), stoat (Mustela erminea), and snowshoe hare (Lepus americanus), seasonal color change between brown in summer and white in winter is driven largely by camouflage.[113] Some arboreal mammals, notably primates and marsupials, have shades of violet, green, or blue skin on parts of their bodies, indicating some distinct advantage in their largely arboreal habitat due to convergent evolution.[110]
Aposematism, warning off possible predators, is the most likely explanation of the black-and-white pelage of many mammals which are able to defend themselves, such as in the foul-smelling skunk and the powerful and aggressive honey badger.[114] Coat color is sometimes sexually dimorphic, as in many primate species.[115] Differences in female and male coat color may indicate nutrition and hormone levels, important in mate selection.[116] Coat color may influence the ability to retain heat, depending on how much light is reflected. Mammals with a darker colored coat can absorb more heat from solar radiation, and stay warmer, and some smaller mammals, such as voles, have darker fur in the winter. The white, pigmentless fur of arctic mammals, such as the polar bear, may reflect more solar radiation directly onto the skin.[88]: 166–167 [107] The dazzling black-and-white striping of zebras appear to provide some protection from biting flies.[117]
Mammals are solely gonochoric (an animal is born with either male or female genitalia, as opposed to hermaphrodites where there is no such schism).[118] In male placentals, the penis is used both for urination and copulation. Depending on the species, an erection may be fueled by blood flow into vascular, spongy tissue or by muscular action. A penis may be contained in a prepuce when not erect, and some placentals also have a penis bone (baculum).[119] Marsupials typically have forked penises,[120] while the echidna penis generally has four heads with only two functioning.[121] The testes of most mammals descend into the scrotum which is typically posterior to the penis but is often anterior in marsupials. Female mammals generally have a clitoris, labia majora and labia minora on the outside, while the internal system contains paired oviducts, 1–2 uteri, 1–2 cervices and a vagina. Marsupials have two lateral vaginas and a medial vagina. The "vagina" of monotremes is better understood as a "urogenital sinus". The uterine systems of placental mammals can vary between a duplex, where there are two uteri and cervices which open into the vagina, a bipartite, where two uterine horns have a single cervix that connects to the vagina, a bicornuate, which consists where two uterine horns that are connected distally but separate medially creating a Y-shape, and a simplex, which has a single uterus.[122][123][88]: 220–221, 247
The ancestral condition for mammal reproduction is the birthing of relatively undeveloped, either through direct vivipary or a short period as soft-shelled eggs. This is likely due to the fact that the torso could not expand due to the presence of epipubic bones. The oldest demonstration of this reproductive style is with Kayentatherium, which produced undeveloped perinates, but at much higher litter sizes than any modern mammal, 38 specimens.[124] Most modern mammals are viviparous, giving birth to live young. However, the five species of monotreme, the platypus and the four species of echidna, lay eggs. The monotremes have a sex determination system different from that of most other mammals.[125] In particular, the sex chromosomes of a platypus are more like those of a chicken than those of a therian mammal.[126]
Viviparous mammals are in the subclass Theria; those living today are in the marsupial and placental infraclasses. Marsupials have a short gestation period, typically shorter than its estrous cycle and generally giving birth to a number of undeveloped newborns that then undergo further development; in many species, this takes place within a pouch-like sac, the marsupium, located in the front of the mother's abdomen. This is the plesiomorphic condition among viviparous mammals; the presence of epipubic bones in all non-placental mammals prevents the expansion of the torso needed for full pregnancy.[79] Even non-placental eutherians probably reproduced this way.[41] The placentals give birth to relatively complete and developed young, usually after long gestation periods.[127] They get their name from the placenta, which connects the developing fetus to the uterine wall to allow nutrient uptake.[128] In placental mammals, the epipubic is either completely lost or converted into the baculum; allowing the torso to be able to expand and thus birth developed offspring.[124]
The mammary glands of mammals are specialized to produce milk, the primary source of nutrition for newborns. The monotremes branched early from other mammals and do not have the nipples seen in most mammals, but they do have mammary glands. The young lick the milk from a mammary patch on the mother's belly.[129] Compared to placental mammals, the milk of marsupials changes greatly in both production rate and in nutrient composition, due to the underdeveloped young. In addition, the mammary glands have more autonomy allowing them to supply separate milks to young at different development stages.[130] Lactose is the main sugar in placental mammal milk while monotreme and marsupial milk is dominated by oligosaccharides.[131] Weaning is the process in which a mammal becomes less dependent on their mother's milk and more on solid food.[132]
Nearly all mammals are endothermic ("warm-blooded"). Most mammals also have hair to help keep them warm. Like birds, mammals can forage or hunt in weather and climates too cold for ectothermic ("cold-blooded") reptiles and insects. Endothermy requires plenty of food energy, so mammals eat more food per unit of body weight than most reptiles.[133] Small insectivorous mammals eat prodigious amounts for their size. A rare exception, the naked mole-rat produces little metabolic heat, so it is considered an operational poikilotherm.[134] Birds are also endothermic, so endothermy is not unique to mammals.[135]
Among mammals, species maximum lifespan varies significantly (for example the shrew has a lifespan of two years, whereas the oldest bowhead whale is recorded to be 211 years).[136] Although the underlying basis for these lifespan differences is still uncertain, numerous studies indicate that the ability to repair DNA damage is an important determinant of mammalian lifespan. In a 1974 study by Hart and Setlow,[137] it was found that DNA excision repair capability increased systematically with species lifespan among seven mammalian species. Species lifespan was observed to be robustly correlated with the capacity to recognize DNA double-strand breaks as well as the level of the DNA repair protein Ku80.[136] In a study of the cells from sixteen mammalian species, genes employed in DNA repair were found to be up-regulated in the longer-lived species.[138] The cellular level of the DNA repair enzyme poly ADP ribose polymerase was found to correlate with species lifespan in a study of 13 mammalian species.[139] Three additional studies of a variety of mammalian species also reported a correlation between species lifespan and DNA repair capability.[140][141][142]
Most vertebrates—the amphibians, the reptiles and some mammals such as humans and bears—are plantigrade, walking on the whole of the underside of the foot. Many mammals, such as cats and dogs, are digitigrade, walking on their toes, the greater stride length allowing more speed. Digitigrade mammals are also often adept at quiet movement. Some animals such as horses are unguligrade, walking on the tips of their toes. This even further increases their stride length and thus their speed.[143] A few mammals, namely the great apes, are also known to walk on their knuckles, at least for their front legs. Giant anteaters[144] and platypuses[145] are also knuckle-walkers. Some mammals are bipeds, using only two limbs for locomotion, which can be seen in, for example, humans and the great apes. Bipedal species have a larger field of vision than quadrupeds, conserve more energy and have the ability to manipulate objects with their hands, which aids in foraging. Instead of walking, some bipeds hop, such as kangaroos and kangaroo rats.[146][147]
Animals will use different gaits for different speeds, terrain and situations. For example, horses show four natural gaits, the slowest horse gait is the walk, then there are three faster gaits which, from slowest to fastest, are the trot, the canter and the gallop. Animals may also have unusual gaits that are used occasionally, such as for moving sideways or backwards. For example, the main human gaits are bipedal walking and running, but they employ many other gaits occasionally, including a four-legged crawl in tight spaces.[148] Mammals show a vast range of gaits, the order that they place and lift their appendages in locomotion. Gaits can be grouped into categories according to their patterns of support sequence. For quadrupeds, there are three main categories: walking gaits, running gaits and leaping gaits.[149] Walking is the most common gait, where some feet are on the ground at any given time, and found in almost all legged animals. Running is considered to occur when at some points in the stride all feet are off the ground in a moment of suspension.[148]
.jpg)
Arboreal animals frequently have elongated limbs that help them cross gaps, reach fruit or other resources, test the firmness of support ahead and, in some cases, to brachiate (swing between trees).[150] Many arboreal species, such as tree porcupines, silky anteaters, spider monkeys, and possums, use prehensile tails to grasp branches. In the spider monkey, the tip of the tail has either a bare patch or adhesive pad, which provides increased friction. Claws can be used to interact with rough substrates and reorient the direction of forces the animal applies. This is what allows squirrels to climb tree trunks that are so large to be essentially flat from the perspective of such a small animal. However, claws can interfere with an animal's ability to grasp very small branches, as they may wrap too far around and prick the animal's own paw. Frictional gripping is used by primates, relying upon hairless fingertips. Squeezing the branch between the fingertips generates frictional force that holds the animal's hand to the branch. However, this type of grip depends upon the angle of the frictional force, thus upon the diameter of the branch, with larger branches resulting in reduced gripping ability. To control descent, especially down large diameter branches, some arboreal animals such as squirrels have evolved highly mobile ankle joints that permit rotating the foot into a 'reversed' posture. This allows the claws to hook into the rough surface of the bark, opposing the force of gravity. Small size provides many advantages to arboreal species: such as increasing the relative size of branches to the animal, lower center of mass, increased stability, lower mass (allowing movement on smaller branches) and the ability to move through more cluttered habitat.[150] Size relating to weight affects gliding animals such as the sugar glider.[151] Some species of primate, bat and all species of sloth achieve passive stability by hanging beneath the branch. Both pitching and tipping become irrelevant, as the only method of failure would be losing their grip.[150]
Bats are the only mammals that can truly fly. They fly through the air at a constant speed by moving their wings up and down (usually with some fore-aft movement as well). Because the animal is in motion, there is some airflow relative to its body which, combined with the velocity of the wings, generates a faster airflow moving over the wing. This generates a lift force vector pointing forwards and upwards, and a drag force vector pointing rearwards and upwards. The upwards components of these counteract gravity, keeping the body in the air, while the forward component provides thrust to counteract both the drag from the wing and from the body as a whole.[152]
The wings of bats are much thinner and consist of more bones than those of birds, allowing bats to maneuver more accurately and fly with more lift and less drag.[153][154] By folding the wings inwards towards their body on the upstroke, they use 35% less energy during flight than birds.[155] The membranes are delicate, ripping easily; however, the tissue of the bat's membrane is able to regrow, such that small tears can heal quickly.[156] The surface of their wings is equipped with touch-sensitive receptors on small bumps called Merkel cells, also found on human fingertips. These sensitive areas are different in bats, as each bump has a tiny hair in the center, making it even more sensitive and allowing the bat to detect and collect information about the air flowing over its wings, and to fly more efficiently by changing the shape of its wings in response.[157]
A fossorial (from Latin fossor, meaning "digger") is an animal adapted to digging which lives primarily, but not solely, underground. Some examples are badgers, and naked mole-rats. Many rodent species are also considered fossorial because they live in burrows for most but not all of the day. Species that live exclusively underground are subterranean, and those with limited adaptations to a fossorial lifestyle sub-fossorial. Some organisms are fossorial to aid in temperature regulation while others use the underground habitat for protection from predators or for food storage.[158]
Fossorial mammals have a fusiform body, thickest at the shoulders and tapering off at the tail and nose. Unable to see in the dark burrows, most have degenerated eyes, but degeneration varies between species; pocket gophers, for example, are only semi-fossorial and have very small yet functional eyes, in the fully fossorial marsupial mole the eyes are degenerated and useless, talpa moles have vestigial eyes and the cape golden mole has a layer of skin covering the eyes. External ears flaps are also very small or absent. Truly fossorial mammals have short, stout legs as strength is more important than speed to a burrowing mammal, but semi-fossorial mammals have cursorial legs. The front paws are broad and have strong claws to help in loosening dirt while excavating burrows, and the back paws have webbing, as well as claws, which aids in throwing loosened dirt backwards. Most have large incisors to prevent dirt from flying into their mouth.[159]
Many fossorial mammals such as shrews, hedgehogs, and moles were classified under the now obsolete order Insectivora.[160]
Fully aquatic mammals, the cetaceans and sirenians, have lost their legs and have a tail fin to propel themselves through the water. Flipper movement is continuous. Whales swim by moving their tail fin and lower body up and down, propelling themselves through vertical movement, while their flippers are mainly used for steering. Their skeletal anatomy allows them to be fast swimmers. Most species have a dorsal fin to prevent themselves from turning upside-down in the water.[161][162] The flukes of sirenians are raised up and down in long strokes to move the animal forward, and can be twisted to turn. The forelimbs are paddle-like flippers which aid in turning and slowing.[163]
Semi-aquatic mammals, like pinnipeds, have two pairs of flippers on the front and back, the fore-flippers and hind-flippers. The elbows and ankles are enclosed within the body.[164][165] Pinnipeds have several adaptions for reducing drag. In addition to their streamlined bodies, they have smooth networks of muscle bundles in their skin that may increase laminar flow and make it easier for them to slip through water. They also lack arrector pili, so their fur can be streamlined as they swim.[166] They rely on their fore-flippers for locomotion in a wing-like manner similar to penguins and sea turtles.[167] Fore-flipper movement is not continuous, and the animal glides between each stroke.[165] Compared to terrestrial carnivorans, the fore-limbs are reduced in length, which gives the locomotor muscles at the shoulder and elbow joints greater mechanical advantage;[164] the hind-flippers serve as stabilizers.[166] Other semi-aquatic mammals include beavers, hippopotamuses, otters and platypuses.[168] Hippos are very large semi-aquatic mammals, and their barrel-shaped bodies have graviportal skeletal structures,[169] adapted to carrying their enormous weight, and their specific gravity allows them to sink and move along the bottom of a river.[170]
Many mammals communicate by vocalizing. Vocal communication serves many purposes, including in mating rituals, as warning calls,[172] to indicate food sources, and for social purposes. Males often call during mating rituals to ward off other males and to attract females, as in the roaring of lions and red deer.[173] The songs of the humpback whale may be signals to females;[174] they have different dialects in different regions of the ocean.[175] Social vocalizations include the territorial calls of gibbons, and the use of frequency in greater spear-nosed bats to distinguish between groups.[176] The vervet monkey gives a distinct alarm call for each of at least four different predators, and the reactions of other monkeys vary according to the call. For example, if an alarm call signals a python, the monkeys climb into the trees, whereas the eagle alarm causes monkeys to seek a hiding place on the ground.[171] Prairie dogs similarly have complex calls that signal the type, size, and speed of an approaching predator.[177] Elephants communicate socially with a variety of sounds including snorting, screaming, trumpeting, roaring and rumbling. Some of the rumbling calls are infrasonic, below the hearing range of humans, and can be heard by other elephants up to 6 miles (9.7 km) away at still times near sunrise and sunset.[178]
Mammals signal by a variety of means. Many give visual anti-predator signals, as when deer and gazelle stot, honestly indicating their fit condition and their ability to escape,[179][180] or when white-tailed deer and other prey mammals flag with conspicuous tail markings when alarmed, informing the predator that it has been detected.[181] Many mammals make use of scent-marking, sometimes possibly to help defend territory, but probably with a range of functions both within and between species.[182][183][184] Microbats and toothed whales including oceanic dolphins vocalize both socially and in echolocation.[185][186][187]
To maintain a high constant body temperature is energy expensive—mammals therefore need a nutritious and plentiful diet. While the earliest mammals were probably predators, different species have since adapted to meet their dietary requirements in a variety of ways. Some eat other animals—this is a carnivorous diet (and includes insectivorous diets). Other mammals, called herbivores, eat plants, which contain complex carbohydrates such as cellulose. An herbivorous diet includes subtypes such as granivory (seed eating), folivory (leaf eating), frugivory (fruit eating), nectarivory (nectar eating), gummivory (gum eating) and mycophagy (fungus eating). The digestive tract of an herbivore is host to bacteria that ferment these complex substances, and make them available for digestion, which are either housed in the multichambered stomach or in a large cecum.[92] Some mammals are coprophagous, consuming feces to absorb the nutrients not digested when the food was first ingested.[88]: 131–137 An omnivore eats both prey and plants. Carnivorous mammals have a simple digestive tract because the proteins, lipids and minerals found in meat require little in the way of specialized digestion. Exceptions to this include baleen whales who also house gut flora in a multi-chambered stomach, like terrestrial herbivores.[188]
The size of an animal is also a factor in determining diet type (Allen's rule). Since small mammals have a high ratio of heat-losing surface area to heat-generating volume, they tend to have high energy requirements and a high metabolic rate. Mammals that weigh less than about 18 ounces (510 g; 1.1 lb) are mostly insectivorous because they cannot tolerate the slow, complex digestive process of an herbivore. Larger animals, on the other hand, generate more heat and less of this heat is lost. They can therefore tolerate either a slower collection process (carnivores that feed on larger vertebrates) or a slower digestive process (herbivores).[189] Furthermore, mammals that weigh more than 18 ounces (510 g; 1.1 lb) usually cannot collect enough insects during their waking hours to sustain themselves. The only large insectivorous mammals are those that feed on huge colonies of insects (ants or termites).[190]
_scavenging_a_narwhal_whale_(Monodon_monoceros)_carcass_-_journal.pone.0060797.g001-A.png)
Some mammals are omnivores and display varying degrees of carnivory and herbivory, generally leaning in favor of one more than the other. Since plants and meat are digested differently, there is a preference for one over the other, as in bears where some species may be mostly carnivorous and others mostly herbivorous.[192] They are grouped into three categories: mesocarnivory (50–70% meat), hypercarnivory (70% and greater of meat), and hypocarnivory (50% or less of meat). The dentition of hypocarnivores consists of dull, triangular carnassial teeth meant for grinding food. Hypercarnivores, however, have conical teeth and sharp carnassials meant for slashing, and in some cases strong jaws for bone-crushing, as in the case of hyenas, allowing them to consume bones; some extinct groups, notably the Machairodontinae, had saber-shaped canines.[191]
Some physiological carnivores consume plant matter and some physiological herbivores consume meat. From a behavioral aspect, this would make them omnivores, but from the physiological standpoint, this may be due to zoopharmacognosy. Physiologically, animals must be able to obtain both energy and nutrients from plant and animal materials to be considered omnivorous. Thus, such animals are still able to be classified as carnivores and herbivores when they are just obtaining nutrients from materials originating from sources that do not seemingly complement their classification.[193] For example, it is well documented that some ungulates such as giraffes, camels, and cattle, will gnaw on bones to consume particular minerals and nutrients.[194] Also, cats, which are generally regarded as obligate carnivores, occasionally eat grass to regurgitate indigestible material (such as hairballs), aid with hemoglobin production, and as a laxative.[195]
Many mammals, in the absence of sufficient food requirements in an environment, suppress their metabolism and conserve energy in a process known as hibernation.[196] In the period preceding hibernation, larger mammals, such as bears, become polyphagic to increase fat stores, whereas smaller mammals prefer to collect and stash food.[197] The slowing of the metabolism is accompanied by a decreased heart and respiratory rate, as well as a drop in internal temperatures, which can be around ambient temperature in some cases. For example, the internal temperatures of hibernating arctic ground squirrels can drop to −2.9 °C (26.8 °F), however the head and neck always stay above 0 °C (32 °F).[198] A few mammals in hot environments aestivate in times of drought or extreme heat, for example the fat-tailed dwarf lemur (Cheirogaleus medius).[199]
In intelligent mammals, such as primates, the cerebrum is larger relative to the rest of the brain. Intelligence itself is not easy to define, but indications of intelligence include the ability to learn, matched with behavioral flexibility. Rats, for example, are considered to be highly intelligent, as they can learn and perform new tasks, an ability that may be important when they first colonize a fresh habitat. In some mammals, food gathering appears to be related to intelligence: a deer feeding on plants has a brain smaller than a cat, which must think to outwit its prey.[190]
Tool use by animals may indicate different levels of learning and cognition. The sea otter uses rocks as essential and regular parts of its foraging behaviour (smashing abalone from rocks or breaking open shells), with some populations spending 21% of their time making tools.[200] Other tool use, such as chimpanzees using twigs to "fish" for termites, may be developed by watching others use tools and may even be a true example of animal teaching.[201] Tools may even be used in solving puzzles in which the animal appears to experience a "Eureka moment".[202] Other mammals that do not use tools, such as dogs, can also experience a Eureka moment.[203]
Brain size was previously considered a major indicator of the intelligence of an animal. Since most of the brain is used for maintaining bodily functions, greater ratios of brain to body mass may increase the amount of brain mass available for more complex cognitive tasks. Allometric analysis indicates that mammalian brain size scales at approximately the 2⁄3 or 3⁄4 exponent of the body mass. Comparison of a particular animal's brain size with the expected brain size based on such allometric analysis provides an encephalisation quotient that can be used as another indication of animal intelligence.[204] Sperm whales have the largest brain mass of any animal on earth, averaging 8,000 cubic centimetres (490 in3) and 7.8 kilograms (17 lb) in mature males.[205]
Self-awareness appears to be a sign of abstract thinking. Self-awareness, although not well-defined, is believed to be a precursor to more advanced processes such as metacognitive reasoning. The traditional method for measuring this is the mirror test, which determines if an animal possesses the ability of self-recognition.[206] Mammals that have passed the mirror test include Asian elephants (some pass, some do not);[207] chimpanzees;[208] bonobos;[209] orangutans;[210] humans, from 18 months (mirror stage);[211] bottlenose dolphins[a][212] killer whales;[213] and false killer whales.[213]
Eusociality is the highest level of social organization. These societies have an overlap of adult generations, the division of reproductive labor and cooperative caring of young. Usually insects, such as bees, ants and termites, have eusocial behavior, but it is demonstrated in two rodent species: the naked mole-rat[214] and the Damaraland mole-rat.[215]
Presociality is when animals exhibit more than just sexual interactions with members of the same species, but fall short of qualifying as eusocial. That is, presocial animals can display communal living, cooperative care of young, or primitive division of reproductive labor, but they do not display all of the three essential traits of eusocial animals. Humans and some species of Callitrichidae (marmosets and tamarins) are unique among primates in their degree of cooperative care of young.[216] Harry Harlow set up an experiment with rhesus monkeys, presocial primates, in 1958; the results from this study showed that social encounters are necessary in order for the young monkeys to develop both mentally and sexually.[217]
A fission-fusion society is a society that changes frequently in its size and composition, making up a permanent social group called the "parent group". Permanent social networks consist of all individual members of a community and often varies to track changes in their environment. In a fission–fusion society, the main parent group can fracture (fission) into smaller stable subgroups or individuals to adapt to environmental or social circumstances. For example, a number of males may break off from the main group in order to hunt or forage for food during the day, but at night they may return to join (fusion) the primary group to share food and partake in other activities. Many mammals exhibit this, such as primates (for example orangutans and spider monkeys),[218] elephants,[219] spotted hyenas,[220] lions,[221] and dolphins.[222]
Solitary animals defend a territory and avoid social interactions with the members of its species, except during breeding season. This is to avoid resource competition, as two individuals of the same species would occupy the same niche, and to prevent depletion of food.[223] A solitary animal, while foraging, can also be less conspicuous to predators or prey.[224]
In a hierarchy, individuals are either dominant or submissive. A despotic hierarchy is where one individual is dominant while the others are submissive, as in wolves and lemurs,[225] and a pecking order is a linear ranking of individuals where there is a top individual and a bottom individual. Pecking orders may also be ranked by sex, where the lowest individual of a sex has a higher ranking than the top individual of the other sex, as in hyenas.[226] Dominant individuals, or alphas, have a high chance of reproductive success, especially in harems where one or a few males (resident males) have exclusive breeding rights to females in a group.[227] Non-resident males can also be accepted in harems, but some species, such as the common vampire bat (Desmodus rotundus), may be more strict.[228]
Some mammals are perfectly monogamous, meaning that they mate for life and take no other partners (even after the original mate's death), as with wolves, Eurasian beavers, and otters.[229][230] There are three types of polygamy: either one or multiple dominant males have breeding rights (polygyny), multiple males that females mate with (polyandry), or multiple males have exclusive relations with multiple females (polygynandry). It is much more common for polygynous mating to happen, which, excluding leks, are estimated to occur in up to 90% of mammals.[231] Lek mating occurs when males congregate around females and try to attract them with various courtship displays and vocalizations, as in harbor seals.[232]
All higher mammals (excluding monotremes) share two major adaptations for care of the young: live birth and lactation. These imply a group-wide choice of a degree of parental care. They may build nests and dig burrows to raise their young in, or feed and guard them often for a prolonged period of time. Many mammals are K-selected, and invest more time and energy into their young than do r-selected animals. When two animals mate, they both share an interest in the success of the offspring, though often to different extremes. Mammalian females exhibit some degree of maternal aggression, another example of parental care, which may be targeted against other females of the species or the young of other females; however, some mammals may "aunt" the infants of other females, and care for them. Mammalian males may play a role in child rearing, as with tenrecs, however this varies species to species, even within the same genus. For example, the males of the southern pig-tailed macaque (Macaca nemestrina) do not participate in child care, whereas the males of the Japanese macaque (M. fuscata) do.[233]
Non-human mammals play a wide variety of roles in human culture. They are the most popular of pets, with tens of millions of dogs, cats and other animals including rabbits and mice kept by families around the world.[234][235][236] Mammals such as mammoths, horses and deer are among the earliest subjects of art, being found in Upper Paleolithic cave paintings such as at Lascaux.[237] Major artists such as Albrecht Dürer, George Stubbs and Edwin Landseer are known for their portraits of mammals.[238] Many species of mammals have been hunted for sport and for food; deer and wild boar are especially popular as game animals.[239][240][241] Mammals such as horses and dogs are widely raced for sport, often combined with betting on the outcome.[242][243] There is a tension between the role of animals as companions to humans, and their existence as individuals with rights of their own.[244] Mammals further play a wide variety of roles in literature,[245][246][247] film,[248] mythology, and religion.[249][250][251]
The domestication of mammals was instrumental in the Neolithic development of agriculture and of civilization, causing farmers to replace hunter-gatherers around the world.[b][253] This transition from hunting and gathering to herding flocks and growing crops was a major step in human history. The new agricultural economies, based on domesticated mammals, caused "radical restructuring of human societies, worldwide alterations in biodiversity, and significant changes in the Earth's landforms and its atmosphere... momentous outcomes".[254]
Domestic mammals form a large part of the livestock raised for meat across the world. They include (2009) around 1.4 billion cattle, 1 billion sheep, 1 billion domestic pigs,[255][256] and (1985) over 700 million rabbits.[257] Working domestic animals including cattle and horses have been used for work and transport from the origins of agriculture, their numbers declining with the arrival of mechanised transport and agricultural machinery. In 2004 they still provided some 80% of the power for the mainly small farms in the third world, and some 20% of the world's transport, again mainly in rural areas. In mountainous regions unsuitable for wheeled vehicles, pack animals continue to transport goods.[258] Mammal skins provide leather for shoes, clothing and upholstery. Wool from mammals including sheep, goats and alpacas has been used for centuries for clothing.[259][260]
Mammals serve a major role in science as experimental animals, both in fundamental biological research, such as in genetics,[262] and in the development of new medicines, which must be tested exhaustively to demonstrate their safety.[263] Millions of mammals, especially mice and rats, are used in experiments each year.[264] A knockout mouse is a genetically modified mouse with an inactivated gene, replaced or disrupted with an artificial piece of DNA. They enable the study of sequenced genes whose functions are unknown.[265] A small percentage of the mammals are non-human primates, used in research for their similarity to humans.[266][267][268]
Despite the benefits domesticated mammals had for human development, humans have an increasingly detrimental effect on wild mammals across the world. It has been estimated that the mass of all wild mammals has declined to only 4% of all mammals, with 96% of mammals being humans and their livestock now (see figure). In fact, terrestrial wild mammals make up only 2% of all mammals.[269][261]
Hybrids are offspring resulting from the breeding of two genetically distinct individuals, which usually will result in a high degree of heterozygosity, though hybrid and heterozygous are not synonymous. The deliberate or accidental hybridizing of two or more species of closely related animals through captive breeding is a human activity which has been in existence for millennia and has grown for economic purposes.[270] Hybrids between different subspecies within a species (such as between the Bengal tiger and Siberian tiger) are known as intra-specific hybrids. Hybrids between different species within the same genus (such as between lions and tigers) are known as interspecific hybrids or crosses. Hybrids between different genera (such as between sheep and goats) are known as intergeneric hybrids.[271] Natural hybrids will occur in hybrid zones, where two populations of species within the same genera or species living in the same or adjacent areas will interbreed with each other. Some hybrids have been recognized as species, such as the red wolf (though this is controversial).[272]
Artificial selection, the deliberate selective breeding of domestic animals, is being used to breed back recently extinct animals in an attempt to achieve an animal breed with a phenotype that resembles that extinct wildtype ancestor. A breeding-back (intraspecific) hybrid may be very similar to the extinct wildtype in appearance, ecological niche and to some extent genetics, but the initial gene pool of that wild type is lost forever with its extinction. As a result, bred-back breeds are at best vague look-alikes of extinct wildtypes, as Heck cattle are of the aurochs.[273]
Purebred wild species evolved to a specific ecology can be threatened with extinction[274] through the process of genetic pollution, the uncontrolled hybridization, introgression genetic swamping which leads to homogenization or out-competition from the heterosic hybrid species.[275] When new populations are imported or selectively bred by people, or when habitat modification brings previously isolated species into contact, extinction in some species, especially rare varieties, is possible.[276] Interbreeding can swamp the rarer gene pool and create hybrids, depleting the purebred gene pool. For example, the endangered wild water buffalo is most threatened with extinction by genetic pollution from the domestic water buffalo. Such extinctions are not always apparent from a morphological standpoint. Some degree of gene flow is a normal evolutionary process, nevertheless, hybridization threatens the existence of rare species.[277][278]
The loss of species from ecological communities, defaunation, is primarily driven by human activity.[279] This has resulted in empty forests, ecological communities depleted of large vertebrates.[280][281] In the Quaternary extinction event, the mass die-off of megafaunal variety coincided with the appearance of humans, suggesting a human influence. One hypothesis is that humans hunted large mammals, such as the woolly mammoth, into extinction.[282][283] The 2019 Global Assessment Report on Biodiversity and Ecosystem Services by IPBES states that the total biomass of wild mammals has declined by 82 percent since the beginning of human civilization.[284][285] Wild animals make up just 4% of mammalian biomass on earth, while humans and their domesticated animals make up 96%.[261]
Various species are predicted to become extinct in the near future,[286] among them the rhinoceros,[287] giraffes,[288] and species of primates[289] and pangolins.[290] According to the WWF's 2020 Living Planet Report, vertebrate wildlife populations have declined by 68% since 1970 as a result of human activities, particularly overconsumption, population growth and intensive farming, which is evidence that humans have triggered a sixth mass extinction event.[291][292] Hunting alone threatens hundreds of mammalian species around the world.[293][294] Scientists claim that the growing demand for meat is contributing to biodiversity loss as this is a significant driver of deforestation and habitat destruction; species-rich habitats, such as significant portions of the Amazon rainforest, are being converted to agricultural land for meat production.[295][296][297] Another influence is over-hunting and poaching, which can reduce the overall population of game animals,[298] especially those located near villages,[299] as in the case of peccaries.[300] The effects of poaching can especially be seen in the ivory trade with African elephants.[301] Marine mammals are at risk from entanglement from fishing gear, notably cetaceans, with discard mortalities ranging from 65,000 to 86,000 individuals annually.[302]
Attention is being given to endangered species globally, notably through the Convention on Biological Diversity, otherwise known as the Rio Accord, which includes 189 signatory countries that are focused on identifying endangered species and habitats.[303] Another notable conservation organization is the IUCN, which has a membership of over 1,200 governmental and non-governmental organizations.[304]
Recent extinctions can be directly attributed to human influences.[305][279] The IUCN characterizes 'recent' extinction as those that have occurred past the cut-off point of 1500,[306] and around 80 mammal species have gone extinct since that time and 2015.[307] Some species, such as the Père David's deer[308] are extinct in the wild, and survive solely in captive populations. Other species, such as the Florida panther, are ecologically extinct, surviving in such low numbers that they essentially have no impact on the ecosystem.[309]: 318 Other populations are only locally extinct (extirpated), still existing elsewhere, but reduced in distribution,[309]: 75–77 as with the extinction of gray whales in the Atlantic.[310]
As of this edit, this article uses content from "Anatomy and Physiology", which is licensed in a way that permits reuse under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported License, but not under the GFDL. All relevant terms must be followed.
A mammal (from Latin mamma 'breast') is a vertebrate animal of the class Mammalia (/məˈmeɪli.ə/). Mammals are characterized by the presence of milk-producing mammary glands for feeding their young, a neocortex region of the brain, fur or hair, and three middle ear bones. These characteristics distinguish them from reptiles and birds, from which their ancestors diverged in the Carboniferous Period over 300 million years ago. Around 6,400 extant species of mammals have been described and divided into 29 orders.
The largest orders of mammals, by number of species, are the rodents, bats, and Eulipotyphla (including hedgehogs, moles and shrews). The next three are the Primates (including humans, monkeys and lemurs), the even-toed ungulates (including pigs, camels, and whales), and the Carnivora (including cats, dogs, and seals).
Mammals are the only living members of Synapsida; this clade, together with Sauropsida (reptiles and birds), constitutes the larger Amniota clade. The early synapsids were sphenacodonts, a group that included the famous Dimetrodon. The synapsids split into several diverse groups of non-mammalian synapsids—traditionally and incorrectly referred to as mammal-like reptiles or by the term pelycosaurs, and now known as stem mammals or protomammals—before giving rise to therapsids during the beginning of the Middle Permian period. Mammals originated from cynodonts, an advanced group of therapsids, during the Late Triassic-Early Jurassic. The modern mammalian orders arose in the Paleogene and Neogene periods of the Cenozoic era, after the extinction of non-avian dinosaurs, and have been the dominant terrestrial animal group from 66 million years ago to the present.
The basic mammalian body type is quadruped, and most mammals use their four extremities for terrestrial locomotion; but in some, the extremities are adapted for life at sea, in the air, in trees, underground, or on two legs. Mammals range in size from the 30–40 mm (1.2–1.6 in) bumblebee bat to the 30 m (98 ft) blue whale—possibly the largest animal to have ever lived. Maximum lifespan varies from two years for the shrew to 211 years for the bowhead whale. All modern mammals give birth to live young, except the five species of monotremes, which are egg-laying mammals. The most species-rich group of mammals, the cohort called placentals, have a placenta, which enables the feeding of the fetus during gestation.
Most mammals are intelligent, with some possessing large brains, self-awareness, and tool use. Mammals can communicate and vocalize in several ways, including the production of ultrasound, scent-marking, alarm signals, singing, echolocation; and, in the case of humans, complex language. Mammals can organize themselves into fission-fusion societies, harems, and hierarchies—but can also be solitary and territorial. Most mammals are polygynous, but some can be monogamous or polyandrous.
Domestication of many types of mammals by humans played a major role in the Neolithic Revolution, and resulted in farming replacing hunting and gathering as the primary source of food for humans. This led to a major restructuring of human societies from nomadic to sedentary, with more co-operation among larger and larger groups, and ultimately the development of the first civilizations. Domesticated mammals provided, and continue to provide, power for transport and agriculture, as well as food (meat and dairy products), fur, and leather. Mammals are also hunted and raced for sport, and are used as model organisms in science. Mammals have been depicted in art since Paleolithic times, and appear in literature, film, mythology, and religion. Decline in numbers and extinction of many mammals is primarily driven by human poaching and habitat destruction, primarily deforestation.
La Mamuloj (Mammalia) estas klaso de vertebruloj, kovritaj de haroj, kies inoj havas mamojn (escepte de ekzemple la monotremoj, kies lakto estas rekte produktita en specifaj haŭt-lokoj) kaj lakto-nutras siajn idojn, almenaŭ en la komenca periodo post la naskiĝo de la ido. Evolue la mamuloj devenas el reptilioj.
Ekzistas proksimume 5400 specoj (5490 laŭ la Internacia Ruĝa Listo de Endanĝeritaj Specioj) de mamuloj, disvastigata en proksimume 1200 genroj, 153 familioj, kaj 29 ordoj (kvankam tio varias laŭ enklasiga metodo). Mamuloj grandas el la 30-40 milimetra Burda vesperto al la 33 metra Blua baleno.
Ilia korpotemperaturo estas konstante regulata (kiel ĉe la birdoj); ambaŭ klasoj akiras tiun kontrolon de la temperaturo danke al konverto de nutraĵoj. Tio eksplikas ties sukcesojn kaj la fakton, ke tiu klaso ĉeestas ĉiujn mondopartojn kaj klimatojn, escepte la tro ekstremaj.
Plej multaj el ili havas placenton, krom ekzemple monotremoj (tiel nomitaj "kloakuloj", kvankam "kloako" estas ĝenerala vorto kiu aplikiĝas ankaŭ por birdoj, ekzemple) kaj marsupiuloj. Tial, en la 19a kaj frua 20a jarcentoj, mamuloj estis dividitaj je senplacentuloj (Aplacentalia) kaj placentuloj (Placentalia). Nuntempe temas pli-malpli pri triopa divido de vivantaj mamuloj en la grupojn 1) monotremoj aŭ kloakuloj (latine Monotremata, ankaŭ Prototheria); 2) marsupiuloj (Marsupialia, ankaŭ Metatheria); kaj 3) placentuloj (Placentalia, ankaŭ Eutheria).
Placentuloj havas internan fekundiĝon. Monotremoj demetas ovon (ornitorinko).
Mamuloj kutime vivas sur la tero, nur vespertoj flugas kaj cetacoj vivas en la akvo. Por la akvo estas adaptitaj ankaŭ aliaj bestoj (ekz. fokuloj), kvankam ili noktumas kaj nestas surtere. Ĉiuj spiras per pulmoj.
Iliaj kruroj, kranio, dentaro, korpokonstruo varias laŭ vivmaniero.
En inteligentaj mamuloj, kiel primatoj, la cerbeto estas pli granda komparate kun la resto de la cerbo. Inteligenteco ne estas facile difinata, sed indikoj de inteligento enhavas la kapablon por lerni, kun konduta flekseblo. Ratoj, ekzemple, estas konsiderataj kiel tre inteligentaj ĉar ili povas lerni kaj fari novajn taskojn, kapablo kiu eble estas grava kiam ili unue koloniigas novan loĝlokon. En iu mamuloj, manĝaĵkolektado ŝajnas rilati al inteligento: cervo manĝante plantojn havas cerbon pli malgrandan ol kato, kiu devas pensi por kapti sian kaptaĵon.
Estas koste konservi altan konstantan korpotemperaturon. Mamuloj do bezonas nutran kaj sufiĉegan dieton. Kvankam la plej fruaj mamuloj eble estis predantoj, aliaj specoj malfrue adaptis sian dietan bezonojn per multaj metodoj. Io manĝas aliajn animalojn - tio estas karnomanĝa dieto (kaj enhavas insektomanĝajn dietojn). Aliaj mamuloj, kiuj nomiĝas herbovoruloj, manĝas plantojn. Herbovora dieto enhavas subkategoriojn kiel fruktomanĝuloj kaj herbomanĝuloj. Ĉiomanĝanto manĝas ambaŭ kaptaĵoj kaj plantoj. Karnomanĝa mamuloj havas simplan digestan sistemon, ĉar la proteinoj, lipidoj, kaj mineraloj, kiuj estas enhavataj en viando, ne bezonas specialan digestadon. Plantoj, aliflanke, enhavas malsimplajn karbohidratojn, kiel Celulozo. La digesta sistemo de herbivorulo do gastigas bakteriojn, kiuj fermintas tiujn substancojn, kaj disponebligas tion por digestado. La bakterioj aŭ loĝas en la multaĉambrata stomako aŭ en granda cekumo.
La grando de animalo ankaŭ influas la tipon de dieto. Ĉar etaj mamuloj havas altan proporcion de disvarmiganta supraĵo al volumeno, do ili havemas altajn energiobezonojn kaj altan metabolan rapidon. Mamuloj, kiuj pezas malpli ol proksimume 500 g estas pleje insektomanĝuloj ĉar ili ne povas toleri la malrapidan, malsimplan digestproceson de herbovoruloj. Pli grandaj animuloj, aliflanke, produktas pli da varmeco, kaj malpli de tiu varmeco perdiĝas. Ili do povas toleri aŭ malpli rapidan kolektan proceson (tiuj, kiuj kaptas pli grandajn kaptaĵojn) aŭ malpli rapidan digestproceson (herbovoruloj). Plue, mamuloj, kiuj pezas pli ol 500 g ne povas kolekti sufiĉajn insektojn dum la veka horoj por subteni sin. La unua granda insektomanĝa mamuloj estas tiuj, kiuj manĝas grandegan koloniojn de insektoj (kiel formikoj aŭ termitoj).
/ _____ Monotremoj (ornitorinkoj, ekidnoj) ____/ / / / ____ Marsupiuloj (didelfoj, kanguruoj, koaloj, ktp.) / / / __/ ___ Placentuloj (placentohavaj mamuloj)
La unua tute grundvivantaj vertebruloj estis amniuloj. Simile amfibioj, ili havas pulmojn kaj membrojn. La ovoj de amniuloj, tamen, havas internajn membranojn, kiuj permisas la estiĝantan embrion spiri sed entenas akvon. Do amniuloj povas demeti ovojn sur seka grundo, sed amfibioj ĝenerale bezonas demeti siajn ovojn en akvo.
La unuaj veraj mamuloj aperis en la malfrua Triaso (ĉirkaŭ antaŭ 200 milionoj da jaroj), proksimume 30 milionoj da jaroj poste la unuaj Mamuloformaj.
La plej frue sciata monotremo vivis antaŭ 123M jaroj en Aŭstralio. Monotremoj havas iom da trajtojn, kiun eble heridis de la originaj anmiuloj:
Malsimile aliaj mamuloj, inaj monotremoj ne havas mampintojn kaj manĝigi sia idoj per "laktosvitado" de nuda areo sur la ventro.
La plej aĝa sciata marsupiulo vivis antaŭ 125 milionoj da jaroj, kaj sia fosilio estis trovata en Ljaŭningo en Ĉinio.
Ne estas certa, kiam vera placentuloj evoluis - la plej frua nedisputata fosilioj de placentuloj devenas de la frua Paleoceno, poste la formortado de la Dinosaŭroj. Mamuloj kaj preskaŭa mamuloj disvastiĝis de siaj nokta insektomanĝula niĉo ekde la meza Ĵurasio - ekzemple Kastorokaŭdo (vivinta antaŭ 154 milionoj da jaroj) havis adaptiĝojn por naĝado, fosado, kaj fiŝkaptado.
La tradicia vido estas ke mamuloj nur ekposedis la mezaj kaj grandaj ekologiaj niĉoj en la Kenozoiko, poste la formortado de la dinosaŭroj, sed ili diversiĝis tre rapide. Ekzemple, la plej frue sciataj Vespertoj aperis proksimume antaŭ 50 milionoj da jaroj, nur 15 milionoj da jaroj poste la formortado de la dinosaŭroj.
Dum la Kenozoiko, diversaj grupoj de mamuloj aperis, kiuj estis pli grandaj ol la plej proksimaj modernaj ekvivalentoj, sed neniu eĉ proksimas la grandon de la plej grandaj dinosaŭroj kun similaj manĝkutimoj.
Listo de la ordoj de vivantaj mamuloj:
Mamuloscienco aŭ mastologio estas fako de zoologio kiu temas pri mamuloj kaj studas la morfologion, fiziologion, konduton, vivciklon, ekologion kaj evoluan historion de mamuloj, kaj ankaŭ la rilatoj inter diversaj specioj. Ĝi disbranĉiĝas al aliaj taksonomi-orientitaj fakoj kiel primatologio (studado de primatoj), kaj cetacologio (studo de cetacoj). Mamuloscienco havas aplikojn en diversaj kampoj; ekzemple, la konservado de specioj.
Lamarko estis unu el la unuaj sciencistoj kiu klare diferencigis la vertebrulojn disde ls senvertebrulojn kaj ene de tiuj. Inter la vertebruloj li diferencigis tiujn de malvarma sango kaj tiuj de varma sango, kaj inter tiuj ili diferencigis la mamulojn disde la birdojn, ĉar tiuj estas vivonaskaj kaj havas mamojn por nutri la idaron. Krome ili havas harojn anstataŭ plumojn.
Li diferencis kvar ordojn de mamuloj, nome jenaj:
+ (en Esperanto)
+ (en aliaj lingvoj)
La Mamuloj (Mammalia) estas klaso de vertebruloj, kovritaj de haroj, kies inoj havas mamojn (escepte de ekzemple la monotremoj, kies lakto estas rekte produktita en specifaj haŭt-lokoj) kaj lakto-nutras siajn idojn, almenaŭ en la komenca periodo post la naskiĝo de la ido. Evolue la mamuloj devenas el reptilioj.
Ekzistas proksimume 5400 specoj (5490 laŭ la Internacia Ruĝa Listo de Endanĝeritaj Specioj) de mamuloj, disvastigata en proksimume 1200 genroj, 153 familioj, kaj 29 ordoj (kvankam tio varias laŭ enklasiga metodo). Mamuloj grandas el la 30-40 milimetra Burda vesperto al la 33 metra Blua baleno.
Los mamíferos (Mammalia) son una clase de animales vertebrados amniotas homeotermos (de sangre caliente) que poseen glándulas mamarias productoras de leche con las que alimentan a las crías. La mayoría son vivíparos (con la excepción de los monotremas: ornitorrinco y equidnas). Se trata de un taxón monofilético; es decir, todos descienden de un antepasado común que se remonta probablemente a finales del Triásico, hace más de 200 millones de años. Pertenecen al clado sinápsidos, que incluye a los mal llamados reptiles mamiferoides, un grupo de sinápsidos que no eran reptiles ni tampoco mamíferos, aunque estaban más relacionados con estos últimos que con los primeros,[1][2] como los pelicosaurios y los cinodontos. Se conocen unas 5486 especies actuales,[3] de las cuales 5 son monotrematas,[4] 272 son marsupiales[5] y el resto, 5209, son placentarios.
La especialidad de la zoología que estudia específicamente a los mamíferos se denomina teriología, mastozoología o mamiferología.
La clase de los mamíferos es un grupo monofilético, ya que todos sus miembros comparten una serie de novedades evolutivas exclusivas (sinapomorfías) que no aparecen en ninguna otra especie animal no incluida en ella:
Pero a pesar de estas y otras similitudes que no son definitorias de la clase, su diversidad es tal que son muchas más las diferencias existentes, especialmente en cuanto a aspecto externo se refiere.
Ya se han apuntado los caracteres sinapomórficos de la clase Mammalia. Todas las especies los presentan y son exclusivos además de la clase:
Los dientes se componen de sustancias que no pertenecen al sistema óseo, sino al tegumentario, como la piel, las uñas y el pelo. La materia que forma el cuerpo del diente es el marfil o dentina, que por lo general está revestido en el exterior de otra sustancia muy dura, el esmalte, mientras que en la base del diente la envoltura externa está compuesta por una tercera sustancia llamada cemento.
En los mamíferos, los dientes se hallan siempre insertos en los huesos del cráneo que rodean la boca, que son, arriba, dos maxilares y dos premaxilares, y abajo, una mandíbula o quijada, que se articula directamente con la caja del cráneo. Este último, a su vez, enlaza con la columna vertebral por medio de dos abultamientos, o cóndilos, que hay a uno y otro lado del agujero por donde la médula espinal penetra para unirse al encéfalo. Aunque el número de vértebras de la columna vertebral varía mucho según las especies, las cervicales o vértebras del cuello son siete en todos los mamíferos a excepción de los perezosos que pueden tener hasta 10 y de los manatíes que solo poseen seis. Pero, además, existen otras características comunes a estas especies que sirven también para identificarlas como parte del taxón:
La piel, generalmente espesa, está formada por una capa externa o epidermis, una capa profunda o dermis y un estrato subcutáneo repleto de grasa que le sirve de protección contra las pérdidas de calor, ya que los mamíferos son animales homeotermos.
En ella se hallan dos de las sinapomorfias de la clase Mammalia: el pelo y las glándulas mamarias.
Está implicada directamente en la protección del animal, la capacidad de termorregulación, la excreción de productos de desecho, la comunicación animal y la producción de leche (glándulas mamarias).
Otras formaciones cutáneas de naturaleza córnea que presentan los mamíferos son las uñas, garras, cascos, pezuñas, cuernos y el pico en el caso del ornitorrinco.
El aparato locomotor es el conjunto de sistemas y tejidos que posibilitan el mantenimiento del cuerpo del animal y su movimiento.
Además existen otras formaciones óseas como los huesos del aparato hioides (sostén de la lengua), del oído medio, el hueso peneano de algunos carnívoros e incluso los huesos cardíacos de algunos bóvidos en los que osifica el cartílago cardíaco.
Además del sistema óseo, el aparato locomotor está formado por el sistema muscular y el sistema articular.
El aparato digestivo consiste en un conducto de entrada, o esófago, un tubo intestinal con salida al exterior y un estómago, más algunas glándulas anexas, las más importantes de las cuales son el hígado y el páncreas. Salvo contadas excepciones, el alimento sufre una preparación previa, la masticación, por medio de los dientes, órganos duros que guarnecen la boca y cuyo número y forma varían en gran medida según la alimentación de cada animal. En la mayoría de los casos hay, ante todo, unos dientes cortantes, llamados incisivos, a continuación, otros aptos para desgarrar, que son los colmillos, o caninos, y, por último, otros que sirven para triturar y moler, denominados muelas o molares. Por regla general, los mamíferos poseen una serie de dientes cuando son jóvenes y más tarde los cambian por otros.
El aparato digestivo de los mamíferos es un complejo visceral tubular en el que los alimentos se someten a un intenso tratamiento para obtener el máximo aprovechamiento de los nutrientes.
Durante el tránsito digestivo, desde que se ingiere hasta que se excreta, el alimento es sometido a un intenso proceso de degradación mecánica y química en el que intervienen una serie de órganos y tejidos encadenados estratégicamente.
La dieta del animal determina notablemente la fisiología y la anatomía de este aparato orgánico.
Estos dos aparatos son los encargados del intercambio de gases y su distribución por el organismo.
Los mamíferos respiran el oxígeno presente en el aire que es inspirado a través de las vías respiratorias (boca, nariz, laringe y tráquea) y se distribuye por bronquios y bronquiolos a todo el complejo sacular que constituyen los alvéolos pulmonares.
La sangre procedente de los tejidos transporta dióxido de carbono y al alcanzar los capilares alveolares, lo elimina a la vez que capta oxígeno. este será transportado nuevamente al corazón y desde allí a todos los tejidos para proporcionarles el gas necesario para la respiración celular, volviendo a transportar el dióxido de carbono residual hasta los pulmones.
El diseño y el funcionamiento de todos estos órganos y tejidos está perfectamente sincronizado para rentabilizar el proceso, especialmente en especies acuáticas o subterráneas en las que el aporte de oxígeno es limitado.
El sistema nervioso es un complejo conjunto de células, tejidos y órganos altamente especializados que tiene como misión recibir estímulos de distinta naturaleza, transformarlos en electro-químicos para transportarlos hasta el cerebro, traducirlos aquí y ordenar una respuesta que será transmitida nuevamente como señales electro-químicas hasta el órgano o tejido implicado en la ejecución de la misma.
El esquema del sistema nervioso es básicamente:
Los órganos de los sentidos, por su parte, son órganos ricos en terminaciones nerviosas capaces de traducir los estímulos externos en información para relacionar al individuo con su entorno. De manera general, los más importantes en los mamíferos son el olfato, el oído, la vista y el tacto, si bien en determinados grupos, otros sentidos como la ecolocalización, la magnetosensibilidad o el gusto adquieren mayor importancia.
Los mamíferos no se han especializado en el desarrollo de toxinas de la misma forma que otras clases como anfibios o reptiles. Debido a su gran tamaño, la fuerza física y el uso de garras y colmillos ha sido suficiente para alimentarse y defenderse. No obstante, algunos mamíferos de pequeño tamaño de los órdenes Monotremata, Chiroptera, Primates y Eulipotyphla sí han optado por el empleo de toxinas como estrategia evolutiva. Por ejemplo, el Solenodon paradoxus ha desarrollado veneno hipotensivo que emplea a la hora de cazar presas.
La gran mayoría de mamíferos venenosos pertenecen al orden Eulipotyphla. Se puede observar una convergencia evolutiva en la composición del veneno y este es producido en las glándulas salivales submaxilares a partir de KLK1.
En todos los mamíferos se presentan los sexos separados y la reproducción es de tipo vivípara, excepto en el grupo de los monotremas, que es ovípara.
El desarrollo del embrión va acompañado de la formación de una serie de anexos embrionarios, como son el corion, amnios, alantoides y el saco vitelino. Las vellosidades del corion, junto con el alantoides, se unen a la pared del útero y dan lugar a la placenta. Esta permanece unida al embrión por el cordón umbilical, y es a través de él por donde pasan las sustancias procedentes del cuerpo de la madre al del feto.
El periodo de gestación y el número de crías por camada varían mucho según los grupos. Normalmente, cuanto mayor es el tamaño del animal, más largo es el periodo de gestación y menor el número de crías. La mayor parte de los mamíferos proporcionan a sus hijos cuidados paternales.
Por último, es también característico de los mamíferos su modo de reproducirse. Si bien algunas especies son ovíparas, es decir, el óvulo fecundado sale al exterior formando un huevo, en la inmensa mayoría el embrión se desarrolla dentro del cuerpo de la madre y nace en un estado más o menos avanzado. De aquí se deriva una primera clasificación del grupo en mamíferos que ponen huevos y mamíferos vivíparos. A los segundos se les ha llamado terios, término derivado del griego clásico que significa «animales», y a los que son ovíparos, prototerios, esto es, «primeros animales», ya que el registro fósil permite suponer que los primeros mamíferos que aparecieron en el mundo pertenecían a esta categoría.
Todavía en los terios cabe distinguir entre los mamíferos cuyos hijos nacen en un estado de desarrollo muy atrasado, teniendo que pasar algún tiempo en una bolsa que la hembra posee en la piel del vientre, y aquellos otros en que no se observa semejante particularidad. Los primeros son los metaterios (también denominados marsupiales), es decir, «los animales que vienen detrás», los que siguen a los prototerios, y los últimos los euterios o mamíferos placentarios. Dentro de la clase que nos ocupa, estos constituyen la gran mayoría.
Los mamíferos constituyen un grupo de seres vivos muy diverso y, a pesar del reducido número de especies que lo forman en comparación con otros taxones del reino animal o vegetal, su estudio es con mucho el más profundo en el campo de la Zoología.
Para ilustrar con un ejemplo esta diversidad fenotípica, anatomo-fisiológica y etológica basta relacionar algunas de sus especies, como el ser humano (Homo sapiens), un canguro rojo (Macropus rufus), una chinchilla (Chinchilla lanigera), una ballena blanca (Delphinapterus leucas), una jirafa (Giraffa camelopardalis), un lémur de cola anillada (Lemur catta), un jaguar (Panthera onca) o los murciélagos («Chiroptera»).
Solo con comparar la especie animal de mayor envergadura que ha existido, la ballena azul (Balaenoptera musculus), que puede alcanzar las 160 t, con el murciélago de hocico de cerdo de Kitti (Craseonycteris thonglongyai), considerado el mamífero de menor tamaño, cuyos adultos apenas alcanzan los 2 g de peso, podemos observar que entre las especies más y menos voluminosas la diferencia en masa corporal es de 80 millones de veces.
La gran adaptabilidad de los individuos que integran la clase los ha llevado a habitar todos los ecosistemas del planeta, lo que ha dado lugar a multitud de diferencias anatómicas, fisiológicas y de comportamiento, convirtiéndolos en su conjunto en uno de los grupos dominantes sobre La Tierra. Han sido capaces de colonizar el dosel verde de la jungla y el subsuelo de los desiertos, los fríos hielos polares y las cálidas aguas tropicales, los enrarecidos ambientes de las altas cumbres y las fértiles y extensas sabanas y praderas.
Reptan, saltan, corren, nadan y vuelan. Muchos de ellos son capaces de aprovechar la más variada gama de recursos alimenticios, mientras otros están especializados en determinados alimentos. Este sinfín de circunstancias ha forzado a estos animales a evolucionar adoptando una multitud de formas, estructuras, capacidades y funciones.
Resulta curioso comprobar cómo en muchos casos, especies muy distanciadas entre sí geográfica y filogenéticamente han adoptado estructuras morfológicas, funciones fisiológicas y aptitudes de comportamiento similares. A este fenómeno se le conoce como evolución convergente. La similitud en la cabeza de un lobo gris (Canis lupus, un placentario), y un tilacino (Thylacinus cynocephalus, un marsupial), es sorprendente, siendo dos especies tan distanciadas filogenéticamente.
El erizo común europeo (Erinaceus europaeus, placentario) y el equidna común (Tachyglossus aculeatus, monotrema) pueden confundir a cualquier profano, pues no solo han adoptado la misma estructura de defensa, sino que comparten morfologías parecidas para explotar recursos alimenticios similares.
La gran diversidad de los mamíferos es fruto de una extraordinaria capacidad de adaptación que les ha permitido distribuirse por la gran mayoría de los ambientes del planeta.
Los mecanismos desarrollados por cada especie para conseguir adaptarse al medio evolucionaron de forma independiente. Así, mientras que algunas especies como el oso polar (Ursus maritimus) se protegieron del frío con una densa capa de pelo que con el reflejo de luz se ve blanco, otros como los pinnípedos o los cetáceos lo hicieron produciendo una densa capa de tejido graso bajo la piel.
En otros casos, especies muy distanciadas filogenéticamente recurren a mecanismos similares para adaptarse a circunstancias parecidas. El desarrollo de los pabellones auriculares del fénec (Vulpes zerda) y del elefante africano (Loxodonta africana) para incrementar la superficie de intercambio calórico y favorecer la homeostasis es un claro ejemplo.
La reconquista de las aguas por parte de animales que eran completamente terrestres es otra de las muestras de la capacidad de adaptación de los mamíferos. Distintos grupos de la clase han evolucionado de forma totalmente independiente para retornar al medio acuoso y explotar los nichos marinos y fluviales.
Por citar algunos ejemplos que ilustren la variabilidad de los mecanismos desarrollados para adaptarse a la vida acuática, dos órdenes cuyas especies son estrictamente acuáticas, Cetacea y Sirenia, las familias de carnívoros Odobenidae (morsa), Phocidae (focas) y Otariidae (osos y leones marinos), mustélidos como la nutria de mar (Enhydra lutris) y otras especies fluviales, roedores como el castor (Castor sp.) o la capibara (Hydrochoerus hydrochaeris), el desmán de los Pirineos (Galemys pyrenaicus), el hipopótamo (Hippopotamus amphibius), el yapok (Chironectes minimus), el ornitorrinco (Ornithorhynchus anatinus)...
Junto con las aves y los extintos pterosaurios, un grupo de mamíferos, los quirópteros han sido capaces de desplazarse mediante vuelo activo. No solo han desarrollado estructuras anatómicas imprescindibles como las alas, sino que también han desarrollado adaptaciones fisiológicas que permiten el ahorro energético compensando así el tremendo gasto que supone el vuelo.
Estos animales, además, teniendo que desenvolverse en la más estricta oscuridad de la noche y en el interior de las cavernas, han evolucionado perfeccionando el sistema de ecolocalización que les permite percibir con exactitud el mundo que los rodea.
Topos y otros zapadores, principalmente roedores, lagomorfos y algunos marsupiales habitan bajo tierra, algunos pasando enterrados la mayor parte de su vida. Han conseguido conquistar el interior de la superficie terrestre, pero la percepción del exterior, el movimiento bajo tierra, las relaciones entre individuos y los requisitos nutricionales y respiratorios han sido algunas de las cuestiones que han tenido que resolver a lo largo de su evolución, sufriendo durante ella notables transformaciones y especializaciones imprescindibles.
Tal especialización provoca que, en caso de una alteración del entorno, las especies puedan llegar hasta la extinción. De este modo, especies, familias e incluso órdenes enteros han desaparecido al verse modificado su hábitat. En los últimos años, el ser humano ha causado la destrucción de algunos entornos naturales. Por ejemplo, la desaparición de terrenos de caza vírgenes está provocando la extinción del lince ibérico (Lynx pardina) y la tala de bosques ha amenazado en gran medida al panda gigante (Ailuropoda melanoleuca). Del mismo modo, la introducción de especies foráneas como gatos, perros o zorros, ha producido la reducción del número de ejemplares de gatos marsupiales australianos.
Intentar resumir el papel ecológico que juegan las alrededor de 5000 especies de mamíferos resulta tan difícil como hacerlo con respecto a todos los seres vivos y su entorno, puesto que dada la diversidad de ecosistemas colonizados, comportamientos biológicos y sociales así como anatomía y adaptaciones morfológicas de todos ellos, da lugar a una variabilidad desconocida en cualquier otro grupo animal o vegetal sobre el planeta, a pesar de ser el grupo menos numeroso en cuanto a diversidad.
Por otra parte los altos requerimientos energéticos debidos a la necesidad de mantener constante la temperatura de su cuerpo condicionan notablemente las repercusiones que tienen las interacciones de estos animales sobre el entorno.
En general los depredadores suponen un gran impacto sobre las poblaciones de sus presas, que en alto número son otras especies mamíferas, mientras que precisamente estas pueden suponer en algunos casos la base de la alimentación de muchas otras.
Hay especies que con individuos escasos dan lugar a interacciones ecológicas de gran magnitud como ocurre con los castores y las corrientes de agua que detienen, mientras que otras, lo que supone una intensa presión es el número de ejemplares que llegan a reunirse como es el caso de las grandes manadas de herbívoros de las praderas o sabanas.
Un capítulo aparte supone la interacción ejercida por los humanos sobre todos y cada uno de los ecosistemas, habitados o no por él.
Los mamíferos son los únicos animales capaces de distribuirse por, prácticamente, la totalidad de la superficie del planeta, con excepción de las tierras heladas de la Antártida, aunque algunas especies de foca habiten en sus costas. En el extremo opuesto, el área de distribución de la foca híspida (Pusa hispida) alcanza las proximidades del Polo Norte.
Otra excepción la constituyen las islas remotas, alejadas de las costas continentales, en las que solo se dan casos de especies introducidas por el hombre, con el consabido desastre ecológico que ello supone.
En tierra, se hallan desde nivel del mar hasta los 6500 metros de altitud, poblando todos los biomas existentes. Y lo hacen no solo sobre la superficie, sino también bajo ella, e incluso por encima, tanto entre las ramas de los árboles como habiendo sufrido modificaciones anatómicas que les permiten el vuelo activo como es el caso de los murciélagos, o pasivo como es el de colugos, petauros y ardillas voladoras.
También el medio acuático ha sido conquistado por estos animales. Hay constancia de que a lo largo y ancho del planeta, los mamíferos pueblan sus ríos, lagos, humedales, zonas costeras, mares y océanos alcanzando profundidades superiores a los 1000 metros. De hecho, cetáceos y carnívoros marinos son dos de los grupos de mamíferos más ampliamente distribuidos por el planeta.
Como grupos taxonómicos, roedores y murciélagos, además de ser los más numerosos en especies, son los que han llegado a poblar las mayores superficies, pues salvo en la Antártida, pueden encontrarse en todo el planeta, incluidas islas no tan cercanas a la costa, imposibles de colonizar por otras especies terrestres.
En el extremo opuesto, los órdenes con pocas especies, son los de menor área de distribución global, con especial mención a dos de los tres órdenes de marsupiales americanos que se circunscriben a un área relativamente limitada del subcontinente meridional, especialmente el monito del monte (Dromiciops australis), único representante del orden Microbiotheria.
Los sirenios, aunque con áreas limitadas para cada una de las pocas especies con ejemplares vivos, pueden encontrarse en Asia, África, Centro y Sudamérica y Oceanía. Algunos órdenes son exclusivos de continentes determinados, habiendo evolucionado aislados del resto de los mamíferos, como ocurre con los cingulados en Sudamérica, con los tubulidentados en África o los dasyuroformes en Oceanía, por citar algunos ejemplos.
Si exceptuamos al hombre (Homo sapiens), y a los animales asociados a él tanto domésticos como salvajes, de entre las demás especies, quizá sean el lobo gris (Canis lupus) o el zorro rojo (Vulpes vulpes), las más ampliamente distribuidas, pues sus ejemplares se encuentran por la mayor parte del hemisferio norte. También el leopardo (Panthera pardus), que lo hace desde África hasta India o el puma (Puma concolor), desde Canadá hasta la Patagonia austral, son dos especies con áreas de distribución muy extensas. Otros carnívoros como el león (Panthera leo), el tigre (Panthera tigris) o el oso pardo (Ursus arctos) se han extendido por gran parte de la tierra hasta tiempos relativamente recientes, aunque sus áreas de distribución hayan ido disminuyendo paulatinamente hasta fraccionarse y acabar desapareciendo de la mayor parte de ellas en la actualidad.
En contraposición, un número mucho mayor de ellas ocupan áreas limitadas y no todas porque las hayan visto reducidas por alguna causa, sino porque a lo largo de su evolución no han podido o no han necesitado extenderlas más allá de las actuales.
Pero no solo especies determinadas han sido las que han desaparecido de regiones más o menos amplias del planeta, sino que algunos grupos enteros de mamíferos que en otros tiempos poblaron determinados continentes, no han logrado sobrevivir hasta los tiempos actuales. Los équidos por ejemplo, que poblaban en estado salvaje en casi todo el planeta, hoy solo existen en libertad en Asia y África, habiendo sido reintroducidos por el hombre en estado doméstico en el resto del planeta.
Y en otros casos la introducción fortuita o voluntaria de ciertas especies en regiones en las que no existían, ha puesto en peligro e incluso ha provocado la desaparición de las especies nativas.
En este apartado no figuran todas las especies de mamíferos de cada país.[6]
También las altas necesidades energéticas de estos animales condicionan su comportamiento que, si bien varía sustancialmente de unas especies a otras, siempre tiene como meta el ahorro de energía para mantener la temperatura corporal.
Mientras que los mamíferos que habitan las regiones frías del planeta tienen que evitar la pérdida de calor corporal, los que habitan climas secos y calientes dirigen sus esfuerzos a evitar el sobrecalentamiento y la deshidratación. El comportamiento de todos por tanto va encaminado a mantener el equilibrio fisiológico, a pesar de las condiciones ambientales.
Los mamíferos, en general, exhiben todo tipo de formas de vida: hay especies de hábitos arborícolas y otras terrestres, existen mamíferos exclusivamente acuáticos y otros anfibios, e incluso aquellos que pasan su vida bajo el suelo excavando galerías en la arena. Los estilos de locomoción también son diversos por tanto: unos nadan, otros vuelan, corren, saltan, trepan, reptan o planean.
También el comportamiento social es muy diferente entre las especies: los hay solitarios, otros viven en pareja, en pequeños grupos familiares, en colonias medianas e incluso en grandes manadas de millares de individuos.
Por otra parte, muestran su actividad en distintos momentos del día: diurnos, nocturnos, crepusculares, vespertinos e incluso aquellos como el yapok (Chironectes minimus) que parecen no mostrar ritmo circadiano.
Los mamíferos actuales descienden de los sinápsidos primitivos, grupo de tetrápodos amniotas que comenzó a florecer a principios del Pérmico, hace unos 280 millones de años, y continuaron dominando sobre los «reptiles» terrestres hasta hace unos 245 millones de años (principios del Triásico), cuando empezaron a despuntar los primeros dinosaurios. Debido a su superioridad competitiva, estos últimos hicieron desaparecer a la mayoría de los sinápsidos. No obstante, algunos sobrevivieron y sus descendientes, los mammaliaformes, se convirtieron posteriormente en los primeros mamíferos verdaderos hacia finales del Triásico, hace unos 220 millones de años.
Los mamíferos más antiguos que se conocen son, por un lado los multituberculados y por otro los australosfénidos, grupos que datan del Jurásico Medio.[8]
No obstante, debe tenerse en cuenta que la organización mamaliana, después de un éxito inicial durante el Pérmico y el Triásico, fue suplantada casi por completo, en el Jurásico y el Cretácico (durante unos 100 millones de años), por los reptiles diápsidos (dinosaurios, pterosaurios, cocodrilos, plesiosaurios, ictiosaurios mosasaurios y pliosaurios), y no fue hasta el choque del meteorito que causó la extinción masiva del Cretácico-Terciario cuando los mamíferos se diversificaron y alcanzaron su papel dominante.[9]
Aprovechar los recursos sin tener que competir con animales de mayor envergadura suponía adaptarse a regiones inhóspitas de clima normalmente frío, a los hábitos nocturnos, también con bajas temperaturas y además escasa iluminación.
A lo largo de la historia evolutiva de los mamíferos acontecen una serie de hechos que van a determinar la adquisición de los rasgos que caracteriza a la clase. La capacidad homeotérmica, es decir, de regular su temperatura corporal, es sin duda alguna la característica que permite a los mamíferos un mundo libre de competencia y rico en recursos altamente nutritivos. Fue gracias a ella que pudieron conquistar territorios fríos y sobre todo, desarrollar una actividad nocturna.
El crecimiento de pelo protegiéndoles el cuerpo de la pérdida de calor y el desarrollo de una visión apta para bajos índices de luminosidad fueron las otras dos circunstancias que colaboraron en la conquista de estos nichos ecológicos hasta el momento libres de animales superiores. Las adaptaciones del esqueleto fueron el primer paso para conseguir mayor efectividad energética basada en el incremento del aprovechamiento de los recursos y en la disminución del gasto.
El cráneo va haciéndose más efectivo, pierde masa, mantiene resistencia y simplifica estructuras a la vez que permite el desarrollo y efectividad muscular además del incremento cerebral (cerebro) y mayor inteligencia. Las modificaciones del cráneo llevan además consigo la formación de un paladar secundario, la formación de la cadena ósea del oído medio y la especialización de las piezas dentales. La mandíbula se constituye a partir de un único hueso (el dentario) y esta es la principal característica para determinar si el fósil de un animal pertenece a la clase de los mamíferos, debido a la usual pérdida de tejidos blandos durante la fosilización.
Las extremidades dejan paulatinamente de articularse a ambos lados del tronco para hacerlo por debajo. De este modo, a la vez que aumenta la movilidad del animal, disminuye el gasto energético al hacer menores los requerimientos para el desplazamiento y el mantenimiento del cuerpo erguido. Por su parte, la gestación interna de las crías y el proporcionarles a estas los alimentos para la primera edad sin tener que buscarlos (leche), permitió mayor libertad de movimiento a las madres y con ello un avance en su capacidad de supervivencia tanto individual como de la especie.
En todos estos cambios evolutivos se vieron involucradas todas y cada una de las estructuras orgánicas, así como los procesos fisiológicos. La maquinaria biológica especializándose requería mayor efectividad de los procesos respiratorios y digestivos, provocando el perfeccionamiento de los aparatos circulatorio y respiratorio con relación a la efectividad fisiológica, y el del digestivo para conseguir un mayor aprovechamiento nutritivo de los alimentos fueron otros de los logros conseguidos por estos animales durante su evolución.
El sistema nervioso central fue adquiriendo un tamaño y estructura histológica que no se conoce en otros animales, y la deficiencia de iluminación a que se enfrentaban las especies nocturnas se vio compensada con el desarrollo de los otros órganos sensoriales, en especial del oído y el olfato. Todos estos fenómenos evolutivos tardaron varios cientos de millones de años, tras los cuales los mamíferos hemos llegado a dominar la vida sobre la Tierra.
Los estudios genéticos revelan las siguientes relaciones filogenéticas para los mamíferos con respecto a otros tetrápodos vivos (incluido las secuencias proteicas obtenidas de Tyrannosaurus rex y Brachylophosaurus canadensis). Los mamíferos constituyen el grupo de amniotas basales, ya que se separaron de los reptiles y las aves a mediados del Carbonífero.[10][11][12][13]
Tetrapoda AmniotaMammalia.jpg){kind=small}
Tyrannosauroidea (Tyrannosaurus) 
Ornithischia (Brachylophosaurus) 
La filogenia entre órdenes existentes es la siguiente según estudios genéticos recientes (incluyendo las secuencias proteicas obtenidas de los meridiungulados Toxodon y Macrauchenia):[14][15][16][17][18][19]
Mammalia Theria Marsupialia Australidelphia Placentalia Xenarthra Afrotheria Afroinsectiphilia Afroinsectivora Paenungulata Tethytheria Euarchontoglires Glires Euarchonta Primatomorpha Laurasiatheria Scrotifera Fereungulata Ferae EungulataCetartiodactyla 
(Artiodactyla)
El siguiente cladograma muestra las relaciones filogenéticas de los mamíferos con algunos de sus ancestros:[cita requerida]
Tetrapoda Reptiliomorpha Amniota Synapsida Therapsida TheriodontiaMammalia (mamíferos)
Sauropsida (tortugas, cocodrilos, dinosaurios, aves)
Las relaciones filogenéticas entre los principales grupos de mamíferos son, según Tree of Life Web Proyect,[20] las siguientes:
MammaliaMonotremata (ornitorrinco, equidnas)
TheriaLa taxonomía clásica se ha basado fundamentalmente en datos morfológicos para establecer similitudes y diferencias que permitan clasificar a las distintas especies, pero los nuevos descubrimientos paleontológicos y los continuos avances en genética y biología molecular ponen en entredicho bastantes de las teorías evolutivas hasta el momento aceptadas.
Como resumen cladístico de lo que se expone en el artículo principal puede servir el árbol siguiente en el que solo aparecen taxones de distinto rango entroncados directamente con la clase Mammalia o pendientes de una jerarquización más precisa:[21][22]
Unas veces, y otras por temores infundados, son muchas las especies de mamíferos consideradas negativas por los humanos.
Algunas especies de mamíferos se alimentan de grano, fruta y otros productos vegetales, aprovechando los cultivos humanos para obtener el alimento.
Por su parte, los carnívoros pueden suponer en general una amenaza para la vida de los ganados e incluso del hombre.
Otros mamíferos habitan las áreas urbanas y suburbanas ocasionando algunos problemas considerables a la población: accidentes automovilísticos, rotura y deterioro de bienes materiales, plagas infecciosas y parasitarias, etcétera. Hay que apuntar que en este grupo incluimos tanto a los animales salvajes o semisalvajes como a los domésticos.
Canguros en Australia, mapaches en Norteamérica o zorros y jabalíes en la Europa mediterránea ilustran algunos ejemplos de situaciones de peligro real o potencial para las poblaciones, pero además enfermedades como la rabia, la peste bubónica, la tuberculosis, la toxoplasmosis o la leishmaniosis están estrechamente vinculadas a otras especies de mamíferos, normalmente en estrecho contacto con los humanos.
Los animales domésticos además, especialmente las especies introducidas en nuevos ecosistemas, han causado y causan auténticas tragedias ecológicas en la flora y fauna local, lo que indirectamente repercute de forma negativa no solo en los hombres, sino en el resto de las especies vivas del planeta, tanto animales como vegetales. En numerosas islas oceánicas la introducción de animales domésticos como el perro o el gato, la cabra o la oveja ha supuesto la desaparición total o parcial de numerosas especies.
Los mamíferos suponen un importante recurso económico para los seres humanos.
Muchas especies se han domesticado para obtener de ellas recursos alimenticios: la leche de vacas, búfalas, cabras y ovejas, la carne de estas especies y de otras como el cerdo, el conejo, el caballo, la capibara y otros roedores e incluso el perro en ciertas regiones del sudeste asiático.
Otras, para servirse de ellas para el transporte o para trabajos que requieren la fuerza u otra cualidad de la que el hombre no dispone: équidos como el asno, el caballo y su híbrido el mulo, camélidos como la llama o el dromedario, bóvidos como el buey o el yak, el elefante asiático o los perros tiradores de trineos son algunos de estos ejemplos.
Sin embargo, antes de alcanzar esta superioridad, es muy posible que los primitivos mamíferos tuvieran que convertirse en animales nocturnos para evitar la competencia con los dinosaurios. Y es probable que, para sobrevivir al frío de la noche, comenzasen a desarrollar la endotermia, es decir, la autorregulación interna de la temperatura corporal —la vulgarmente llamada «sangre caliente»—, gracias a la aparición del pelo y del sebo que lo impermeabiliza (la secreción de las glándulas sebáceas), y al sudor de las glándulas sudoríparas. Una vez adquirida la endotermia, los primeros mamíferos verdaderos mejoraron su capacidad competitiva frente a otros tetrápodos terrestres, porque su metabolismo continuo les permitió hacer frente a los rigores climáticos, tener un crecimiento más rápido y ser más prolíficos. Además de los caracteres esqueléticos y de otros ya mencionados —presencia de pelo y de glándulas cutáneas— que les valieron el predominio sobre la tierra a partir del Paleoceno, los mamíferos presentan otras características menos distintivas.
De otros se obtienen fibras y cueros para la fabricación de vestuario, calzado y otros utensilios: la lana de ovejas, alpacas, llamas y cabras, el cuero de reses sacrificadas para consumo, o el de animales de peletería criados en cautividad para tal fin pueden servirnos como algunos de estos casos.
Otros mamíferos se domestican para ser animales de compañía. El perro es sin duda el más cercano al hombre en la mayor parte del planeta y el más versátil (pastoreo, salvamento, seguridad, caza, espectáculo,…). Pero otros como el gato, el hámster, el cobaya, el conejo, el hurón, el colicorto, y algunos primates se cuentan entre las mascotas más extendidas por todo el mundo.
La caza es otra actividad de la que el hombre se beneficia de los mamíferos. Desde el principio de la humanidad hasta nuestros días, la caza ha supuesto y supone aún en algunas sociedades humanas un importante recurso alimenticio.
También se domestican animales para actividades lúdicas o deportivas: la práctica de la equitación supone el aprovechamiento de una de las especies de mamíferos más conocidas y apreciadas por casi todas las culturas y civilizaciones: el caballo (Equus caballus).
Los espectáculos circenses y los parques zoológicos también son dos empresas en las que el hombre se beneficia de los mamíferos y otros animales.
También algunos mamíferos salvajes suponen un beneficio directo para los humanos sin que estos intervengan para nada. Los murciélagos por ejemplo son el gran aliado contra las plagas de insectos en las cosechas o las áreas pobladas, controlando además por tanto a los vectores de ciertas enfermedades infecciosas y parasitarias que pondrían en serio riesgo la salud de las poblaciones.
En el último medio milenio, más de 80 especies distintas se han extinguido. La sobreexplotación de la tierra, la destrucción del hábitat, la fragmentación de los territorios por los que se distribuyen, la introducción de especies exóticas y otras presiones ejercidas por el hombre amenazan a los mamíferos de todo el mundo.
En la actualidad, la Unión Internacional para la Conservación de la Naturaleza y los Recursos Naturales (IUCN) considera que alrededor de 1000 especies más se encuentran bajo riesgo de desaparecer.
Algunos factores que contribuyen a la extinción de las especies son:
_grazing_-_20050809.jpg)
_at_IG_Zoological_park,_Visakhapatnam_01.JPG)
.jpg)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
_white_background.jpg){kind=small}
_(Myrmecophaga_tridactyla).jpg){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
.jpg)
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
,_parque_nacional_Kruger,_Sud%C3%A1frica,_2018-07-25,_DD_08.jpg)
,_parque_nacional_de_Chobe,_Botsuana,_2018-07-28,_DD_102.jpg)
,_parque_nacional_de_Chobe,_Botsuana,_2018-07-28,_DD_63.jpg)
.jpg){kind=small}
_(Varanus_griseus).png){kind=small}
.jpg){kind=small}
_(Crocodylus_moreletii).jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
.png){kind=small}
_white_background.jpg)
.png){kind=small}
.png){kind=small}
.png){kind=small}
_(Myrmecophaga_tridactyla).jpg){kind=small}
_colourised.png){kind=small}
_(Tenrec_ecaudatus).jpg){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=small}
.jpg)
|número-autores= (ayuda) Los mamíferos (Mammalia) son una clase de animales vertebrados amniotas homeotermos (de sangre caliente) que poseen glándulas mamarias productoras de leche con las que alimentan a las crías. La mayoría son vivíparos (con la excepción de los monotremas: ornitorrinco y equidnas). Se trata de un taxón monofilético; es decir, todos descienden de un antepasado común que se remonta probablemente a finales del Triásico, hace más de 200 millones de años. Pertenecen al clado sinápsidos, que incluye a los mal llamados reptiles mamiferoides, un grupo de sinápsidos que no eran reptiles ni tampoco mamíferos, aunque estaban más relacionados con estos últimos que con los primeros, como los pelicosaurios y los cinodontos. Se conocen unas 5486 especies actuales, de las cuales 5 son monotrematas, 272 son marsupiales y el resto, 5209, son placentarios.
La especialidad de la zoología que estudia específicamente a los mamíferos se denomina teriología, mastozoología o mamiferología.
Imetajad ehk mammaalid (Mammalia) on loomade klass keelikloomade hõimkonnast.
Teadusharu, mis tegeleb imetajate uurimisega, nimetatakse terioloogiaks.
Esimesed imetajad arenesid välja roomajatest juuraajastu algul umbes 220 miljonit aastat tagasi.
Selle klassi ühed tähtsamad tunnused on[1]:
Imetajatele on eriti iseloomulikud piimanäärmed, mis puuduvad teistel selgroogsetel. Imetajad toidavad oma poegi piimanäärmete nõrega – emapiimaga.
Alalõug koosneb vaid ühest (hamba)luust. Hambad eristatakse lõike-, silma-, ja purihammasteks. Kõrva trummiõõnes on kolm kuulmeluukest: vasar, alasi ja jalus. Kahepaiksetel, roomajatel ja lindudel on üks kuulmeluu. Süda sarnaneb lindude südamega, on neljaosaline, ühe (vasaku) aordikaarega. Vere punalibledel puuduvad tuumad, mis suurendab nende hapnikumahtuvust.
Maailma imetajaliikide nimekirja (Mammal Species of the World) järgi tunti 2005. aastal 5676 liiki imetajaid. Neid jagati 1229 perekonda, 153 sugukonda ja 29 seltsi[2].
Imetajad on levinud praktiliselt kogu maakeral. Nad puuduvad üksnes Antarktika siseosas, kus valitsevad ekstreemsed keskkonnatingimused. Antarktika rannaaladel esineb hülgeid ja vaalu. Põhjapooluse piirkonnas leidub jääkarusid, loivalisi, vaalalisi (narvalid).
Imetajate levik on laialdane ka elukeskkonna mõttes. Piisab meenutamisest, et maismaaliikide kõrval – keda on enamik – on hulk liike vähemal või suuremal määral seotud veekogudega ning paljud lendavad õhus. Peale selle elab rohkesti imetajaid pinnases, kus nad veedavad kogu elu või valdava osa sellest. Üheski selgroogsete klassis pole niisugust vormiküllust kui imetajate omas.
Väliselt on kõik imetajad eriilmelised. See tuleneb sellest, et imetajate elukeskkond on erakordselt mitmekesine, mis hõlmab maapinda, puude võra, pinnast, vett, õhku. Väga erinevad on ka keha mõõtmed, näiteks alates kääbus-ripskariliku 3,8 cm ja 1,5 grammi kuni sinivaalani, kes ulatub üle 30 meetri ja 150 tonnini.
Imetajate katteelundkond võtab vastu välisärritusi ja kaitseb organismi väliskeskkonna negatiivse mõjude eest. Nahk koosneb imetajatel, nagu ka selgroogsetel, kahest kihis, välimisest marrasnahast ja sisemisest ehk pärisnahast. Nahk on kaetud karvadega. Karvad sisaldavad pigmenti, mis määravad ära välise värvuse. Pikemad ja tugevamad pealiskarvad kaitsevad nahka ja pehmemaid aluskarvad ehk villkarvad kaitsevad külma ja sooja eest.
Nahas on palju näärmeid: higinääre, rasunääre, mille eritis hoiab karvad märgumatutena ning naha elastsena. Paljudel liikidel on rasunäärmetest kujunenud ka erilised lõhna- või haisunäärmed. Higinäärmetest on tekkinud ka piimanääre. Imetajate nahk on paks ja elastne, selle alumise kihi alla koguneb rasv.
Katteelundkonna hulka lisaks karvadele loetakse ka varvaste kaitseks kujunenud küünised, küüned, sõrad või kabjad, lisaks ka sarved (peale hirvlaste), sarvsoomused ja nahanäärmed. Vaid veelise eluviisiga vaaladel ja delfiinidel on nahk karvutu.
Naha üldpaksus ja tugevus erineb liigiti väga.
Koljut iseloomustab suhteliselt suur ajukolju, mis on tingitud aju suuremast mahust. Koljuluud kasvavad kokku hilja.
Imetajate lihaskond on liigutuste mitmekesisuse tõttu väga diferentseeritud.
Seedeelunditeks on hambad, keel, süljenäärmed, neel, söögitoru, magu, sooltoru-peensool, jämesool, pärasool, pärak. Seedenäärmeteks on maks ja kõhunääre.
Imetajate ainsad hingamiselundid on kopsud.
Süda on 4-osaline (2 koda ja 2 vatsakest).
Imetajad on lahksugulised. Viljastamine on kehasisene.
Imetajad ehk mammaalid (Mammalia) on loomade klass keelikloomade hõimkonnast.
Teadusharu, mis tegeleb imetajate uurimisega, nimetatakse terioloogiaks.
Ugaztunak (Mammalia) animalia ornodunen klase bat dira. Amniota endotermikoz osatutako klado bat da, narrastiengandik (hegaztiak barne) desberdintzen dira neokortexa, ilea, hiru hezurtxo belarrian eta ugatzak dituztelako. Eme guztiek euren kumeak esnearekin elikatzen dituzte, ugatz horietatik ekoitzia.
Ugaztuna da lurreko animaliarik handiena, balea urdina. Ugaztun lurtar gehienak lau-hankakoak dira, baina batzuek adaptazioak garatu dituzte itsasoan, airean, zuhaitzetan, lur azpian edo bi hanken gainean ibiltzeko. Ugaztunen arteko talderik handiena, Placentalia, karenadun animaliez osatuta dago, euren umekia haurdunaldian zehar elikatzeko aukera ematen diena. Ugaztunik txikiena Craseonycteris thonglongyai da, 30-40 milimetrokoa, eta handiena balea urdina, 30 metrorekin. Arrautzak erruten dituzten bost Monotrematak kenduta, beste ugaztun guztiek erditzen dute. Ugaztunen sei ordenarik handienak Placentalia taldekoak dira. Ugaztunen ordenarik handiena karraskariena da, saguzar eta Soricomorpha ordenek jarraitua. Hurrengo hiru talderik handienak erabiltzen den sailkapenaren araberakoak dira: primateak (tximinoak, lemurrak eta gizakiak barne), Cetartiodactyla (zetazeoak eta artiodaktiloak) eta Carnivora (katuak, txakurrak, fokak...).
Taxoi monofiletiko bat da, hau da, taldean dauden guztiek arbaso komun bakarra dute. Arbaso hau Triasikoan bizi izan zen, orain dela 200 milioi urte. Sinapsidoen kladoaren barruan daude, desagertutako pelikosaurio eta zinodontoekin batera. Gaur egungo terapsidoak Mesozoikoaren hasieran banatu ziren. Ordena gehienak Paleogenoan eta Neogenoak sortu ziren, Kretazeo-Tertziarioko iraungipen masiboaren ostean dinosauroak desagertu zirenean, eta Lurreko animalia dominanteak izan dira azken 66 milioi urtetan zehar.
Ugaztun gehienak inteligenteak dira, batzuek garun handia dute, autokonszientzia dute eta tresnak erabiltzen dituzte. Ugaztun askok komunikazioa egin dezakete bide ezberdinetatik, izan ultrasoinu, eremua markatzen, alarma mezuen bidez, abeste edo ekolokazio bidez. Ugaztunek antolaketa oso ezberdinak dituzte, hala nola fisio-fusio gizarteak, harenak eta hierarkiak, baina izan daitezke ere bakarti eta territorialak. Ugaztun gehienek poliginia praktikatzen dute, baina badira ere monogamo eta poliandrikoak.
Nahiz eta espezie-kopurua erlatiboki txikia izan (4.100 espezie bizi), ugaztunen taldea oso anitza da, heren bat inguru karraskariak badira ere. Tamainari begira, satitsu nanoaren 2 g.tatik balea urdinaren 34 m luze eta 150 tonatara ailega daitezke. Hiru talde nagusitan sailkatu dira: prototerio edo monotrematuak, metaterio edo martsupialioak, eta euterio edo plazentalioak. Jatorriz, baina, lerro filogenetiko bitan zehar garatu direla uste da, eta horregatik martsupialio eta plazentalioekin batera, terioen taldea eratu ohi da[1].
Prototerioak ugaztun oso primitiboak dira, narrastien berezitasun batzuk gorde dituztenak, esate baterako, obiparoak dira eta kloaka dute. Emeen esne-guruin tubularrek ez dute titirik eratzen, eta kumeek ez dute esnea edoskitzen, mihiztatzen baizik. Ekidna eta ornitorrinkoa dira egun bizi diren monotrematu bakarrak, Australia eta Ginea Berrian banatuta daudelarik.
Metaterioak 240 espezie inguru dira. Kumeak garapenaren oso fase goiztiarrean jaio dira, sabelaldia laburra baita, eta hazkundea amaren titietara atxikita amaitzen dute, martsupio izeneko poltsa dermikoaren barruan. Talde hau Australian loratu da. Adibidez, kanguruak, walabia, wonbat eta koala dira martsupialio.
Euterio edo ugaztun plazentalioen sabelaldia erlatiboki luzea da, eta kumeak utero barruan garatzen dira, nahikoa itxuratuta jaio direlarik. Badaude bestelako irizpide taxonomikoak euterioen taldea karakterizatzeko, baina, oso formalak dira eta sailkapenari begira ezarriak. Nolanahi, euterioek lau aldaketa-multzo independente aurkezten dituzte ugaztun primitiboekiko.
Euterioen artean ondoko ordenak bereizi dira: intsektiboroak (satitsua, satorra, trikua; 400 bat espezie), dermopteroak (2 espezie: lemur hegalariak), kiropteroak (1.200etik gora espezie: saguzarrak), primateak (350 espezie: lemurrak eta tximinoak), edentatuak (31 espezie: nagia, tatuna, hartz inurrijalea), folidotoak (8 espezie: pangolina), lagomorfoak (100 bat espezie: untxia eta erbia), karraskariak (2.300 espezie inguru: sagutxoa, sagua, urtxintxa, kastorea, marmota, arantzurdea), hirakoideoak (11 espezie: damana), proboszideoak (2 espezie: elefantea), sirenioak (5 espezie: manatia, dugonga), tubulidentatuak (espezie bakarra: urde inurrijalea), perisodaktiloak (16 espezie: zaldi-behorrak, zebra, tapirra, errinozeroa, astoa), artiodaktiloak (171 espezie: zerria, basurdea, gamelua, jirafa, antilopeak, oreina, behi-zezenak, ardi-ahariak, hipopotamoa), karniboroak (253 espezie: katua, zakurra, hartza, lehoia, azeria, erbinudea, panda), pinipedioak (31 espezie: mortsa, foka, otarioa), eta zetazeoak (84 espezie: izurdea, balea, kaxalotea).
Ugaztunen klasea talde monofiletikoa da bere kide guztiek esklusiboak diren hainbat aldaera ebolutibo partekatzen dituztelako (sinapomorfiak). Hauek dira horien zerrenda bat:
Ugaztunek baino ez duten egituren artean belarriko hezurrak aurki daitezke: mailua, estribua eta ingudea.[2][3] Belarriaren barruan daude eta aurkitzen duten bibrazioa tinpanoaren aurka igarotzen dute, barne belarrira helaraziz.
Bere jatorriaren arabera hezur hauen eboluzioa ezagutu daiteke: estriboa lehenago hiomandibularra zen, arrainetan behe baraileko atala eta gainontzeko ornodunetan modiolren parte da.[4]
Ingudea eta mailua hezur karratutik eta hezur artikularretik datoz. Mintz tinpanikoa hezur tinpanikotik garatu da. Beste ornodunetan bi hezur hauek artikulazio tenporomandibularra osatzen dute. Ugaztunetan kumekiaren garapenean hezur dentario eta eskuamosaletik sortzen da artikulazio hau.[4]
Ilez osaturiko kanpo larrua ugaztunen ezaugarri garrantzitsuen artean dago. Baleak bezalako espezie batzuek ilerik ez badute ere enbrioik diren bitartean ilearen hazkuntza izaten dute. Espezie gehienak hala ere ilez estaliak daude bizitza osoan zehar. Ileak batez ere keratina izeneko proteinaz osaturik daude.[5] Ilearen funtzioak anitzak dira:
Ugaztun gehienak heterodontoak dira, hau da, hortz mota bat baino gehiago dituzte.[4] Lau hortz mota dituzte: ebakortzak, aurrean egoten direnak, letaginak, haginaurrekoak eta haginak. Mota bakoitzetik dauden hortz kopuruak hortzeria-formulan zehazten dira.[4] Hortzeri heterodonto hau garrantztisua da homodontak diren narrastiengandik bereizteko eta fosilen sailkapenean ere garrantzitsua da. Ugaztun gehienak, gainera difiodontoak dira, hau da, txikitan duten hortzeria gero aldatzen da.[4] Lehenengo esne-hortzak agertzen dira eta hauek betiereko hortzeriagatik aldatzen da. Haginak, hala ere, ez dira aldatzen, hauek betiko hortzeriarekin batera agertzen baitira.
Espezie askok goiko eta beheko hortz kopuru ezberdina dute. Antzinako martsupialek 5/4-1/1-3/3-4/4 hortzeria formula zuten, 50 bat hortzekin guztira. Gaur egun 40 eta 50 artean izaten dira gehienetan, karenadunetan baino askoz gehiago.[14]
Hortzeri-formula 3.1.4.3 3.1.4.3Horrelako formula oraindik-orain aurki daiteke hainbat espezietan baina gehienek hau murriztu dute eta hortzeria espezializatu bat dute. Pangolina bezalako espezi batzuek ez dute hortz bat bere ere.[16] Kontrako kasua, hau da, hortz gehiago edukitzea Priodontes maximus armadillo erraldoian baino ez da gertatu, 100 hortzekin. Odontozetoek kasu berezia dute, orain hagin guztiak berdinak dituztelako eta horietako batzuek, batez ere izurdeengain 260 arte dituzte.[17]
Kladograma honetan ugaztunak (letra beltzaz) agertzen dira, euren arteko erlazioa erakutsiz. Gainera beste ornodun lurtiar batzuekin duten harremana ere agertzen da (letra xehez).
TetrapodaSauropsida (apoarmatu, krokodilo, dinosauro, hegaztiak)
Monotremata (ornitorrinko, ekidnak)
Afrotheria (elefante, manatiak, damanak...)
Xenarthra (armadiloak...)
Laurasiatheria (behiak, txakurrak, txerriak, baleak...)
Euarchontoglires (karraskariak, untxiak, gizakia...)
Ugaztunak (Mammalia) animalia ornodunen klase bat dira. Amniota endotermikoz osatutako klado bat da, narrastiengandik (hegaztiak barne) desberdintzen dira neokortexa, ilea, hiru hezurtxo belarrian eta ugatzak dituztelako. Eme guztiek euren kumeak esnearekin elikatzen dituzte, ugatz horietatik ekoitzia.
Ugaztuna da lurreko animaliarik handiena, balea urdina. Ugaztun lurtar gehienak lau-hankakoak dira, baina batzuek adaptazioak garatu dituzte itsasoan, airean, zuhaitzetan, lur azpian edo bi hanken gainean ibiltzeko. Ugaztunen arteko talderik handiena, Placentalia, karenadun animaliez osatuta dago, euren umekia haurdunaldian zehar elikatzeko aukera ematen diena. Ugaztunik txikiena Craseonycteris thonglongyai da, 30-40 milimetrokoa, eta handiena balea urdina, 30 metrorekin. Arrautzak erruten dituzten bost Monotrematak kenduta, beste ugaztun guztiek erditzen dute. Ugaztunen sei ordenarik handienak Placentalia taldekoak dira. Ugaztunen ordenarik handiena karraskariena da, saguzar eta Soricomorpha ordenek jarraitua. Hurrengo hiru talderik handienak erabiltzen den sailkapenaren araberakoak dira: primateak (tximinoak, lemurrak eta gizakiak barne), Cetartiodactyla (zetazeoak eta artiodaktiloak) eta Carnivora (katuak, txakurrak, fokak...).
Taxoi monofiletiko bat da, hau da, taldean dauden guztiek arbaso komun bakarra dute. Arbaso hau Triasikoan bizi izan zen, orain dela 200 milioi urte. Sinapsidoen kladoaren barruan daude, desagertutako pelikosaurio eta zinodontoekin batera. Gaur egungo terapsidoak Mesozoikoaren hasieran banatu ziren. Ordena gehienak Paleogenoan eta Neogenoak sortu ziren, Kretazeo-Tertziarioko iraungipen masiboaren ostean dinosauroak desagertu zirenean, eta Lurreko animalia dominanteak izan dira azken 66 milioi urtetan zehar.
Ugaztun gehienak inteligenteak dira, batzuek garun handia dute, autokonszientzia dute eta tresnak erabiltzen dituzte. Ugaztun askok komunikazioa egin dezakete bide ezberdinetatik, izan ultrasoinu, eremua markatzen, alarma mezuen bidez, abeste edo ekolokazio bidez. Ugaztunek antolaketa oso ezberdinak dituzte, hala nola fisio-fusio gizarteak, harenak eta hierarkiak, baina izan daitezke ere bakarti eta territorialak. Ugaztun gehienek poliginia praktikatzen dute, baina badira ere monogamo eta poliandrikoak.
Nisäkkäät (Mammalia) ovat tasalämpöisiä, selkärankaisia eläimiä, jotka yleensä synnyttävät eläviä poikasia. Emot ruokkivat poikasia maitorauhasten erittämällä maidolla nisäksi kutsuttujen rakenteiden kautta. Nisäkkäiden eli vanhalta nimeltään imettäväisten ominaispiirre on myös se, että tiineysaikana emon elimistöstä siirtyy happea ja ravintoaineita sikiölle istukan kautta. Muita tyypillisiä piirteitä ovat hikirauhaset, ihoa peittävä karvapeite, kolme keskikorvan luuta (vasara, alasin ja jalustin), neljä jalkaa, isokorteksi-alue aivoissa[3] ja yhdestä luusta koostuva alaleuka. Nisäkkäiden lihaksikas pallea erottaa sydämen, keuhkot ja muita elimiä vatsaontelosta, kun taas muilla selkärankaisilla pallea on joko kalvomainen tai sitä ei ole lainkaan. Useimmilla nisäkkäillä on eri ruokatyyppeihin erikoistuneet hampaat. Nisäkkäillä on myös nelilokeroinen sydän, kaksinkertainen ja täydellinen verenkierto sekä toisin kuin muilla selkärankaisilla niiden (täysin kehittyneissä) punasoluissa ei ole tumaa.[4][5][6] Lisäksi nisäkkäillä on vain vasemmalle kaareutuva aortankaari, kun linnuilla on oikealle kaartuva ja kaloilla, matelijoilla ja sammakkoeläimillä on molempiin suuntiin kaareutuvat aortankaaret.[7]
Nisäkkäät eroavat kaikista muista selkärankaisista erityisesti siten, että ne synnyttävät eläviä poikasia eli ovat vivipaarisia, kun taas linnut ja (useimmat) matelijat munivat. Tämä nähdään usein nisäkkäitä sitovana piirteenä, mutta se ei ole kuitenkaan täysin ehdoton, sillä nisäkkäisiin kuuluvan nokkaeläinten lahkon viisi lajia munivat. Nisäkkäiden luokkaan kuuluu vielä lisäksi joukko muita ryhmiä, jotka voidaan jakaa kahteen osaan lisääntymistavan perusteella. Pussieläinten (Metatheria) kohdalla sikiön alkuvaiheen kehitys tapahtuu emon sisällä, minkä jälkeen sikiö siirtyy erityiseen pussiin, jossa se kehittyy lopun aikaa. Pussieläimet ovat nokkaeläinten tapaan tyypillisiä Australian eläimistölle. Istukkanisäkkäiden (Eutheria) kohdalla kehitys tapahtuu pitemmälle kohdussa.
Nisäkkäät kehittyivät noin 200 miljoonaa vuotta sitten eläneistä Therapsida-luokan synapsideista. Carl von Linné keksi nisäkkäiden luokan nimen vuonna 1798 luokiteltuaan ensin kasveja niiden lisääntymiselinten perusteella, ja jatkoi samalla linjalla eläinten luokittelua ja kiinnitti huomiota tiettyjen eläinten nänneihin eli nisiin (lat. mammae).
Vaikka nisäkkäitä on lajimäärällisesti muihin eläinryhmiin verrattuna vähän, kuuluu nisäkkäisiin hyvin kirjava joukko erilaisiin olosuhteisiin ja elinympäristöihin sopeutuneita eläimiä. Nisäkästutkimuksen perusteoksiin lukeutuvan Mammal Species of the World -kirjan kolmannen painoksen (2005) mukaan maailmassa elää 5 416 nisäkäslajia.[8] Aikaisemmassa, toisessa painoksessa (1993) lajeja oli vain 4 629.[8] Lajit jakaantuvat 29 lahkon kesken, joista lajimääräisesti mitattuna suurin on jyrsijöiden lahko 2 277 lajilla.[8] Esihistoriallisia ja sukupuuttoon kuolleita nisäkäslajeja tunnetaan noin 4 000.[9] Nisäkkäät ovat sopeutuneet niin vesi- kuin maaelämäänkin tai molempiin yhtäaikaisesti – hylkeet, saukot ja virtahevot näistä esimerkkeinä. Suurin osa nisäkkäistä elää neljällä jalalla maanpinnalla, mutta lähes viidesosalla niistä on lentokyky (lepakot) tai hieman rajoittuneempi liitokyky (kaguaanit, liito-oravat). Jotkin lajit, kuten kontiaiset, taas elävät maan alla ja tulevat maanpinnalle vain ajoittain. Oravien ja apinoiden joukosta löytyy lajeja, jotka elävät enimmäkseen puissa.
Maailman suurin nisäkäs on sinivalas, joka voi painaa 220 tonnia ja olla yli 30 metrin pituinen.[10] Maalla elävistä nisäkkäistä suurin on afrikannorsu, jonka korkeus on noin 3,5 metriä ja paino 6,6 tonnia. Jo sukupuuttoon kuollut maalla elänyt Indricotherium painoi afrikannorsua kolme kertaa enemmän. Pienimpiä nisäkkäitä ovat etruskipäästäinen ja siankuonolepakko, jotka painavat kahdesta kolmeen grammaa. Nisäkkäiden elinikä vaihtelee alle vuodesta (päästäiset) lähes 200 vuoteen (grönlanninvalas).
Nisäkkäisiin kuuluu niin päivällä kuin öiseenkin aikaan aktiivisia eläimiä, jotka käyttävät ravintonaan joko lihaa, kasveja tai hyönteisiä. Jotkin nisäkkäät, kuten ihminen ja rotat, ovat kaikkiruokaisia, eli eivät ole erikoistuneet mihinkään tiettyyn ravintotyyppiin.
Nisäkkäiden kehitys alkoi noin 200 miljoonaa vuotta sitten triaskaudella eläneistä Therapsida-lahkon Cynodontia-synapsideista. Matelijoilla alaleuka koostuu useista luista, mutta Therapsida-synapsideilla luiden määrä väheni vähitellen yhteen ja luut siirtyivät välikorvan luiksi. Cynodontia-synapseilla oli nisäkkäiden tapaan erikoistuneet hampaat: etu-, kulma, väli- ja poskihampaat. Tyypillisesti matelijoilla ei ole eri tehtäviin erikoistuneita hampaita, vaan kaikki hampaat ovat keskenään samanlaisia. Lisäksi Cynodontia-synapsidit olivat tasalämpöisiä ja kulkivat kuten nykyiset nisäkkäät eli raajojen luut olivat asettuneet vartalon suuntaisesti. Cynodontia-alalahkoon kuuluneella triaskauden Thrinaxodon-synapsideilla oli kalloluiden perusteella tuntoviikset ja mahdollisesti turkkikin. Sen hampaat uusiutuivat koko elämän aikana vain kahdesti (matelijoilla useita kertoja) ja sillä saattoi olla hengitystä helpottava pallealihas, mitkä sopivat hyvin yhteen nisäkkäiden piirteiden kanssa. Varhaisimpien nisäkkäiden fossiileja on löydetty Pohjois-Amerikasta ja Afrikasta, mutta on syytä olettaa eläinten olleen laajemmin levinneitä. Ensimmäiset nisäkkäät kehittyivät ilmeisesti nykyisen Afrikan alueella. Syyt nisäkkäiden kehitykseen perustuvat paljolti permikauden ilmastoon.
Ilmasto oli Pangea-mantereen sisäosissa (Afrikassa) kuiva ja viileä, mistä kertoo eteläisellä pallonpuoliskolla ollut valtava jäätikkö. Tämä oli vaihtolämpöisille matelijoille epäsuotuisa ilmasto, mutta myöhäispermikaudella eläneet tasalämpöiset, turkkipäällysteiset ja tasalämpöiset Cynodontia-synapsidit pystyivät pysymään kylminäkin aikoina aktiivisina. Lämpimien kausien myötä myös muut matelijat heräsivät horroksesta ja pitivät näin yllä liskojen kehitystä.[11] Permikauden lopulla noin 251 miljoonaa vuotta sitten tapahtui massasukupuutto, joka tappoi 70 prosenttia maalla elävistä selkärankaislajeista, mutta Cynodontia-synapsidit säästyivät monilta osin.
Permikauden loppu ja sen massasukupuutto aloittivat maapallon historiassa uuden ajanjakson, jota kutsutaan mesotsooiseksi maailmankaudeksi. Se koostuu kolmesta kaudesta, jotka ovat aikajärjestyksessä trias-, jura- ja liitukausi. Mesotsooisen maailmankauden tunnetuimpia eläimiä ovat dinosauruksiksi kutsutut liskot. Mesotsooisen maailmankauden nisäkkäät jäivät pienikokoisiksi, suurimmat olivat nykyisen majavan kokoisia tai hieman suurempia. Nisäkkäät söivät joko kasveja, hyönteisiä tai pieniä selkärankaisia.[12] Ruokavalio pystytään helposti päättelemään muun muassa hampaiden muodosta. Säilyneiden fossiililöytöjen perusteella on arvioitu, että suuri osa mesotsooisen maailmankauden nisäkkäistä eli puissa.[12]
Varhaisimmista nisäkkäiksi luokiteltavista eläimistä Hadrocodium-eläimellä oli nykynisäkkäiden kaltainen välikorva. Ensimmäisten varhaisten nisäkkäiden joukkoon kuuluvat Morganucodon-, Megazostrodon-, Adelobasileus- lajit, jotka kaikki kuuluvat Prototheria-alaluokkaan (Triconodonta-lahko). Niiden fossiilit ovat tärkeässä asemassa evoluutiotutkimuksen kannalta, sillä ne edustavat siirtymävaihetta matelijoista nisäkkäisiin. Ulkonäöltään ne muistuttivat nykyisiä päästäisiä, eivätkä niiden kootkaan juuri poikkea toisistaan. Varhaisimmat Morganucodon-fossiililöydöt ovat 205 miljoonaa vuotta vanhoja. Ne söivät hyönteisiä ja liikkuivat pimeällä, jolloin vaihtolämpöisistä lihansyöjistä ei ollut uhkaa. Niillä oli vielä matelijamaisina piirteinä alaleuan koostumus, ja ilmeisesti ne myös munivat muiden varhaisten nisäkkäiden tapaan.[13] Niille kehittyivät myös maitorauhaset.[14] Prototheria-alaluokkaan kuuluu myös Multituberculata-lahkolinja, joka kehittyi jurakauden lopulla ja oli lajimäärältään aikansa suurin. Ne söivät ensimmäisinä nisäkkäinä kasveja, vaikkakin niiden ruokavalioon kuului myös lihaa. Niiden koko vaihteli nykyisten hiirten ja majavien välillä, ja ne muistuttivat suuresti nykyisiä jyrsijöitä, vaikkeivät olleetkaan läheistä sukua keskenään. Osa lajeista olivat sopeutuneet osittain puissa kiipeilyyn. Ne saattoivat kehittyä matelijoista muista nisäkkäistä erillään ja säilyivät lähes 130 miljoonan vuoden ajan, mutta kuolivat sukupuuttoon 35 miljoonaa vuotta sitten.
Nykyisten vivipaaristen (pussieläimet ja istukkanisäkkäät) nisäkkäiden ja nokkaeläinten kehityshaarat erosivat toisistaan jurakaudella noin 166 miljoonaa vuotta sitten.[15][16] Jurakaudella alkoi Pangea-mantereen hajoaminen Gondwanan ja Lauraasian mantereiksi. Hajoaminen tiesi eläin- ja kasvilajien kannalta sitä, että evolutiivinen kehitys tulisi kasvamaan tulevaisuudessa selvästi. Myöhäisjurakaudella eli Crusafontia-niminen, paljon oravaa muistuttava hyönteisiä syönyt puussaelijä, jolla oli tartuntahäntä. Lanneluista on päätelty, että se synnytti poikasensa niiden vielä ollessa varhaisessa kehitysvaiheessa, jolloin se edustaisi pussieläimiin johtanutta kehityshaaraa. Fossiililöytöjen perusteella pussieläimet alkoivat kehittyä Euroopassa, josta ne kulkeutuivat nykyiseen Etelä-Amerikkaan.
Istukkanisäkkäiden ja pussieläinten kehityshaarat erosivat noin 130–148 miljoonaa vuotta sitten liitukauden alussa. Mantereiden eroaminen nykyisiksi Euraasian, Afrikan, Etelä- ja Pohjois-Amerikkojen mantereiksi sai aikaan uudenlaisten nisäkkäiden kehityksen. Afrikan ja Etelä-Amerikan mantereiden eroaminen tapahtui noin 100–120 miljoonaa vuotta sitten, mikä sopii yhteen molekyylitutkimusten tuloksiin, joiden mukaan istukkanisäkkäiden kehityksestä irtaantui Afrikan nisäkkäät (Afrotheria) omaksi haarakseen, joita tavataan nykyäänkin ainoastaan Afrikassa. Etelä-Amerikan vajaahampaiset (Xenarthra) ja Boreoeutheria-kladi muodostivat loput ajan istukkanisäkkäistä. Gondwanan nykyisen Etelä-Amerikan alueilla elävät vajaahampaiset haarautuivat Boreoeutheria-nisäkkäistä noin 88–100 miljoonaa vuotta sitten. Boreoeutheria hajaantui 79–88 miljoonaa vuotta sitten edelleen Euarchontoglires-esikädellisiin ja Lauraasian nisäkkäisiin (Laurasiatheria).[17][18]
Pussieläimet kulkeutuivat Etelä-Amerikasta Antarktiksen kautta Australiaan liitukauden lopulla. Australian ja Antarktiksen välinen maasilta katkesi vasta eoseenikaudella. Tämä selittää sen, miksi nykyäänkin pussieläimiä voi tavata niin Etelä-Amerikassa kuin Australiassakin.
Dinosaurukset estivät nisäkkäitä kehittymästä kasvi- ja lihansyöjiksi sekä päiväaktiivisiksi, sillä ne dominoivat juuri näitä ekologisia lokeroita. Tilanne muuttui kuitenkin nopeasti dinosaurusten kuoltua sukupuuttoon nopeasti koko maapallolta. Syynä oli meteoriitin iskeytyminen Maahan liitukauden lopulla noin 65 miljoonaa vuotta sitten, mikä muutti maapallon elinoloja niin dramaattisesti, että dinosaurusten elinmahdollisuudet kävivät mahdottomiksi. Olojen muutos ei vaikuttanut näin suuresti vähällä ravinnolla pärjääviin ja pienempikokoisiin nisäkkäisiin. Ekologisten lokeroiden tyhjentyminen tarjosi nisäkkäille mahdollisuuden täyttää nämä uudelleen. Nisäkkäät siis kasvoivat suuremmiksi, tottuivat uuteen ravintoon ja alkoivat liikkua päiväsaikaan. Tämä tarkoitti myös nopeaa lajiutumista. Nisäkkäät ovatkin liitukauden lopun massasukupuuton jälkeen hallinneet maanpäällistä elämää. Osa nisäkkäistä alkoi sopeutua myös muuhun kuin maaelämään, kuten ilmassa eläneet varhaiset lepakot ja merielämään sopeutuneet valaat.
Nisäkkäiden nopeaa kehitystä kuvaa hyvin se, että liitukaudelta on pystytty tunnistamaan noin 21 eri nisäkäsheimoa, mutta jo paleoseenikaudella heimojen lukumäärä kasvoi 37:ään ja paleoseenin lopulla jo 86:een. Nykyisten nisäkäslahkojen kehitys alkoi eoseenikaudella, paleoseenin jälkeisenä aikakautena 55,8–33,8 miljoonaa vuotta sitten, jolta ajalta heimoja tunnetaan yhteensä 111.[19][20] Pohjois-Amerikan ja Euroopan paleoseenin fossiililöytöjen samankaltaisuuden perusteella on arveltu, että alueita yhdisti maasilta, joka kulki Grönlannin ja Islannin kautta,[21] mutta joka on sittemmin katkennut.
Nisäkkäät eivät vallanneet vapautuneita ekologisia lokeroita välittömästi, vaan kesti ilmeisen kauan ennen kuin tämä tapahtui. Syynä arvellaan olevan se, että kasveilta otti oma aikansa toipua meteoriitin iskusta. Kenotsooisen maailmankauden ilmasto oli sen alkuvaiheessa kosteaa ja lämmintä, mikä suosi trooppisten nisäkkäiden kehittymistä. Laajat metsiköt alkoivat vallata alaa, mikä vaikutti puussa elävien nisäkkäiden evoluutioon. Varhaisimmat kädelliset olivat tällaisia puussaeläjiä. Kädelliset kehittyivät noin 65 miljoonaa vuotta sitten Pohjois-Amerikassa tai Euroopassa, joita maasilta silloin vielä yhdisti, tai mahdollisesti jo 20 miljoonaa vuotta aiemmin. Varhaisin, noin 55 miljoonaa vuotta vanha, kädellisfossiili on kuitenkin löydetty Pohjois-Amerikasta. Kädellisten läheisimpiä sukulaisia (nykyisin elävistä) ovat puupäästäiset ja kaguaanit. Kaikilla kolmella heimolla on yhteinen kantaisä jyrsijöiden ja niiden läheisten sukulaisten jäniseläimien kanssa (Euarchontoglires).
Valaiden kehitys alkoi yhtä lailla noin 55 miljoonaa vuotta sitten samasta kantaisästä sorkkaeläinten kanssa. Valaiden kehitys alkoi Aasiassa eläneistä Pakicetidae-lihansyöjistä, jotka muistuttivat sorkkajalallisia koiria. Nämä valaiden edeltäjät elivät silloisen Tethysmeren rannalla ja sisäkorvan rakenne todistaa ne valaiden sukulaisiksi, sillä vastaavaa rakennetta ei löydy kuin valailta. Pakicetidae-esivalaiden kehitys taas oli alkanut haarasta, jonka toisesta osasta kehittyi lopulta sorkkaeläimiin kuuluva virtahepo.
Kavioeläinten kehitys erosi sorkkaeläimistä aivan paleoseenin alkuvaiheessa. Hevoset ja tapiirit kehittyivät Pohjois-Afrikassa, kun taas sarvikuonojen esi-isät ovat peräisin Aasiasta. Kasvillisuus oli aluksi kavioeläimille edullisempaa verrattuna sorkkaeläimiin, minkä vuoksi kavioeläimet elivät varsin runsaslajisena sorkkaeläinten kustannuksella. Tämän kuitenkin uskotaan mahdollistaneen sorkkaeläimille muista nisäkkäistä poikkeavan, kasviravintoa paremmin käsittelevän ruoansulatusjärjestelmän. Märehtijöiksi kutsuttujen sorkkaeläinten tilanne muuttui edullisemmaksi, kun ilmasto muuttui heinäkasveja suosivammaksi. Heinät ovat hankalasti hyödynnettävää ravintoa, joten kavioeläinten lajimäärä alkoi huveta ja märehtijöiden vastaavasti kasvaa noin 20 miljoonaa vuotta sitten.
Petoeläimet (kehittyivät noin 40 miljoonaa vuotta sitten) ja muurahaiskävyt kehittyivät samasta kantaisästä kavioeläinten kanssa. Lepakot ilmestyivät myöhäispaleoseenikaudella yhdessä jyrsijöiden ja kädellisten kanssa, mutta ovat keskenään erittäin kaukaista sukua.
Fylogeneettisesti Mammalia määritellään nokkaeläinten, pussieläinten ja istukkanisäkkäiden lähimmän yhteisen kantamuodon jälkeläisiksi. Tämä tarkoittaa, että jotkin sukupuuttoon kuolleet ”nisäkäsryhmät” eivät kuulu itse Mammalia-luokkaan, vaikka monilla niistä on nisäkkäille tunnusomaisiksi määriteltyjä piirteitä, joiden perusteella ne muuten luokiteltaisiin nisäkkäiksi. Nämä ”nisäkkäät” luokitellaan yleensä luokkaan Mammaliaformes.
Aiemmin nisäkkäät luokiteltiin kolmeen alaluokkaan, jotka olivat pussieläimet, nokkaeläimet ja istukkanisäkkäät. Tämänkaltainen luokittelu osoittautui virheelliseksi, ja nykyään nisäkästutkijat jakavat nisäkkään kahteen alaluokkaan, jotka ovat Prototheria (”munivat nisäkkäät”) ja Theria (”synnyttävät nisäkkäät”)[2][22]. Edeltävän alaluokan ainoa lahko on nokkaeläimet,[23] ja jälkimmäinen jaetaan pussieläinten ja istukkanisäkkäiden osaluokkiin, joihin kuuluvat kaikki muut nykyiset nisäkäslahkot.[2] Syynä tähän ratkaisuun on se, että aiempi luokittelu antoi vaikutelman, ettei pussieläimillä olisi lainkaan istukkaa.[24]
Alla nykyistä käsitystä vastaava nisäkkäiden luokittelu.[2][8]
Nisäkkäille tyypillisiä piirteitä on paksu iho, jossa on karvapeite lukuun ottamatta muurahaiskäpyä, jonka karvapeite on kehittynyt suomumaisiksi levyiksi, sekä valaita ja delfiineitä, joiden muutamilla lajeilla on kyllä karvapeite sikiöaikana, mutta häviää lopulta.[25] Muita selkärankaisia paksumman ihon ansiosta nisäkkäät onnistuvat vähentämään energiahukkaa ja veden haihtumista kehosta. Nisäkkäät ovat ainoita eläimiä, joilla on hikirauhaset, mutta hikirauhasia ei kuitenkaan ole kaikilla nisäkkäillä.[26]
Nisäkkään iho koostuu muiden selkärankaisten tapaisesti kahdesta kerroksesta, orvaskedestä ja sen alapuolella olevasta verinahasta. Uusia soluja syntyy orvaskeden ja verinahan välisessä niin sanotussa tyvisolukerroksessa ja uudet ihosolut työntävät vanhempia soluja ylöspäin kohti ihon pintaa. Pintaa kohti kulkiessaan niihin kerääntyy rikkipitoista keratiinia ja ne kuolevat. Nämä keratiinin täyttämät, levymäiset ja kuolleet solut muodostavat ihon uloimman osan, sarveiskerroksen eli marraskeden, joka on eräänlainen ihon kulutuspinta. Kuollutta ihoa irtoaa jatkuvasti esimerkiksi hilseilemällä. Iho myös suojaa eläimen sisäisiä rakenteita esimerkiksi mekaaniselta kulutukselta ja on myös vedenkestävä.[6]
Ihossa sijaitsee runsaasti painetta ja lämpöä aistivia hermopäätteitä, jotka aiheuttavat tuntoaistimuksen, mutta myös erilaisia rauhasia. Näistä yleisin on hikirauhanen, jota on kahta eri tyyppiä. Iso eli niin sanottu apokriininen hikirauhanen on yleensä yhteydessä ihon karvatuppeen ja tuottaa hielle tyypillistä hajuainetta. Ihmisellä ja simpanssilla tämän tyyppiset hikirauhaset ovat verrattain vähäisiä, ihmisellä niitä onlähinnä kainaloissa ja sukupuolielinten alueella. Pienet eli ekkriiniset hikirauhaset ovat simpanssin ja ihmisen tapauksessa hallitsevammassa asemassa ja niitä sijaitsee kaikkialla ihossa. Muilla nisäkkäillä pienet hikirauhaset ovat harvinaisempia. Niiden tehtävänä on tuottaa ihon pinnalle hikeä, joka haihtuessaan viilentää ihoa. Nisäkkäät viilentävät itseään myös muilla keinoin, kuten läähättämällä tai kierimällä mudassa. Pienillä nisäkkäillä, kuten jyrsijöillä ei ole hikirauhasia.[26] Talirauhasten tehtävänä on tuottaa taliksi kutsuttua öljymäistä ainetta, jonka tehtävänä on pitää karvat taipuisina sekä muodostaa ihonpinnalle vedenpitävä kerros. Vastaava tehtävä on korvavaharauhasilla, jotka tuottavat vaikkua estämään tärykalvon kuivumista ja pitämään sen joustavana. Hajurauhasia eläin käyttää joko reviirinmerkkaamista varten tai muuhun yksilöiden väliseen viestintään. Hajurauhasten sijainti vaihtelee pään ja kaulan alueelta ranteisiin ja peräpäähän.[26]
Nisäkkäiden maitorauhaset ovat kehittyneet apokriinisista hikirauhasista tai talirauhasista. Maitorauhasten tehtävänä on erittää maitoa naaraan imetyksen aikana, jotta vastasyntyneet poikaset saisivat ravintoa. Poikaset imevät maitoa ihonpinnalla olevan nisän eli nännin kautta. Maitorauhasia on sekä uroksilla että naarailla, mutta useimmiten ne ovat kehittyneet pidemmälle juuri naaraiden kohdalla.
Karvapeitteen, jota usein pidetään nisäkkäille tunnusomaisena piirteenä, tehtävänä on suojata eläintä vaaralta ja toimia eristekerroksena. Karvat kasvavat verinahan ja ihonalaisen kerroksen välissä sijaitsevassa karvatupessa, jossa solut kopioivat toisiaan. Karvan kasvaessa sen solut kuolevat keratiinin vaikutuksesta. Nisäkkäiden karvoitus on peräisin niiden varhaisen kehityksen ajoilta, jolloin ne olivat öiseen aikaan aktiivisia, jolloin lämpöä eristävästä kerroksesta oli hyötyä. Karvoituksen väritys ja kuviot taas auttavat niitä suojautumaan pedoilta ja sulautumaan ympäristöön. Nisäkkäillä vatsapuolen karvoitus on usein muuta ruumista vaaleampi, jolla tavanomaisessa valaistuksessa eläin hämää saalistajia, koska väritys heikentää syvyyssuuntaista havaitsemista.
On myös tavallista, että karvoituksesta löytyy kuvioita, joilla eläin joko pyrkii näyttämään samanlaiselta kuin saalistaja tai viemään saalistajan huomion. Väritys kielii myös sukupuolesta tai toiseen lajiin kuulumisesta, jolloin eri lajit eivät parittele toistensa kanssa.[26] Nisäkkäiden turkin väritys voi vaihdella vuodenajasta riippuen. Nisäkkäiden tuntokarvat viestittävät niiden läheisyydessä olevista kappaleista hämärissä olosuhteissa. Joillekin nisäkkäille on muodostunut erikoistuneempia piikkejä kuten piikkisioilla.
Monilta muilta eläimiltä karvojen määrä on vähentynyt selvästi, kuten vaikkapa virtahevoilta, vyötiäisiltä ja norsuilta tai ihmisiltä.
Useimpien nisäkkäiden raajat päättyvät keratiinista koostuviin koviin kynsiin, sorkkiin tai kavioihin. Sorkkaeläimet eroavat kavioeläimistä siinä, että niillä yhdessä raajassa on parillinen määrä (kaksi tai neljä) varpaita, kun taas kavioeläimillä on pariton (yksi tai kolme) määrä. Muilla nisäkkäillä on kynnet lukuun ottamatta valaita ja sireenieläimiä. Valaat ovat kuitenkin kehittyneet sorkkaeläimistä. Sorkat ja kaviot ovat ulkonäöltään leveitä ja tylppiä, mutta kynnet ovat usein kaarevia, ohuita ja teräviä muistuttaen muiden selkärankaisten kynsiä.[27]
Nisäkkäitä on luokiteltu niiden raajojen perusteella kanta-astujiin (esim. ihminen ja karhu), varvasastujiin (koirat, kissat) ja kärkiastujiin (hevoset, hirvet). Luokittelu siis perustuu siihen, millä tavoin nisäkäs kävelee.[27]
Kaikilla märehtijöillä kasvaa päässä luiset sarvet. Märehtijöiden ulkopuolelta (nisäkkäissä) ainoastaan sarvikuonoilla ja kirahveilla on sarvia vastaava rakenne. Sarvikuonon sarvi on muodostunut nenäluista, joten sarvikuonon sarvia ei luokitella todellisiksi sarviksi, joilta vaaditaan kasvu otsaluusta ja haaraton rakenne. Kirahvin pienet tynkäsarvet kasvavat päälaen luista, joten nekään eivät ole todellisia sarvia. Ainoastaan onttosarvisilla eläimillä on todellisiksi sarviksi luokiteltavat sarvet, sillä hirvieläinten sarvet ovat haaroittuneet.
Sarvia käytetään paitsi puolustukseen saalistajilta, myös lajin sisäisissä kamppailuissa esimerkiksi kiima-aikana, jolloin urospuoliset kilpailevat naaraasta puskemalla sarviansa yhteen. Kiima-ajan jälkeen hirvieläimet pudottavat sarvensa ja kasvattavat uudet.
Nisäkkäillä, kuten kaikilla selkärankaisilla, on koko vartaloa tukeva luista ja rustokudoksesta rakentuva tukiranka, joka antaa yhdessä lihasten ja hermojen kanssa kyvyn liikkua. Nisäkkäiden luunmuodostus (ossifikaatio) kuitenkin poikkeaa muista selkärankaisista. Yhteistä on, että (välillisessä) luutumisessa mesenkyymisolut erilaistuvat ensin rustokudoksen soluiksi, jotka valmistavat tulevan luun mallin mukaisen rustomuotin. Muotin valmistumisen jälkeen rusto kalkkeutuu ja siihen syntyy luutumistumakkeita, joista luutuminen etenee rustomallin syöpyessä luun tieltä.[28] Nisäkkäillä tämä prosessi tapahtuu niin luun päiden keskuksista (epifyysit) kuin luun keskellä olevasta keskuksesta (diafyysi). Nisäkkäillä tavattavan luutumisen etuna on, että nivelpinnat ovat kestävämmät kuin muilla selkärankaisilla.[7]
Nisäkkäiden luuranko jaetaan tyypillisesti raajojen ja aksiaaliseen luurankoon. Jälkimmäiseen näistä kuuluvat selkärangan ohella myös kylkiluut ja pääkallo. Raajat (kädellisillä kädet ja jalat) muodostavat kiinnityskohtiensa kanssa raajojen luurangon. Aksiaaliseen luurankoon kuuluvat nisäkkäillä myös välikorvan luut (vasara, alasin ja jalustin) ja kieliluu. Välikorvan luut ovat kehittyneet evoluution tuloksena matelijoiden alaleuasta ja mahdollistavat muita selkärankaisia paremman kuuloaistin. Nisäkkäiden alaleuka on yhtenäinen, mutta matelijoilla se koostuu monesta osasta. Alaleuka on kiinnittynyt nivelen kautta muuhun kalloon, jonka tarkoituksena on suojata aivoja.
Nisäkkäiden selkää tukee selkärangaksi kutsuttu luu, joka suojaa myös yhtä keskushermoston tärkeintä osaa eli selkäydintä. Selkäranka koostuu nikamista, joiden lukumäärä vaihtelee hieman nisäkkäiden kesken, vaikkakin suuria yhtäläisyyksiä esiintyy, mikä viittaa siihen ettei nisäkkäiden aksiaalinen luuranko pääkalloa lukuun ottamatta ole muuttunut paljoakaan.[7] Kaikilla nisäkkäillä on esimerkiksi seitsemän niskanikamaa (sireenieläimillä kuusi ja laiskiaisilla kuusi tai yhdeksän). Rintanikamien lukumäärä vaihtelee suuresti. Sisäelimiä suojaavat kylkiluut ovat kiinnittyneet juuri rintanikamiin ja kehon toisella puolella ne ovat kiinnittyneet rintalastaan. Loppuja nikamia kutsutaan lanne-, risti- ja häntäluun nikamiksi. Lannenikamien lukumäärä on yleensä noin 4–7, mutta lukumäärä vaihtelee lajikohtaisesti erittäin paljon (2–21). Nisäkkäillä ole näihin nikamiin kiinnittyneitä ”kylkiluita”, kuten liskoilla. Alimpaan lannenikamaan on kiinnittynyt ristinikamien muodostama ristiluu. Häntäluiden lukumäärä taas riippuu onko nisäkkäällä häntää ja kuinka pitkä se on (5–50). Vaikka esimerkiksi ihmisellä ei olekaan häntää, on sillä surkastunut häntäluu muistuttamassa sen hännällisistä esi-isistä.[7]
Nisäkkäiden raajat jakavat paljon samoja piirteitä. Useimmilla lajeilla on viisi varvasta (tai sormea) jokaisessa raajassa. Varpaiden luiden lukumäärässä havaitaan selviä yhtäläisyyksiä esimerkiksi kädellisten, eväjalkaisten, norsujen, sorkkaeläinten, kavioeläinten ja lepakoiden välillä. Viisivarpaisilla kädellisillä varvasluiden lukumäärä noudattaa kaavaa (peukalosta pikkuvarpaaseen) 2–3–3–3–3, joka löytyy myös lepakolta ja eväjalkaisilta. Elefantin kaikissa viidessä varpaassa on kolme luuta, samoin kavioeläimillä, joilla on parillinen määrä varpaita (hevosella yksi varvas). Kolmivarpaisilla sorkkaeläimillä kaava on 3–4–4.[29] Ranteen tai nilkan luista löytyy myös paljon vastaavuutta, esimerkiksi ranneluiden lukumäärä poikkeaa nisäkkäiden sisällä hyvin vähän. Alkukantaisilla nisäkkäillä varvasluut noudatti kaavaa 2–3–3–3–3 ja vastaavasti alkukantaisilla liskoilla varvasluut olivat järjestäytyneet kaavan 2–3–4–5–3 mukaisesti.[7]
Nisäkkäillä on täydellinen kaksinkertainen verenkierto. Tämä tarkoittaa sitä, että nisäkkäiden sydän on nelilokeroinen (oikea kammio ja eteinen; vasen kammio ja eteinen) ja sydämessä on väliseinä, joka estää hapettoman ja hapekkaan veren sekoittumisen. Kaksinkertaisuus tarkoittaa sitä, että nisäkkäiden verenkierrossa on kaksi lenkkiä, joista toinen eli keuhkoverenkierto alkaa sydämen oikeasta kammiosta, josta sydän pumppaa sen keuhkorakkuloihin. Keuhkorakkuloissa happi siirtyy vereen ja hiilidioksidi keuhkoihin diffuusion avulla. Keuhkoista veri siirtyy aorttaan ja muihin valtimoverisuoniin. Nisäkkäillä aortta kaareutuu aina vasemmalle. Linnuilla aortta kaareutuu oikealle, kun taas sammakkoeläimillä ja matelijoilla aortta kaareutuu molempiin suuntiin. Valtimot kuljettavat hapekkaan veren kudoksiin ja laskimot siirtävät hiilidioksidin uudelleen sydämeen ja pieneen verenkiertoon.
Nisäkkäiden ohella vain linnuilla ja krokotiilieläimillä on nelilokeroinen sydän. Matelijoilla krokotiilieläimiä lukuun ottamatta on kolmilokeroinen sydän, minkä vuoksi niillä on vaillinainen kaksinkertainen verenkierto (hapekas ja hapeton veri sekoittuvat). Lisäksi nisäkkäiden happea kuljettavilla punasoluilla ei ole tumaa, kun taas muilla selkärankaisilla on. Tuman puuttumisen ja solun koveran muodon ansiosta nisäkkäiden punasoluissa on enemmän hemoglobiinia, minkä ansiosta punasolut pystyvät siirtämään happea tehokkaammin.[30]
Nisäkkäiden lihaksikas pallea erottaa sisäelimet vatsa- ja rintaonteloon. Pallea on sisäänhengitykseen osallistuva lihas. Muilla selkärankaisilla pallea on kalvomainen tai sitä ei ole lainkaan.[7]
Koska nisäkkäät ovat lintujen ohella ainoita tasalämpöisiä eläimiä, vaativat ne muita selkärankaisia enemmän ravintoa samalle kudosmassalle. Tämän vuoksi nisäkkäiden ruoansulatusjärjestelmä on kehittynyt muita selkärankaisia tehokkaammaksi ja pidemmälle. Kaikkiruokaisilla eläimillä ruoansulatusjärjestelmä on verrattain yksinkertainen verrattuna kasvinsyöjiin.
Ruoka kulkee hampaiden mekaanisen hienontamisen jälkeen ruokatorvea pitkin mahaan, jossa tapahtuu kemiallinen tai biokemiallinen hajoaminen. Kasvinsyöjillä on mahassaan symbioottisia bakteereita, jotka muuttavat kasvien hiilihydraatit, kuten selluloosan, haihtuviksi rasvahapoiksi (VFA), joita eläimen on helpompi hyödyntää energianlähteenä. Mahan kehitys on edennyt pisimmälle sorkkaeläimillä ja etenkin märehtijöillä, joilla on neliosainen mahalaukku, jonka osat ovat pötsi eli rapamaha, verkkomaha eli kuninkaankypäri, satakerta ja juoksutusmaha. Bakteereja ruoansulatuksessa käyttävillä eläimillä mahan pH on hieman hapan (hieman alle seitsemän), koska bakteerit eivät selviytyisi kovin happamissa olosuhteissa. Pötsistä ruoka liukuu verkkomahaan, jonka sisäseinässä on verkkomaisesti asettuneita poimuja. Täältä ruoka työntyy uudelleen suuhun pureksittavaksi, märehdittäväksi, ja valuu pötsiin johtavan raon ohi satakertaan, jonka limakalvossa on lehtimäisiä poimuja. Täällä siitä puristuu vettä pois, minkä jälkeen se joutuu juoksutusmahaan, missä siihen sekoittuu mahanestettä. Muilla nisäkkäillä mahan rakenne on huomattavasti yksinkertaisempi.[31][7]
Mahasta ruoka siirtyy suolistoon, joka koostuu pääosin kahdesta osasta: ohut- ja paksusuolesta. Ohutsuolen nukkalisäkkeiden välissä olevat rauhaset tuottavat entsyymejä, jotka erottavat ravinnosta hiilihydraatit ja proteiinit. Nukkalisäkkeiden kautta ravintoaineet siirtyvät verenkiertoon. Ohutsuolen pituuden on havaittu olevan verrannollinen eläimen ruokavalioon siten, että kasvinsyöjillä on pisin ja hedelmiä syövillä lyhin ohutsuoli. Ohutsuolesta ravintoaines siirtyy paksusuoleen, jossa siitä varastoidaan suoloja ja nesteitä. Paksusuolesta jäljelle jäänyt jäte siirtyy peräsuoleen ja sieltä lopulta peräaukon kautta pois kehosta.[31][7]
Nisäkkäiden aivot ovat muiden selkärankaisten aivoihin verrattuna suuret. Aivojen rakenteesta voidaan erottaa selviä eroja. Nisäkkäiltä löytyy niin sanottu isokorteksi, joka on rakenne isojen aivojen pinnassa ja vastaa sellaisista toiminnoista kuin tietoinen ajattelu, päättely ja etäisyyksien arviointi. Isokorteksi löytyy kaikilta nisäkkäiltä, mutta ei muilta selkärankaisilta. Tälle homologisena rakenteena tutkijat pitävät kuitenkin matelijoiden dorsaalista korteksia, josta osa tutkijoista arvelee isokorteksi muodostuneen.[32] Kädellisten kohdalla isokorteksin toiminta alue on erityisen laaja. Neokorteksin pinta-alaa lisää aivojen voimakas poimuttuminen, vaikkakin pienimmillä nisäkkäillä poimuttuminen on vähäistä tai sitä ei ole lainkaan. Osa tutkijoista väittää poimuttumisen aiheutuvan tarpeesta saada isokorteksille lisää pinta-alaa, mutta toisten tutkijoiden mukaan poimurakenteen ideana on lisätä pinta-alaa, jolloin aivojen tuottaman runsaan lämpöenergian haihtuminen olisi tehokkaampaa.[33]
Nisäkkäiden haju- ja kuuloaistit ovat tehokkaita, ja monien hedelmiä ja kasviksia syövien nisäkkäiden värinäkö on erityisen tarkka.
Nisäkkäillä on lajikohtainen ajankohta, eli niin sanottu kiima-aika, jolloin ne parittelevat. Parittelussa uroksen siittiöt hedelmöittävät naaraan munarauhasissa olevan munasolun. Hedelmöityksen jälkeen tsygootti siirtyy munajohtimia pitkin kohtuun, jossa se kehittyy alkioksi ja sikiöksi. Istukkanisäkkäät synnyttävät pussieläinten tapaan eläviä poikasia, mutta pussieläimillä alkio siirtyy emon vatsapuolella olevaan pussiin. Nokkaeläimet, joita on vain viisi lajia, eivät lisäänny vivipaarisesti vaan munivat munia, joita ne hautovat kuoriutumiseen saakka. Kaikki nisäkkäät ruokkivat syntyneitä poikasia nisien kautta erittyvällä maidolla. Poikanen ei jää oman onnensa nojaan synnytyksen jälkeen, vaan emo ja mahdollisesti myös lauma huolehtii lajityypillisen ajan, kunnes poikanen on tarpeeksi varttunut toimimaan omillaan. Monesti vieroittaminen alkaa kuukausien jälkeen, mutta ihmisellä ja esimerkiksi simpanssilla kesto on useita vuosia.
Maanisäkkäät synnyttävät poikasensa tavallisesti pää edellä, kun valaat ja delfiinit synnyttävät poikaset peräpää edellä. Aiemmin nekin synnyttivät maalla ja säilyneiden fossiilien perusteella valaiden esimuodot synnyttivät poikaset pää edellä. Syy valaiden poikkeukselliseen syntymisasentoon on estää poikasten hukkuminen ennen synnytyksen päättymistä.[34]
Kantoaika on pääpiirteittäin verrannollinen nisäkkään kokoon ja painoon. Aasiannorsulla kantoaika on noin 645 päivää ja kotihiirellä noin 19 päivää. Täysin tarkkaan kantoaika ei noudata kokoa, sillä esimerkiksi aasiannorsua useita kertoja painavamman kaskelotin kantoaika on vain 500 päivää ja kotihiirtä suuremmalla opossumilla kantoaika on vain 12–13 päivää.[35] Kantoaika riippuu myös ilmastosta ja saatavilla olevan ravinnon määrästä. Yleensä tiineys etenee suoraviivaisesti parittelusta synnyttämiseen, mutta joillakin nisäkkäillä, kuten kärpällä, tiineys voi olla katkonaista. Kärppä parittelee kesällä ja tsygootti kulkeutuu kohtuun, jossa tiineys kuitenkin pysähtyy syksyn ajaksi, minkä ansiosta kärppä voi pitkittää tiineyttä niin, että se synnyttää vasta keväällä, jolloin päivät ovat pitempiä ja lämpimämpiä ja ravintoa on paremmin saatavilla, kuin esimerkiksi talvella olisi.
Nisäkkäät tuottavat verrattain vähän poikasia. Nisäkkäiden 185 miljoonaa vuotta sitten elänyt kantalaji tuotti 38 poikasta kerralla. Tämän jälkeen nisäkkäiden poikueet ovat kehittyneet huomattavasti pienemmiksi.[36]
Nisäkkäät ovat erikoistuneet syömään huomattavan erilaista ravintoa ja niiltä voidaan erottaa neljä erilaista hammastyyppiä (heterodontisuus), poikkeuksena valaat, joilla on vain yhdenlaisia hampaita (homodontisuus). Osa nisäkkäistä on petoja eli ne syövät lihaa, osa syö pelkästään kasviravintoa ja osa hyönteisiä. Jotkin lajit, kuten ihminen tai karhu, ovat kaikkiruokaisia eli ne syövät kaikkia edellisiä. Erikoistuminen eri ravinnonlähteisiin näkyy nisäkkäiden hampaissa. Ensimmäisillä nisäkkäillä, samoin kuten nykyisillä petoeläimillä, oli terävät ja koreat hampaat, jotka soveltuivat hyvin niveljalkaisten kovan kitiinikuoren murskaamiseen tai lihan repimiseen. Kasvinsyöjillä on matalat ja tasapintaiset poskihampaat, jotka mahdollistavat kasvismateriaalin hienoksi jauhamisen. Ne käyttävät etuhampaitaan vain lehtien ja oksien katkaisemiseen. Kaikkiruokaisilla on pyöreät poskihampaat ja teräväkulmaiset kulmahampaat. Jyrsijöillä on terävät etuhampaat ja pienet poskihampaat.
Vajaahampaisiin kuuluvilla muurahaiskarhuilla ei ole lainkaan hampaita, koska niiden pääravinto koostuu muurahaisista ja termiiteistä. Hyönteiset ovat valmiiksi pieniä, jolloin ne eivät tarvitse paloittelua. Sen sijaan muurahaiskarhuilla on hyvin pitkä kieli, jolla ne nappaavat muurahaiset syvästäkin tunnelista. Vajaahampaisten muilla eläimillä hampaat ovat alkaneet surkastua. Myöskään nykyisin elossa olevilla nokkaeläimillä ei ole hampaita.
Kasviravintoon erikoistuneilla nisäkkäillä etuna on, ettei ravinnosta ole yleensä pulaa ja sen hankinta on helppoa. Pohjoisilla alueilla lumi tosin hankaloittaa ravinnonhankintaa. Kasvien ravintoarvo on yleensä alhainen, jolloin ne joutuvat käyttämään suuren osan ajasta pelkästään syömiseen. Liha ja hyönteiset sen sijaan tyydyttävät hyvin eläimen ravinnontarpeen, mutta ruoanhankinta sitä vastoin on hankalampaa ja energiaa vievää. Tämän ongelman esimerkiksi hyeenat ovat ratkaisseet syömällä haaskoja eli muilta petoeläimiltä tähteeksi jääneitä eläinten ruhon jäänteitä.
Maapallolla nisäkkäät ovat levittäytyneet jokaiselle mantereelle, mukaan lukien Antarktis, jossa tosin elää ainoastaan merielämään sopeutuneita lajeja. Ne ovat levittäytyneet myös useille saarille. Biomaantieteellisesti maapallo jaetaan neljää vyöhyketyyppiin, jotka ovat holarktinen, saarellinen, eteläamerikkalainen ja afro-tehtyalainen. Holarktinen alue käsittää Pohjois-Amerikan, Euroopan, Venäjän sekä Kiinan. Meksiko, Etelä-Eurooppa ja Kiinan sen koillisosat jäävät alueen ulkopuolelle. Koko Afrikka, Etelä-Eurooppa ja Etelä-Aasia muodostavat Lähi-idän kanssa afro-tehtyalaisen eläinvyöhykkeen. Meksiko ja koko Etelä-Amerikka sen sijaan kuuluvat eteläamerikkalaiseen eläinvyöhykkeeseen. Länsi-Intian saaristo, Madagaskar ja Australia ovat saarellisia eläinvyöhykkeen alueita.
Nisäkkäät ovat vivipaarisia eli synnyttävät muutamaa poikkeusta lukuun ottamatta eläviä poikasia. Tämän etuna on se, että poikaset ehtivät kehittymään pitkään turvassa, jolloin ne eivät ole kovin alttiita jäämään petojen saaliiksi. Nisäkkäät eivät kuitenkaan hylkää jälkeläisiä syntymän jälkeen, vaan hoivaavat niitä kunnes ne selviytyvät itsenäisesti. Tällainen parentiaalinen käytös on yleistä nisäkkäillä, mutta ei yksinomaan niiden ominaisuus. Esimerkiksi linnuilla, kaloilla ja matelijoilla löytyy vastaavia piirteitä. Vanhempien hoivassa nisäkäs oppii sellaisia asioita ja kykyjä, jotka eivät siirry geneettisesti sille. Laumoissa jälkeläiset leikkivät muiden nuorten yksilöiden kanssa ja opettelevat toimimaan laumassa. Nisäkkäillä on hyvä muisti ja kyky oppia.[7]
Nisäkkäät elävät joko yksin tai muodostavat yhdyskuntia. Yhdyskunnassa vallitsee selvä hierarkia, jonka johdossa on esimerkiksi vanhin naaras tai uros. Yhdyskuntien rakenne vaihtelee lajeittain, sillä joskus samassa yhdyskunnassa voi olla sekä naaraita ja uroksia, mutta tietyissä tapauksissa vain yksi uros ja muut naaraita. Lauman vanhimmalla uroksella on yleensä etuoikeus paritella haareminsa naaraiden kanssa. Hierarkiassa muiden tehtävänä on hankkia ruokaa, hoivata jälkeläisiä tai varoittaa muita uhkaavasta vaarasta.[7]
Nisäkäsnimistötoimikunta teki monien nisäkkäiden suomenkielisistä nimistä muutosehdotukset vuonna 2008.[37] Lista yleisimmistä nykyisistä nimistä ja ehdotettavista muutoksista löytyy Luonnontieteellisen keskusmuseon verkkosivustolta, jossa niistä voi antaa palautetta.[38] Suomen kielen lautakunta suhtautui toimikunnan nimistöehdotukseen torjuvasti.[39]
Kuvia tai muita tiedostoja aiheesta nisäkkäät Wikimedia Commonsissa
Nisäkkäät (Mammalia) ovat tasalämpöisiä, selkärankaisia eläimiä, jotka yleensä synnyttävät eläviä poikasia. Emot ruokkivat poikasia maitorauhasten erittämällä maidolla nisäksi kutsuttujen rakenteiden kautta. Nisäkkäiden eli vanhalta nimeltään imettäväisten ominaispiirre on myös se, että tiineysaikana emon elimistöstä siirtyy happea ja ravintoaineita sikiölle istukan kautta. Muita tyypillisiä piirteitä ovat hikirauhaset, ihoa peittävä karvapeite, kolme keskikorvan luuta (vasara, alasin ja jalustin), neljä jalkaa, isokorteksi-alue aivoissa ja yhdestä luusta koostuva alaleuka. Nisäkkäiden lihaksikas pallea erottaa sydämen, keuhkot ja muita elimiä vatsaontelosta, kun taas muilla selkärankaisilla pallea on joko kalvomainen tai sitä ei ole lainkaan. Useimmilla nisäkkäillä on eri ruokatyyppeihin erikoistuneet hampaat. Nisäkkäillä on myös nelilokeroinen sydän, kaksinkertainen ja täydellinen verenkierto sekä toisin kuin muilla selkärankaisilla niiden (täysin kehittyneissä) punasoluissa ei ole tumaa. Lisäksi nisäkkäillä on vain vasemmalle kaareutuva aortankaari, kun linnuilla on oikealle kaartuva ja kaloilla, matelijoilla ja sammakkoeläimillä on molempiin suuntiin kaareutuvat aortankaaret.
Nisäkkäät eroavat kaikista muista selkärankaisista erityisesti siten, että ne synnyttävät eläviä poikasia eli ovat vivipaarisia, kun taas linnut ja (useimmat) matelijat munivat. Tämä nähdään usein nisäkkäitä sitovana piirteenä, mutta se ei ole kuitenkaan täysin ehdoton, sillä nisäkkäisiin kuuluvan nokkaeläinten lahkon viisi lajia munivat. Nisäkkäiden luokkaan kuuluu vielä lisäksi joukko muita ryhmiä, jotka voidaan jakaa kahteen osaan lisääntymistavan perusteella. Pussieläinten (Metatheria) kohdalla sikiön alkuvaiheen kehitys tapahtuu emon sisällä, minkä jälkeen sikiö siirtyy erityiseen pussiin, jossa se kehittyy lopun aikaa. Pussieläimet ovat nokkaeläinten tapaan tyypillisiä Australian eläimistölle. Istukkanisäkkäiden (Eutheria) kohdalla kehitys tapahtuu pitemmälle kohdussa.
Nisäkkäät kehittyivät noin 200 miljoonaa vuotta sitten eläneistä Therapsida-luokan synapsideista. Carl von Linné keksi nisäkkäiden luokan nimen vuonna 1798 luokiteltuaan ensin kasveja niiden lisääntymiselinten perusteella, ja jatkoi samalla linjalla eläinten luokittelua ja kiinnitti huomiota tiettyjen eläinten nänneihin eli nisiin (lat. mammae).
Mammalia
Les mammifères (Mammalia) sont une classe d'animaux vertébrés caractérisés par la présence de fourrures (excepté pour certains mammifères marins), d'une oreille moyenne comportant trois os, d'un néocortex et de glandes mammaires, dont les représentants femelles nourrissent leurs juvéniles à partir d'une sécrétion cutanéo-glandulaire spécialisée appelée lait (on dit alors qu'elles allaitent). Les mammifères comportent 6 495 espèces connues en 2018 qui, selon les classifications scientifiques, sont distribuées 29 ordres, 153 familles et en près de 1 200 genres.
En termes de cladistique, qui reflète l'histoire de l'évolution, les mammifères sont les uniques représentants actuels des synapsides, un groupe qui comprend notamment de célèbres représentants non-mammaliens comme Dimetrodon. Avec les sauropsides (« reptiles » et oiseaux), ils constituent le clade des amniotes, au sein de la super-classe des tétrapodes. Les synapsides se sont divisés en plusieurs groupes (traditionnellement et incorrectement appelés « reptiles mammaliens » ou par le terme pélycosaures, et maintenant connus sous le nom de « mammifères souches » ou « proto-mammifères »), avant de donner naissance aux thérapsides, un groupe majeur issu des sphénacodontes, durant le début du Permien moyen. Les plus vieux mammifères connus sont des fossiles du Jurassique inférieur et sont issus des cynodontes, un groupe avancé de thérapsides. Leur aire de répartition est planétaire, ils ont conquis une grande partie des niches écologiques de la macrofaune et demeurent un des taxons terrestres dominants depuis l'Éocène, après l'extinction Crétacé-Paléogène.
Du point de vue de l'évolution et de l'écologie, les premiers mammifères avaient un mode de vie terrestre, insectivore, et généralement nocturne. Ce taxon s'est grandement diversifié au fil de son histoire évolutive, au point qu'un de ses principaux ordres (les chauves-souris) a acquis le vol battu. Un certain nombre de lignées ont évolué vers un mode de vie aquatique partiel (phoques, ours blanc, castor, hippopotame, loutre, campagnol amphibie, ornithorynque…) ou total (cétacés, siréniens…), tout en conservant de leur ancêtre tétrapode la respiration pulmonaire. De même, l'écholocalisation est bien présente dans certains ordres (chiroptera, cétacés) alors qu'elle se fait rare dans le reste du règne animal.
De nombreux mammifères sauvages, en dépit d'un statut d'espèce protégée, figurent sur la liste rouge de l'UICN (notamment les superprédateurs) — certains font l'objet de plans de restauration ou de réintroduction. De même, certaines races de certaines espèces élevées par l'homme jusqu'au XIXe siècle (pour la traction animale, la viande, le lait, la laine ou comme animal de bât) ont disparu ou ont fortement régressé au profit de quelques races sélectionnées pour leur productivité. Quelques espèces sont devenues invasives, notamment après introduction délibérée ou accidentelle dans de nouveaux biotopes en relation avec les activités humaines, alors qu'aucun prédateur n'endigue la croissance de ces nouvelles colonies.
Les mammifères forment une classe d'animaux vertébrés descendant des thérapsides.
Ils possèdent tous des glandes mammaires, lesquelles pourraient être issues des glandes sébacées ou des glandes sudoripares[1]. Tous nourrissent leurs jeunes avec du lait produit via ces glandes par les femelles. Chez certaines espèces comme Dyacopterus spadiceus et Pteropus capistratus (en), la lactation peut se faire chez les mâles[2],[3]. Parmi les mammifères actuels, les monotrèmes sont les seuls à ne pas posséder de mamelles.
Hormis l'allaitement, plusieurs autres aspects physiologiques et morphologiques permettent de distinguer les mammifères d'autres clades.
Les modes de locomotion varient en fonction de la niche écologique occupée : vol battu chez les chiroptères et vol plané par homoplasie chez plusieurs lignées (Petaurus, Dermoptera, etc.), quadrupédie chez la plupart des mammifères terrestres (qu'il s'agisse d'une quadrupédie de marche, de course, arboricole, etc.), bipédie occasionnelle ou constante chez une minorité de taxons (Homo, pangolins terrestres[4], Pan, probablement certains des plus lourds Sthenurus[5], les macropodidés, etc.)
Le mammifère terrestre le plus massif connu ayant jamais existé est Paraceratherium transouralicum (environ 10 à 20 t), le plus petit est Batodonoides vanhouteni (1,3 g). Aujourd'hui le plus massif est l'Éléphant de savane d'Afrique (6 t) et le plus léger le Pachyure étrusque (1,8 g), le plus petit (par la taille) est la Kitti à nez de porc (2,9–3,3 cm).
Concernant les mammifères aquatiques, la plus volumineuse espèce est la baleine bleue ou rorqual bleu, avec certains spécimens de plus de 30 mètres de longueur et d'une masse supérieure à 170 tonnes[6].
En 2018, le groupe contient 6 495 espèces[7] qui, selon les classifications scientifiques, sont distribuées en près de 29 ordres, 153 familles et 1 200 genres[8].
Les poils sont un trait plésiomorphe au sein des mammifères, peut-être même un héritage des reptiles mammaliens ayant conduit aux mammifères. C'est une formation dermique caractéristique, utile à la régulation thermique (ex. : fourrure) et dans certains cas à la mécanoception (vibrisses), voire à la sélection sexuelle (crinière)[9]. Chez certaines lignées, la fourrure a évolué pour laisser place à des piquants ou des écailles (ex. : pangolin, échidné), ou quasiment disparu comme chez les cétacés.
La quasi-totalité des espèces présentent aussi des griffes ou des sabots, sauf chez les espèces strictement aquatiques qui les ont perdus au cours de leur évolution.
Les mammifères sont généralement homéothermes à de très rares exceptions près (exemple : certains rats-taupes, les paresseux, Myotragus balearicus qui est une espèce caprine désormais éteinte). Pour maintenir une température corporelle constante (comprise dans une fourchette entre 32 °C et 42 °C (hors hibernation ou estivation) selon les espèces[10]), les mammifères consomment beaucoup de dioxygène et d'énergie — ce qui est rendu possible par la présence d'un tissu pulmonaire alvéolé ainsi que d'un muscle propre aux mammifères séparant cavités abdominales et cavité thoracique, appelé diaphragme[11], qui amplifie les mouvements respiratoires effectués avec la respiration costale. Ces animaux sont aussi dotés d'un type de tissu entièrement destiné à la production de chaleur qu'on appelle graisse brune.
Chez certaines espèces, la progéniture n'est pas apte à autoréguler sa température à la naissance, conférant un rôle parental supplémentaire de thermorégulation à la mère en plus de l'allaitement. Ces espèces ne sont cependant pas considérées comme poïkilothermes.
Certaines espèces sont capables de survivre à des variations environnementales en altérant leur taux métabolique le temps de passer la mauvaise période. Ces altérations prennent diverses appellations selon la saisonnalité et l'altération métabolique observée :
Le cœur est constitué de deux demi-cœurs complets, chacun composé d'un ventricule et d'une oreillette ; d'où complète séparation circulatoire des sangs de différentes provenances (poumons, autres organes) et destinations (autres organes, poumons).
À noter qu'une communication temporaire entre les deux oreillettes existe pendant la période embryofœtale. Cette communication se ferme peu après la naissance. Il existe des malformations cardiaques dues à un problème de fermeture de cette communication ; elles peuvent être mortelles à terme (ex. : cœur univentriculaire) ou quelquefois passer inaperçues durant la majeure partie de la vie de l'individu (ex. : foramen ovale perméable).
Le cerveau est pourvu d'une couche supplémentaire de tissus nerveux appelé néocortex.
Étant des tétrapodes, les mammifères possèdent tous une ceinture scapulaire (dite aussi ceinture pectorale) et une ceinture pelvienne — que cette dernière soit développée (ex. : pattes des macropodidés) ou vestigiale (comme chez les cétacés ou les siréniens). Les membres antérieurs sont, comme chez les reptiles mammaliens, à autopode dirigé vers l’avant. Ancestralement, les pattes sont pentadactyles avec un carpe constitué d'une dizaine d'os évoluant différemment selon les mammifères[12].
La colonne vertébrale est différenciée, il y a présence de côtes et d’un diaphragme — certaines caractéristiques physiologiques comme la ventilation pulmonaire à diaphragme expliquent potentiellement la disparition des côtes ventrales qu'on retrouve chez les non-mammifères (par exemple chez les pélycosauriens). La plupart des mammifères ont sept vertèbres cervicales, exception faite des lamantins, des paresseux didactyles qui en ont six et les paresseux tridactyles qui en ont neuf[13].
Le crâne des mammifères est synapside. Il possède deux condyles occipitaux permettant l’articulation à l'os atlas, la première vertèbre cervicale.
Le volume de la boîte crânienne est important, en comparaison avec les reptiles par exemple, pour loger un encéphale et surtout un cervelet plus important.
La cavité buccale est partagée entre un étage olfactivo-respiratoire et un étage masticateur par une structure osseuse : le palais. Certains paléontologues proposent que cela permettrait la respiration et mastication simultanées. Plus probablement cette surface dure permet la manipulation des aliments et donc une meilleure mastication[14] puisque beaucoup d'espèces non-mammifères possèdent un palais charnu qui leur permet déjà de manger et respirer en même temps[15].
La mâchoire est puissante et richement innervée. Elle est constituée d'un seul os dentaire appelé mandibule, et s'articule avec l'os squamosal pour se mouvoir.
L'oreille moyenne est également singulière, avec des particularités souvent utilisées par les paléontologues pour déterminer si un fossile est bien un mammifère. Elle comporte notamment la chaine ossiculaire (marteau, enclume, étrier), considérée par les paléontologues comme la « signature » des mammifères vrais parmi les mammaliformes. De fait, l'os carré a évolué pour devenir l'enclume[16] et avec le marteau et l'étrier, compose l'oreille moyenne.
Les dents sont la partie la plus dure du squelette, c'est pourquoi de nombreux mammifères fossiles ne sont connus que par leurs dents, complétées parfois d'un fragment de mâchoire ou mieux encore leur crâne. Les dents sont typiques de chaque espèce et permettent notamment d'évaluer le régime alimentaire des espèces auxquelles elles appartenaient. Comme chez les thérapsides, le groupe à partir duquel il est admis qu'ils se soient différenciés, les mammifères ont une denture ayant la particularité d'être :
Certains mammifères ont des dents à croissance continue (ex. : castor).
Ils apportent des soins aux jeunes qui ne peuvent vivre sans l'aide de leurs parents durant les premiers temps de leur existence.
Certaines espèces sont sociales et on a découvert deux espèces eusociales (rat-taupe nu et rat-taupe de Damara).
La plupart des mammifères communiquent par divers moyens tels que :
Les mammifères sont issus des Mammaliaformes qui apparaissent au Trias. Chez ces derniers, les os de l'oreille moyenne sont clairement séparés de ceux de la mandibule, trait hérité des probainognathiens, les cynodontes non mammaliaformes les plus dérivés. Les plus anciens fossiles connus attribués au mammifères datent du Jurassique.
Sur l'ensemble du Mésozoïque, on n'a recensé jusqu'ici que 150 à 300 espèces de mammifères, regroupées dans 27 familles, dont une dizaine de familles de marsupiaux, et une dizaine de placentaires[17]. Après la disparition des dinosaures lors de l'extinction Crétacé-Paléogène, les mammifères placentaires et marsupiaux ont connu une radiation évolutive majeure sans équivalent dans leur histoire. Parmi les placentaires, les chiroptères ont développé leur propre voie évolutive en adoptant ailes et système d'écholocalisation.
De nombreuses recherches, relancées par la génétique[18], permettent de comprendre comment s'est déroulée cette explosion radiative. Une des théories les plus intéressantes propose que plusieurs groupes se soient développés séparément sur des continents alors isolés. Les afrothériens, qui seraient issus du Gondwana, à l'époque où il était séparé de la Laurasie, regroupent les proboscidiens, les hyracoïdes, les siréniens, les tubulidentés, les macroscélides, ainsi que les rats-taupes, les Tenrecidae et potamogales. Certains ordres auraient subi une sévère compétition lors de la reconnexion de l'Afrique avec l'Asie. Les xénarthres viendraient d'Amérique du Sud. Les euarchontoglires (regroupant primates, dermoptères, scandentiens et glires) et les laurasiathériens (chiroptères, artiodactyles, périssodactyles,...), se seraient développés en Laurasie.
Selon une étude de Roi Maor de l'université de Tel Aviv publiée en 2017, les mammifères auraient tous été nocturnes à l'origine et n'ont commencé à avoir une activité diurne qu'après l'extinction des dinosaures il y a 66 millions d'années. Parmi les mammifères, les primates ont conquis le milieu arboricole[19].
Comme le nom l'indique (mammifère signifie « qui porte des mamelles », du latin mamma « mamelle »[20]), les femelles de cette classe peuvent allaiter leur progéniture. Les glandes mammaires sont une évolution des glandes sudoripares qui donnent des champs mammaires chez les protothériens et de vraies mamelles chez les autres mammifères.
Le choix de Linné de définir cette classe par la présence de glandes mammaires et non, par exemple, de poils, autre caractéristique de la classe, répond à la classification d’Aristote, qui avait repéré un ensemble de vertébrés quadrupèdes, vivipares et porteurs de poils. Mais cette classification d’Aristote avait l’inconvénient d’exclure les cétacés et les chiroptères, qui étaient alors classés respectivement parmi les poissons et les oiseaux. La découverte des monotrèmes (par exemple l'ornithorynque) est postérieure (1798) à la définition de Linné (1758), mais elle a confirmé la pertinence de la classification opérée par le savant.
D'après ITIS et Mammal Species of the World, dans son édition de 2005, révisée en 2007[21] :
Divers Cetartiodactyla
Divers Perissodactyla
Divers Primates
Divers Rodentia
Divers Monotremata
Le traditionnel ordre des Insectivores (Insectivora) est scindé en trois ordres : Afrosoricida (taupes dorées et tenrecidés), Erinaceomorpha (hérissons et gymnures) et Soricomorpha (musaraignes, taupes, etc.).
Le traditionnel super-ordre des Ongulés (Ungulata) se subdivise en Artiodactyla, Perissodactyla, Cetacea, Proboscidea, Sirenia, Hyracoidea et Tubulidentata. Les ordres Artiodactyla et Cetacea sont en fait un seul et même ordre aussi appelé Cetartiodactyla.
L'infra-classe des Marsupiaux (Marsupialia) inclut les sept ordres suivants : Didelphimorphia, Paucituberculata, Microbiotheria, Notoryctemorphia, Dasyuromorphia, Peramelemorphia, Diprotodontia, auxquels il faut ajouter deux ordres désormais éteints (Yalkaparidontia et Sparassodonta).
Le tableau indique une division correspondant plus ou moins aux ordres. Comme dans toute phylogénie, celle-ci reflète le savoir courant. Dans les zones d'incertitudes, citons la position des taupes dorées (ou rats-taupes, chrysochloridés) et des tenrecs (tenrécidés) qui pourraient devoir être séparés des Insectivora.
La classification des mammifères est complexe. D'une manière simplifiée, on reconnaît trois grands groupes de mammifères, dont le regroupement correspond au type de placentation (en) possédé par leurs représentants :
La discipline qui étudie les mammifères se nomme la mammalogie.
Parmi les mammifères, les placentaires sont les plus nombreux avec plus de 6 000 espèces regroupées dans 114 familles. Viennent en second les marsupiaux qui comptent 270 espèces regroupées en seize familles, et seulement cinq espèces en deux familles pour les monotrèmes. Ils sont présents sur l'ensemble de la Terre, dans tous les types de milieux terrestres. Chaque année, pour environ 10 000 nouvelles espèces animales découvertes, cinq à dix seulement sont des mammifères. Ce chiffre a considérablement augmenté, puisqu'on estime que durant la première décennie du XXIe siècle, ce sont plus de 300 nouvelles espèces qui ont été décrites[23]. Il faut voir là l'impact de l'outil génétique, qui permet de distinguer des espèces à l'apparence identique. Certains spécialistes pensent que 7 000 espèces sont encore inconnues, une partie d'entre elles étant menacées d'extinction[24].
Il y a 10 000 ans, les Hommes et les animaux domestiqués représentaient 0,1 % de la biomasse des mammifères sur Terre, c’est-à-dire du poids total estimé des mammifères ; ils en représentaient 90 % au début du XXIe siècle[25]. Selon deux publications de la fin des années 2010, ce taux atteint alors 96 %[26],[27]. À eux seuls, les mammifères d’élevage représentent 60 % de la biomasse des mammifères[28]. Selon ces données, les humains et les animaux domestiqués représentent 18 % du total des vertébrés[27]. La biomasse de l’espèce humaine est dix fois supérieure à celle de l’ensemble des mammifères sauvages (5 500 espèces connues)[29]. Les bovins, ovins et porcins représentent une biomasse 14 fois plus importante que celle des mammifères sauvages ; les oiseaux d’élevage représentent une biomasse presque trois fois plus importante que les oiseaux sauvages[29].
Hormis l'Homme et quelques races de bétail ou d'animaux de compagnie, ou espèces commensales de l'Homme (rat, souris) ou espèces introduites (rat musqué, ragondin), la plupart des mammifères semblent en situation de vulnérabilité ou en voie de régression (en nombre d'individus, de populations, et en diversité génétique), et sont en train de subir une importante perte de diversité génétique, à cause de la réduction et fragmentation de leurs populations et de leurs habitats comme c'est le cas de l'orang-outan en Indonésie, ou à cause du braconnage comme c'est le cas par exemple de l'éléphant d'Afrique. Certaines espèces subissent des épidémies (zoonoses qui les déciment) et les modifications climatiques en menacent d'autres (l'ours polaire en particulier).
L'évaluation faite par l'UICN en 2008 révélait que, sur 5 487 espèces de mammifères, 1 181 étaient en danger d'extinction, soit environ 25 %, dont 188 « en danger critique d'extinction » et près de 450 « en danger ». Mais la situation réelle pourrait être bien pire, car 836 espèces de mammifères étaient classées dans la catégorie « données insuffisantes »[30].
Les espèces carnivores, ou piscivores dans le cas des mammifères marins, sont par leur situation haute de la chaîne alimentaire exposées aux effets encore mal évalués de cocktails de polluants dont perturbateurs hormonaux, toxiques, reprotoxiques, mutagènes, cancérogènes, aux captures accessoires de la pêche…
Les stratégies de conservation sont aujourd'hui fondées sur l'étude des niveaux critiques de pression et sur une prolongation des tendances historiques en matière d'état, pression et réponse sur les mammifères[31]. Les gestionnaires et responsables de la biodiversité (dont mammalienne) doivent rapidement comprendre ce qui change, où et quand, comment et pourquoi, ce qu'on peut encore faire, et quelles sont les options politiques possibles et leurs enjeux. Or, la pression sur les écosystèmes et sur les mammifères évolue de façon plus rapide et différemment de ce que l'humanité passée a connu[32].
Les mesures de protection passent par la lutte contre le braconnage et le trafic d'animaux, ainsi que par la sensibilisation de la société civile sur les risques que de grandes multinationales font courir à de nombreuses espèces en encourageant la déforestation, responsable de la destruction des habitats naturels dans les forêts tropicales, comme c'est le cas du palmier à huile en Indonésie.
Les outils et logiciels destinés à la prospective (ex. : GLOBIO + modèle IMAGE) appliqués à quatre scénarios prospectifs concluent que, sans efforts importants et sans réorientation des priorités, la situation des mammifères dans le monde va continuer à se dégrader[31]. En effet, pour les quatre scénarios, les endroits où les mammifères devraient être le plus menacés en 2050 ou 2100 ne sont pas ceux où les politiques de protection sont aujourd'hui les plus actives, et « les zones protégées pourraient ne pas être suffisantes pour atténuer les pertes »[31]. Les prospectivistes de la biodiversité invitent à établir de nouvelles priorités de conservation, sans abandonner celles qui sont en cours, en tenant mieux compte des futurs probables, tout en développant « d'autres politiques, luttant contre les causes profondes de la régression de la biodiversité, nécessaires, tant en Afrique que d'autres parties du monde »[31].
Mammalia
Les mammifères (Mammalia) sont une classe d'animaux vertébrés caractérisés par la présence de fourrures (excepté pour certains mammifères marins), d'une oreille moyenne comportant trois os, d'un néocortex et de glandes mammaires, dont les représentants femelles nourrissent leurs juvéniles à partir d'une sécrétion cutanéo-glandulaire spécialisée appelée lait (on dit alors qu'elles allaitent). Les mammifères comportent 6 495 espèces connues en 2018 qui, selon les classifications scientifiques, sont distribuées 29 ordres, 153 familles et en près de 1 200 genres.
En termes de cladistique, qui reflète l'histoire de l'évolution, les mammifères sont les uniques représentants actuels des synapsides, un groupe qui comprend notamment de célèbres représentants non-mammaliens comme Dimetrodon. Avec les sauropsides (« reptiles » et oiseaux), ils constituent le clade des amniotes, au sein de la super-classe des tétrapodes. Les synapsides se sont divisés en plusieurs groupes (traditionnellement et incorrectement appelés « reptiles mammaliens » ou par le terme pélycosaures, et maintenant connus sous le nom de « mammifères souches » ou « proto-mammifères »), avant de donner naissance aux thérapsides, un groupe majeur issu des sphénacodontes, durant le début du Permien moyen. Les plus vieux mammifères connus sont des fossiles du Jurassique inférieur et sont issus des cynodontes, un groupe avancé de thérapsides. Leur aire de répartition est planétaire, ils ont conquis une grande partie des niches écologiques de la macrofaune et demeurent un des taxons terrestres dominants depuis l'Éocène, après l'extinction Crétacé-Paléogène.
Du point de vue de l'évolution et de l'écologie, les premiers mammifères avaient un mode de vie terrestre, insectivore, et généralement nocturne. Ce taxon s'est grandement diversifié au fil de son histoire évolutive, au point qu'un de ses principaux ordres (les chauves-souris) a acquis le vol battu. Un certain nombre de lignées ont évolué vers un mode de vie aquatique partiel (phoques, ours blanc, castor, hippopotame, loutre, campagnol amphibie, ornithorynque…) ou total (cétacés, siréniens…), tout en conservant de leur ancêtre tétrapode la respiration pulmonaire. De même, l'écholocalisation est bien présente dans certains ordres (chiroptera, cétacés) alors qu'elle se fait rare dans le reste du règne animal.
De nombreux mammifères sauvages, en dépit d'un statut d'espèce protégée, figurent sur la liste rouge de l'UICN (notamment les superprédateurs) — certains font l'objet de plans de restauration ou de réintroduction. De même, certaines races de certaines espèces élevées par l'homme jusqu'au XIXe siècle (pour la traction animale, la viande, le lait, la laine ou comme animal de bât) ont disparu ou ont fortement régressé au profit de quelques races sélectionnées pour leur productivité. Quelques espèces sont devenues invasives, notamment après introduction délibérée ou accidentelle dans de nouveaux biotopes en relation avec les activités humaines, alors qu'aucun prédateur n'endigue la croissance de ces nouvelles colonies.
Is éard is mamach ann ná ball den fhofhíleam Vertebrata (san fhíleam Chordata). Tá saintréithe faoi leith acu mar a leanas; faireoga allais, faireoga allais modhnaithe i gcór bainne a tháirgeadh (bíonn bainne ag an máthair le tál ar an gceann óg), gruaig nó fionnadh, trí chnámh sa chluas láir, agus réigiún neocoirtéise san inchinn.
Beobhreithtear mamaigh, ach tá na monaitréimigh eisceachtúil i measc na mamach mar go n-ubhbhreithtear iad. Bíonn fiacla sainfheidmeacha ag mór chuid díobh, agus san ghrúpa is mó, na mamaigh phlacainteacha, úsaidtear placaint nó broghais le linn na tréimhse iompair.
Rialaíonn an inchinn mhamach imoibriú inteirmeacha agus an córas imshruthaithe, maille le croí ceithre urrann.
Eolaí Póca – Mamaigh, le Eleanor Lawrence (An Gúm) ISBN 185791161X.
Is éard is mamach ann ná ball den fhofhíleam Vertebrata (san fhíleam Chordata). Tá saintréithe faoi leith acu mar a leanas; faireoga allais, faireoga allais modhnaithe i gcór bainne a tháirgeadh (bíonn bainne ag an máthair le tál ar an gceann óg), gruaig nó fionnadh, trí chnámh sa chluas láir, agus réigiún neocoirtéise san inchinn.
Beobhreithtear mamaigh, ach tá na monaitréimigh eisceachtúil i measc na mamach mar go n-ubhbhreithtear iad. Bíonn fiacla sainfheidmeacha ag mór chuid díobh, agus san ghrúpa is mó, na mamaigh phlacainteacha, úsaidtear placaint nó broghais le linn na tréimhse iompair.
Rialaíonn an inchinn mhamach imoibriú inteirmeacha agus an córas imshruthaithe, maille le croí ceithre urrann.
Os mamíferos (Mammalia) son unha clase de amniotas que se caracterizan pola súa homeotermia. Distínguénse doutros amniotas, como o son os réptiles e as aves, pola mandíbula inferior formada por un único óso, o maxilar inferior (tamén chamado dentario), por presentaren tres ósos medios na cadea de ósos do oído, por teren os dentes moi especializados, pola presenza dun padal secundario, pola de pelaxe, un olfacto moi desenvolvido, polo seu neocórtex e pola produción de leite das femias para alimentar as súas crías. O cerebro dos mamíferos regula a temperatura corporal e o sistema circulatorio, incluído o corazón. Os mamíferos abranguen os animais máis grandes do planeta, as baleas rorcuais, así como os máis intelixentes ou con maior capacidade cognitiva; como son os elefantes, algúns primates e cetáceos. Anatomicamente, o corpo é de catro patas adaptadas aos medios terrestres, mais algúns mamíferos están adaptados á vida mariña, arbórea, no aire ou sobre dúas pernas. O grupo máis grande de mamíferos, os placentarios teñen placenta e alimentan as crias despois do remate do empreñe. O tamaño dos mamíferos vai de tan só 30 ou 40 milímetros a 33 metros de longo.
A ciencia que estuda os mamíferos denomínase terioloxía.
Os mamíferos apareceron a finais do Triásico, hai uns 210 millóns de anos. Abranguen aproximadamente 5 400 especies, entre as que está o ser humano.
A principal característica, que alude ó nome da clase, é a presenza de glándulas mamarias nas femias de tódalas especies. Estas glándulas segregan leite para alimentar as crías durante os seus primeiros meses de vida.
Outros caracteres son a simplificación esquelética do cranio e da mandíbula inferior (un só óso, chamado dentario) con dentes moi especializados, a presenza dun padal secundario, a aparición dos cóndilos occipitais para a articulación do cranio coa columna vertebral, a cadea de osiños do oído, que permiten a transmisión do son, un olfacto moi desenvolvido, a maior complexidade do cerebro, a aparición dun diafragma muscular para separar a cavidade torácica da abdominal, e para rematar, o revestimento de pelos que presenta toda a superficie do corpo.
A pel, xeralmente espesa, esta formada por unha capa exterior ou epiderme, unha capa profunda ou derme e un estrato subcutáneo repleto de graxa que lle serve de protección contra as perdas de calor, xa que os mamíferos son animais homeotermos.
Os pelos orixínanse na epiderme e neles pódese distinguir unha parte saínte ou talo e outra parte oculta na pel ou raíz; esta raíz é máis grosa na súa parte inferior formando o bulbo pilífero. A raíz está protexida por unha especie de vaíña, de orixe epidérmica, que recibe o nome do folículo, e no que desembocan as glándulas sebáceas que lubrican o pelo. No folículo implántanse o músculo horripilador, que é o responsable do levantamento vertical do mesmo. Nos mamíferos de vida acuática e nos que viven en climas tropicais, os pelos adoitan reducirse en número e tamaño e, ás veces, desaparecen no estado adulto.
Na pel, ademais dos pelos, implántanse as glándulas mamarias e as glándulas sudoríparas, que segregan, a través de poros da epiderme, un líquido composto por substancias tóxicas para o organismo (suor).
Outras formacións cutáneas de natureza córnea que presentan os mamíferos son as unllas, cornos e o pico (no caso do ornitorrinco).
O aparello locomotor é o conxunto de sistemas e tecidos que posibilitan o mantemento do corpo do animal e o seu movemento. Está formado polo sistema óseo, o sistema muscular e o sistema articular.
O sistema óseo está formado polo esqueleto, no que se poden distinguir:
Ademais existen outras formacións óseas como o óso hioide (sostén da lingua), os ósos do oído medio, o baculum de algúns carnívoros e mesmo os ósos cardíacos dalgúns bóvidos nos que osifica o cartílago cardíaco.
Esta formado por unha boca, con dentes, beizos e lingua, na cal desembocan as glándulas salivais; unha farinxe curta; un esófago que atravesa o diafragma; un estómago en forma de saco e no que desembocan as glándulas gástricas; un intestino delgado moi longo, dividido en tres partes (duodeno, xexuno e íleo) e no que se produce parte da absorción da substancias alimenticias, e un intestino terminal, que comprende o cego (moi desenvolvido en herbívoros), o groso e o recto, que desemboca ao exterior polo ano.
Ademais existen unha serie de glándulas anexas, entre as que hai que destacar o fígado, moi voluminoso e provisto dunha vesícula biliar, e o páncreas, que verte a súa secreción no duodeno.
A respiración é de tipo pulmonar e lévase a cabo por dous pulmóns, libres na cavidade pleural, e que se ramifican en bronquios, bronquíolos e alvéolos pulmonares.
A circulación é dobre e completa. O corazón está dividido en dúas aurículas e dous ventrículos, levando a parte dereita sangue venoso e a esquerda arterial. Ademais, existe unha complicada rede de vasos venosos e arteriais que chegan a tódalas partes do organismo.
Ademais da circulación sanguínea, nos mamíferos existe unha abundante rede linfática.
O encéfalo acada un gran tamaño, estando particularmente desenvolvidos os hemisferios cerebrais. O cerebelo tamén aumenta de tamaño con respecto aos outros grupos de vertebrados.
A actividade psíquica é moito maior que no resto dos animais e nas formas máis evolucionada aprécianse trazos de memoria e, ás veces, de intelixencia.
En tódolos mamíferos preséntanse os sexos separados e a reprodución é de tipo vivípara, agás no grupo dos monotremas, que é ovípara.
O desenvolvemento do embrión vai acompañado da formación dunha serie de anexos embrionarios, como son o corion, amnio, alantoide e o saco vitelino. As peluxes do corion, xunto co alantoide, únense á parede do útero e dan lugar á placenta. Esta permanece unida ao embrión polo cordón umbilical, e é a través del por onde pasan a substancias nutritivas da nai ao feto e as substancias de refugo do feto á nai.
O período de xestación e o número de crías por camada varían moito segundo os grupos. Normalmente, canto maior é o tamaño do animal, máis longo é o período de xestación e menor o número de crías. A maior parte dos mamíferos proporcionan aos seus fillos coidados paternais.
Moitos mamíferos comunícanse por vocalización. A comunicación vocal serve para moitos propósitos, por exemplo nos rituais de aparellamento, como sinal de alarma,[1] para indicar fontes de comida, e por razóns sociais. Os machos chaman frecuentemente para atraer ás femias e para advertir a outros machos, como fan os leóns e os cervos cos seus ruxidos.[2] Os cantos do xibardo deben de ser sinais ás femias;[3] tendo diferentes dialectos en distintas rexións do océano.[4] As vocalizacións sociais inclúen as chamadas territoriais dos xibóns, e o uso da frecuencia por parte dos morcegos de nariz laceolada para distinguirse doutros grupos.[5] O mono verde dá distintos tipos de alarma para, polo menos, catro tipos diferentes de depredadores, e a reacción doutros monos varía de acordo á chamada. Por exemplo, se o sinal de alarma e dunha pitón, os monos soben ás árbores, mentres que se a alarma é dunha aguia, fai que o mono busque un lugar no chan onde agocharse.[6] Dun xeito similar, os cans das pradeiras teñen un complexo sistema de chamadas que indican o tipo, o tamaño e a velocidade de aproximación dun depredador.[7] Os elefantes comunícanse socialmente mediante unha ampla variedade de sons que inclúen resopridos, berros, sons de trompa, ruxidos e murmurios. Algúns destes últimos son chamadas infrasónicas, por debaixo do rango audible dos humanos, e poden ser oídas por outros elefantes a máis de 10 km nas horas próximas ao amencer e ó solpor.[8]
Os primeiros mamíferos apareceron na Terra a finais do período Triásico, hai uns 210 millóns de anos, e desenvolvéronse durante a era Terciaria. Nos máis primitivos aínda se atopan afinidades cos réptiles.
Os mamíferos viventes na actualidade pódense agrupar en dúas subclases principais:
Segundo a obra máis aceptada actualmente polos teriólogos, o Mammal Species of the World, a clase comprende as seguintes ordes:[9]
Modernos investigadores, como Montgelard, Catzeflis e Douzery, en 1997, reunen nun clado, o dos Cetartiodactyla, as clásicas ordes dos Cetacea e os Artiodactyla.[10]
O World Register of Marine Species dalle aos Cetartiodactyla a categoría de orde, polo que habería que considerar aos cetáceos e aos artiodáctilos como subordes.[10]
Pola súa parte, a Animal Diversity Web outorga a este grupo a categoría de superorde, incluído as ordes de cetáceos e artiodáctilos.[11]
,_______ Morganucodonta + | __| ,___ Prototheria _____ Monotremata | | |___|___ Multituberculata + | | ,__ Metatheria |___ Theria___| |__ Eutheria
Cladograma,[12] con mamíferos, grupo Mammalia, como principal.
Mammaliaformes MammaliaAustralosphenida (inclúe Monotremata)
Eutriconodonta (inclúe Gobiconodonta)
Trechnotheria (inclúe Theria)
A evolución dos mamíferos pasou por moitos puntos dende a aparición dos seus devanceiros sinápsidos no período de finais do Carbonífero. A metade do Triásico aparecen moitas especiesde sinápsidos que semellan mamíferos. A liña que dá lugar aos mamíferos de hoxe en día escíndese no Xurásico; unha liña que inclúe a Dryolestes, que é máis próximo as actuais placentarios e marsupiais ca aos monotremas, así como a Ambondro, máis achegado aos monotremas[13]. A continuación as liñas de eutheria e metatheria sepáranse. Destas, os metaterios serán os animais máis achegados aos actuais marsupiais mentres que os eutheria son os máis achegados aos placentarios. Xa que Juramaia, o eutherio máis recente coñecido, viviu hai 160 millóns de anos no Xurásico, esta diverxencia debeu ter ocorrido nese período.
O evento de extinción do Cretáceo-Paleoceno provocou a extinción de todos os dinosauros non aviarios (os paxaros son unha liña que xorde dos dinosauros e a única hoxe en día viva) e é nese momento cando grupos de mamíferos, placentarios e marsupiais diversificáronse ocupando novos nichos ecolóxicos durante o Paleoxeno e o Neoxeno. Ao final deste período están xa presentes todas as ordes de mamíferos modernos.
Os mamíferos son os únicos sinápsidos que actualmente persisten[14] A liña de sinápsidos diverxeu da liña dos saurópidos no final do Carbonífero, hai entre 320 e 31 millóns de anos atrás[15]. Os sauropidos son hoxe os réptiles e aves xunto con outros animais extintos máis achegado aos mamíferos[15]. Isto non inclúe aos mamíferos semellantes a réptiles, un grupo máis achegado aos mamíferos.
Ao longo do Permiano, os sinápsidos eran principalmente carnívoros mais con un varios herbívoros relevantes. No período do Triásico un grupo anterioremente non dos principais, os arcosauro, convertéronse nos vertebrados dominantes. Os mamaliaformes apareceron durante este período; cun olfacto moi sensible e cun cerebro máis desenvolto, introducíronse en nichos nocturos e grazas a isto expuxéronse menos a predación de arcosauros. O estilo de vida nocturno puido ter contribuído a trazos característicos principais dos mamíferos como seren endotérmicos e ter pelo. Mais adiante no Mesozoico, despois de que os dinosauros terópodos desprazaran aos rauisuchianos como os carnívors dominantes, os mamíferos conquistaron novos nichos. Como caso disto, algúns fixéronse actuáticos, algúns voadores e incluso outros chegaron a se alimentar de dinosauros xuvenís.
A maior parte das mostras da evolución dos mamíferos básase en xacementos de fósiles. Aínda que as gándulas mamais son unha característica fundamental dos mamíferos modernos, pouco se sabe acerca da evolución da lactancia. Isto débese a que sendo un tecido brando non se conserva no rexístro fósil. Moita da evolución dos mamíferos céntrase, pola contra, na forma dos dentes e nas partes máis duras do corpo de tetrápodos.
Os mamíferos (Mammalia) son unha clase de amniotas que se caracterizan pola súa homeotermia. Distínguénse doutros amniotas, como o son os réptiles e as aves, pola mandíbula inferior formada por un único óso, o maxilar inferior (tamén chamado dentario), por presentaren tres ósos medios na cadea de ósos do oído, por teren os dentes moi especializados, pola presenza dun padal secundario, pola de pelaxe, un olfacto moi desenvolvido, polo seu neocórtex e pola produción de leite das femias para alimentar as súas crías. O cerebro dos mamíferos regula a temperatura corporal e o sistema circulatorio, incluído o corazón. Os mamíferos abranguen os animais máis grandes do planeta, as baleas rorcuais, así como os máis intelixentes ou con maior capacidade cognitiva; como son os elefantes, algúns primates e cetáceos. Anatomicamente, o corpo é de catro patas adaptadas aos medios terrestres, mais algúns mamíferos están adaptados á vida mariña, arbórea, no aire ou sobre dúas pernas. O grupo máis grande de mamíferos, os placentarios teñen placenta e alimentan as crias despois do remate do empreñe. O tamaño dos mamíferos vai de tan só 30 ou 40 milímetros a 33 metros de longo.
A ciencia que estuda os mamíferos denomínase terioloxía.
Os mamíferos apareceron a finais do Triásico, hai uns 210 millóns de anos. Abranguen aproximadamente 5 400 especies, entre as que está o ser humano.
Sisavci (Mammalia) su jedan od razreda unutar velike skupine životinja s kralježnicom, a u tradicionalnoj sistematici su razvrstani u razred. U najuočljivije osobine sisavaca spadaju krzno i hranjenje podmlatka mlijekom - sisanje. Na svijetu danas postoji 5.500 različitih recentnih vrsta, koje se po nekim podjelama svrstavaju u 3 podrazreda: prasisavci (Prototheria), tobolčari (Metatheria) i placentalni sisavci (Eutheria) u koju, zoološki promatrano, spada i čovjek.
Sisavci spadaju u kopnene kralježnjake (Tetrapoda) unutar taksona kralježnjaka (Vertebrata) i time su im zajedničke osobine koje ovdje nisu pojedinačno navedene.
Krzno od dlaka je jedno od najznačajnijih obilježja sisavaca. Iako neke vrste uopće nemaju dlake (primjerice kitovi), i one su se razvile od predaka koji su imali krzno, a imaju ga još uvijek u fazi embrionalnog razvoja. Većina sisavaca imaju za vrijeme čitavog života gotovo cijelo tijelo prekriveno dlakama. Dlake su građene od keratina. Krzno kod životinja ima više funkcija:
U pravilu, odlika sisavaca je heterodontno zubalo koje karakteriziraju četiri različita tipa zubi. Sprijeda su sjekutići, do njih se nalaze očnjaci, a zatim slijede dva različita tipa kutnjaka (pretkutnjaci i kutnjaci). Takvo heterodontno zubalo je jedna od važnijih razlika u odnosu na, recimo, gmazove, koji imaju homodontno zubalo, što znači da im svi zubi imaju jednaki oblik. Poznavanje tih razlika važno je kod određivanja porijekla fosila. Većina sisavaca mijenja zube. Prvo narastu mliječni zubi, koje kasnije zamijene trajni. Ta pojava zove se Diphyodontia.
Neke vrste sisavaca imaju zube bez korijena, koji rastu neprekidno tijekom čitavog života a "troše" se neprekidnim korištenjem. To su, recimo, prednji zubi glodavaca, kao i kljove kod slonova , morževa i narvala (kojeg zovu još i jednorogi kljovan) i drugih.
Jedno od obilježja svojstvenih samo sisavcima su tri slušne kosti: čekić (Malleus), nakovanj (Incus) i stremen (Stapes) . One se nalaze u srednjem uhu. Prihvaćaju vibracije s bubnjića i prenose ih u ovalni prozor unutrašnjeg uha.
Stremen se nalazi već na početku evolucije kopnenih kralježnjaka. To je kod vodozemaca, gmazova i ptica jedina slušna kost i naziva se Columella. On je kod riba još kao tzv. Hyomandibulare sastavni dio donje čeljusti.
Donja čeljust (Mandibula) se kod sisavaca sastoji od samo jedne kosti (Dentale). Kod predaka sisavaca, a kod gmazova još i danas, sastoji se od više kostiju. Čekić i nakovanj su nastali od dvije kosti koje gmazovi još i danas imaju u svojoj donjoj čeljusti. Kod drugih kralježnjaka te dvije kosti predstavljaju još "primarni" čeljusni zglob koji se kod sisavaca tijekom fetalnog razvoja zamjenjuje jednim na drugom mjestu nastalim "sekundarnim" čeljusnim zglobom.
Tijekom svog razvoja, sisavci su naselili gotovo sva životna područja na Zemlji i pri tome razvili vrlo različite oblike. Čitav niz vrsta prilagodio se životu u vodi kako građom tijela tako i organa tom okolišu. Najbolje prilagođeni životu u vodi su kitovi. Njihova građa tijela više nalikuje ribljoj nego ostalim sisavcima. Prednji udovi su se oblikovali kao peraje, stražnji udovi su se izgubili, a rep se preoblikovao u repnu peraju. Druge vrste, kao perajari, (ili poznatije kao foke, tuljani) i morske krave (poznatije kao sirene) nisu se tako potpuno prilagodile kao kitovi.
Netopiri, ili šišmiši, su, osim ptice, jedini kralježnjaci koji su sposobni aktivno letjeti. Oni imaju jako izdužene kosti prstiju između kojih su razapete letne kožice. Tako je čitav niz sisavaca, neovisno jedni od drugih, razvio letne kožice, u ovom slučaju bi se moglo reći - letne membrane. Tu spadaju leteće vjeverice i bodljorepe vjeverice iz reda glodavaca, kožuškari ali i kod nekih vrsta tobolčara su se također razvile letne kožice.
Različiti sisavci su se prilagodili i životu pod zemljom. Imaju valjkasta tijela kratkih udova, koji često imaju produžetke poput alata za kopanje. Mnoge vrste su se, opet, prilagodile u potpunosti životu na drveću pa su im šape razvile palac postavljen suprotno od ostalih prstiju kako bi im omogućio čvršće i sigurnije prihvaćanje grana (nasuprotnost) i rep kojim se također pridržavaju. Stanovnici travnjaka i drugih otvorenih površina su smanjili broj prstiju i razvili koštana kopita, dok su drugima znatno jače razvijeni stražnji udovi i kreću se skačući. Mnoge vrste, ponajčešće malene, koje se neprekidno skrivaju, razvile su zbijeno tijelo kratkih nogu, među njima puno glodavaca i kukcojeda.
I u odnosu na veličinu tijela postoje ogromne razlike: najmanjim sisavcima smatraju se svinjoliki šišmiš i etrurski mali miš, koji su svaki teški samo 2 grama, dok je plavi kit vjerojatno najveća, ne samo danas nego ikada živuća životinja na Zemlji. Oni mogu težiti do 150 tona, što je 75 milijuna puta više od najmanjih sisavaca.
Sisavci su rasprostranjeni na cijelom svijetu. Ima ih na svim kontinentima, u svim oceanima i na većini otoka. Prasisavci su ograničeni samo na Australiju i Novu Gvineju, a tobolčari žive na dijelu otoka Oceanije kao i u Sjevernoj- , Srednjoj- i Južnoj Americi. Jedino u Australiji je, do dolaska prvih ljudi, bilo vrlo malo viših sisavaca: to su bile samo neke vrste šišmiša i miševi. Na udaljenim otocima je bilo vrlo malo sisavaca, tako da su na puno otoka (među njima Novi Zeland) šišmiši bili jedini viši sisavci.
Sisavci su naselili gotovo sva područja Zemlje. Nalazi ih se kako u pustinjama i kišnim šumama, tako i u visokom gorju i polarnim područjima. U rijetka područja gdje sisavci ne žive spadaju˙(bar prema današnjim spoznajama) velike morske dubine i unutrašnjost Antarktika .
Koliko su sisavci različiti građom tijela i okolišom u kojem žive, toliko su im različiti i načini života. Postoje životinje koje su aktivne po danu, one koje su aktivne u sumrak i zoru, zatim noćne životinje, ali postoje i takve koje su aktivne i danju i noću. U odnosu na svoje društveno ponašanje postoje također značajne razlike. Pored vrsta koje su izraženi samotnjaci, ima i takvih koje žive u grupama koje se mogu imati i do tisuću jedinki. Neke su vrste razvile vrlo kompleksne oblike ponašanja i njeguju stroge hijerarhijske odnose između sebe a sporazumijevaju se glasanjem i govorom tijela. Iako iznimka, ipak postoje i sisavci koji za lov ili u obrani koriste otrov.
Osjetilo njuha igra važnu ulogu u životu sisavaca, između ostalog služi za potragu za hranom ali i kod razmnožavanja. Feromoni igraju vrlo važnu ulogu u signaliziranju spremnosti za parenje, što je kod izraženih samotnjaka možda najvažnije. I kod obilježavanja teritorija je njuh također vrlo značajan. Velik broj vrsta obilježava "svoj" teritorij urinom, izmetom ili posebnim žlijezdama.
Općenito, sisavci imaju dobro razvijen sluh. Poseban oblik je korištenje ultrazvuka. Registriranjem povratka odaslanog zvuka, određuju svoj položaj u prostoru ali i položaj plijena u odnosu na sebe. Dvije su vrste posebno dobro razvile korištenje ultrazvuka, kitovi zubani i šišmiši, ali i neke druge vrste ga upotrebljavaju, samo ne tako izraženo.
Osjetilo opipa je također jedan način doživljavanja svoje okoline. U tu svrhu su mnoge vrste razvile posebne vrste dlaka osjetljive na dodir (Vibrissae) koje se mogu i pokretati posebnim mišićima (kod nekih vrsta se zovu brkovi - primjerice kod svih mačaka - a kod drugih čekinje - kod perajara kao kod tuljana). I koža sama po sebi može biti osjetilo opipa, kao na primjer vršci prstiju kod primata ili područje nosa ili surle kod nekih drugih vrsta. Općenito se smatra da najbolje razvijeno osjetilo opipa imaju krtice. U tom kontekstu se često spominju kljunovi jednootvornih kralježnjaka, koje još zovu i prasisavcima. Oni imaju u kljunovima receptore kojima primaju električne signale koji nastaju uslijed mišićne aktivnosti plijena. Osjetilo opipa je važno i u socijalnim kontaktima, mnoge životinje njeguju uzajamno "trijebljenje nametnika" iz krzna.
Jedna od zajedničkih osobina svih sisavaca je da im je potrebna veća količina energije nego drugim životinjama usporedive veličine. To proizlazi iz činjenice da su sisavci toplokrvne životinje i moraju održavati stalnu temperaturu tijela, za razliku od, recimo, kornjača koje koriste sunčevu toplinu da postignu temperaturu tijela potrebnu za uobičajene aktivnosti. Iz toga slijedi činjenica da moraju relativno puno jesti, tako da neke vrste pojedu dnevno hrane u težini vlastitog tijela. Sisavci se hrane svim vrstama hrane: postoje biljožderi (Herbivora) , mesožderi (Carnivora) ali i izraziti svežderi (Omnivora). Građa zubi kao i probavnog sustava koje su pojedine vrste razvile, odraz su njihove prehrane. Mesožderi imaju kratka crijeva kako bi izbjegli otrove koji se stvaraju truljenjem hrane koju uzimaju. Biljožderi su razvili niz strategija da svoju hranu, koja je općenito teško probavljiva, iskoriste na najbolji mogući način. Tu spadaju, između ostalog, duža crijeva, želudac s više komora (primjerice kod preživača ili klokana) ili ponovno probavljanje određene vrste izmeta kod glodavaca i zečeva. Vrste životinja koje se hrane isključivo lišćem (Folivora), kao što su na primjer koale i ljenjivci, koriste svoju slabo hranjivu hranu na najbolji mogući način tako, da imaju izrazito dugačka razdoblja tjelesnog mirovanja.
Većina sisavaca su ili poligini (jedan se mužjak pari s više ženki) ili promiskuitetni (i mužjaci i ženke se pare s više patrnera). S obzirom da je skotnost i dojenje za ženke i vremenski i energetski vrlo intenzivno, mužjaci mogu imati više mladunaca nego ženke. Iz toga se kod mnogo vrsta razvilo poligino ponašanje. Relativno malo mužjaka se pari s više ženki, a mnogo mužjaka se uopće ne pari. Posljedica toga su česte i žestoke borbe rivalizirajućih mužjaka za pravo na parenje, a u nekim slučajevima je mogućnost izbora prepuštena ženkama. Iz toga proizlaze kod mnogih sisavaca kompleksni oblici ponašanja ili anatomska obilježja vezana za razmnožavanje. Mnoge vrste karakterizira spolni dimorfizam (mužjaci su često značajno veći i teži od ženki), i kao posljedica selekcijskog pritiska na mužjake kako bi poboljšali svoje izglede za parenje.
Prema nekim procjenama samo oko tri posto svih sisavaca živi u monogamnim odnosima u kojim se u čitavom razdoblju parenja mužjak pari samo s jednom ženkom. U tim slučajevima mužjak uglavnom barem djelomično sudjeluje u uzgoju mladunaca. Takav oblik ponašanja obično ovisi o uvjetima u okolišu: ako su resursi skromni, mužjak se pari samo s jednom ženkom i pomaže joj u podizanju mladunaca, a kad je količina hrane obilna, ženka može i sama podići mladunce, pa se mužjak pari s više partnerica.
Poliandrija (parenje jedne ženke s više mužjaka) se samo rijetko sreće u svijetu sisavaca, primjerice kod nekih vrsta iz porodice majmuna pandžaša. Kod tih životinja se o podmlatku uglavnom brine samo mužjak, a mladunčad donosi majci samo na dojenje.
U ovom kontekstu treba spomenuti još jedan, za sisavce vrlo neobičan oblik socijalnog života. Prisutan je kod nekih vrsta afričkih podzemljaša, jedne porodice glodavaca koji žive u Africi, kao što su goli i sivi krtičji štakor. One žive eusocijalno orgaiziramin životom, inače poznatim uglavnom samo kod nekih porodica kukaca. U koloniji je samo jedna ženka, "kraljica", plodna i pari se s više mužjaka iz kolonije, dok su ostale životinje neplodne i kao radnici obavljaju sve aktivnosti koje su potrebne za preživljavanje zajednice.
Oznaka prasisavaca je jedan tjelesni otvor koji istovremeno služi i za izbacivanje izmeta i kao organ za razmnožavanje koji se naziva kloaka. Mužjakov penis služi isključivo za provođenje sjemena i na vrhu je rascijepljen. Od svih drugih sisavaca se razlikuju time da ne kote žive mlade nego legu jaja. Ona su mala (u promjeru imaju 10 do 15 milimetara) i svojom kožastom ljuskom i velikim žumanjkom više nalikuju jajima gmazova nego ptičjim. Ženka leži na jednom do troje jaja točno 10 dana. Novoizleženi prasisavci su goli i maleni, i u takvom su stadiju razvijenosti koje podsjeća na embrio da su uporedivi novorođenim tobolčarima.
Građom svojih organa za razmnožavanje tobolčari se bitno razlikuju od viših sisavaca. Kod njih su ti organi dvostruki. Ženke imaju dva maternice i dvije rodnice, a mužjaci imaju rascijepljeni, dvostruki penis i skrotum. Ženke vrlo kratko (12 do 43 dana) nose mladunče. Većina vrsta ne razvija posteljicu, ali kod nekih tobolčara postoji primitivna maternica (na primjer kod koale). Mladunčad dolazi na svijet kroz porođajni kanal koji kod mnogih vrsta postoji samo za tu svrhu, a kote se u puno nerazvijenijem obliku nego mladunčad viših sisavaca. Porođajna težina im je manje od 1% težine majke i organi su im prisutni tek u samom začetku. Dobro su im razvijeni samo prednji udovi jer podmladak mora vlastitim snagama prepuzati put od izlaza iz porođajnog kanala do majčinih dojki, a majka im uopće ne može pri tome pomoći.
Viši sisavci ili životinje sa posteljicom obuhvaćaju daleko najveći broj vrsta. Ključna osobina viših sisavaca je vanjski sloj stanica oko oplođenog jajašca. Taj sloj predstavlja imunološku zaprjeku i omogućuje dugotrajan rast ploda u majčinom tijelu. Tobolčari nemaju taj sloj stanica ( Trophoblast ) pa trudnoća mora završiti prije nego što obrambeni imunološki sustav majke postane dovoljno djelotvoran da prekine trudnoću i izbaci plod "smatrajući" ga nepoženjnim stranim tijelom.
Trajanje trudnoće (kod mnogih životinja koristi se izraz "skotnost"), kao i broj mladunčadi, ovise o načinu života pojedine vrste. Čučavci (na primjer zvijeri i glodavci) imaju kraće razdoblje skotnosti i veći broj mladunaca, dok potrkušci (primjerice parnoprstaši i kitovi) dugo nose mladunčad i imaju manji broj mladunaca. Tako na primjer skotnost kod nekih vrsta hrčaka traje samo 16 dana, dok kod slonova može trajati do 25 mjeseci.
Osobina koja je čitavoj skupini dala ime sisavci je da majka hrani novorođeno mlado mlijekom, hranjivom tekućinom koju luče mliječne žlijezde. Ona se sastoji od izvana vidljivo ograđenog područja žlijezde koje svako uglavnom završava bradavicom. Iznimka su prasisavci gdje mladunče liže mlijeko direktno iz mliječne žlijezde s majčinog krzna. Broj kompleksa mliječnih žlijezda se razlikuje prema vrstama i direktno ovisi o prosječnom broju mladunaca. Tako ljudi ili konji imaju dva takva kompleksa, a, recimo, domaća svinja ih ima dvanaest. Hranjenje mlijekom traje tako dugo, dok mladunac može početi jesti tvrdu hranu.
Posljedice sisanja su vrlo velike i za mladunče i za majku. Novorođenčad bez puno truda dobija masnu i vrlo hranjivu hranu koja osigurava brzi rast, ali su potpuno ovisni o prisutnosti majke. Da se životinje ponašaju kao dojilje, što znači da neka ženka dozvoljava sisanje tuđoj mladunčadi, poznato je samo kod vrlo malog broja vrsta (to rade, recimo, lavice). U većini slučajeva je uz sisanje povezana i vrlo intenzivna njega mladunaca i brižan odnos prema njima. Za ženke sisanje znači da u podizanje mladunaca mora uložiti mnogo energije i vremena.
Sistematizacija danas postojećih sisavaca. Ovo je jedna od aktualnih suvremenih klasifikacija budući da je u tijeku revizija prema potpuno filogenetskom kriteriju.
razred SISAVCI
Kao što su različiti oblikom i načinom života, isto tako i žive različito dugo. U pravilu, manje vrste žive kraće od velikih, ali šišmiši čine iznimku od tog pravila. Veći sisavci mogu doživjeti starost od više desetljeća. Kopnene vrste ne dosežu starost čovjeka koji živi sve duže zahvaljujući novijoj medicini. Jedini sisavac sa životnim vijekom koji je dug približno koliko i čovjekov je slon, koji može doživjeti i do 80 godina. Jedino neke vrste kitova mogu živjeti značajno duže - najstariji poznati sisavac bio je jedan grenlandski kit koji je uginuo u starosti od 211 godina.
Iako i čovjek po zoološkom vidu pripada sisavcima. U ekološkom smislu, tematizira se ponašanje čovjeka prema drugim sisavcima i obrnuto. Bez sumnje su sisavci znatno oblikovali povijest i samog čovjeka. Već godinama su ljudi jeli njihovo meso i koristili njihovu dlaku i kosti, koje su prerađivali i koristili ili prodavali. Imali su i značajnu ulogu kao pomoćnici za prevoženje i jahanje; do danas se koristi njihovo mlijeko kao piće, ali se koriste i u laboratorijima i u znanstvenim pokusima. Obratno, i ljudi imaju važnu ulogu u životu sisavaca. Neke vrste sisavca ljudi su prenijeli na druge kontinente i razmnožavali su se na drugim mjestima; no, ljudi su i smanjili broj nekih životinja, tako da sad imamo neke vrlo rijetke vrste sisavaca (pande, na primjer). Mnoge vrste sisavca su direktno ili indirektno nestali zbog djelovanja ljudi.
Neke vrste sisavca ljudi drže zbog njihovih korisnih osobina. Zbog toga se domesticiraju (pripitomljavaju), i postaju korisne. Dalje se love i divlje životinje, koje nemaju posebne koristi.
Sisavci (Mammalia) su jedan od razreda unutar velike skupine životinja s kralježnicom, a u tradicionalnoj sistematici su razvrstani u razred. U najuočljivije osobine sisavaca spadaju krzno i hranjenje podmlatka mlijekom - sisanje. Na svijetu danas postoji 5.500 različitih recentnih vrsta, koje se po nekim podjelama svrstavaju u 3 podrazreda: prasisavci (Prototheria), tobolčari (Metatheria) i placentalni sisavci (Eutheria) u koju, zoološki promatrano, spada i čovjek.
Cycaki su klasa rjapnikow. K jich charakteristiskim znamjenjam słušatej koža a cycanje dorosta z mlokom. Swětadaloko so dźensa wokoło 5.500 recentnych družinow rozeznawa, kotrež so do třoch podklasow dźěla: jeja njesuce pracycaki (Protheria), měchawcy (Metatheria) a wyše cycaki abo placentawcy (Eutheria), ke kotrymž tež čłowjek słuša.
Cycaki buchu do třoch podrjadownjow z něhdźe 25 do 30 rjadami rozdźělene, kotrež buchu pola měchawcow a wyšich cycakow hišće dwěmaj resp. štyrjom nadrjadowanym skupinam přirjadowane. Dokładniša systematika ze wšěmi swójbami namaka so w systematice cycakow.
Někotre přispomnjenja wo tutej systematice:
Cycaki su klasa rjapnikow. K jich charakteristiskim znamjenjam słušatej koža a cycanje dorosta z mlokom. Swětadaloko so dźensa wokoło 5.500 recentnych družinow rozeznawa, kotrež so do třoch podklasow dźěla: jeja njesuce pracycaki (Protheria), měchawcy (Metatheria) a wyše cycaki abo placentawcy (Eutheria), ke kotrymž tež čłowjek słuša.
Binatang menyusui atau mamalia adalah kelas hewan vertebrata yang terutama dicirikan oleh adanya kelenjar susu, yang pada betina menghasilkan susu sebagai sumber makanan anaknya; adanya rambut; dan tubuh yang endoterm atau "berdarah panas". Otak mengatur sistem peredaran darah, termasuk jantung yang memiliki empat ruang. Mamalia terdiri lebih dari 5.000 genus, yang tersebar dalam 425 keluarga dan hingga 46 ordo, meskipun hal ini tergantung klasifikasi ilmiah yang dipakai.
Secara filogenetik, yang disebut Mamalia adalah semua turunan dari nenek moyang monotremata (seperti echidna) dan mamalia theria (berplasenta dan berkantung atau marsupial)
Sebagian besar mamalia melahirkan keturunannya, tetapi ada beberapa mamalia yang tergolong ke dalam monotremata yang bertelur. Kelahiran juga terjadi pada banyak spesies non-mamalia, seperti pada ikan guppy dan hiu martil; karenanya melahirkan bukan dianggap sebagai ciri khusus mamalia. Demikian juga dengan sifat endotermik yang juga dimiliki oleh burung.
Monotremata tidak memilki puting susu, namun tetap memiliki kelenjar susu. Artinya, monotremata memenuhi syarat untuk masuk ke dalam kelas Mamalia. Perlu diketahui bahwa taksonomi yang sering digunakan belakangan ini sering menekankan pada kesamaan nenek moyang; diagnosa karakteristik sangat berguna dalam identifikasi asal usul suatu makhluk. Jika ada salah satu anggota Cetacea ternyata tidak memiliki karakteristik mamalia, maka ia akan tetap dianggap sebagai mamalia karena nenek moyangnya sama dengan mamalia lainnya.
Mamalia memiiki 3 tulang pendengaran dalam setiap telinga dan 1 tulang (dentari) di setiap sisi rahang bawah. Vertebrata lain yang memiliki telinga hanya memiliki 1 tulang pendengaran (yaitu, stapes) dalam setiap telinga dan paling tidak 3 tulang lain di setiap sisi rahang.
Mamalia memliki integumen yang terdiri dari 3 lapisan: paling luar adalah epidermis, yang tengah adalah dermis, dan paling dalam adalah hipodermis. Epidermis biasanya terdiri atas 30 lapis sel yang berfungsi menjadi lapisan tahan air. Sel-sel terluar dari lapisan epidermis ini sering terkelupas; epidermis bagian paling dalam sering membelah dan sel anakannya terdorong ke atas (ke arah luar). Bagian tengah, dermis, memiliki ketebalan 15-40 kali dibanding epidermis. Dermis terdiri dari berbagai komponen seperti pembuluh darah dan kelenjar. Hipodermis tersusun atas jaringan adiposa dan berfungsi untuk menyimpan lemak, penahan benturan, dan insulasi. Ketebalan lapisan ini bervariasi pada setiap spesies.
Binatang menyusui atau mamalia adalah kelas hewan vertebrata yang terutama dicirikan oleh adanya kelenjar susu, yang pada betina menghasilkan susu sebagai sumber makanan anaknya; adanya rambut; dan tubuh yang endoterm atau "berdarah panas". Otak mengatur sistem peredaran darah, termasuk jantung yang memiliki empat ruang. Mamalia terdiri lebih dari 5.000 genus, yang tersebar dalam 425 keluarga dan hingga 46 ordo, meskipun hal ini tergantung klasifikasi ilmiah yang dipakai.
Secara filogenetik, yang disebut Mamalia adalah semua turunan dari nenek moyang monotremata (seperti echidna) dan mamalia theria (berplasenta dan berkantung atau marsupial)
Spendýr (fræðiheiti: Mammalia) eru flokkur seildýra í undirfylkingu hryggdýra sem einkennist af því að vera með mjólkurkirtla, sem kvendýrin nota til að framleiða mjólk til að næra ungviði; feld eða hár og innverminn líkama (heitt blóð). Heilinn stýrir blóðrásarkerfinu, þar á meðal hjarta með fjögur hólf. Um 5.500 tegundir spendýra eru þekktar og skiptast þær í um 1.200 ættkvíslir, 152 ættir og 46 ættbálka.
Flest spendýr fæða lifandi afkvæmi, en tegundir af undirflokki nefdýra verpa eggjum. Þó svo væri ekki væri þessi eiginleiki ekki einkennandi fyrir flokkinn því ýmis önnur hryggdýr, eins og t.d. gúbbífiskar og sleggjuháfar, fæða einnig lifandi afkvæmi.
Kvendýr af flokki spendýra eru öll með mjólkurkirtla en ekki öll með spena (eða geirvörtur). Aftur hefur nefdýraundirflokkurinn þar sérstöðu en kvendýr af þeim flokki eru með holur á kviðnum sem mjólkin seitlar út um í stað spena.
Heilar allra spendýra eru með nýbörk, en hann er einkennandi fyrir flokkinn.
Flest spendýr eru landdýr, en sum þ.á m. sækýr og hvalir, lifa í vatni.
Spendýr (fræðiheiti: Mammalia) eru flokkur seildýra í undirfylkingu hryggdýra sem einkennist af því að vera með mjólkurkirtla, sem kvendýrin nota til að framleiða mjólk til að næra ungviði; feld eða hár og innverminn líkama (heitt blóð). Heilinn stýrir blóðrásarkerfinu, þar á meðal hjarta með fjögur hólf. Um 5.500 tegundir spendýra eru þekktar og skiptast þær í um 1.200 ættkvíslir, 152 ættir og 46 ættbálka.
I mammiferi (Mammalia Linnaeus, 1758) sono una classe di vertebrati a diffusione cosmopolita caratterizzata dall'allattamento della prole.
La classe dei mammiferi conta 5 500[1] specie attualmente viventi, variabili in forma e dimensioni: dai pochi centimetri e due grammi di peso del mustiolo agli oltre 30 metri e 150 tonnellate della balenottera azzurra, il più grande mammifero finora apparso sulla Terra. I mammiferi colonizzano praticamente ogni ambiente, dalle calotte glaciali ai caldi deserti: alcuni gruppi (sirenii, pinnipedi, cetacei) sono riusciti a colonizzare con successo anche l'ambiente acquatico, mentre altri hanno sviluppato delle ali membranacee e sono perciò in grado di volare (chirotteri).
Nonostante tali differenze di dimensioni e abitudini di vita, tutti i mammiferi sono accomunati dall'essere omeotermi ovvero endotermi, dal presentare viviparità (con l'eccezione dei monotremi, che sono ovipari) e dall'avere cure parentali che prevedono anche l'allattamento della prole: tutti fattori che sono stati determinanti per consentire a questa classe di espandere notevolmente il proprio areale nelle nicchie rimaste vuote dopo la scomparsa dei dinosauri.
I mammiferi sono un gruppo monofiletico, ossia tutte le specie attualmente viventi discendono da un antenato comune: anche i tre gruppi in cui vengono tradizionalmente suddivisi i mammiferi (vale a dire monotremi, marsupiali e placentati) sono monofiletici, con gli ultimi due classificati insieme dalla maggior parte degli studiosi per differenziarli dal primo.
I mammiferi si svilupparono a partire da un gruppo di Amnioti. I primi amnioti apparvero intorno al tardo Carbonifero, da rettiliomorfi ancestrali. In pochi milioni di anni, da essi si distinsero due importanti linee evolutive: i Sauropsidi, dai quali discesero i Rettili e gli Uccelli, e i Sinapsidi, considerati i progenitori dei Mammiferi[2]. La tecnica dell'orologio molecolare ha consentito di datare la separazione tra i due raggruppamenti a circa 310 milioni di anni.[3]
I Sinapsidi, vissuti durante il Permiano, sono animali caratterizzati dalla presenza di una singola finestra temporale su ciascun lato del capo, posta nei pressi dell'attaccatura dei muscoli della mascella, (a differenza dei diapsidi, che possiedono due finestre temporali per ogni lato del capo, e degli anapsidi, del tutto sprovvisti di finestre temporali). La finestra temporale, col tempo, si è rimpicciolita fino quasi a chiudersi: la sua esistenza è testimoniata attualmente dalla presenza nel cranio dei mammiferi dello zigomo.
Proprio da alcuni sinapsidi primitivi (come Archaeothyris) si sviluppò un ramo, quello degli Sfenacodonti, che condusse fino ai probabili precursori dei mammiferi, i Terapsidi, più specificatamente gli Eucinodonti, vissuti circa 220 milioni di anni fa, nel Triassico.[4]
Con l'evoluzione, la finestra temporale dei sinapsidi aumentò di dimensioni. Nei Cinodonti era già molto più estesa rispetto, ad esempio, ai Pelicosauri. La postura eretta fu adottata verso la metà del Permiano dai terapsidi, assieme al secondo palato (ad esempio i Terocefali avevano entrambe queste caratteristiche) ed il pelo, che a differenza delle penne degli uccelli non si è evoluto a partire dalle squame rettiliane, ma che probabilmente ne è stato un annesso.
Gli organi uditivi iniziarono ad evolversi nella forma attuale probabilmente all'inizio del Triassico, in seguito alla trasformazione della mascella in un osso unico[5] (animali come sinapsidi e terapsidi avevano tre ossa nella mascella, così come i rettili attuali). Infatti, le due ossa residue della mascella iniziarono a rimpicciolirsi e, pur restando nella loro sede originaria, iniziarono ad essere utilizzate per captare suoni (un esempio è il Probainognathus), per poi (sicuramente nell'Hadrocodium, probabilmente già in Morganucodon) unirsi all'unico osso dell'orecchio per formare gli attuali martello, incudine e staffa.
Il titolo di mammifero più antico è conteso da vari animali, in quanto la sua attribuzione varia a seconda della parte anatomica presa in considerazione: alcuni studiosi valutano la struttura del canale auricolare per definire la fine della transizione da rettile a mammifero, mentre altri ritengono più attendibile la costituzione e l'articolazione della mandibola o la struttura dei denti.
Fra le specie annoverabili fra i primi mammiferi, vengono generalmente incluse le seguenti:
La maggior parte dei primi mammiferi (come Megazostrodon, ma anche altre specie come Morganucodon, Adelobasileus, Eozostrodon, Sinoconodon, Hadrocodium e Fruitafossor) avevano dimensioni e comportamento simili a quelli dei toporagni (Hadrocodium probabilmente non superava i 2 g di peso da vivo): significative eccezioni sono rappresentate da Steropodon, Kollikodon, Repenomamus e Castorocauda, che presentavano dimensioni superiori al mezzo metro di lunghezza.
Per le caratteristiche intermedie fra mammiferi e rettili, alcuni studiosi classificano tutte queste forme di transizione nel clade dei Mammaliaformes.
Nel corso del Mesozoico i mammiferi si svilupparono in una quantità di forme e adattamenti per ambienti diversi, ma mantennero comunque un piano corporeo basilare e di solito le loro dimensioni erano ridotte, di rado superando quelle di un attuale ratto. Già nel Giurassico esistevano molti gruppi primitivi, come i sopracitati docodonti, i simmetrodonti (Symmetrodonta), i triconodonti (Triconodonta) e i driolestidi (Dryolestidae), tutti riconoscibili in base al tipo di dentatura ed alla forma dei denti; tutti i gruppi sopracitati si estinsero però nell'arco di alcuni milioni di anni.
Tra i gruppi attuali, i primi a differenziarsi dovettero essere con molta probabilità i monotremi, mammiferi eccezionalmente primitivi: i resti fossili più antichi riconducibili a questi animali, tuttavia, risalgono solo a circa 120 milioni di anni fa (Cretaceo superiore). Alla stessa epoca sembrano risalire anche i marsupiali e i placentati, il che vuol dire che i monotremi si sono staccati precocemente dalla linea evolutiva principale dei mammiferi, seguendo un proprio percorso indipendente, piuttosto che essersi evoluti in seguito negli attuali marsupiali e placentati come spesso si è portati a credere.
Un altro gruppo primitivo, quello dei multitubercolati, comprendeva animali simili a scoiattoli e topi: la loro comparsa è riconducibile perlomeno al Giurassico medio (circa 160 milioni di anni fa), mentre la loro sparizione avvenne durante l'Oligocene (30 milioni di anni fa); rappresentano quindi il più longevo gruppo di mammiferi. Alcuni studiosi sostengono che i multitubercolati (come l'intero superordine – o sottoclasse, a seconda della classificazione – degli Allotheria) non siano in realtà dei mammiferi veri e propri, ma un ramo collaterale di cinodonti che, per evoluzione convergente, ha sviluppato forme simili ad essi.
Dopo l'estinzione di massa del Cretaceo, avvenuta 65,7 milioni di anni fa, i mammiferi diedero luogo, per un fenomeno di radiazione adattativa, ad una rapidissima diversificazione di forme e dimensioni, per andare a riempire le nicchie rimaste vuote: per tutto il Paleocene, tuttavia, i piccoli mammiferi continuarono a dominare la scena. È il caso, ad esempio, di Palaeoryctes (simile agli attuali soricomorfi) e Carpolestes (un primate primitivo). Le eccezioni, in ogni caso, non mancavano: i pantodonti, ad esempio, erano un gruppo che comprendeva anche forme lunghe due metri, come Barylambda. Si ritiene che le piccole dimensioni non siano state una forzatura imposta dalla presenza dei dinosauri (o che almeno questa non ne sia l'unica causa), quanto piuttosto una necessità dovuta alla mancanza di sistemi di termoregolazione e metabolismo ancora non del tutto evoluti e pertanto inefficienti.
Nel corso dell'Eocene si sviluppò un gran numero di mammiferi primitivi, che non hanno però lasciato discendenti nella fauna attuale: tra questi gruppi, da citare i teniodonti e i tillodonti, che potevano raggiungere le dimensioni di un orso ma con musi che li facevano assomigliare a giganteschi roditori, i creodonti e gli acreodi (carnivori dall'enorme cranio), i dinocerati (simili a rinoceronti mostruosi, come Uintatherium) e i pantolesti, strani animali simili a lontre comprendenti anche forme velenose. Tutti questi "esperimenti", tuttavia, si estinsero presto, mentre iniziarono a svilupparsi i primi rappresentanti degli ordini che hanno resistito fino ai giorni nostri, tra cui i chirotteri (Icaronycteris) e i cetacei (Indohyus, Basilosaurus). Intanto, in Sudamerica e Australia, gigantesche isole separate dal resto dei continenti, cominciarono a svilupparsi faune endemiche; in Australia i marsupiali ed i monotremi, in Sudamerica i marsupiali e alcuni placentati primitivi, come xenartri e meridiungulati.
L'inizio dell'Oligocene vede il progressivo diradarsi delle foreste su tutto il pianeta, e la comparsa di forme di mammiferi gigantesche: a questo periodo risale il Paraceratherium, il più grande mammifero terrestre mai esistito, lontano parente degli attuali rinoceronti. Alcuni gruppi attuali iniziarono a prosperare, dando vita a forme bizzarre: è il caso degli artiodattili (come Archaeotherium simile a un gigantesco maiale corridore) e dei perissodattili (con i brontoteri, dal corno a Y, e gli ancilopodi, dotati di artigli e di un muso da cavallo), ma anche dei carnivori (con le famiglie dei nimravidi e degli anficionidi).
Il culmine della diversificazione dei mammiferi si ebbe durante il Miocene, il periodo in cui le faune iniziarono ad essere molto simili a quelle attuali; l'avvento delle praterie, inoltre, portò alla progressiva scomparsa di animali dall'habitat forestale ma favorì l'enorme sviluppo degli artiodattili e degli equidi. Nel corso di questo periodo ebbero un grande successo anche le scimmie antropomorfe (Proconsul), da alcune delle quali si svilupparono i primi ominidi. Alla fine del periodo, nei continenti settentrionali si estinsero gli ultimi ordini aberranti (Desmostylia), mentre in Sudamerica i mammiferi endemici continuarono a prosperare, dando vita a forme specializzate (Astrapotheria, Litopterna, Notoungulata). L'Australia, invece, fu teatro di una grande radiazione di marsupiali.
L'inizio del Pliocene (circa 5 milioni di anni fa) portò un considerevole abbassamento delle temperature e la conseguente estinzione di molte specie di mammiferi adattati al clima caldo, in un preludio alle successive glaciazioni. In Africa si svilupparono gli australopitechi, vicini all'origine dell'uomo.
Il Pleistocene vide la comparsa e il veloce sviluppo del genere umano, ma anche una drastica riduzione della megafauna sviluppatasi nel corso del periodo. Tra i più tipici esempi di questa fauna di mammiferi giganti, da ricordare i mammut, il rinoceronte lanoso, il cervo gigante Megaloceros, il leone delle caverne, l'orso delle caverne, il vombato gigante Diprotodon e il canguro gigante Procoptodon. Alla fine del Pleistocene (fra i 50 000 ed i 10 000 anni fa, anche se in Australia il processo avvenne fra i 51 000 ed i 38 000 anni fa ed in Sud America fra gli 11 000 e gli 8 000 anni fa), si calcola che praticamente tutti i mammiferi di peso superiore alla tonnellata si estinsero, così come sparì l'80% delle specie di peso superiore al quintale: questa estinzione di massa toccò però solo superficialmente il continente africano ed il Sud-est Asiatico.
Questo avvenne perché i cambiamenti climatici, che culminarono nelle ere glaciali, ebbero nell'immediato la formazione di habitat del tutto nuovi, che la maggior parte dei mammiferi non riuscirono a colonizzare in tempo, andando incontro all'estinzione: altri mammiferi, più veloci a riprodursi ed adattarsi ai cambiamenti, ampliarono invece enormemente la propria diffusione, complice la sparizione di molti accaniti concorrenti.
Un altro fattore che probabilmente portò numerose specie all'estinzione fu la presenza umana: l'estinzione di numerose specie, infatti, sembrerebbe coincidere con l'arrivo di esseri umani nella zona, i quali cacciando indiscriminatamente questi animali a ritmi superiori al tasso riproduttivo ne provocarono un rapido crollo. A favore dell'ipotesi che vede le estinzioni di massa collegate all'arrivo dell'uomo, vi sono gli esempi delle isole colonizzate solo in tempi recenti, come il Madagascar, nel quale l'arrivo dell'uomo è coinciso con l'estinzione di tutti i grandi lemuri. Questa ipotesi, tuttavia, può essere ritenuta valida nel caso di ambienti circoscritti e non eccessivamente estesi, come appunto l'isola malgascia, mentre risulta piuttosto arduo credere che la presenza di pochi uomini muniti di armi rudimentali abbia potuto da sola determinare un'estinzione di massa, tanto più che in Africa, culla dell'umanità (e pertanto, secondo l'ipotesi dell'estinzione per mano umana, la terra che più di altre avrebbe dovuto subire i danni apportati dall'uomo primitivo), tale estinzione non vi è addirittura stata.
Con tutta probabilità, l'uomo diede solo il colpo di grazia a specie già sull'orlo dell'estinzione a causa dei mutamenti climatici: l'estinzione di alcune specie alterò ulteriormente l'ecosistema, provocando effetti domino con esiti disastrosi.
La monofilia della classe Mammalia diviene meno scontata man mano che si cerca di risalire lungo la scala evolutiva, per individuare i primi rappresentanti di questi animali: gli unici resti che pervengono agli studiosi sono infatti principalmente frammenti della mandibola e denti, in base alla morfologia dei quali è stata impostata la sistematica dei mammiferi ancestrali. Ciò vuol dire che anche altri animali che hanno evoluto dentizione simile a quella dei mammiferi potrebbero essere stati classificati come tali, pertanto gli studiosi sono molto cauti sull'attribuzione di ogni singola specie a determinati taxa assimilabili ai mammiferi.
Generalmente, è dato per scontato che i mammiferi siano divisi in tre sottoclassi (Monotremi, Marsupiali e Placentati), oppure due sottoclassi (Prototeri, ossia i monotremi, e Teri, ossia marsupiali e placentati), per un totale di ordini che oscilla, a seconda della classificazione utilizzata, fra i 25 ed i 30.
Il primo tentativo di fare una classificazione completa dei mammiferi fu fatto da George Gaylord Simpson nel 1945 prendendo spunto dalle presupposte affinità fra le famiglie animali diffuse all'epoca. Su questa classificazione sono infuriate molte polemiche non ancora sopite, soprattutto dopo l'avvento della nuova concezione della cladistica. Nonostante l'opera di Simpson sia uscita progressivamente di scena con l'avvento delle nuove teorie, ha ancora un grande valore per la classificazione dei mammiferi.
Nei libri di mammologia viene adottato un sistema standardizzato di classificazione dei mammiferi:
Classe Mammalia
Nonostante i nomi Prototheria, Metatheria ed Eutheria siano stati privati di validità (presuppongono il concetto che i placentati derivino dai marsupiali, che a loro volta discenderebbero dai monotremi), questa sistematizzazione è utilizzata dalla maggior parte dei testi scolastici ed universitari, oltre che in paleontologia (specialmente nell'ambito degli animali del Mesozoico).
Nel 1997 due studiosi, Malcolm McKenna e Susan Bell, utilizzarono le sistematiche precedenti e le relazioni fra i vari gruppi di mammiferi (viventi ed estinti) per realizzare una nuova classificazione della classe, basata su una gerarchia fra i vari taxon.
La nuova classificazione (detta McKenna/Bell) fu accettata da larga parte dei paleontologi, poiché rifletteva fedelmente il percorso storico dei mammiferi. Tale classificazione comprende sia generi estinti che ancora viventi; inoltre vengono introdotti i nuovi ranghi di legione e sublegione, posizionati fra classe ed ordine.
I gruppi estinti sono contrassegnati da una croce (†).
Classe Mammalia
Recenti studi basati sull'analisi del DNA, specialmente tramite l'analisi dei retrotrasposoni, hanno rivelato nuove parentele inaspettate fra le varie famiglie animali. Tali parentele non hanno ancora trovato dimostrazione a livello fossile, quindi non ci sono ancora prove tangibili che corroborino queste nuove ipotesi.
Secondo i risultati delle analisi, il primo gruppo a divergere dai placentati del Cretaceo fu quello degli Afrotheria, 110-100 milioni di anni fa. Gli Afrotheria continuarono ad evolversi nell'isolamento del continente Afro-arabico; nel frattempo (100-95 milioni di anni fa) gli Xenarthra sudamericani si staccarono dai Boreoeutheria. Secondo un'osservazione recente, gli Afrotheria e gli Xenarthra sono strettamente collegati fra loro, tanto da formare un gruppo (Atlantogenata) parallelo a Boreoeutheria. Questi ultimi si divisero in Laurasiatheria ed Euarchontoglires 95-85 milioni di anni fa; entrambi questi gruppi vivevano nel supercontinente della Laurasia.
Dopo la collisione dell'Africa-Arabia con l'Eurasia, vi fu un rimescolamento di Afrotheria e Boreoeutheria: con la comparsa dell'Istmo di Panama, inoltre, facilitò il grande scambio americano.
Questa nuova classificazione manca di prove morfologiche e quindi non è accettata da alcuni scienziati, tuttavia l'analisi della presenza dei retrotrasponsoni suggerisce che l'ipotesi degli Epitheria (che propone gli Xenarthra come primo gruppo a differenziarsi) potrebbe essere vera.
Supergruppo Atlantogenata
Supergruppo Boreoeutheria
Lo stesso argomento in dettaglio: Classificazione dei mammiferi. Per le voci di Wikipedia è stata adottata la seguente classificazione:
Lo stesso argomento in dettaglio: Anatomia dei mammiferi. I Mammiferi sono dotati di varie caratteristiche comuni che consentono di separarli dalle altre classi di vertebrati:
La presenza di pelo è una delle caratteristiche più importanti dei mammiferi: la maggioranza dei mammiferi, infatti, ha il corpo ricoperto per percentuali più o meno elevate di pelo, ed anche coloro i quali ne sono apparentemente sprovvisti (come i cetacei) presentano allo stadio embrionale degli accenni di crescita di pelo, che regrediscono poi col procedere della gravidanza.
I peli dei mammiferi hanno composizione prevalentemente proteica: in particolare, essi sono costituiti per la quasi totalità da cheratina. Il pelo nei mammiferi ha numerose funzioni:
A fianco al pelo, i mammiferi hanno evoluto delle ghiandole sebacee, le quali sono preposte alla secrezione del sebo, una sostanza grassa che serve a lubrificare il pelame.
I mammiferi sono gli unici animali ad allattare la propria prole almeno fino a quando questa non è in grado di nutrirsi di cibo solido in modo autonomo. Il latte è prodotto in apposite ghiandole dette ghiandole mammarie, organizzate negli euteri in mammelle, dalle quali prende il nome l'intera classe.
Le mammelle consistono in complessi ghiandolari con sbocco esterno (capezzolo) al quale il piccolo può aggrapparsi durante la suzione: fanno eccezione i monotremi, in cui le ghiandole mammarie sfociano all'esterno tramite un poro e perciò il latte è un essudato che viene leccato dai piccoli. Ciascuna specie ha un numero diverso di capezzoli, in funzione del numero medio di cuccioli partoriti per nidiata: nei primati e negli equidi, per esempio, vi sono solo due capezzoli, mentre i tenrec ne possiedono fino a due dozzine.
L'allattamento rappresenta un grande vantaggio, in quanto i piccoli possono ricevere una sostanza molto nutriente e senza grandi sforzi, che garantisce una crescita veloce ed una maggiore probabilità di sopravvivenza: d'altro canto, la femmina spende grandi energie per allattare i cuccioli ed è perciò costretta a nutrirsi più del necessario per integrare le energie profuse in questo sforzo.
Le femmine generalmente allattano unicamente i propri cuccioli, scacciando anche violentemente altri piccoli in cerca di cibo: fanno eccezione poche specie in cui si possono osservare delle balie, come i leoni e l'uomo.
A differenza dei loro progenitori rettili che avevano una dentatura laterale semplice, i mammiferi sono solitamente provvisti di dentatura eteromorfa, con presenza di quattro tipi di denti:[5]
Ciascuno di questi quattro tipi di dente è presente in numero variabile a seconda delle abitudini alimentari della specie.
Presso la maggioranza delle specie di mammiferi, si ha un unico cambiamento della dentizione (difiodontia), quando la dentatura decidua (i cosiddetti "denti da latte") viene sostituita dalla dentatura permanente. Alcuni gruppi di mammiferi possiedono denti privi di radici ed a crescita costante: è il caso delle zanne di elefanti, suidi, trichechi e narvali, o degli incisivi dei roditori.
I monotremi, invece, non possiedono affatto denti nella fase adulta, mentre i cuccioli possiedono il cosiddetto "dente di diamante", che analogamente agli uccelli consente loro di bucare il guscio dell'uovo in cui si trovano. I mammiferi marsupiali presentano dentizione differente rispetto ai placentati: i marsupiali primitivi avevano una formula dentaria pari a 5/4-1/1-3/3-4/4, pari cioè a cinquanta denti, mentre le forme attuali hanno un numero di denti variabile, ma compreso fra i 40 ed i 50, ossia in numero maggiore rispetto alla maggior parte dei placentati.
I primi placentati avevano formula dentaria pari a 3/3-1/1-4/4-3/3, per un totale di 44 denti: tale formula si ritrova attualmente solo in alcuni animali (come il cinghiale), mentre nella maggior parte degli altri mammiferi si è avuta una specializzazione alimentare che ha portato alla riduzione del numero dei denti, fino addirittura alla totale sparizione di questi ultimi (è il caso degli sdentati). Solo in pochi casi il numero dei denti è aumentato rispetto alla formula originaria: è il caso dell'armadillo gigante, provvisto di un centinaio di denti, o dei cetacei odontoceti, nei quali si è avuto un ritorno all'omomorfia (denti tutti uguali, come nei rettili) e si possono contare fino a 270 denti.
La presenza di meccanismi complessi di interazione fra i vari individui hanno portato a una modifica importante della muscolatura facciale dei mammiferi: in tutte le specie, infatti, presentano, o hanno presentato durante il corso del proprio percorso evolutivo, delle labbra e delle guance, che vanno a formare una fascia muscolare che circonda l'apertura della bocca.
Le labbra, le guance e lo spazio che le separa dalla chiostra dentaria (il cosiddetto vestibulum oris) sono legate essenzialmente alla ricerca del cibo: già a partire della nascita, l'animale contraendo in maniera sincrona i muscoli labiali e guanciali provoca la diminuzione della pressione nel proprio vestibulum oris, la quale permette la suzione del latte materno.
In età adulta, la faccia diventa un essenziale mezzo di comunicazione fra i vari individui della stessa specie, e spesso, tramite messaggi universali, anche fra animali di specie diverse.
I mammiferi, oltre ad essere gli unici animali dotati di un orecchio esterno con funzione di incanalare i suoni, sono anche gli unici animali a possedere la famosa "triade" martello/incudine/staffa, situati nell'orecchio medio e con funzione di ricevere le vibrazioni del timpano ed inoltrarle alla finestra ovale dell'orecchio interno.
Tali ossa derivano da una modifica dell'arco branchiale a livello embrionale: la staffa proviene dall'osso iomandibolare, mentre l'incudine ed il martello provengono dall'osso quadrato in combinazione con la cartilagine di Meckel. Negli altri vertebrati, tali strutture vanno a formare l'articolazione mandibolare, che nei mammiferi è invece composta dagli ossi dentale e squamoso, mentre la mandibola va ad articolarsi direttamente al cranio.
I mammiferi, così come anche gli uccelli, hanno una circolazione sanguigna doppia completa: ciò significa che il cuore è suddiviso in quattro scomparti ben distinti (ad eccezione del feto, dove ha una separazione incompleta con presenza di un forame ovale), due atri e due ventricoli, e che il sangue passa due volte al suo interno, una volta nella parte destre sotto forma di sangue venoso da pompare verso i polmoni per essere ossigenato, ed una seconda volta nella parte sinistra sotto forma di sangue arterioso da pompare verso le zone periferiche del corpo. I globuli rossi dei mammiferi, tuttavia, a differenza di quelli degli altri vertebrati sono sprovvisti di nucleo e di organelli, pertanto vengono continuamente prodotti dagli organi ematopoietici;
Gli arti dei mammiferi sono attaccati al di sotto del corpo, e non lateralmente rispetto ad esso (come accade ad esempio nei rettili): pertanto, durante il movimento dell'animale gli arti si trovano disposti perpendicolarmente alla colonna vertebrale, che viene piegata verticalmente piuttosto che lateralmente. Questa caratteristica permette ai mammiferi movimenti veloci anche prolungati nel tempo, che consentono ai mammiferi azioni come la corsa (utile sia per cacciare le prede che per sfuggire ai predatori) o dei movimenti migratori.
Lo stesso argomento in dettaglio: Polmone § Polmone_dei_mammiferi. La cavità toracica, grazie alla diversa attaccatura degli arti, perde la sua funzione motoria, potendo così dedicarsi appieno alla funzione respiratoria: nei mammiferi si ha la comparsa del diaframma, una lamina muscolare che divide il torace dall'addome e contribuisce alla respirazione, in quanto contraendosi crea uno scompenso pressorio che spinge i polmoni ad espandersi (inspirazione). I mammiferi possiedono polmoni a struttura alveolare, la quale ben si adatta a cambiamenti continui di volume.
Grazie alle loro caratteristiche di omeotermia ed endotermia, i mammiferi sono riusciti a colonizzare praticamente in qualsiasi habitat presente al mondo: mentre i monotremi sono limitati ad alcune aree di Australia e Nuova Guinea ed i marsupiali si trovano unicamente in Oceania e nel continente americano, attualmente i mammiferi placentati sono diffusi in tutti i continenti ed a tutti i climi, così come anche negli oceani, nei cieli, nel sottosuolo e nella maggior parte delle isole oceaniche.
Spesso l'espansione dei mammiferi placentati è avvenuta al seguito dell'uomo, tramite introduzione deliberata in nuove terre oppure grazie ad introduzioni casuali, com'è avvenuto ad esempio nel caso dei ratti. Le uniche aree in cui non vi è una presenza stabile di mammiferi sono le aree più interne dell'Antartide, abitate solo in alcuni periodi da un basso numero di studiosi.
I mammiferi possiedono tutti e cinque i sensi, ma raramente essi funzionano tutti in modo egregio: ad esempio, la talpa ha un udito finissimo (al punto di poter sentire i lombrichi quando spuntano dalle pareti della sua tana), mentre la sua vista è proverbialmente povera, non andando al di là della distinzione fra presenza ed assenza di luce.
La necessità di mantenere la temperatura corporea stabile costringe i mammiferi a doversi nutrire regolarmente: a seconda delle dimensioni dell'organismo, il metabolismo può essere più o meno veloce consentendo all'animale di sopportare periodi più o meno lunghi di digiuno (ad esempio un toporagno muore dopo alcune ore di digiuno, mentre un uomo può sopravvivere anche alcune settimane senza cibo).
Tra i mammiferi vi è un'enorme varietà nella dieta: si trovano specie erbivore, carnivore ed onnivore. La dieta di ciascuna specie può essere determinata in base alla lunghezza del tubo digerente ed al numero ed alla disposizione dei denti: mentre i carnivori hanno canini molto sviluppati ed intestino piuttosto corto (per un veloce transito del cibo, ai fini di evitare l'insorgenza di intossicazioni dovute ai fenomeni putrefattivi della carne), gli animali erbivori possiedono una serie di adattamenti (intestino assai allungato, stomaco compartimentato come in ruminanti e canguri, cecotrofia -ossia assunzione dei propri escrementi per ridigerirli- come nei lagomorfi ed in alcuni roditori) volti ad estrarre la maggior quantità possibile di energia dal cibo.
Tutti i mammiferi comunicano fra loro: la comunicazione può avvenire tramite segnali chimici, vocali (richiami), tattili (grooming) o visivi (posture e gesti).
Le specie più solitarie tendono ad avere un repertorio vocale e gestuale assai limitato: generalmente, è sempre presente un richiamo ed una postura preposti a segnalare la disponibilità all'accoppiamento, così come un richiamo ed una postura indicatori di minaccia nei confronti di intrusi.
Nelle specie più sociali sono presenti modelli di comportamento anche molto complessi, volti a stabilire e mantenere una gerarchia all'interno del gruppo ed a segnalare ad altri animali sia degli eventi (presenza di cibo o di pericoli) che lo stato d'animo dell'animale che emette il suono (rabbia, paura, eccitazione, gioia).
Visto il grande numero di specie di mammiferi esistenti e considerando la grande variabilità di forme e dimensioni presenti all'interno della classe, si può comprendere l'estrema eterogeneità delle abitudini di vita dei mammiferi: alcune specie sono solitarie, altre vivono in gruppi che contano anche un migliaio di individui. Alcuni mammiferi sono estremamente territoriali, mentre altri tollerano senza problemi la presenza di altri individui nelle vicinanze. Molte specie hanno abitudini notturne, mentre altre preferiscono essere attive durante il giorno: altre ancora presentano catemeria, ossia tendenza ad alternare periodi di veglia e di sonno durante le ventiquattro ore.
Le varie specie di mammifero hanno aspettative di vita anche assai differenti: generalmente, l'aspettativa di vita è direttamente proporzionale alle dimensioni dell'animale in valori assoluti. Mentre i topi marsupiali maschi vivono al massimo un anno, i grandi mammiferi possono vivere fino ad un secolo: l'età massima mai riscontrata in un mammifero spetta ad una donna, Jeanne Calment, vissuta 122 anni, ma è assai probabile che i grandi cetacei misticeti possano vivere anche più a lungo (l'età stimata di una balena della Groenlandia è di 211 anni).
La maggioranza dei mammiferi praticano la poliginia o la promiscuità, ossia rispettivamente la costruzione di un harem da parte di un maschio oppure l'accoppiamento di ciascun esemplare col maggior numero possibile di animali del sesso opposto: questo perché la femmina, una volta fecondata, necessita di un certo periodo per la gestazione e l'allattamento dei cuccioli, periodo durante il quale il maschio tenta invece di lasciare quanta più progenie possibile.
Conseguenza della poliginia sono le lotte fra maschi per il diritto all'accoppiamento, che nel tempo hanno dato origine ad una serie di cerimoniali legati alla competizione ed alla comparsa di caratteristiche anatomiche legate all'evento riproduttivo. In queste specie, è solitamente presente un dimorfismo sessuale spesso molto accentuato, coi maschi più grandi e forti delle femmine e spesso dotati di strutture accessorie a carattere sessuale, come la criniera del leone o le corna di molti artiodattili.
Solo il 3% di tutte le specie di mammifero presenta abitudini Monogame: in questi casi, il maschio e la femmina (che non di rado rimangono insieme anche al di fuori del periodo riproduttivo) sono soliti partecipare assieme alla cura dei cuccioli.
Alcune specie alternano i due comportamenti a seconda delle risorse a disposizione: quando il cibo è scarso viene praticata la monogamia, in modo tale da assicurare la sopravvivenza alla prole, seppure poca in termini numerici, mentre nei periodi di abbondanza viene praticata la promiscuità o la poliginia, sì da mettere al mondo quanta più prole possibile.
Rarissima è invece la poliandria, riscontrabile solo in alcune specie di callitricidi: in questi casi, è il maschio ad occuparsi della prole. Altri mammiferi nei quali è il maschio ad occuparsi dei cuccioli, delegando alla femmina solo l'allattamento, sono le scimmie platirrine dell'America centro-meridionale.
Un caso particolare è rappresentato dall'eterocefalo glabro, un roditore africano che presenta abitudini sociali simili a quelle di api e formiche: questi animali vivono infatti in grandi colonie sotterranee, costituite da una femmina "regina" attorniata da alcuni maschi "fuchi", i quali sono gli unici a potersi accoppiare con la regina, mentre i rimanenti animali sono sterili e preposti allo svolgimento delle attività necessarie al mantenimento della colonia.
Nei monotremi è presente una cloaca nella quale convergono le due vie dell'apparato escretore (renale ed intestinale), oltre che il canale riproduttivo. Il pene del maschio è unicamente proposto all'emissione dello sperma e presenta una biforcazione verso la punta.
Questi animali sono gli unici mammiferi a non presentare viviparità ma oviparità: la femmina emette infatti da uno a tre uova di circa un centimetro e mezzo di diametro, simili a quelle dei rettili, dotate di grande tuorlo. Le uova vengono covate dalla femmina per una decina di giorni, finché non si schiudono e ne fuoriescono i piccoli, che sono paragonabili ai marsupiali neonati in termini di sottosviluppo.
Nei marsupiali le femmine presentano sistema riproduttivo raddoppiato con due vagine e due uteri, mentre i maschi hanno un pene biforcato nella sua parte distale. La gestazione di questi animali dura al massimo un mese anche nelle specie di maggiori dimensioni, mentre in altre specie anche di meno: il record spetta alla specie Sminthopsis macroura, con soli 10-11 giorni di gestazione. La placenta è quasi sempre assente, fatta eccezione per alcune specie (come il koala ed i bandicoot) dove si riscontra una sorta di placenta primitiva.
I nuovi nati sono assai piccoli e sottosviluppati, pesando circa l'1% rispetto alla madre: solo le zampe anteriori sono ben sviluppate, in quanto il piccolo le utilizza per farsi strada lungo il ventre della madre, fino a raggiungerne il marsupio ed attaccarsi ad uno dei capezzoli che ivi si trovano. Il marsupio può essere permanente, ma in alcune specie esso si forma solo durante il periodo dell'allevamento dei piccoli: altre specie, infine, non presentano affatto marsupio, quanto piuttosto delle pliche cutanee. Una volta raggiunto il capezzolo, il piccolo vi si aggrappa saldamente per le prime settimane di vita: lo svezzamento dei marsupiali è più tardivo rispetto a quello dei placentati.
I placentati presentano trofoblasto, che funge da barriera immunologica e consente una lunga permanenza dell'embrione nell'utero materno, la qual cosa risulta impossibile nei marsupiali, i quali sono costretti a partorire prima che le proprie difese immunitarie divengano pienamente efficienti contro l'embrione. La gestazione varia a seconda della specie, ad esempio roditori e carnivori hanno gravidanze veloci e cucciolate abbastanza numerose, mentre animali come i cetartiodattili hanno gravidanze assai lunghe e danno alla luce uno o due cuccioli alla volta. I record di durata spettano ad alcune specie di criceto, la cui femmina ha gestazione di soli 15 giorni, ed all'elefante africano, che ha una gestazione lunga due anni. Il maggiore numero di cuccioli (fino a trentadue) spetta al tenrec.
I mammiferi sono stati fondamentali per la storia dell'uomo, mammifero anch'esso: gli uomini primitivi si nutrivano della carne di altri mammiferi e ne utilizzavano le pellicce per difendersi dal freddo, inoltre utilizzavano le loro ossa per farne utensili. In seguito, molti mammiferi vennero addomesticati per utilizzarli come animali da soma o come fonte di carne e latte: altri invece venivano cacciati per ricavarne carne, ossa o zanne, da utilizzare come trofeo o per farne manufatti, od ancora per le presunte proprietà mediche (come il corno del rinoceronte) o per i significati religiosi o scaramantici che alcune parti del corpo potevano avere. Al giorno d'oggi, l'uso di animali da soma è stato quasi ovunque soppiantato dall'utilizzo di macchine, mentre permane l'allevamento di animali a scopo alimentare o come animali da compagnia o da laboratorio.
Allo stesso modo, anche l'uomo ha molto influenzato l'andamento delle popolazioni di mammiferi: in seguito all'espansione umana molte specie opportunistiche hanno esteso il loro areale muovendosi assieme alle navi o venendo introdotte più o meno di proposito in nuove terre, mentre altre sono state decimate dalla caccia o dalla distruzione dell'habitat o sono addirittura andate incontro all'estinzione. Tutta una serie di mammiferi, infine, è stata modificata dall'uomo perché meglio rispondesse alle sue esigenze, fossero esse di carne, latte, lana o lavoro.
In tempi antichi gli animali più forti, grandi o pericolosi sono stati venerati come spiriti totemici ed in seguito come stemmi di alcune città o simboli di clan, mentre altri vennero bollati come esseri demoniaci a causa delle loro abitudini notturne o del cattivo aspetto: è il caso del gatto e dei pipistrelli. In fiabe e leggende di tutto il mondo abbondano le immagini stereotipate degli animali, come la volpe furba, il mulo testardo o il maiale ingordo.
Uno dei motivi principali della domesticazione di molte specie di mammiferi è stata la necessità di avere sempre sottomano una riserva di carne fresca, ricca di proteine e grassi, anche quando la selvaggina scarseggiava. I principali animali allevati per la carne sono bovini e suini, in misura assai minore anche conigli, ovini, caprini ed equini.
Anche la pelle ed il pelo dei mammiferi tornavano utili all'uomo, che li utilizzava per coprirsi e difendersi dal freddo: animali allevati per la propria lana sono la pecora e l'alpaca, mentre i bovini vengono allevati anche per ricavarne cuoio dalla conciatura della pelle. Altri animali allevati per l'industria conciaria sono cincillà, visoni, zibellini e nutrie.
Dei mammiferi si può utilizzare anche il latte, che nelle altre specie è più ricco di nutrimento rispetto a quello umano, del quale può rappresentare un valido sostituto: i principali animali da latte sono i bovini, con oltre l'85% del totale mondiale, ma viene utilizzato anche il latte di pecora e capra, d'asina o di renna.
Alcuni mammiferi, tuttavia, non sono stati addomesticati per la loro carne, ma per la loro forza od agilità, che consentivano all'uomo di utilizzarli sia come cavalcatura per compiere lunghe distanze, che come animali da soma per compiere lavori troppo faticosi in poco tempo: è il caso di cavalli, asini, cammelli, dromedari, bufali indiani, elefanti asiatici e lama. Attualmente, l'utilizzo di animali da soma è limitato alle regioni più impervie o sottosviluppate, mentre nei Paesi industrializzati essi sono stati largamente sostituiti dalle macchine e sussistono in allevamenti amatoriali od in impieghi puramente rappresentativi (ad esempio le guardie a cavallo).
Per gli stessi motivi, alcuni di questi animali sono stati utilizzati anche come animali da guerra: fino al tardo XIX secolo, l'utilizzo di cavalli nelle operazioni veloci di attacco spesso risultava decisivo nell'esito della battaglia, mentre nell'antichità alcuni popoli (come i persiani ed i cartaginesi) erano soliti schierare fra le proprie file alcuni elefanti da guerra. In tempi recenti, cavalli ed elefanti vennero anch'essi soppiantati dalle macchine da guerra, ma l'utilizzo di animali continuò (ad esempio i muli degli Alpini durante le due Guerre Mondiali, dei cani anticarro sovietici durante la Seconda guerra mondiale, o ancora dei delfini addestrati come cacciamine dall'esercito statunitense)
Altri mammiferi, non forti né apprezzabili dal punto di vista alimentare, vennero invece scelti per le loro potenzialità come aiutanti nella caccia o nella disinfestazione degli accampamenti: è il caso del cane e del gatto, che tuttavia attualmente vengono tenuti perlopiù come animali da compagnia, anche se alcune razze di cane (come i segugi) continuano a venire selezionate appositamente per la caccia. I cani sono anche stati utilizzati, assieme ai maiali, come animali da tartufo, grazie al loro finissimo olfatto, od anche come aiutanti per i non vedenti.
Il processo di domesticazione dei mammiferi è cominciato fra i 15 000 ed i 10 000 anni fa, anche se recenti studi genetici effettuati sul cane domestico hanno retrodatato tale valore addirittura a 100 000 anni fa. Gli eventi di addomesticamento sono stati frutto di iniziative parallele prese in periodi diversi ed in luoghi diversi. Gli animali addomesticati più di recente sono stati il lama, il cavallo ed il coniglio, circa 5 000 anni fa.
L'uomo ha inoltre tenuto in cattività i mammiferi anche per altri motivi:
L'espansione smisurata dell'attività umana ha fatto sì che si venissero a creare delle zone agricole e dei depositi di cibo, che possono di tanto in tanto essere presi di mira da animali selvatici o comunque che vivono a stretto contatto con l'uomo. Fra le specie più dannose sotto questo punto di vista sono i ratti, sia quello nero che soprattutto quello bruno, mentre nelle aree in cui sono presenti mandrie di bestiame i grossi mammiferi carnivori presenti vengono sempre visti come dannosi e perciò eliminati, con esche avvelenate o con una caccia spietata.
In alcuni casi, gli animali divengono direttamente pericolosi per l'uomo: mentre in tempi remoti non era raro che qualche uomo primitivo venisse divorato dai grandi predatori, attualmente è assai arduo che un carnivoro aggredisca un uomo allo scopo di cibarsene. I mammiferi più temuti per i loro presunti gusti antropofagi sono i grandi felini, come le tigri, i leoni e i leopardi, ai quali tuttavia spettano solo meno di una decina di uccisioni l'anno, assai meno delle migliaia di morti a causa di incidenti con altri animali domestici, come muli, tori ecc. Altri grandi predatori molto temuti sono stati (e sono tuttora) gli orsi (in particolare l'orso bruno) e i lupi, sebbene questi ultimi evitano la vicinanza dell'uomo e mietano pochissime vittime umane all'anno.
Molto più pericolosi sono i mammiferi portatori di malattie: ogni anno più di 50 000 uomini muoiono a causa della rabbia (trasmessa da cani, gatti, pipistrelli ed altri animali infetti), mentre nel XIV secolo l'epidemia di peste nera trasmessa dai ratti falciò milioni di persone.
I mammiferi (Mammalia Linnaeus, 1758) sono una classe di vertebrati a diffusione cosmopolita caratterizzata dall'allattamento della prole.
La classe dei mammiferi conta 5 500 specie attualmente viventi, variabili in forma e dimensioni: dai pochi centimetri e due grammi di peso del mustiolo agli oltre 30 metri e 150 tonnellate della balenottera azzurra, il più grande mammifero finora apparso sulla Terra. I mammiferi colonizzano praticamente ogni ambiente, dalle calotte glaciali ai caldi deserti: alcuni gruppi (sirenii, pinnipedi, cetacei) sono riusciti a colonizzare con successo anche l'ambiente acquatico, mentre altri hanno sviluppato delle ali membranacee e sono perciò in grado di volare (chirotteri).
Nonostante tali differenze di dimensioni e abitudini di vita, tutti i mammiferi sono accomunati dall'essere omeotermi ovvero endotermi, dal presentare viviparità (con l'eccezione dei monotremi, che sono ovipari) e dall'avere cure parentali che prevedono anche l'allattamento della prole: tutti fattori che sono stati determinanti per consentire a questa classe di espandere notevolmente il proprio areale nelle nicchie rimaste vuote dopo la scomparsa dei dinosauri.
Mammalia[1] (-ium, n.) sunt classis animalium vertebratorum quae habent glandulas mammales, quibus feminae lac faciunt et partûs nutriunt; neocorticem, regionem cerebri; pilos vel comas; ac tria ossa mediae auris. Sic distinguuntur a reptiliis avibusque, a quibus aevo Triassico inferiore, abhinc annorum circiter ducentas milliones, decesserunt. Sunt plus quam quinque milia specierum mammalium. Maximi ordines sunt Rodentia (ut mures), Chiroptera (vespertiliones), Soricomorpha (ut sorices), deinde Primates (ut homines et simias), Cetartiodactyla (ut balaenas, boves, sues), Carnivora (ut feles, canes, phocas).
Mammalia sunt sola animalia quae exstant cladi Synapsidorum, quae cum Sauropsidis (reptiliis avibusque) cladum Amniota componunt. Mammalia et Dinosauria (ita aves quoque) sunt amniota endothermica, nam temperaturam corporis modis internis temperant; haec proprietas separatim, per evolutionem convergentem, orta est.
Nonnulla mammalia glandes sudoris habent, sed plurima non habent. Cerebrum systemata endothermica et circulationem sanguinis regulat, etiam cor quattuor cameris.
Classis mammalium comprehendit plus quam 5400 species in circa mille ducentis generum, centum quinquagenta tres familiis, et viginti novem ordinibus (hi numeri secundum schema classificationis variant).
Mammalia magnitudine variantur a Craseonyctere thonglongyai, 29–33 mm longo, ad Balaenopteram musculum, 33 metra longum.
Hoc cladogramma Tarver et aliis (2016) nititur.[2]
-2 Latinitas huius rei dubia est. Corrige si potes. Vide {{latinitas}}. Mammalia (-ium, n.) sunt classis animalium vertebratorum quae habent glandulas mammales, quibus feminae lac faciunt et partûs nutriunt; neocorticem, regionem cerebri; pilos vel comas; ac tria ossa mediae auris. Sic distinguuntur a reptiliis avibusque, a quibus aevo Triassico inferiore, abhinc annorum circiter ducentas milliones, decesserunt. Sunt plus quam quinque milia specierum mammalium. Maximi ordines sunt Rodentia (ut mures), Chiroptera (vespertiliones), Soricomorpha (ut sorices), deinde Primates (ut homines et simias), Cetartiodactyla (ut balaenas, boves, sues), Carnivora (ut feles, canes, phocas).
Mammalia sunt sola animalia quae exstant cladi Synapsidorum, quae cum Sauropsidis (reptiliis avibusque) cladum Amniota componunt. Mammalia et Dinosauria (ita aves quoque) sunt amniota endothermica, nam temperaturam corporis modis internis temperant; haec proprietas separatim, per evolutionem convergentem, orta est.
Nonnulla mammalia glandes sudoris habent, sed plurima non habent. Cerebrum systemata endothermica et circulationem sanguinis regulat, etiam cor quattuor cameris.
Classis mammalium comprehendit plus quam 5400 species in circa mille ducentis generum, centum quinquagenta tres familiis, et viginti novem ordinibus (hi numeri secundum schema classificationis variant).
Mammalia magnitudine variantur a Craseonyctere thonglongyai, 29–33 mm longo, ad Balaenopteram musculum, 33 metra longum.
Žinduoliai, arba žvėrys (Mammalia) – stuburinių gyvūnų klasė. Remiantis 2006 metais Wilson & Reeder's Mammal Species of the World knygos sąrašu, šioje klasėje yra iš viso apie 5416 rūšių[1][2]. Žinduoliai yra gyvavedžiai (išskyrus kloakinius, kurie deda kiaušinius) ir jauniklius žindo pienu.
Manoma, kad žinduoliai išsivystė iš cinodontų triaso periodo pabaigoje. Juros periode atsirado pantoterijai (išmirę kreidos periode), iš kurių kilo tikrieji žvėrys (Theria). Seniausioms žinomoms žinduolių fosilijoms yra 200 milijonų metų (juros periodas).
Žinduolių kūną dengia odos epidermio darinys – plaukai. Plauką sudaro stiebas (scapus) ir panirusi į odą šaknis (radix). Šaknis yra plauko maišelyje. Žinduolių kailis yra iš nevienodų plaukų. Ilgesni ir storesni plaukai vadinami akuotais, trumpesni ir garbanoti – vilnaplaukiais. Šių plaukų visuma sudaro pavilnę, kuri saugo kūną nuo nepalankių temperatūros svyravimų. Stori akuotai vadinami šeriais. Labai stori šeriai gali virsti kietais ir aštriais spygliais. Jais ginamasi nuo priešų (ežys, dygliatriušis, echidna).
Aktyviems naktiniams žinduoliams labai svarbūs stangrūs lytėjimo plaukai – vibrisės. Jos išsidėsčiusios nedidelėmis grupelėmis ant lūpų (ūsai), taip pat virš akių. Plaukai nuolat auga, todėl kailis periodiškai keičiamas. Žiemą jis esti tankesnis, vasarą plonesnis. Toks plaukų keitimo reiškinys vadinamas šėrimusi.
Žinduoliai turi 7 kaklo (ir žirafa taip pat), 12-14 krūtinės, 5-7 juosmens (šuns – 6), 3-46 uodegos slankstelius. Kaukolės dėžė stambi, joje kai kurie kaulai suaugo. Pirmos septynios šonkaulių poros kremzliniais galais būna prisitvirtinusios prie segmentuoto krūtinkaulio, sudarydamos krūtinės ląstą.
Žinduolių kojos prigludusios po liemeniu, o ne išžergtos kaip roplių. Dėl to judesiai greiti ir grakštūs. Dėl tokio kaulų funkcionavimo pagrindiniu pečių juostos kaulu tampa mentė. Išnyksta varnakauliai (juos turi tik kloakiniai), o greitai bėgiojančių – ir raktikauliai (plėšrieji, kanopiniai). Išsivysčiusius raktikaulius turi tik tie žinduoliai, kurie priekinėmis galūnėmis atlieka sudėtingus judesius (laipioja medžiais, rausia žemę).
Dubuo uždaras iš apačios ir sudarytas iš klubakaulių, gaktikaulių ir sėdynkaulių. Tipiški žinduoliai vaikščioja keturiomis, eidami remiasi visomis letenomis ir turi po 5 pirštus. Daugelio laipiojančių žinduolių pirmasis pirštas atsilenkia. Nemaža dalis žinduolių dalį pirštų yra praradę (pvz., neporakanopiai turi tik vieną pirštą). Rausikų kojos būna labai raumeningos ir trumpos, su stipriais nagais. Banginių ir sirenų užpakalinės galūnės redukuotos, o priekinės virtusios plaukmenimis. Šikšnosparniai turi skraidomąją plėvę, kuri yra tarp pailgėjusių pirštų. Daugumos žinduolių stipriai išsivystę nugaros, galūnių ir jų juostų raumenys. Stiprūs raumenys judina ir apatinį žandikaulį.
Žinduolių medžiagų apykaita greita, todėl jie turi intensyviai kvėpuoti. Visa jų kvėpavimo sistema tokio pat plano kaip ir žmogaus. Krūtinės srityje esanti ilga trachėja šakojasi į porą bronchų, kurie dar keletą kartų šakojasi iki smulkių bronchiolių, o šių galuose susiformuoja plonos pūslelės – alveolės. Alveolėse vyksta dujų apykaita. Kvėpavimo takuose išsivysto gerklų kremzlės, susidariusios iš antrojo ir trečiojo žiauninių lankų. Čia yra balso stygos. Kai kuriems žinduoliams būdingi garso rezonatoriai.
Didysis ir mažasis kraujo apytakos ratai nesikerta, o širdyje nuosekliai pereina vienas į kitą. Širdis – iš 4 kamerų. Yra tik kairysis aortos lankas. Venų sistemoje beveik išnyksta inkstų vartinė apytaka, o kepenų vartinė apytaka gerai išsivysčiusi.
Žinduolių kūno temperatūra pastovi, nors ji keliais laipsniais žemesnė, negu paukščių. Normali šuns kūno temperatūra 37,0-38,0 laipsniai.
Žinduoliams būdingi antriniai (metanefriniai) inkstai. Inkstas – pupelės formos, iš vidinio įdubusio šono išeina šlapimtakis, pro čia taip pat išeina ir įeina kraujagyslės. Inksto žievė kompaktiška, joje gausu Malpigijaus kūnelių (nefronų), nuo kurių Baumano kapsulėmis prasideda vingiuoti šlapimo kanalėliai. Tokių kanalėlių inkste yra apie 2 mln. Perpjauta inksto šerdis yra vienos arba daugelio piramidžių formos. Tokia piramidė sudaryta iš tiesiųjų surenkamųjų šlapimo kanalėlių, kurie piramidės viršuje atsiveria į inksto geldelę, iš kurios šlapimas teka šlapimtakiu į šlapimo pūslę, o iš ten neporiniu šlapimkanaliu periodiškai šalinamas iš organizmo.
Žinduoliai, išskyrus ančiasnapius ir echidnas, kloakos neturi. Žinduolių šlapime, kitaip negu roplių ir paukščių, daugiausiai yra šlapalo ir tik šiek tiek šlapimo rūgšties.
Vyriški lytiniai organai
Sėklidės – porinės, ovalios formos organai. Prie kiekvienos sėklidės yra jos prielipas, sudarytas iš vingiuotų sėklinių kanalėlių. Abu sėklatakiai (Volfo latakai) už šlapimo pūslės jungiasi su neporiniu šlapimkanaliu, kuris toje vietoje virsta urogenitaliniu kanalu, atsiveriančiu į išorę varpos gale.
Daugelio žinduolių sėklidės kirkšnių srityje sudaro kabantį kapšą. Tai būdinga kanopiniams, plėšriesiems ir primatams. Į sėklatakus atsiveria įvairios liaukos. Pažymėtina graužikų porinė pūslinė liauka. Jos išskyros, baigiantis kopuliacijai, patenka į makštį, tirštėja, ją užkemša kaip kamštis ir neleidžia iš jos ištekėti sėklai.
Urogenitalinio kanalo pradžioje atsiveria priešinė liauka. Jos išskyros atskiedžia sėklą ir sudaro šarminę terpę. Kopuliacijos organo (varpos) apačioje yra urogenitalinis kanalas, kurio viršuje ir šonuose susiformuoja akytkūniai. Lytiškai susijaudinus, akytkūnių vidinės ertmės pritvinksta veninio kraujo, todėl varpa pasidaro stangri ir labai padidėja.
Moteriški lytiniai organai
Kiaušidės – porinės. Žinduolių jos labai mažos, slypi pilvo ertmėje už inkstų, šalia gimdos. Subrendusios kiaušialąstės slenka 2 pakitusiais Miulerio latakais, kurie prasideda prie kiaušidės plačiu piltuvu. Pradinė latako dalis panaši į siaurą vingiuotą vamzdį. Toliau yra platesnė latako dalis – gimda.
Galinė Miulerio latako dalis virtusi makštimi, kuri, kaip ir šlapimkanalis, atsiveria į makšties prieangį. Kloakinių žinduolių abu Miulerio latakai atskirai atsiveria į kloaką. Sterblinių patelės neturi kloakos, tačiau yra 2 makštys, kurių priekinės dalys labai sustorėjusios į trumpą neporinę kišenę. Į ją atsiveria 2 gimdos. Dėl tokios makščių sandaros sterblinių patinų varpa yra dvišakė.
Žinduolių sistematika tarp mokslininkų vis dar diskutuojama, ypač kalbant apie didžiųjų žinduolių grupių (Eutheria, Protothera ir t. t.) sąsajas, pavadinimus ir vietą sistematikoje.
Žinduoliai, arba žvėrys (Mammalia) – stuburinių gyvūnų klasė. Remiantis 2006 metais Wilson & Reeder's Mammal Species of the World knygos sąrašu, šioje klasėje yra iš viso apie 5416 rūšių. Žinduoliai yra gyvavedžiai (išskyrus kloakinius, kurie deda kiaušinius) ir jauniklius žindo pienu.
Manoma, kad žinduoliai išsivystė iš cinodontų triaso periodo pabaigoje. Juros periode atsirado pantoterijai (išmirę kreidos periode), iš kurių kilo tikrieji žvėrys (Theria). Seniausioms žinomoms žinduolių fosilijoms yra 200 milijonų metų (juros periodas).
Zīdītāji (Mammalia) ir mugurkaulnieku augstākā klase. Pie zīdītājiem pieskaitāmi arī cilvēki. Zīdītājus pēta zooloģijas apakšnozare — terioloģija.
Zīdītāji ir mugurkaulnieku attīstītākā klase. Organisma augstākā attīstība izpaužas visu orgānu sistēmu lielākā diferenciācijā un galvas smadzeņu visaugstākajā attīstībā. Tajās sevišķi attīstīts augstākās nervu darbības centrs — pusložu garoza, ko veido pelēkā smadzeņu viela. Sakarā ar to zīdītāju uzvedībai ir ļoti dažādas izpausmes. To veicina ļoti saliktie maņu orgāni, sevišķi dzirdes un ožas orgāni. Dzirdes orgānā ir iekšējā auss, vidusauss, kurā ir jau trīs dzirdes kauliņi — kāpslītis, laktiņa, āmuriņš —, labi attīstīta ārējā auss jeb ārējā auss eja, kuru apņem bungkauls. Ožas orgāns ir liela apjoma, tajā daudz ožas gliemežnīcu, un tas līdz ar dzirdes orgānu zīdītājiem ir vadošais orgāns barības iegūšanā, slēpjoties no vajātājiem un uzmeklējot sev līdzīgus.
Zīdītāju progresīvo attīstību raksturo arī zobu diferenciācija priekšzobos, ilkņos un dzerokļos un apakšžokļa tiešā artikulācija ar galvaskausa kapsulu, tādēļ zīdītāji barību pārstrādāt sāk jau mutes dobumā, kuru no deguna–rīkles dobuma atdala sekundārās aukslējas.
Ļoti liela nozīme bija siltasinībai, t.i., pastāvīgai, augstai ķermeņa temperatūrai, kura rodas tādēļ, ka arteriālās un venozās asinis nesajaucas, ka paaugstināta ir gāzu maiņa un izveidojusies termoregulācija. Nesajauktu asiņu asinsriti nosaka četrkameru sirds un tas, ka zīdītājiem saglabājas tikai viens (kreisais) aortas loks. Intensīva gāzu maiņa iespējama tādēļ, ka plaušām ir alveolāra struktūra un izveidojusies muskuļaina šķērssiena — diafragma, kas pilnīgi sadala ķermeņa dobumu krūšu un vēdera dobumā un piedalās ieelpas un izelpas aktā. Termoregulācija sasniegta, izveidojoties zīdītājiem tik raksturīgai matu segai, kā arī attīstoties ādas dziedzeriem. Tā kā zīdītājiem gremošanas, elpošanas un asinsrites sistēmas augsti attīstītas, vielmaiņa un visas dzīvības norises ir ļoti intensīvas, kas līdz ar pastāvīgo ķermeņa temperatūru padara zīdītājus, tāpat kā putnus, daudz mazāk atkarīgus no vides klimatiskajiem apstākļiem, nekā ir abiniekus un rāpuļus.
Zīdītāju straujo progresīvo attīstību nosaka arī tas, ka tie mazuļus dzemdē (tas tā nav tikai dažām zemākajām formām) un dīglis mātes organismā saņem barību caur īpašu orgānu — placentu –, bet piedzimušie mazuļi barojas ar pienu, ko izdala speciāli piena dziedzeri. Tas viss stipri paaugstina mazuļu izdzīvošanu.
Zīdītāju skeletu raksturo apakšžokļa vienkāršā uzbūve (tas sastāv tikai no zobu kaula), divi pakauša locītavas pauguri, sinapsīdu tipa vaigu loks, noteikts skaits (septiņi) kakla skriemeļu, skriemeļu skaita nelielas svārstības citos mugurkaula nodalījumos, apkšstilba-pēdas un apakšdelma-plaukstas pamata locītava.
Pretstatā putniem, kas atdalījušies no tipiskiem augsti organizētiem rāpuļiem, zīdītāji cēlušies no rāpuļiem, kam saglabājies vēl daudz kopīgu pazīmju ar abiniekiem. No šīm pazīmēm zīdītāji mantojuši apakšstilba-pēdas un apakšdelma-plaukstas pamata locītavu, pāra pakauša locītavas paugurus (daļēji), ar dziedzeriem bagātu ādu. Abinieku kopējais arteriālais stumbrs zīdītāju priekštečiem sadalījies citādi nekā rāpuļiem.
Putnu un zīdītāju līdzība — asinsrites raksturs (arteriālās un venozās asinis nesajaucas) un pastāvīgā ķermeņa temperatūra — abām šīm klasēm izveidojusies patstāvīgi. Par to liecina kaut vai tas, ka zīdītājiem atšķirībā no putniem saglabājies kreisais aortas loks. Sakarā ar uzbūves augsto organizāciju un samērā attīstīto psihi zīdītāji kainozoja ēras sākumā varēja izspiest līdz tam laikam valdošos rāpuļus un ieņemt visas iespējamās dzīves vietas, tādēļ zīdītāji ir ne tikai sauszemes, kokos dzīvojošas un lidojošas formas, bet arī zemes racēji un sekundāri ūdens dzīvnieki.
Zīdītāju klasē (Mammalia) ietilpst ap 4000 sugu, un tās iedala divās apakšklasēs:
Somaiņu infraklase (Marsupialia) ir samērā neliela grupa, kuras pārstāvjiem, tāpat kā visiem pārējiem aizvēsturiskajiem somaiņiem, ir atsevišķa anālā atvere, un tie mazuļus dzemdē. Tomēr mazuļi piedzimst nepilnīgi attīstīti un attīstīties turpina mātes somā, tādēļ šī infraklase nosaukta par somaiņiem. Somaiņi līdz mūsdienām saglabājušies Austrālijā, Jaungvinejā, minētajam reģionam tuvējās salās un Amerikā.
Placentāļu infraklase (Eutheria) apvieno visus pārējos zīdītājus. Tiem raksturīgs tas, ka embrijiem ir speciāls orgāns — placenta, kas tos saista ar mātes organismu, – un mazuļi piedzimst vairāk vai mazāk attīstīti. Placentāļu galvas smadzenes ir daudz augstāk attīstītas. Tie ir izplatīti pa visu zemeslodi un tiek iedalīti ļoti daudzās kārtās. Vēl nesenā pagātnē ciršļveidīgo kārta (Soricomorpha) ežveidīgo kārta (Erinaceomorpha) tika apvienotas kopīgā kukaiņēdāju kārtā (Eulipotyphla).[2]
Zīdītāju klase (Mammalia)
(†) — Izmirušu organismu grupa.
Zīdītāji dzīvo gan mežos un krūmājos, gan atklātās ainavās — stepēs un tuksnešos. Daudzi rokas zemē, citi peld jūrās un okeānos, vēl citi lielu aktīvās dzīves daļu pavada gaisā. Pie tipiskiem meža iemītniekiem pieder vāveres, Sibīrijas burunduks, caunas, sabulis, vairākums lāču, alnis un meža cūka. Vieni, piemēram, vāveres, dzīves lielāko daļu pavada kokos, vēl citi, piemēram, alnis, lāči un meža cūka, dzīvo uz zemes, t.i., meža apakšējā stāvā. Atklāto ainavu — tuksnešu un stepju iemītnieki ir tādi zālēdāji kā Āzijas kulāns un Tatārijas saiga, dažādi susliki, kāmji un lēcējpeles. No plēsējiem stepēs sastopams pelēkais vilks un rudā lapsa. Tikai nedaudzu sugu pārstāvji rokas un dzīvo zemē. Gandrīz visu dzīvi tur pavada kurmji un arkļi. Tie zemē rok alas, veido midzeņus un audzē mazuļus. Pie tipiskiem ūdensdzīvniekiem, kas nekad neaiziet uz sauszemes, pieder vaļi. Lielāko dzīves daļu ūdenī pavada roņi un valzirgs. Daudzas zīdītāju sugas, piemēram, Dienvidamerikas nutrija, bebri un Ziemeļamerikas ondatra, dzīvo gan ūdenī, gan uz sauszemes.
Tāpat kā citi mugurkaulnieki, arī zīdītāji ir šķirtdzimumu dzīvnieki. Mātītes dzimumdziedzeros (olnīcās) attīstās olšūnas, bet tēviņa dzimumdziedzeros (sēkliniekos) — spermatozoīdi. Vairākumam zīdītāju olšūnas ir mikroskopiski sīkas (apmēram 0,2 mm diametrā). Piemēram, truša olšūna ir trīs tūkstošus reižu mazāka par vardes olšūnu. Apaugļošanās zīdītājiem, tāpat kā rāpuļiem un putniem, ir iekšēja un notiek mātītes olvados.
Vairākumam zīdītāju apaugļotās olšūnas pa olvadiem nonāk īpašā orgānā — dzemdē. Virzoties pa olvadiem, apaugļotā olšūna attīstās par daudzšūnainu dīgli (embriju). Dzemdē dīgļa apvalks blīvi piekļaujas pie dzemdes sienas un it kā ieaug dzemdes sienā, veidojot bērna vietu jeb placentu (tāpēc tos zīdītājus, kuriem placenta attīstās, sauc par placentāļiem). Placentā dīgļa daudzie asinsvadi saskaras ar mātes organisma asinsvadiem un caur to sienām dīgļa asinīs nonāk barības vielas un skābeklis. Tādā pašā veidā dīgļa asinis atbrīvojas no nevajadzīgajām vielām. Ar to dzīvdzemdētāji zīdītāji atšķiras no dzīvdzemdētājām zivīm un rāpuļiem, kuriem dīgļa attīstība notiek uz olšūnā uzkrāto barības vielu rēķina. Dzemdē ir embrija attīstībai nepieciešamā temperatūra, te tas ir pasargāts no nelabvēlīgiem ārvides apstākļiem. Agrās attīstības stadijās zīdītāju embrijiem ir žaunu aizmetņi. Pēc šīs pazīmes un vēl daudzām citām pazīmēm tie ir līdzīgi abinieku un rāpuļu dīgļiem. Dīgļa attīstības ilgums (grūsnība) dažādiem zīdītājiem atšķiras. Piemēram ,trušiem tas ilgst vienu mēnesi, aļņiem un govīm — apmēram 9 mēnešus. Zīdītājiem, kuri neveido midzeņus vai citas slēptuves, mazuļi piedzimst redzīgi, apmatoti un uzreiz spēj pārvietoties. Aļņiem, saigām un zaķiem mazuļi pēc nākšanas pasaulē , tikko apžuvuši, jau pieceļas kājās. Tas tāpēc, ka atklātās vietās saglabjājas galvenokārt tie zīdītāji, kuriem dzimst visattīstītākie mazuļi. Bezpalīdzīgus mazuļus atklātās vietās viegli pamana plēsoņas, un tie iet bojā. Zīdītāji, kas veido alas vai migas (truši, vāveres un peles), dzemdē bezpalīdzīgus, kailus un aklus mazuļus. Piemēram, vāverēniem tikai 30. dienā pēc piedzimšanas atveras acis, bet no migas tie iznāk 40. diennaktī pēc nākšanas pasaulē.
Zīdītājiem ir labi attīstīts mazuļu aprūpes instinkts. Mātītes baro mazuļus ar pienu, silda tos ar sava ķermeņa siltumu, aizsargā no ienaidniekiem, māca atrast barību. Par pēcnācējiem sevišķi izteikti rūpējas tie zīdītāji, kuriem dzimst nevarīgi mazuļi. Daudziem zīdītājiem par mazuļiem rūpējas ne tikai mātīte, bet arī tēviņš.
Recento zīdītāju un rāpuļu līdzīgās pazīmes, īpaši to agrajās attīstības stadijās, norāda uz abu šo dzīvnieku grupu tuvo radniecību un ļauj secināt, ka zīdītāji cēlušies no senajiem rāpuļiem. Šo pieņēmumu apstiprina atrastie izmirušo zīdītājzobu rāpuļu skeleti, kuri ir līdzīgāki zīdītājiem nekā mūsdienu rāpuļiem. Bez tam arī patlaban eksistē zīdītāji, kuri pēc uzbūves ir ļoti tuvi rāpuļiem. Tie ir dējējzīdītāji jeb pirmzīdītāji. Zinātnieki pierādījuši, ka zīdītāji, tāpat kā putni, ir cēlušies no rāpuļiem. Galvenās zīdītāju pazīmes — dzīvdzemdēšana un mazuļu barošana ar pienu — šīs klases mūsdienu pārstāvjiem nav vienādi labi attīstītas. Pēc šīm pazīmēm zīdītāju klasi iedala divās apakšklasēs — dējējzīdītājos jeb pirmzīdītājos un dējējdzemdētājos. Savukārt dzemdētājzīdītājus iedala bezplacentāļos un placentāļos.
Pie šīs grupas pieder viena kārta — kloākaiņi, kuras pārstāvji saglabājušies Austrālijā un tās tuvumā esošajās salās. Tiem ir daudz primitīvu, ar rāpuļiem kopīgu pazīmju : skeletā saglabājušies kraukļakauli, izvadorgānu un vairošanās orgānu izvadkanāli beidzas kloākā, ķermeņa temperatūra nav pastāvīga un svārstās robežās no 24 līdz 34 °C. Kloākaiņi nevis dzemdē mazuļus, bet dēj olas. No mūsdienās dzīvojošiem zīdītājiem pie kloākaiņiem pieder Austrālijas pīļknābis un divas ehidnu ģintis. Austrālijas pīļknābis ir vidēji liels dzīvnieks, kura garums (kopā ar asti) ir aptuveni 60 cm. Dzīvo daļēji ūdenī, daļēji uz sauszemes upju krastos. Ķermeni klāj biezs, brūns apmatojums. Galva beidzas ar platu, plakanu knābi, ar kuru pīļknābis ūdenī ķer bezmugurkaulniekus. Pīļknābis ūdenī orientējas galvenokārt ar tausti. Taustes orgāns ir knābis, kura ādā sazarojas ļoti daudzi nervu gali. Peldot pīļknābja ausu atveres un acis klāj mati. Starp kāju pirkstiem ir peldplēves. Lielu laika daļu pīļknābis pavada alā, kuru rok krastā ārpus ūdens tā, lai ieeja alā būtu zem krasta nokares. Pavasarī mātīte veido speciālu alu ar midzeņa kameru. Te tā izdēj parasti divas ragvielas čaumalu klātas olas, kuras perē aptuveni desmit diennaktis. Mazuļi nāk pasaulē akli un kaili. Mātītei zīdekļu nav. Mazie pīļknābīši laiza mātes pavēderes vilnā izplūstošo pienu.
Ehidnas dzīvo uz sauszemes, ēd galvenokārt skudras un citus kukaiņus. Ehidnu ķermeni klāj adatas un cieti mati. Atšķirībā no pīļknābja ehidnas dēj vienu olu, kuru ievieto nelielā ādas krokā, kas atrodas uz vēdera (somā). No olas iznākušais mazulis somā uzturas tik ilgi, līdz uz tā ķermeņa parādās adatas.
Bezplacentāļi dzemdē vāji attīstītus mazuļus, kurus pēc tam iznēsā somā. Placenta tiem neizveidojas vai arī izveidojas ļoti vāji. Pie somaiņu kārtas pieder vilksomainis, lāčsomainis, dažādi ķenguri un citi somaiņi, kas izplatīti galvenokārt Austrālijā un tai tuvajās salās. Pazīstamākais no tiem ir sarkanais ķengurs. Ķenguri ir zāļainu un krūmiem apaugušu klajumu iemītnieki. To ķermeni sedz biezs apmatojums. Ķenguri pārvietojas ar lieliem lēcieniem, atsperoties ar spēcīgajām pakaļkājām. Miera stāvoklī ķenguri sēž, atbalstījušies uz spēcīgās astes, vai neveikli pārvietojas pa ganībām uz visām četrām kājām. Ķenguri ir zālēdāji. Tiem ir labi attīstīta dzirde un redze. Līdz divus metrus augstā sarkanā ķengura mātīte dzemdē mazuli valrieksta lielumā. Jaundzimušais ielien somā, ar muti satver piebriedušo zīdekli un paliek karājoties pie tā. Savelkot īpašus muskuļus, māte šļakstina tam mutē pienu.
Zīdītāji (Mammalia) ir mugurkaulnieku augstākā klase. Pie zīdītājiem pieskaitāmi arī cilvēki. Zīdītājus pēta zooloģijas apakšnozare — terioloģija.
Binatang manyusui atau mamalia adolah kelas hewan vertebrata nan tarutamo dicirian dek adonyo kelenjar susu, nan pado batino manjadian susu sabagai sumber makanan anaknyo; adonyo rambuik; dan tubuah nan endoterm atau "badarah paneh". Utak maatur sistem jalannyo darah, tamasuak jantuang nan punyo ampek ruang. Mamalia tadiri labiah dari 5.000 genus, nan tabagi dalam 425 kaluarga dan hinggo 46 ordo, walaupun hal iko tagantuang klasifikasi ilmiah nan dipakai.
Sacaro filogenetik, nan disabuik Mamalia adolah sadonyo turunan dari anduang moyang monotremata (takah echidna) dan mamalia theria (punyo plasenta dan bakantuang atau marsupial)
Kabanyakan mamalia iko malahiakan katurunannyo, tatapi ado babarapo mamalia nan tagolong ka dalam monotremata nan batalua. Kalahiaan iko tajadi pado banyak spesies indak-mamalia, takah pado lauak gapi jo hiu martil; mako dek itulah malahiakan indak dianggap sabagai ciri khusus mamalia. mode itu lo samo sifaik endotermik nan dipunyoi dek buruang.
Monotremata indak punyo putiang susu, namun tatok punyo kelenjar susu. Artinyo, monotremata mamanuahi syaraik untuak masuak ka dalam kelas Mamalia. Paralu untuak dikatahui bahwa taksonomi nan acok digunaon balakangan iko acok manakanan pado kasamoan nenek moyang; diagnosa karakteristik sangaik baguno dalam identifikasi asa usua suatu makhluk. Jikok ado salah ciek anggota Cetacea kironyo indak punyo karakteristik mamalia, mako inyo akan tatok dianggap sabagai mamalia karano anduang moyangnyo samo jo mamalia lainnyo.
Mamalia punyo 3 tulang pandangaran dalam satiok talingo dan 1 tulang (dentari) di satiok sisi rahang bawah. Vertebrata lain nan punyo talingo hanyo punyo 1 tulang pandangaran (yaitu, stapes) dalam satiok talingo dan paliang indak 3 tulang lain di satiok sisi rahang.
Mamalia punyo integumen nan tadiri dari 3 lampihan: paliang lua adolah epidermis, nan tangah adolah dermis, dan paliang dalam adolah hipodermis. Epidermis biasonyo tadiri ateh 30 lampih sel nan bafungsi manjadi lampihan tahan aia. Sel-sel paliang lua dari lampihan epidermis iko acok mangalokak; epidermis bagian paliang dalam acok mambalah dan sel anakannyo tadorong ka ateh (ka arah lua). Bagian tangah, dermis, punyo taba 15-40 kali dibandiang epidermis. Dermis tadiri dari babagai komponen takah pambuluah darah dan kelenjar. Hipodermis tasusun ateh jaringan adiposa dan bafungsi untuak manyimpan lamak, panahan antuakan, dan insulasi. Katabaan lampihan iko banyak macam variasinyo pado satiok spesies.
Binatang manyusui atau mamalia adolah kelas hewan vertebrata nan tarutamo dicirian dek adonyo kelenjar susu, nan pado batino manjadian susu sabagai sumber makanan anaknyo; adonyo rambuik; dan tubuah nan endoterm atau "badarah paneh". Utak maatur sistem jalannyo darah, tamasuak jantuang nan punyo ampek ruang. Mamalia tadiri labiah dari 5.000 genus, nan tabagi dalam 425 kaluarga dan hinggo 46 ordo, walaupun hal iko tagantuang klasifikasi ilmiah nan dipakai.
Sacaro filogenetik, nan disabuik Mamalia adolah sadonyo turunan dari anduang moyang monotremata (takah echidna) dan mamalia theria (punyo plasenta dan bakantuang atau marsupial)
Mamalia tergolong dalam benda hidup, kumpulan haiwan, mempunyai tulang belakang. Ciri-ciri haiwan mamalia adalah seperti berikut :-
Contoh-contoh haiwan mamalia :-
Mamalia tergolong dalam benda hidup, kumpulan haiwan, mempunyai tulang belakang. Ciri-ciri haiwan mamalia adalah seperti berikut :-
Mempunyai saraf tunjang. Bertulang belakang. Mempunyai jantung dengan 4 ruang. Badan dilitupi oleh bulu. Mempunyai cuping telinga. Mempunyai kelenjar peluh. Mamalia betina melahirkan dan menyusukan anak, kecuali mamalia yang sangat primitif seperti Platypus dan sesetengah Tenggiling. Bernafas melalui peparu. Berdarah panas (suhu badan tetap).Contoh-contoh haiwan mamalia :-
Arnab Gajah Harimau Orang Utan Rusa Babi Seladang Tenuk Ikan paus Tikus ManusiaBeluister
(info)Zoogdieren (Mammalia) vormen een klasse van warmbloedige, meestal levendbarende chordadieren die hun jongen zogen: de moederdieren produceren melk en voeden hiermee hun jongen. Ze zijn deel van de Amniota en zijn als zodanig het nauwst verwant aan de reptielen en vogels.
Tot de moderne zoogdieren worden ruim 5500 soorten gerekend in meer dan 1250 geslachten, in ruim 150 families en in bijna 30 ordes. De zoogdieren kennen zowel vliegende (vleermuizen) als zwemmende (walvissen) en zowel vleesetende (roofdieren) als plantenetende (onder andere herkauwers) soorten. Het grootste dier aller tijden (de blauwe vinvis) en het grootste levende landdier (de savanneolifant) zijn beide zoogdieren. Zoogdieren komen op vrijwel de hele aarde voor, behalve in de meest extreme habitats. Ook de mens is een zoogdier.
Zoogdieren zijn warmbloedige gewervelde dieren met – in ieder geval in aanleg – een lichaamsbedekking die uit haar bestaat. Zij ademen met hun longen en ze zogen hun jongen met moedermelk, de uitscheiding van hun melkklieren. Behalve melkklieren heeft de huid ook zweetklieren, waarmee zoogdieren warmte kunnen verliezen. Met uitzondering van de cloacadieren zijn alle soorten levendbarend. Kenmerkend is de bouw van de onderkaak, die uit één bot bestaat, en de drie gehoorbeentjes.
Niet alle genoemde kenmerken zijn uniek; zo ontwikkelen ook sommige haaien een placenta en zijn ook vogels warmbloedig. Beide groepen zijn voorbeelden van convergente evolutie; zowel de warmbloedigheid van de vogels (die afstammen van koudbloedige reptielen) als de placentale ontwikkeling van de jongen bij de haaien (een uitzondering binnen de eierleggende kraakbeenvissen) zijn onafhankelijk van de parallelle kenmerken bij de zoogdieren ontstaan. Uniek voor de zoogdieren zijn de vacht, de gehoorbeentjes, de onderkaak en de melk- en zweetklieren.
Zoogdieren zijn over het algemeen diploïde (de chromosomen komen voor in paren). Bij zoogdieren wordt het geslacht bij vrijwel alle soorten bepaald door de geslachtschromosomen: vrouwtjes hebben twee X-chromosomen en mannetjes hebben een X- en een Y-chromosoom. Uitzonderingen hierop zijn bijvoorbeeld het vogelbekdier, de mierenegel[1] en Tokudaia osimensis. Het totale aantal chromosomen (2n) varieert sterk: van 2n=6 bij de Indische muntjak (Muntiacus muntjak), een Aziatisch hert, tot 2n=118 bij Dactylomys boliviensis, een Zuid-Amerikaans knaagdier uit de familie der stekelratten.
Bij alle zoogdiersoorten vindt de bevruchting inwendig plaats, waarbij een penis het sperma in de vagina brengt. De zaadcellen bewegen door de cervix en de uterus naar de eileider. De bevruchting vindt over het algemeen plaats in de eileider. Hoewel de primitievere leden van de klasse (de cloacadieren, bijvoorbeeld het vogelbekdier en de mierenegel) eierleggend zijn, brengen de meeste zoogdieren hun jongen levend ter wereld. Bij de buideldieren (Metatheria) zijn de jongen nog erg weinig ontwikkeld na de geboorte en verblijven ze na hun geboorte vaak nog lange tijd in een buidel, waar zij zich verder ontwikkelen. Bij de placentadieren (Placentalia) wordt een verder ontwikkeld jong geboren na een verblijf in de baarmoeder, waar het via de navelstreng van voedsel en zuurstof wordt voorzien.
Er is een groot verschil in de mate van ontwikkeling bij de geboorte. Zo worden veel knaagdieren, konijnen en verscheidene roofdieren, zoals beren, naakt en blind geboren in een hol. De eerste paar weken van hun leven hebben ze verzorging van de moeder nodig. Katten en andere roofdieren worden eveneens met gesloten ogen geboren, maar deze dieren hebben wel al beharing. Ook bij deze dieren is verzorging door de moeder nodig, in het bijzonder om te leren jagen. Kuddedieren als hoefdieren baren jongen die volledig ontwikkeld ter wereld komen en al binnen een uur kunnen lopen. De draagtijd verschilt van de buidelmuis Sminthopsis macroura, waarvan het jong na elf dagen wordt geboren, tot de Afrikaanse olifanten, waarvan de draagtijd 22 maanden kan bedragen. De grootte van de worp loopt uiteen van verscheidene soorten mensapen, olifanten en walvissen, die meestal slechts één jong per keer krijgen, tot de Virginiaanse opossum, die maximaal achttien tot negentien jongen per keer kan krijgen.
Zoogdieren zijn, net als vogels, warmbloedig. Dit betekent dat de lichaamstemperatuur constant wordt gehouden (homeotherm) en onafhankelijk is van de buitentemperatuur. Bij koudbloedige dieren is de lichaamstemperatuur meer afhankelijk van de buitentemperatuur.
De hypothalamus, een klein gebied in de hersenen, regelt bij zoogdieren de lichaamstemperatuur. Dit kan gebeuren door:
Ook kan een zoogdier zijn temperatuur regelen zonder dat de hypothalamus een rol speelt. Zo kruipen sommige soorten bij elkaar, hurken ineen of nemen een zonnebad om warm te blijven. In warme streken, waar de buitentemperatuur 's middags hoog kan worden, zoeken zoogdieren de schaduw op, schuilen in een hol of beschermen zich tegen de zon door zich te bedekken met bijvoorbeeld een laag modder.
Door de warmbloedigheid zijn zoogdieren in staat om op plaatsen te overleven waar koudbloedige dieren als reptielen en amfibieën niet kunnen overleven, zoals de koude poolgebieden. Warmbloedigheid kost echter ook veel energie waardoor kleine zoogdieren, bijvoorbeeld spitsmuizen, veel meer moeten eten dan reptielen van dezelfde grootte. Sommige zoogdieren offeren hun homeothermie soms tijdelijk op. Zo daalt bij veel soorten de lichaamstemperatuur tijdens de winterslaap.
De zoogdieren zijn de enige dieren die een met haren bedekt lichaam hebben. De meeste soorten hebben een vacht, bestaande uit een isolerende ondervacht en een beschermende bovenvacht, bestaande uit dekharen. Bij enkele zoogdieren, waaronder de mens, is de huid spaarzamer behaard. Walvissen zijn vrijwel onbehaard en ook de naakte molrat is, op enkele tastharen na, kaal. De belangrijkste functies van de haren zijn het vasthouden en verliezen van lichaamswarmte. Ze kunnen ook een andere functie hebben, als camouflage of voor het imponeren van tegenstanders (bijvoorbeeld de manen van een leeuw). Sommige haren hebben een afwijkende functie, zoals verdediging (de stekels van bijvoorbeeld egels en stekelvarkens) of voor de tastzin (bijvoorbeeld snorharen). Haren zijn opgebouwd uit het eiwit keratine. Ook de hoorn van een neushoorn bestaat uit keratine.
De huid bestaat uit twee lagen, een lederhuid (dermis), waarin bloedvaatjes, klieren en zenuwuiteinden liggen, en een opperhuid (epidermis), bestaande uit dode cellen. Zoogdieren hebben enkele voor de groep unieke klieren: naast de melkklieren hebben ze zweetklieren, die een rol spelen bij het regelen van de lichaamstemperatuur, en geurklieren, waarmee veel soorten zoogdieren stoffen afscheiden om te communiceren, bijvoorbeeld via territoriumafbakening.
Het middenoor bevat drie gehoorbeentjes: de hamer, het aambeeld en de stijgbeugel. De jukboog is zo gevormd dat er ruimte is voor de kaakspieren. De onderkaak is direct met de schedel verbonden door een kaakgewricht. Iedere helft van de onderkaak bestaat uit één bot. De overige gewervelde dieren hebben één botje in het middenoor, minstens drie botten aan iedere kant van de onderkaak en geen directe verbinding tussen onderkaak en schedel. Er zijn wel een aantal groepen reptielen waarbij de botten in oor en onderkaak zoogdierachtig zijn. De bekendste van deze groepen zijn de uitgestorven cynodonten, die beschouwd worden als de voorouders van de zoogdieren.
Zoogdieren hebben een heterodont gebit: tanden uit hetzelfde gebit zijn verschillend, en gespecialiseerd in verschillende functies. Dieren met een homodont gebit, zoals reptielen, hebben gelijkvormige tanden. In principe heeft elk zoogdier 44 gebitselementen. In elke kaakhelft zitten:
Bij de meeste zoogdieren zijn in de loop van de evolutie elementen uit het gebit verdwenen. Zo hebben knaagdieren tussen de 8 en 22 tanden, katten 30 tanden en honden 42 tanden. Enkele zoogdieren, zoals de Pyrenese desman en het wild zwijn hebben nog wel alle 44 tanden en kiezen. Enkele hebben er zelfs meer, bijvoorbeeld sommige soorten tandwalvissen.
Het gebit van een zoogdier is aangepast aan het dieet van de soort. Bij carnivoren (vleeseters) zijn de hoektanden zeer scherp. De kiezen van deze dieren zijn knipkiezen: ze worden gebruikt om het vlees te knippen. Herbivoren (planteneters) hebben kiezen met plooien. Hiermee kunnen ze grassen en andere planten vermalen. Knaagdieren bezitten over het algemeen geen hoektanden. Omnivoren (alleseters, waaronder de mens) hebben knobbelige kiezen om zowel plantaardig als dierlijk voedsel goed te kunnen vermalen.
Voor de identificatie van soorten, geslachten en andere taxa worden vaak eigenschappen van de schedel en het gebit gebruikt, zoals de grootte van bepaalde schedelmaten, de vorm van (delen van) de schedel, de aanwezigheid van foramina (gaatjes in botten waar zenuwen doorheen lopen) en fossae (groeven) op bepaalde plaatsen en de aanwezigheid van allerlei knobbels op de kiezen.
Een aantal bijzondere aanpassingen heeft zich meerdere keren ontwikkeld in de evolutie van de zoogdieren (convergente evolutie).
Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van een vlieghuid, waardoor het dier in staat is tot glijvluchten. Tegenwoordig zijn er zes zoogdiergroepen die een dergelijke vlieghuid hebben: de reuzenkoeskoes (Petauroides volans), de vliegende buidelmuis (Acrobates pygmaeus), alle zes soorten van de suikereekhoorns (Petaurus), zes van de zeven soorten stekelstaarteekhoorns (Anomaluridae), ongeveer dertig soorten vliegende eekhoorns (Pteromyini) en twee soorten vliegende katten (Cynocephalidae). Daarnaast zijn er twee fossiele soorten bekend die ook onafhankelijk het vermogen tot zweven hebben verworven: Volaticotherium antiquus uit het Jura van China, die behoort tot een volledig uitgestorven groep, en Glirulus lissiensis uit het Laat-Mioceen van Frankrijk, een fossiele slaapmuis. Een derde fossiele "zwever", Eomys quercyi, een lid van de fossiele knaagdierfamilie Eomyidae, is mogelijk verwant aan de stekelstaarteekhoorns. Alleen de vleermuizen zijn echter werkelijk in staat tot vliegen.
Er bestaan vijf groepen van zoogdieren die in zee leven: walvissen (Cetacea), zeekoeien (Sirenia), zeeroofdieren (Pinnipedia), de ijsbeer (Ursus maritimus) en twee ottersoorten: de zeeotter (Enhydra lutris) en de kustotter (Lontra felina) (sommige soorten walvissen en zeekoeien komen ook of uitsluitend in rivieren en andere zoetwatersystemen voor). Van deze vijf zijn de walvissen en de zeekoeien het best aangepast aan een leven in het water. Veel andere groepen, zoals otters, bevers, nijlpaarden, het vogelbekdier en otterspitsmuizen, zijn in meerdere of mindere mate aangepast aan een leven in zoet water.
Zoogdieren zijn ontstaan uit soorten die meer op de huidige reptielen leken en daarom wel de zoogdierachtige reptielen worden genoemd. Samen met de zoogdieren zelf vormen deze de Synapsida, een groep gewervelden die zich tijdens het Laat-Carboon (zo'n 320 miljoen jaar geleden) van de andere Amniota afsplitste. Tijdens het Perm en het Trias ontwikkelden de Synapsida een grote diversiteit.
Als afsplitsing van een van de takken binnen deze groep, namelijk de Cynodontia (zelf weer een deel van de Therapsida), ontstonden in het Laat-Trias (bijna 210 miljoen jaar geleden) de eerste soorten die traditioneel tot de zoogdieren worden gerekend, zoals de Kuehneotheriidae, de Morganucodonta en de Haramiyida.[2] Zulke vroege groepen, evenals de latere docodonten, worden door tegenwoordig echter door veel auteurs niet meer tot de zoogdieren zelf gerekend, maar tot de ruimere zogenaamde Mammaliaformes.
In het Jura verschenen verschillende groepen zoogdieren, zoals de multituberculaten ("multi's"), symmetrodonten, triconodonten en de dryolestiden. In de Jura verschenen ook Ambondro en Asfaltomylos, die volgens sommige paleontologen samen met de latere Ausktribosphenida de voorouders van de cloacadieren vormen. Deze hypothese, waarbij Ambondro, Asfaltomylos, de Ausktribosphenida en de cloacadieren in de onderklasse Australosphenida worden geplaatst, is echter controversieel.
De voorouders van de Theria, de levendbarende zoogdieren, moeten gezocht worden onder de primitieve Zatheria, een groep die verwant was aan de dryolestiden. Eomaia en Sinodelphys, beide uit het Vroeg-Krijt van Liaoning in China zijn de oudst bekende vertegenwoordigers van respectievelijk de placentadieren en de buideldieren, de twee groepen die nu binnen de Theria bestaan. Tijdens het Mesozoïcum waren zoogdieren over het algemeen kleine, onopvallende, insectenetende dieren, hoewel enkele recente ontdekkingen als de relatief reusachtige, vleesetende Repenomamus, de zwemmende Castorocauda en de zwevende Volaticotherium aantonen dat er ook minder "spitsmuisachtige" zoogdieren bestonden.
Van de vele groepen zoogdieren die aanvankelijk ontstonden hebben de meeste het grote uitsterven op de Krijt-Paleogeengrens, de catastrofe op het eind van het Mesozoïcum, niet overleefd. De docodonten, de haramiyiden en de morganucodonten stierven al tijdens de Jura uit. Ook de kleine groep van de Kuehneotheria overleefde de Jura niet. De triconodonten, symmetrodonten en dryolestiden overleefden tot het einde van het Krijt. Bij het begin van het Cenozoïcum bestonden er nog slechts vier hoofdgroepen van zoogdieren: de cloacadieren, de multituberculaten, de buideldieren en de placentadieren.
De cloacadieren zijn bekend van verschillende fossiele Australische geslachten sinds het Krijt; uit het Paleoceen is ook een Zuid-Amerikaans geslacht bekend. Van deze groep bestaan nog steeds enkele soorten in Australië en Nieuw-Guinea. De scheiding tussen de twee nog bestaande groepen, vogelbekdieren en mierenegels, is waarschijnlijk zeer oud, aangezien er van beide groepen vertegenwoordigers bekend zijn uit het Vroeg-Krijt. Het is onwaarschijnlijk dat hun diversiteit ooit veel groter was dan de huidige (vijf soorten in drie geslachten).
De Multituberculata waren een grote groep van omnivore en plantenetende kleine zoogdieren. Ze verschenen voor het eerst in de Midden-Jura van Engeland en ontwikkelden zich tot een grote, diverse groep. Op wat fragmentarisch Zuid-Amerikaans materiaal na zijn ze alleen bekend van Europa, Azië en Noord-Amerika. Na het ontstaan van de knaagdieren in het Paleoceen ging het bergafwaarts met de multituberculaten en tijdens het Eoceen stierven ze uit. Een mogelijk verwante groep uit Zuid-Amerika, de Gondwanatheria, stierf waarschijnlijk al tijdens het Paleoceen uit.
De buideldieren ontstonden in Azië en kwamen aanvankelijk vrijwel over de gehele wereld voor. In Zuid-Amerika en Australië, waar veel belangrijke groepen placentadieren niet voorkwamen, waren ze het meest divers. In het Midden-Mioceen stierven de buideldieren uit in Europa, Azië en Noord-Amerika; in het Pleistoceen kwamen ze Noord-Amerika weer binnen. Nu bereiken ze hun grootste diversiteit in Australië en Nieuw-Guinea, maar ook in Amerika komen zo'n honderd soorten voor. Waarschijnlijk waren de buideldieren al voor het einde van het Mesozoïcum verdeeld in een aantal groepen; de huidige ordes zullen zich op het laatst aan het eind van het Oligoceen ontwikkeld hebben. Naast de drie nog levende ordes is er in Amerika nog een grote buideldierorde gevonden, de vleesetende Sparassodonta. Veel andere oude buideldiergroepen uit de Oude Wereld en Amerika zijn al lange tijd uitgestorven. De meeste groepen Australische buideldieren hebben zich tot op heden weten te handhaven, hoewel twee families (buidelwolven en varkenspootbuideldassen) recent zijn uitgestorven. Wel is er een aantal uitgestorven families en één kleine uitgestorven orde, de Yalkaparidontia.
De placentadieren ondergingen een enorme diversificatie na het einde van het Mesozoïcum, toen ze de niches van de uitgestorven grote dinosauriërs konden vullen. Na hun ontstaan in het Krijt verspreidden ze zich over alle continenten. Alleen in Australië, waar de buideldieren zich verder ontwikkelden, stierven ze weer uit; de indeling van het enige placentadier dat in die tijd in Australië gevonden is, Tingamarra, is echter omstreden; mogelijk waren er indertijd helemaal geen placentadieren in Australië. Doordat de vleermuizen het luchtruim en de walvissen, zeeroofdieren en zeekoeien het water veroverden bereikten de placentadieren de meest afgelegen gebieden. In het Plioceen bereikten ook de niet-vliegende zoogdieren, namelijk de knaagdieren, Australië. Tegenwoordig komen de placentadieren met meer dan 5000 soorten over de gehele wereld voor. De meeste zoogdierordes zijn al sinds het Paleoceen of het Eoceen bekend; waarschijnlijk hebben veel van de belangrijkste groepen zich al tijdens het Krijt ontwikkeld. Enkele grote zoogdierordes zijn weer uitgestorven. Van deze laatste groep zijn de Meridiungulata, een groep van vier uitgestorven Zuid-Amerikaanse ordes van hoefdieren, het belangrijkste. Andere grote uitgestorven groepen zijn de Leptictida, de Creodonta en de Condylarthra (een niet-natuurlijke groep, de voorouders van de hoefdieren). Ook de Desmostylia, Dinocerata en Bibymalagasia zijn uitgestorven. Groepen als de onevenhoevigen en tandarmen zijn nu veel minder divers dan ze ooit waren.
Na het uitsterven van de dinosauriërs konden de zoogdieren, die tijdens het Mesozoïcum een ondergeschikte plaats hadden ingenomen, zich enorm ontwikkelen doordat vele ecologische niches vrij kwamen. Het was dan ook in die tijd dat veel van de belangrijke zoogdiergroepen zich ontwikkelden. Er ontstonden al snel reuzenvormen als Uintatherium en later Paraceratherium en groepen als vleermuizen en walvissen ontwikkelden zich tot totaal andere dieren dan hun voorouders. De zoogdieren verspreidden zich over de gehele wereld en er ontstonden talloze soorten.
Tegen het einde van het Pleistoceen had zich op de hele wereld een "megafauna" ontwikkeld, die 50.000 tot 10.000 jaar geleden echter vrijwel volledig uitstierf. Deze fauna omvatte onder andere reusachtige buideldieren als Thylacoleo, Diprotodon en Procoptodon in Australië, slurfdieren, paardachtigen, eeltpotigen, grote tandarmen en de laatste Meridiungulata in Amerika, mammoeten, wolharige neushoorns, reusachtige herten als Megaloceros en de holenbeer (Ursus spelaeus) in Europa en Azië, en enkele soorten nijlpaarden en verschillende grote lemuren op Madagaskar. Het is nog omstreden of dit uitsterven veroorzaakt werd door de jacht, door klimaatveranderingen of door nog andere oorzaken.
Op grond van hun dieet vallen de zoogdieren uiteen in drie groepen. Allereerst zijn er de carnivoren, die dierlijk materiaal eten. Dit kunnen andere zoogdieren zijn, maar verscheidene groepen hebben zich gespecialiseerd in bijvoorbeeld vissen en andere waterdieren of in insecten en andere ongewervelden (de zogenaamde insectivoren). Een aparte groep vormen de vampiervleermuizen, de enige parasitaire zoogdieren, die enkel van bloed leven. De tweede groep zijn de herbivoren, die voornamelijk plantaardig materiaal eten. Hiertussen bevinden zich grazers, maar ook bladeters, vruchteneters, zaadeters en dieren die voornamelijk van nectar leven. Naast deze groepen bestaat er nog een tussengroep, de omnivoren. Dit zijn dieren als de beren en de mens, die zich zowel met plantaardig als dierlijk voedsel voeden. Overigens is de grens tussen deze groepen niet strikt: de wolf is bijvoorbeeld een carnivoor, maar eet ook weleens plantaardig voedsel als vruchten, en de rode eekhoorn vult zijn herbivore dieet aan met eieren en jonge vogels.
De grootte van een diersoort bepaalt gedeeltelijk zijn dieet. De kleinste zoogdieren, zoals spitsmuizen, buidelmuizen en kleine vleermuizen, hebben relatief veel huidoppervlak en houden daardoor minder warmte vast dan grotere zoogdieren. Om op temperatuur te blijven hebben ze veel energie nodig en dus een hoog metabolisme. Omdat de vertering van plantaardig materiaal trager gaat dan die van dierlijk materiaal leven de kleinste zoogdieren voornamelijk van insecten en andere kleine dieren. Kleine herbivore zoogdieren leven voornamelijk van vruchten, noten, zaden, knoppen, scheuten en wortels, waarin de energie van planten wordt opgeslagen. Grotere zoogdieren hebben, relatief, een kleiner huidoppervlak en kunnen meer warmte vasthouden. Hierdoor kunnen zij zich een lager metabolisme veroorloven en er een meer herbivoor dieet op na houden.
De taaiere delen van planten, als bladeren, twijgen, grassen en stengels, worden eerder door grotere dan door kleinere zoogdieren gegeten, omdat deze veel energie kosten om te verteren en vrij weinig energie bevatten. Grotere carnivore zoogdieren kunnen zich langere pauzes veroorloven tussen de maaltijden, terwijl kleine insectivoren als spitsmuizen bijna constant bezig zijn met voedsel zoeken. Grotere insectenetende zoogdieren als miereneters en aardvarkens zouden op die manier nooit voldoende insecten kunnen vinden om van te leven. Zij leven voornamelijk van mieren en termieten, sociale insecten die in grote kolonies bij elkaar leven.
Zoogdieren kennen een grote reeks van communicatiemiddelen, zoals geluid, kleur, geur en gedrag. Geur is een veelgebruikt communicatiemiddel. De geurstoffen uit huidklieren dienen om het territorium af te bakenen en geven informatie over bijvoorbeeld sekse, leeftijd, status, paarbereidheid en dieet. Ook kunnen individuen van elkaar worden onderscheiden op basis van de geur en kan worden geroken tot welke groep een individu behoort. Verscheidene soorten kleinere roofdieren, waaronder de stinkdieren, gebruiken tevens geurstoffen als afweermiddel. De geurklieren kunnen over het gehele lichaam worden aangetroffen, maar zijn het meestal te vinden in de anogenitale regio. Bij geen andere groep gewervelde dieren speelt geur zo'n belangrijke rol in de communicatie als bij de zoogdieren. Ook communiceren zoogdieren onder andere door geluid, lichaamshoudingen en gelaatsuitdrukkingen (dit geldt voornamelijk voor primaten).
Zoogdieren kennen verscheidene sociale structuren. Solitair levende soorten, zoals verscheidene katachtigen, beren en mollen, mijden andere soortgenoten en hebben meestal een eigen territorium dat ze verdedigen tegen soortgenoten. Exemplaren van verschillende geslachten zoeken elkaar enkel in de paartijd op, maar volwassen dieren van hetzelfde geslacht worden niet geduld. Vrouwelijke tijgers dulden bijvoorbeeld geen andere tijgerinnen op hun territorium. Mannetjestijgers worden enkel geduld als het vrouwtje geen jongen heeft. Het territorium van een mannetjestijger overlapt meestal met de territoria van verscheidene vrouwtjes, maar niet met het territorium van een ander mannetje.
Een groot aantal zoogdieren zijn min of meer sociaal. De eenvoudigste samenlevingsvorm is een zeer los groepsverband, waarbij ieder individu zich kan aansluiten of kan verlaten. Leden van verschillende groepen kunnen probleemloos worden uitgewisseld. Bij zoogdieren is deze samenlevingsvorm vrij zeldzaam. Hij wordt onder andere aangetroffen bij sneeuwhazen.
Een meer voorkomende samenlevingsvorm is de grote gesloten groep, waarin zowel mannetjes als vrouwtjes leven. Deze samenlevingsvorm komt onder andere voor bij bavianen en ratten. In deze groepen heerst onder de mannetjes − en vaak ook onder vrouwtjes − een sociale hiërarchie, die bepaalt wie dominant is en wie ondergeschikt. Het meest dominante dier is meestal de leider van de groep en deze heeft het recht om te paren. Deze hiërarchie is niet constant en wordt voortdurend bevochten.
Bepaalde soorten zoogdieren, zoals gibbons, bevers, wolven en jakhalzen, leven het gehele jaar door in paarverband. Vaak worden deze paren aangevuld met nakomelingen van het paar. Meestal gaat het hierbij om onvolwassen jongen of ondergeschikte dieren die zich niet voortplanten. Enkel het ouderpaar heeft binnen de groep het recht om zich voort te planten. Deze paren zijn over het algemeen monogaam, maar "vreemdgaan" komt geregeld voor.
Bij enkele zoogdieren, waaronder olifanten en verscheidene zeeroofdieren, leven de geslachten buiten de paartijd gescheiden van elkaar. Vrouwtjes leven buiten de paartijd meestal in (familie)groepen, mannetjes alleen of in vrijgezellengroepjes. Een andere veelvoorkomende structuur is het haremverband, waarbij een mannetje er meerdere vrouwtjes op na houdt. Dit gedrag komt onder andere bij verscheidene hoefdieren voor. Bij veel diersoorten komt een mengvorm van beide voornoemde samenlevingsvormen voor. Mannelijke zeeolifanten en edelherten leven buiten de paartijd alleen of in vrijgezellengroepjes, en vormen tijdens de paartijd harems die ze verdedigen tegen andere mannetjes.
Bij dieren die moeten strijden om het recht om te paren vinden in de paartijd (schijn)gevechten plaats tussen de mannetjes. Bij deze soorten zijn mannetjes veel groter dan de vrouwtjes. Ook hebben de mannetjes vaak imposante wapens als slagtanden, hoorns en geweien, maar ook manen om de andere mannetjes te imponeren. Bij dieren die in paarverband leven is het onderscheid tussen mannetjes en vrouwtjes minder duidelijk.
Een zeer bijzondere samenlevingsvorm is de eusociale samenleving, waarbij een kolonie bestaat uit de nakomelingen van één vrouwtje en enkele mannetjes. Alle andere groepsleden zijn onvruchtbaar. Bij insecten wordt deze samenlevingsvorm onder andere aangetroffen bij bijen, mieren en termieten. Bij zoogdieren is dit gedrag bekend bij slechts twee soorten, namelijk molratten, Fukomys damarensis en de naakte molrat (Heterocephalus glaber).
Het leven in groepsverband heeft veel voordelen. Vijanden worden eerder opgemerkt, jongen kunnen samen worden grootgebracht en het territorium kan door meerdere dieren worden verdedigd. Sociale roofdieren jagen samen, wat de kans op een prooi vergroot. Daarentegen valt een groep dieren ook meer op en moet voedsel met meer dieren worden gedeeld.
Elk zoogdier beweegt zich in een bepaald gedeelte van het biotoop. Het gebied waarin ze zich bewegen, het woongebied, is vaak begrensd. De grootte van dit woongebied wordt bepaald door voedselaanbod en terrein. Veel soorten bewonen het woongebied permanent en het gehele jaar door, maar sommige dieren trekken tussen woongebieden. Oost-Afrikaanse gnoes trekken bijvoorbeeld met de regens mee. Walvissen trekken in de paartijd naar warmere wateren, buiten de paartijd zijn ze te vinden in de voedselrijke koudere wateren. Verscheidene soorten zeehonden leven het gehele jaar door op volle zee, maar trekken in de paartijd naar vaste voortplantingsgebieden, waar de dieren kolonies vormen.
Woongebieden kunnen overlappen, maar vaak beschermt een zoogdier (een gedeelte van) zijn woongebied tegen rivalen. Dit kan het gehele jaar door gebeuren of slechts een bepaald gedeelte van het jaar, voornamelijk de paartijd. Het verdedigde stuk grond wordt het territorium genoemd. Het territorium wordt meestal gemarkeerd met geuren, maar ook optische signalen, als beschadigde bomen en planten en het achterlaten van ontlasting op opvallende plaatsen als een rots of een open plek. Sommige soorten, zoals gibbons, leeuwen en edelherten, geven de grenzen van hun territorium tevens aan door middel van harde geluiden.
Bij veel soorten worden de jongen geboren in de periode dat de hoeveelheid voedsel op een hoogtepunt is. Zwangerschap en lactatie kosten het moederdier namelijk veel energie, en de jongen zorgen, zodra ze gespeend zijn, voor extra voedselconcurrentie.
De melk van het moederdier zorgt ervoor dat een klein en hulpeloos jong niet op zichzelf aangewezen is voor het zoeken van voedsel, maar kan worden begeleid tot hij groot genoeg is om voor zichzelf te zorgen. Hiermee worden de overlevingskansen van jonge zoogdieren vergroot. Alle energie die het jong binnenkrijgt kan hierdoor benut worden voor de groei. Alle zoogdieren kennen hierdoor ouderzorg. De mate van ouderzorg verschilt per soort. Bij sommige zoogdieren, waaronder de toepaja's, blijft de zorg beperkt tot het zogen, en worden de jongen het overgrote deel van de dag alleen gelaten. Bij de meeste andere zoogdieren is de ouderzorg intenser. De jongen krijgen voedsel, hun vacht wordt verzorgd, ze worden beschermd tegen vijanden en leren bijvoorbeeld jagen en sociale interacties. Meestal zorgt enkel de moeder voor de jongen, maar in een groot aantal gevallen ook de vader en/of andere groepsleden. Bij de springaapjes (Callicebus) is het de vader die de meeste zorg voor de jongen draagt. De rol van de moeder is bij deze apen beperkt tot het zogen.
Spel is een bijna typisch fenomeen voor jonge zoogdieren, alhoewel het ook van enkele jonge vogelsoorten bekend is. Het is een bijzondere gedragsvorm, waarbij schijnbaar doelloze bewegingen worden gemaakt die nauw verwant zijn aan doelgericht gedrag. Zo bestaat het spel van leeuwenwelpen uit elkaar besluipen en bespringen, net zoals volwassen dieren jagen. De jonge leeuwtjes bijten echter zelden door en hebben niet het doden van de andere welp tot doel. Spelgedrag wordt voornamelijk waargenomen bij sociale soorten als primaten, olifanten, walvissen, hoefdieren en sociale roofdieren. Spel kan nadelig zijn: het kost veel energie, kan leiden tot letsel en spelende dieren zijn minder oplettend en vormen zo een makkelijke prooi. De voordelen van het spel zijn niet geheel duidelijk, maar kunnen bestaan uit verbetering door oefening van later gedrag, een betere lichamelijke conditie door lichaamsbeweging (jonge dieren hoeven minder te bewegen dan volwassen dieren, en via spel blijven de dieren fit) en het vastleggen van sociale rollen. De hiërarchie onder volwassen olifanten wordt bijvoorbeeld al vastgesteld in de kindertijd.
Alle zoogdieren kennen periodes van rust. Het rusten gebeurt over het algemeen op een plaats waar een dier veilig is, zoals verborgen in een nest of hol of in een kudde, waarbij andere dieren op gevaar letten. De tijd wanneer een dier actief is wordt bepaald door de activiteit van roofdieren, de activiteit van prooidieren, concurrentie met andere soorten en van de temperatuur. Zoogdieren zijn voornamelijk in de schemering en 's nachts actief. Veel kleine knaagdieren zijn bijvoorbeeld 's nachts actief, omdat ze dan minder goed zichtbaar zijn voor roofdieren. Katachtigen zijn op hun beurt 's nachts actief, omdat juist dan de knaagdieren actief worden. Vleermuizen zijn waarschijnlijk voornamelijk 's nachts actief, om concurrentie met de overdag actieve vogels te ontlopen.
Dieren die voor een belangrijk deel afhankelijk zijn van hun gezichtsvermogen om voedsel en hun weg te kunnen vinden, zoals boombewonende zoogdieren als apen en eekhoorns, zijn overwegend dagdieren. In kuddes levende hoefdieren zijn de gehele dag door actief en kunnen op elk moment van de dag rusten. De andere groepsleden letten daarbij op eventuele vijanden. Ook andere zoogdieren kunnen de gehele dag door actief zijn. Zeehonden zijn niet afhankelijk van licht of donker voor het jagen, maar van de getijden. Bij eb rusten ze, bij vloed gaan ze op zoek naar vissen en andere dieren. Ondergronds levende dieren als mollen merken weinig van het verschil tussen dag en nacht en zijn de gehele dag door actief, met vaste perioden van rust en van activiteit. Spitsmuizen moeten de gehele dag door actief zijn om voldoende voedsel te vinden, zodat ze hun lichaamstemperatuur op peil kunnen houden. Zij wisselen de gehele dag door korte periodes van rust af met periodes van activiteit. Overdag blijven spitsmuizen meestal verscholen tussen de begroeiing.
Zoogdieren hebben een groot aanpassingsvermogen en kunnen bijna overal overleven. Doordat ze voor hun lichaamstemperatuur niet afhankelijk zijn van de buitentemperatuur, zoals wel het geval is voor reptielen en amfibieën, kunnen zoogdieren ook in koudere gebieden als rond de polen en in het hooggebergte overleven. Hierdoor komt de orde op alle continenten voor, evenals alle oceanen en de meeste eilanden. Alleen in de diepzee en het binnenland van Antarctica komen zoogdieren niet permanent voor.
De orde bereikt haar grootste vormenrijkdom op het land. Eén orde, die van de vleermuizen (Chiroptera), brengt een belangrijk deel van hun leven in de lucht door. Andere zoogdierengroepen leven grotendeels (zeehonden, nijlpaarden, otters, bevers) of zelfs permanent (walvissen, zeekoeien) in het water. Op het land zijn de zoogdieren echter de dominante levensvorm. De meeste grote en middelgrote landdieren behoren tot deze orde; zoogdieren vormen de top van de meeste voedselketens. Ze hebben de meeste niches ingevuld, zowel op als onder de grond en in de bomen.
Eilanden zijn voor landzoogdieren lastiger te bereiken; op veel oceanische eilanden komen dan ook van nature geen zoogdieren voor, vaak met uitzondering van vleermuizen. Zelfs in Nieuw-Zeeland leven van nature geen zoogdieren, met uitzondering van twee vleermuissoorten (een derde soort is uitgestorven) en zeeroofdieren, die aan de kust leven. De mens wist, met behulp van vervoermiddelen als boten en later vliegtuigen, zich over de gehele wereld te verspreiden en heeft nu een kosmopolitisch verspreidingsgebied. In het kielzog van de mensen reisden ook verscheidene zoogdieren mee, waaronder verstekelingen als ratten en muizen en gedomesticeerde dieren als honden, katten, geiten en varkens.
In de eerste moderne indeling van de zoogdieren, van Linnaeus uit 1758, worden de zoogdieren ingedeeld in acht orden en 39 geslachten. De acht orden waren Primates (primaten en vleermuizen), Bruta (olifanten, zeekoeien, luiaards, miereneters en schubdieren), Ferae (roofdieren), Bestiae (varkens, gordeldieren, insecteneters en opossums), Glires (neushoorns, knaagdieren en haasachtigen), Pecora (holhoornigen en kamelen), Belluae (paardachtigen en nijlpaarden) en Cete (walvissen). Nu worden er zo'n dertig levende en minstens twintig uitgestorven orden erkend. De verschillen worden veroorzaakt door de ontdekking van nieuwe orden (groepen als cloacadieren, toepaja's en springspitsmuizen waren nog onbekend in 1758), maar ook en vooral doordat de oude orden steeds meer gesplitst werden.
Tijdens de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw ontstond uit de vaak onlogische classificatie van Linnaeus geleidelijk een meer natuurlijke indeling van de zoogdieren. In 1816 werd voor het eerst een classificatie van de zoogdieren op basis van voortplantingsbiologie voorgesteld: De Blainville verdeelde de zoogdieren in "monodelphes" (placentadieren) en "didelphes" (cloaca- en buideldieren). Later, in 1834, maakte hij de cloacadieren een aparte groep, de "ornithodelphes". Deze drie groepen werden nooit betwist, hoewel de buidel- en placentadieren later vaak samen in een onderklasse Theria of (in Gill, 1872) Eutheria werden geplaatst. In vroege classificaties was er een grote variatie in de gebruikte indeling naar orde. Veel van Linnaeus' namen voor ordes, zoals Bestiae, Bruta en Belluae, zijn al snel een stille dood gestorven. In plaats daarvan werden nieuwe ordes als Edentata Cuvier, 1798, Sirenia Illiger, 1811 en Proboscidea Illiger, 1811 gebruikt.
In de invloedrijke classificatie van George Gaylord Simpsons Principles of Classification and the Classification of Mammals (1945) werden achttien levende ordes erkend: Monotremata, Marsupialia, Insectivora, Dermoptera, Chiroptera, Primates, Edentata, Pholidota, Lagomorpha, Rodentia, Cetacea, Carnivora, Tubulidentata, Proboscidea, Hyracoidea, Sirenia, Perissodactyla en Artiodactyla. Deze classificatie is de directe voorloper van de huidige, hoewel er nog het nodige veranderd is. Nieuw morfologisch onderzoek ondersteunde bijvoorbeeld de plaatsing van de springspitsmuizen en toepaja's in respectievelijk de Insectivora en de Primates niet; deze twee groepen worden nu universeel als aparte ordes gezien (respectievelijk Macroscelidea en Scandentia).
Vanaf 1987 werd de oude orde Marsupialia steeds vaker gesplitst in meerdere (uiteindelijk zeven) ordes, omdat de variatie binnen de buideldieren groter was dan die in de ordes van de placentadieren. Genetisch onderzoek vanaf het eind van de jaren negentig bewees dat de oude orde Insectivora, zelfs zonder de springspitsmuizen, geen natuurlijke groep was, zodat de Afrosoricida (tenreks en goudmollen) en vaak ook de egels als aparte ordes erkend werden. Er werd ook gesuggereerd dat de evenhoevigen en walvissen beter in één orde, Cetartiodactyla, konden worden geplaatst. In de jaren negentig werd ook de oude orde Edentata of Xenarthra (tandarmen) gesplitst in de twee orden Pilosa en Cingulata.
De manier waarop zoogdieren in soorten werden ingedeeld veranderde door de tijden heen ook. Tot de laatste jaren van de negentiende eeuw moesten soorten worden gedefinieerd op basis van weinig en slecht materiaal; heel vaak werd een soort meerdere keren beschreven onder verschillende namen. Aan het eind van de negentiende eeuw zorgden betere verbindingen ervoor dat er steeds meer materiaal beschikbaar kwam, ook uit meer afgelegen gebieden. Dat leidde ertoe dat er zeer grote aantallen nieuwe soorten werden beschreven, vaak op basis van kleine verschillen. Veel onderzoekers geloofden dat een populatie van een soort op een eiland noodzakelijk een aparte soort was; anderen dachten dat God de wereld zo had geschapen dat er elke honderd kilometer verderop een aparte soort voorkwam. Het is te begrijpen dat het aantal soorten daardoor sterk toenam. Zo kon het zijn dat sommige biologen indertijd meer dan dertig soorten binnen de bruine beer erkenden.
Vanaf de jaren twintig nam het aantal nieuwe soorten weer af en vanaf de jaren dertig werden veel van de oude soorten samengevoegd onder invloed van nieuwe definities van het begrip "soort". Vaak ontstonden daardoor zeer wijdverspreide, enorm variabele soorten. Een goed voorbeeld is het knaagdier Oryzomys capito. Deze zou voorkomen in het zuiden van Midden-Amerika en in de Zuid-Amerikaanse regenwouden. Binnen deze "soort" worden nu drie geslachten en vijftien soorten erkend. Deze beweging werkte door tot de jaren tachtig, maar daarvoor al ontstond, mede onder invloed van nieuwe celbiologische methoden, een tegenbeweging. In 1968 werden voor het eerst twee zoogdiersoorten gescheiden op basis van verschillende karyotypes. Vanaf de late jaren negentig werden ook door genetische studies veel nieuwe soorten gevonden. Door deze nieuwe methoden en een betere studie van morfologische variatie neemt het aantal soorten vooral sinds de jaren negentig weer toe. Het aantal soorten in opeenvolgende edities van het standaardwerk Mammal Species of the World steeg van 4170 in de eerste (1982) tot 4629 in de tweede (1993) en 5416 in de derde editie (2005). Inmiddels heeft het aantal erkende soorten de 5600 overschreden.
In de moderne fylogenie worden groepen exact gedefinieerd op basis van afstamming. In 1988 definieerde Timothy Rowe de Mammalia voor het eerst als een klade, monofyletische afstammingsgroep: de groep bestaan de uit de laatste gemeenschappelijke voorouder van de moderne Monotremata en de Theria; en al diens afstammelingen.[3] Deze klade is een zogenaamde kroongroep waarbij de, op zich willekeurige, grens wordt getrokken op het punt waar de directe nakomelingen van de voorouder nog levende afstammelingen hebben.
De indeling van de zoogdieren in ordes is nog steeds controversieel. Dat is het gevolg van meningsverschillen over de vraag of twee nauw verwante groepen al dan niet in dezelfde groep moeten worden geplaatst, maar ook van verschillen in inzichten voor wat betreft de nauwste verwantschappen tussen groepen. Sinds de jaren negentig van de twintigste eeuw hebben genetische methoden een grote invloed op de indeling van de zoogdieren. Hieronder worden enkele veelgebruikte indelingen uiteengezet. De indeling in het standaardwerk Classification of Mammals (1997) van de Amerikaanse paleontologen Malcolm McKenna en Susan Bell is de enige gezaghebbende indeling die ook fossiele ordes opneemt. Op basis van genetische gegevens worden de placentadieren tegenwoordig vaak op een andere manier ingedeeld in vier superordes; ook de indeling van enkele ordes is hierdoor veranderd.
De indeling van McKenna en Bell (1997):
Onderstaande indeling gebruikt de ordes uit de derde editie van het standaardwerk Mammal Species of the World (2005), ingedeeld op basis van genetische gegevens:
Inmiddels zijn de ordes Erinaceomorpha en Soricomorpha weer samengevoegd tot de insecteneters (Eulipotyphla).[4]
In de moderne fylogenie worden dergelijke groepen in een stamboom geplaatst zodat hun evolutionaire verwantschappen verduidelijkt worden. De rangaanduidingen worden dan weggelaten omdat ze geen empirische betekenis hebben en geen informatie kunnen verschaffen over de biologische werkelijkheid. Een mogelijke stamboom toont het volgende kladogram:
Mammalia
Dit artikel is op 1 juni 2007 in deze versie opgenomen in de etalage. 
Cloacadieren · Opossums · Paucituberculata · Microbiotheria · Roofbuideldieren · Buideldassen · Buidelmollen · Klimbuideldieren · Tenreks en goudmollen · Springspitsmuizen · Buistandigen · Klipdasachtigen · Slurfdieren · Zeekoeien · Luiaards en miereneters · Gordeldierachtigen · Insecteneters · Vleermuizen · Schubdierachtigen · Roofdieren · Onevenhoevigen · Evenhoevigen · Walvissen · Knaagdieren · Haasachtigen · Huidvliegers · Toepaja's · Primaten
Portaal Zoogdieren · Indeling van de zoogdieren · Overzicht Nederlandse namen van zoogdieren
Zoogdieren (Mammalia) vormen een klasse van warmbloedige, meestal levendbarende chordadieren die hun jongen zogen: de moederdieren produceren melk en voeden hiermee hun jongen. Ze zijn deel van de Amniota en zijn als zodanig het nauwst verwant aan de reptielen en vogels.
Tot de moderne zoogdieren worden ruim 5500 soorten gerekend in meer dan 1250 geslachten, in ruim 150 families en in bijna 30 ordes. De zoogdieren kennen zowel vliegende (vleermuizen) als zwemmende (walvissen) en zowel vleesetende (roofdieren) als plantenetende (onder andere herkauwers) soorten. Het grootste dier aller tijden (de blauwe vinvis) en het grootste levende landdier (de savanneolifant) zijn beide zoogdieren. Zoogdieren komen op vrijwel de hele aarde voor, behalve in de meest extreme habitats. Ook de mens is een zoogdier.
Pattedyr (Mammalia) er ein dyreklasse innan zoologien som høyrer til virveldyra. Det finst over 5 000 nolevande artar av pattedyr, mellom anna mennesket, og ein finn representantar for klassa i nær sagt alle økosystem på jorda. På grunn av storleiken til dei fleste pattedyra utgjer dei ein vesentleg del av biomassen i dei fleste lokale faunaer.
Det finst ei rekke felles kjenneteikn hos pattedyr:
Pattedyra stammar frå amniote krypdyr. Strukturar av øvre delar av kraniefunn har gjort det mogleg å identifisere tre hovudgrupper som byrja spalte seg av i karbontida i Paleozoikum:
Synapsidane var kjenneteikna med eitt par opningar i kranietaket for feste av tyggemusklar. Dette var òg den første gruppa av amniotar som spreidde seg til landjorda. Dei første synapsidane utvikla seg vidt ut i herbivore og karnivore former som har fått samlenamnet pecylosauriar.
Frå ei anna tidleg gruppe av karnivore synapsidar kom dei første forløparane til pattedyra, therapsidane. Desse var den einaste gruppa av synapsidar som overlevde Paleozoikum og utvikla seg vidare. Dei fleste var små, men nokre var opp til fire meter. Therapsidane er dei første med ein effektiv gange på meir rette ekstremitetar festa under dyret. Sidan stabiliteten vart redusert når dyret heva seg over bakken, utvikla cerebellum (muskelkoordineringssenteret) i hjernen seg mykje. Kranieform og muskelsystemet i kjeven forandra seg mot auka effektivitet i næringsopptaket.
Therapsidane utvikla seg i talrike herbivore og karnivore former, men dei tidlegaste formene døydde ut i den store utdøyingsperioden i enden av perm. Tidlegare vart pelycosauriar og therapsidar omtala som «pattedyrliknande krypdyr», men dette gjer ein ikkje lenger sidan dei ikkje er ein del av den eigentlege krypdyrlinja.
Ei therapsid gruppe av kjøttetande og pattedyrliknande krypdyr som overlevde inn i mesozoikum var cynodontane (Cynodontia). Desse utvikla fleire nye trekk som ein finn att hos pattedyr av i dag, mellom anna viktige endringar i skjelettet og sekundært ganetak som gjorde det mogleg å puste sjølv om det heldt eit byttedyr i munnen, togg mat eller saug mjølk av mora. Innanfor den mangfaldige cyodontforgreininga var det ei lita gruppe kjøttetarar kalla trithelodontider som likna mest på dei etterfølgjande pattedyra.
Dei første pattedyra som utvikla seg i sein trias var små spissmus-liknande dyr med stort kranium, kjeve med ny form og ein ny type difydont tannsett der tennene berre vart skifta ut ein gong. Til samanlikning hadde dei tidlegare og meir primitive amniotane eit polyfyodont tannsett med kontinuerleg utskifting av tennene gjennom heile livssyklusen. Den forandra kjeveutforminga resulterte i at enkelt knoklar frå kjeveopphenget vart vidare redusert og hamna til slutt i mellomøret som øyreknoklar. Ein reknar med at dei første pattedyra var endoterme, men med lågare kroppstemperatur enn dei moderne placentale pattedyra.
Hår eller pels hadde ein viktig funksjon som isolasjon. Dette tyder på at talg- og sveittekjertlar må ha utvikla seg samstundes for å smørje håra og gi auka varmetap når det var naudsynt.
Ein trur dei tidlegaste pattedyra klekka ut ungane frå egg i lite utvikla form slik at dei var avhengige av morsmjølk, varme og skydd. Denne forma for reproduksjon ser vi i dag berre hos monotrematane nebbdyr og maurpiggsvin.
Allereie midt i trias hadde dei tidlege pattedyra utvikla nesten alle dei nye trekka som ein finn hos moderne pattedyr. Det gjekk likevel nærare 150 millionar år før dei breidde seg ut i stort mangfald. Dette fenomenet trur ein skuldast at pattedyra i byrjinga levde «i skuggen av» dinosaurane. Medan dinosaurane var talrike og i stort artsmangfald, døydde alle grupper av synapside amniotar ut - med unntak av pattedyra sine forløparar. Dei spissmusliknande pattedyrartane som overlevde var sannsynlegvis nattlege arter.
Det var ikkje før i krit, og særleg i den seinare eocentida som byrja for 54 millionar år sidan, at den raske utbreiinga av dei «moderne» gruppene starta. Denne utviklinga i kenozoikum kan delvis forklarast med den store mengda tomme habitat som stod att etter dei utdøydde amniote gruppene mot slutten av krit.
Vilkåra for at desse gruppene av dyr greidde å utvikle seg i stor stil var at dei hadde stor rørsleevne, var endoterme, hadde utvikla ei form for «intelligens», var tilpassingsdyktige, fødde levande ungar som dei tok seg av (yngelpleie) og som ernærte seg av mjølk som hodyra sjølv produserte.
Det var ikkje lenger nok å legge egg i reir og la ungane skaffe seg føde frå det ytre miljøet som einaste reproduktive taktikk.
Klassifiseringa av dyr og planter har gjennomgått mange endringar etter Carl von Linné sin opphavlege taksonomi i Systema naturae frå 1735. For pattedyr nyttar lærebøkene i stor grad klassifiseringa til George Gaylord Simpson frå 1945 og McKenna & Bell sin revisjon av Systema naturae som vart etablert i 1997. Med moderne DNA-analyse har ein òg kunna finne ny informasjon om kva slektskap og opphav dei ulike artane har.
Tradisjonelt har pattedyr vore delt inn i dei følgjande tre underklassene:
Nemninga placentale pattedyr tyder «pattedyr med morkake», frå det latinske ordet for kake, placenta. Pungdyr har faktisk både livmor og morkake og ein har etterkvart kome fram til at skilnaden mellom pungdyr og dei andre pattedyra som føder levande ungar elles er liten. I moderne taksonomi er difor pungdyr og placentale pattedyr er slegne saman i ei felles underklasse Theria.
Ei moderne klassifisering av pattedyr i underklasser med tilhøyrande ordenar ser difor slik ut:,[1]
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Pattedyr Pattedyr (Mammalia) er ein dyreklasse innan zoologien som høyrer til virveldyra. Det finst over 5 000 nolevande artar av pattedyr, mellom anna mennesket, og ein finn representantar for klassa i nær sagt alle økosystem på jorda. På grunn av storleiken til dei fleste pattedyra utgjer dei ein vesentleg del av biomassen i dei fleste lokale faunaer.
Pattedyr (Mammalia) er en delgruppe av virveldyrene som består av mer enn 5 000 arter, men verdens systematikere er langt i fra enige om hverken et eksakt antall arter eller slektskapet mellom mange grupper og arter som inngår i gruppen med pattedyr. Bedre og mer nøyaktige metoder og nye funn endrer dessuten forståelsen av mange undergrupper fra tid til annen. Man må derfor regne med endringer.
Pattedyr varierer kolossalt i både størrelse og livsform. De minste artene kan veie ned mot 3 gram (blant annet flaggermus) og de største opp mot 160 metriske tonn (blåhval). Noen kan fly, glidefly, svømme, løpe eller klatre, andre hopper rundt eller tilbringer hele eller store deler av livet i vann.
Pattedyrene deler tre særegne fysiologiske karakteristikker, ikke funnet hos andre dyr: Alle pattedyr har tre ben i mellomøret, hårvekst, og melkeproduksjon via omdannede svettekjertler kalt patter.[2][3] Så vidt man vet er blåhvalen det største pattedyret som noen gang har levd på Jorden. Patterdyr lever normalt i 1-70 år, avhengig av arten. Det er kjent at grønlandshval kan bli opp mot 200 år gammel.[4] Som en hovedregel kan man hevde at små arter lever kortere enn store arter, men det finnes også eksempler på annet, for eksempel flaggermus (Chiroptera) som kan bli mer enn 10 år gamle i vill tilstand.
De land i verden som har størst mangfold av pattedyrarter er Indonesia (670 arter), Brasil (648 arter), Kina (551 arter, inkludert Hongkong og Macao), Mexico (523 arter), og Peru (467 arter). Til sammenligning har Norge 75 arter, Sverige 72 arter, Danmark 65 arter, og Finland 62 arter.[1]
Pattedyras atferd varierer mellom de mange ulike artene. Alle pattedyrhunner har en eller annen form for brunst, der egg utvikles og klargjøres for befruktning. En fundamental komponent er dessuten hunnenes utvida omsorg for eget avkom, som følge av den påfølgende dietiden etter nedkomst. Som varmblodige dyr kan man dessuten hevde at pattedyr generelt har et større energibehov enn kalblodige dyr av samme størrelse har, herunder også som regel en betydelig mer energikrevende atferd.
Pattedyr er kjennetegnet av en hel rekke evolusjonære nyvinninger som forekommer som homologier i alle gruppens medlemmer:
Pattedyrenes opprinnelse ligger blant de pattedyrliknende krypdyrene tilbake i jura. Siste felles stamart mellom de nålevende pattedyrene delte seg for ca. 150 millioner år siden opp i to arter. Den ene ga opphav til kloakkdyrene (Monotremata), den andre til de egentlige pattedyrene (Theria). Kloakkdyrene har bevart mange av egenskapene som også pattedyrenes stamart hadde. For eksempel legger kloakkdyrene egg og er utstyrt med en kloakk, som vil si at endetarmen, urinleder og egg- eller sædleder har en felles åpning.
I de egentlige pattedyrenes stamart oppstod flere egenskaper som man vanligvis forbinder med pattedyr generelt, men som altså ikke er til stede hos kloakkdyr:
De egentlige pattedyrene består igjen av to delgrupper, de placentale pattedyrene (med de fleste arter) og pungdyrene (med bl.a. kenguruer, koalaen osv.).
Mammalia 
Den videre inndelingen av både placentale pattedyr og pungdyr er fremdeles usikker. Pattedyrenes radiasjon skjedde såpass fort i slutten av krittperioden, at evolusjonære slektskapsanalyser så langt ikke har klart å besvare alle spørsmål. Den følgende listen, som gjengir slektskapsforholdene i hierarkisk skrivemåte, gir en oversikt over det som er klarlagt per i dag:
I løpet av de siste femhundre årene har minst 82 arter med pattedyr blitt utryddet.[5][6] Ifølge IUCN er dessuten omkring 22 prosent, mer enn 1 200 arter, enten truet av utryddelse i en eller annen grad eller også utryddet på verdensbasis.[1] Årsakene hevdes blant annet å være tap av habitat, gjennom ødeleggelser og fragmentering, introduksjon av fremmede arter og andre menneskeskapte problemer som truer pattedyrenes eksistensgrunnlag.
Pattedyr (Mammalia) er en delgruppe av virveldyrene som består av mer enn 5 000 arter, men verdens systematikere er langt i fra enige om hverken et eksakt antall arter eller slektskapet mellom mange grupper og arter som inngår i gruppen med pattedyr. Bedre og mer nøyaktige metoder og nye funn endrer dessuten forståelsen av mange undergrupper fra tid til annen. Man må derfor regne med endringer.
Multimedia w Wikimedia Commons 
Hasło w Wikisłowniku Ssaki (Mammalia) – zwierzęta należące do kręgowców, charakteryzujące się głównie występowaniem gruczołów mlekowych u samic, zazwyczaj obecnością owłosienia (włosy lub futro; silnie zredukowane u gatunków wodnych, jak hipopotamy, u waleni całkowicie zanikają przed porodem lub w trakcie) oraz stałocieplnością (potocznie „ciepłokrwistość”). Ok 60% ssaków utrzymuje temperaturę w granicach 34–39 °C, 40% wykazuje zróżnicowaną jej zmienność[2]. Stałocieplność umożliwia aktywny tryb życia w różnych środowiskach – od mroźnych obszarów podbiegunowych do gorących tropików. Futro i tłuszcz pomagają uchronić się przed zimnem, a wydzielanie potu i szybki oddech pomagają pozbyć się nadmiernego ciepła. Znaczna zmienność temperatury ciała umożliwia im natomiast ograniczenie strat ciepła do otoczenia.
Ssaki zamieszkują zarówno środowiska wodne (walenie i brzegowce), jak i lądowe (większość), opanowały także przestrzeń powietrzną (nietoperze). Obecnie żyje na świecie ponad 5800 gatunków ssaków[3]. Z wyjątkiem nielicznych jajorodnych stekowców, wszystkie współczesne ssaki są żyworodne.
Zdecydowanie największym rzędem co do liczby gatunków pośród ssaków są gryzonie, obejmujące ponad 2300 gatunków. Następnie nietoperze, z ok. 1300 gatunkami. Najmniejszymi liczebnie rzędami ssaków są rurkozębne oraz torbikowce mające po jednym przedstawicielu. Liczba ssaków jest stosunkowo niewielka w porównaniu z innymi zwierzętami. Największym żywym ssakiem i zarazem największym ssakiem w historii jest płetwal błękitny. Osiąga on ok. 30 m długości i 180 ton wagi. Najmniejszymi ssakami są nietoperze i ryjówki. Nietoperz ryjkonos malutki z południowo-wschodniej Azji waży zaledwie 2 g przy długości ciała ok. 3 cm. Ryjówka etruska waży 2 g, a jej długość łącznie z ogonem to zaledwie 4 cm.
Dział zoologii zajmujący się ssakami to teriologia.
Wszystkie ssaki opiekują się swoimi młodymi i karmią je mlekiem. Są jedynymi zwierzętami, które wytwarzają mleko. Długość czasu opieki nad potomstwem waha się od kilku tygodni u myszy do wielu lat u małpy. Niektóre ssaki, np. koń czy bydło domowe, są zdolne po urodzeniu do samodzielnego poruszania się i odżywiania.
Budowa podniebienia twardego wraz z wargami, językiem i policzkami umożliwia ssanie[4].
Przedstawiciele tylko dwóch grup ssaków wykazują się jadowitością. Ukąszeniu niektórych ryjówek (rzęsorki, Blarina brevicauda) i almików towarzyszy wydzielanie niezbyt silnego jadu. Samce dziobaka mają jadowe ostrogi na tylnych nogach.
Większość ssaków ma ciało pokryte włosami. Zróżnicowane są one na grube, długie włosy ościste (szczecina dzika) i krótkie, miękkie włosy wełniste (owca). U niektórych ssaków (stekowce, jeżowate, jeżozwierze) włosy są przekształcone w kolce. U innych (np. kotów) wykształcają się włosy czuciowo-zatokowe. Linienie zachodzi najczęściej 2 razy w roku – na wiosnę i jesienią. Ciało ssaków lub niektóre części ich ciała (np. u łuskowców, gryzoni) mogą pokrywać również łuski. Produktami naskórka są wytwory rogowe: pazury, paznokcie i kopyta. Na spodniej stronie stóp i dłoni ssaków występują opuszki, które są zmienionymi zgrubieniami skóry. U niektórych ssaków występują także rogi, będące tworami rogowymi oraz poroże, które jest tworem kostnym.
Skóra ssaków jest gruba i zbudowana z dwóch warstw: naskórka i skóry właściwej. Spełnia funkcję ochronną, tworzy torbę lęgową u torbaczy, błonę lotną u nietoperzy i innych ssaków poruszających się lotem ślizgowym oraz błonę pławną u ssaków wodnych. W skórze występują gruczoły łojowe, potowe, zapachowe i mleczne.
Szkielet ssaków wykazuje duży stopień skostnienia.
Kości mózgoczaszki u osobników dorosłych połączone są szwami i tworzą jednolitą puszkę, a u osobników młodych połączone są luźno błoną łącznotkankową. Wolnymi kośćmi w czaszce są tylko kostki słuchowe, żuchwa i kość gnykowa. Trzy kości puszki mózgowej łączą się w miejscu zwanym ciemiączkiem. Plan budowy czaszki ssaków jest podobny do planu budowy czaszki gadów. Przeważnie mózgoczaszka jest większa od trzewioczaszki. Jamę nosową od ustnej oddziela kostne podniebienie. Duża jama nosowa od przodu połączona jest z nozdrzami zewnętrznymi, które tworzą otwór gruszkowaty, a od tyłu z nozdrzami wewnętrznymi. Kość jarzmowa i wyrostek kości skroniowej tworzą łuk jarzmowy. Oczodół może być połączony z dołem skroniowym (u większości ssaków) lub całkowicie otoczony pierścieniem kostnym (przeżuwacze, koniowate, naczelne). Żuchwę buduje jedna kość, której połówki są zrośnięte lub złączone tkanką łączną. Żuchwa łączy się stawowo z panewką kości skroniowej.
Kręgosłup ssaków podzielony jest na 5 odcinków: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy i ogonowy. Ssaki z wyjątkiem manatowatych i leniwców mają siedem kręgów szyjnych. Między trzonami kręgów występują chrząstki międzykręgowe. Pierwszy (atlas), drugi (obrotnik) i siódmy (kręg wystający) kręg szyjny są kręgami nietypowymi. Żebra połączone są z kręgami piersiowymi dwoma powierzchniami stawowymi. Z mostkiem łączą się żebra prawdziwe.
Liczba elementów budujących obręcz barkową jest przeważnie mniejsza od liczby elementów budujących obręcz barkową gadów. Z reguły występuje tylko łopatka z pozostałością kości kruczej w postaci wyrostka kruczego łopatki. Jedynie u stekowców występuje kość krucza jako osobny element pasa barkowego oraz nadmostek. Obojczyk jest dobrze rozwinięty jedynie u ssaków wykonujących kończynami ruchy odwodzące (np. krety, nietoperze, małpy). U kopytnych i innych ssaków, które wykonują nieskomplikowane ruchy tylko w jednej płaszczyźnie, obojczyk uległ zanikowi. Pas miedniczny, podobnie jak u gadów, zbudowany jest z jednej kości miednicznej, która powstaje ze zrośnięcia kości biodrowej, łonowej i kulszowej. U ssaków, u których kończyny tylne zanikły (walenie, brzegowce), miednica uległa redukcji. Szkielet kończyn jest podobny do szkieletu innych kręgowców lądowych, jednak w związku z różnymi sposobami poruszania, kończyny ssaków uległy specjalizacji, która wyraża się w tendencji do skracania jednych, a wydłużania innych elementów oraz do redukcji liczby palców. U parzystokopytnych palec I ulega uwstecznieniu, palce II i V zmniejszają się, a palce III i IV rozwijają (typ paraksoniczny). U nieparzystokopytnych zmniejszają się wszystkie palce oprócz III (typ mezaksoniczny). Nietoperze mają normalnie zbudowany tylko I palec, a pozostałe są silnie wydłużone i połączone błoną lotną. U waleni i brzegowców następuje skrócenie kości ramieniowej, przedramienia, nadgarstka i dłoni oraz wydłużenie palców i powielenie ich liczby (hiperdaktylia). U płetwonogich dobrze rozwinięte i przystosowane do pływania są obie pary kończyn.
Zęby nie występują u kolczatki, mrówkojada, łuskowców i fiszbinowców. Osadzone są w zębodołach kości szczękowej lub żuchwy i złożone są z jednego lub kilku korzeni oraz korony. U niektórych ssaków zęby szczególnie narażone na ścieranie (np. siekacze gryzoni) nie mają korzeni i dzięki temu wykazują nieograniczony wzrost. Przeważnie u ssaków występuje difiodontyzm (wymiana zębów w trakcie życia). U niektórych (nietoperze, ryjówki) zęby mleczne zanikają jeszcze przed urodzeniem. U waleni występuje monofiodontyzm, tzn. brak uzębienia mlecznego.
Cechą charakterystyczną większości ssaków jest heterodontyzm – zróżnicowanie kształtów i wielkości zębów w zależności od ich przeznaczenia. Wtórny homodontyzm obserwuje się jedynie u zębowców, pancerników i słupozębnych. Zęby ssaków zróżnicowane są na siekacze, kły, przedtrzonowce i trzonowce. Zęby dolne umieszczone są w żuchwie, siekacze górne w kości międzyszczękowej, a pozostałe zęby w szczęce. Korony zębów mogą być niskie – brachiodontyzm lub wydłużone – hypsodontyzm. Ze względu na budowę koron zębowych wyróżnia się:
Niekiedy między kłami a przedtrzonowcami występuje przerwa – diastema. Budowa i liczba zębów są ważną cechą taksonomiczną, a u niektórych gatunków elementem dymorfizmu płciowego.
Układ mięśniowy ssaków jest bardzo dobrze rozwinięty. Jego cechami charakterystycznymi są przepona oraz silny rozwój mięśni podskórnych. Dzięki mięśniom podskórnym niektóre ssaki mogą poruszać niewielkimi fragmentami skóry (np. koń) lub zawijać ciało i stroszyć kolce (jeż). U człowieka i małp mięśnie podskórne występują tylko na twarzy, jako tzw. mięśnie mimiczne.
Do dróg i narządów oddechowych ssaków należą nozdrza zewnętrzne, jamy nosowe, nozdrza wewnętrzne, przewód gardzielowy, krtań, tchawica, oskrzela i płuca. Krtań otwiera się do gardzieli głośnią. Wejście do krtani zamknięte jest przez nagłośnię i chrząstki nalewkowe. U niektórych ssaków (np. małpy) tchawicy towarzyszą worki powietrzne, które działają jako rezonatory głosu. W procesie wymiany gazowej obok ruchów żeber bierze udział także przepona.
Wszystkie ssaki oddychają tlenem zawartym w powietrzu. W ich budowie można jednak odnaleźć ślady skrzeli, właściwych rybom, będących ich odległymi przodkami. Trąbka słuchowa jest pozostałością szczeliny słuchowej.
Układ krwionośny charakteryzuje się asymetrycznym układem głównych pni żylnych. Występuje tylko lewy łuk aorty. Rozwija się on z lewostronnego naczynia czwartej pary zarodkowych łuków tętniczych. Od łuku aorty odchodzą 4 tętnice: tętnica podobojczykowa lewa i prawa oraz tętnica szyjna wspólna lewa i prawa. Do głównych naczyń żylnych należą: żyły płucne, żyły czcze przednie, żyła czcza tylna oraz żyła wrotna wątroby. U ssaków nie występuje układ wrotny nerek. Serce składa się z całkowicie oddzielonych od siebie 2 komór i 2 przedsionków. Prawa część serca – „żylna” – zbiera krew odtlenioną z całego organizmu i tłoczy ją do naczyń płucnych, a lewa strona odbiera natlenowaną krew z płuc i przekazuje do aorty. Między przedsionkami i komorami występują zastawki: zastawka trójdzielna (w prawym przedsionku) i zastawka dwudzielna (w lewym przedsionku). U stekowców zastawka trójdzielna znajduje się w lewym przedsionku, a w prawym występuje tylko jedna zastawka. W sercu ssaków występują również 3 zastawki półksiężycowate, które uniemożliwiają cofanie się krwi z aorty i tętnicy płucnej do serca. Erytrocyty ssaków są bezjądrzaste i przeważnie okrągłe. Jedynie u wielbłądowatych występują erytrocyty o kształcie owalnym.
Układ pokarmowy w zależności od pobieranego pokarmu cechuje się rozmaitymi przystosowaniami (np. złożony żołądek przeżuwaczy bądź żołądek małp liściożernych m.in. z rodzaju Colobus). Przewód pokarmowy zbudowany jest z jamy gębowej, gardzieli, przełyku, żołądka i jelit: cienkiego i grubego, kończącego się odbytem. U większości ssaków (oprócz stekowców i waleni) występują wargi. Przedsionek jamy gębowej ograniczony jest z jednej strony przez wargi i policzki, a z drugiej przez zęby i dziąsła. U niektórych ssaków (np. susły, chomiki, małpy) występują torby policzkowe, które służą do magazynowania pokarmu. Sklepienie jamy gębowej tworzy podniebienie twarde, które przechodzi w miękkie. W jamie gębowej znajdują się gruczoły ślinowe. Silnie umięśniony język jest pokryty brodawkami (np. smakowymi) i spełnia różne funkcje. Może służyć do formowania kęsów, chwytania pokarmu (np. bydło), chłeptania (mięsożerne), chwytania owadów (kolczatka, mrówkożer, mrówkojad, łuskowce). Żołądek może być prosty i tylko histologicznie zróżnicowany na część wpustową i odźwiernikową lub złożony. Część wpustowa charakteryzuje się cienkimi ścianami pozbawionymi gruczołów, a część odźwiernikowa – grubymi ścianami z licznymi gruczołami. Trawienie chemiczne w żołądku zachodzi przy udziale soku żołądkowego. Dalsze trawienie następuje w dwunastnicy z udziałem enzymów zawartych w soku trzustkowym. U większości ssaków wątroba posiada woreczek żółciowy. Nie występuje on u waleni, nieparzystokopytnych, góralek i niektórych gryzoni. W jelicie czczym i krętym zachodzi wchłanianie strawionego pokarmu. U większości ssaków silnemu rozrostowi ulega jelito ślepe, w którym przy obecności flory bakteryjnej następuje rozkład błonnika. Długość przewodu pokarmowego jest z reguły większa u ssaków roślinożernych, niż u mięsożernych. Przewód pokarmowy stekowców i torbaczy kończy się kloaką. U łożyskowców otwory odbytowy i moczowo-płciowy są od siebie całkowicie oddzielone.
Układ wydalniczy składa się z nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej. U torbaczy, nietoperzy, owadożernych i zającokształtnych nerka jest jednopłatowa, a u waleni, płetwonogich i niedźwiedzi ma budowę groniastą. Niektóre ssaki mają nerkę zewnętrznie jedno-, a wewnętrznie wielopłatową. Mocz ssaków zawiera dużą ilość mocznika.
Układ nerwowy, a szczególnie mózgowie osiąga u ssaków najwyższy stopień rozwoju spośród zwierząt. W mózgu stekowców występuje wtórne sklepienie mózgowe, które jest częścią kresomózgowia i pierwszy raz pojawiło się u gadów. U łożyskowców półkule mózgowe połączone są ciałem modzelowatym. Kora mózgowa jest słabiej lub silniej pofałdowana. U owadożernych, gryzoni, zającokształtnych i nietoperzy mózg jest gładki. Silnie pofałdowana jest kora mózgowa płetwonogich i waleni, a najsilniej – człowieka. U większości ssaków najważniejszą rolę spełnia zmysł węchu. Dobrze rozwinięte są również zmysły słuchu i wzroku, choć większość ssaków (z wyjątkiem niektórych naczelnych) widzi dwubarwnie[5].
Żeński układ rozrodczy składa się z parzystych jajników, jajowodów, macicy i pochwy. U stekowców zachowana jest odrębność dróg rodnych każdej strony ciała, u torbaczy występuje większy lub mniejszy odcinek wspólny dróg rodnych, a u łożyskowców drogi rodne są zawsze połączone. Pochwy łożyskowców zrastają się w twór nieparzysty. Macica może być:
Ze względu na to, jaki jest kontakt jaja płodowego z macicą, wyróżnia się bezłożyskowce – gdy związek ten jest luźny (większość torbaczy) i łożyskowce – kosmówka zrasta się z błoną śluzową macicy.
Męski układ rozrodczy składa się z jąder, najądrzy i nasieniowodów otwierających się do cewki moczowej. Jądra pierwotnie znajdują się w jamie brzusznej. U stekowców, słoni, góralków, brzegowców, niektórych owadożernych i szczerbaków pozostają w jamie brzusznej przez całe życie. U innych ssaków, np. zajęcy, jeży, czy słupozębnych, jądra w czasie pory godowej zstępują do moszny. U większości ssaków jądra znajdują się w mosznie stale.
Poza stekowcami wszystkie ssaki są żyworodne. Zaplemnienie jest wewnętrzne, a zapłodnienie następuje z reguły zaraz po zaplemnieniu. Czas trwania ciąży jest krótszy u drobnych ssaków (np. u drobnych gryzoni ciąża trwa około 3 tygodni), a dłuższy u dużych (u słonia indyjskiego około 22 miesiące).
Pierwsze ssaki pojawiły się na Ziemi pod koniec triasu, czyli około 200 milionów lat temu. Wywodziły się z gadów ssakokształtnych z rzędu terapsydów (Therapsida), żyjących w permie i triasie.
Szczegółowa systematyka ssaków przedstawiona została w odrębnym artykule.
Podział z 2018[6] roku:
Ssaki (Mammalia) – zwierzęta należące do kręgowców, charakteryzujące się głównie występowaniem gruczołów mlekowych u samic, zazwyczaj obecnością owłosienia (włosy lub futro; silnie zredukowane u gatunków wodnych, jak hipopotamy, u waleni całkowicie zanikają przed porodem lub w trakcie) oraz stałocieplnością (potocznie „ciepłokrwistość”). Ok 60% ssaków utrzymuje temperaturę w granicach 34–39 °C, 40% wykazuje zróżnicowaną jej zmienność. Stałocieplność umożliwia aktywny tryb życia w różnych środowiskach – od mroźnych obszarów podbiegunowych do gorących tropików. Futro i tłuszcz pomagają uchronić się przed zimnem, a wydzielanie potu i szybki oddech pomagają pozbyć się nadmiernego ciepła. Znaczna zmienność temperatury ciała umożliwia im natomiast ograniczenie strat ciepła do otoczenia.
Ssaki zamieszkują zarówno środowiska wodne (walenie i brzegowce), jak i lądowe (większość), opanowały także przestrzeń powietrzną (nietoperze). Obecnie żyje na świecie ponad 5800 gatunków ssaków. Z wyjątkiem nielicznych jajorodnych stekowców, wszystkie współczesne ssaki są żyworodne.
Zdecydowanie największym rzędem co do liczby gatunków pośród ssaków są gryzonie, obejmujące ponad 2300 gatunków. Następnie nietoperze, z ok. 1300 gatunkami. Najmniejszymi liczebnie rzędami ssaków są rurkozębne oraz torbikowce mające po jednym przedstawicielu. Liczba ssaków jest stosunkowo niewielka w porównaniu z innymi zwierzętami. Największym żywym ssakiem i zarazem największym ssakiem w historii jest płetwal błękitny. Osiąga on ok. 30 m długości i 180 ton wagi. Najmniejszymi ssakami są nietoperze i ryjówki. Nietoperz ryjkonos malutki z południowo-wschodniej Azji waży zaledwie 2 g przy długości ciała ok. 3 cm. Ryjówka etruska waży 2 g, a jej długość łącznie z ogonem to zaledwie 4 cm.
Dział zoologii zajmujący się ssakami to teriologia.
Os mamíferos (do latim: Mammalia) constituem uma Subclasse de animais vertebrados do domínio Eukaryota, do reino Animalia e filo Chordata, subdivididos em dois grupos: aquáticos (cetáceos, sirênios e pinípedes) e terrestres (quadrúpedes e bípedes), que se caracterizam pela presença de glândulas mamárias[1] que, nas fêmeas, produzem leite para a alimentação dos filhotes (ou crias), presença de pelos ou cabelos, com exceção dos golfinhos e de algumas baleias, que somente na fase embrionária possuem pelos.[1]
São animais endotérmicos, ou seja, de temperatura corpórea constante, chamados também de "animais de sangue quente", graças à sua pele, a qual é formada por duas camadas principais (epiderme e derme), onde se encontram glândulas sebáceas e sudoríparas que auxiliam a regular a temperatura, além das glândulas mamárias, responsáveis pelo nome da classe. O cérebro controla, então, a temperatura corporal e o sistema circulatório, incluindo o coração, que apresenta quatro câmaras.
Os mamíferos incluem 5 416 espécies (incluindo os seres humanos), distribuídas em aproximadamente 1 200 gêneros, 152 famílias e 46 ordens, de acordo com o compêndio publicado por Wilson e Reeder (2005). Entretanto novas espécies são descobertas a cada ano, aumentando esse número; e até o final de 2007, o número chegava a 5 558 espécies de mamíferos.
Acredita-se que os primeiros mamíferos surgiram no período Jurássico, entre há 176 milhões e 161 milhões de anos, durante o reinado dos dinossauros. Novas evidências científicas, entretanto, sugerem que os precursores dos mamíferos podem ter surgido há pelo menos 208 milhões de anos, durante o período Triássico Superior.[2]
O marco inicial para o reconhecimento científico dos mamíferos como grupo foi a publicação por John Ray (1693) da obra "Synopsis Methodica Animalium Quadrupedum et serpentini generis", onde inclui uma divisão dos animais que possuem sangue, respiram por pulmões, apresentam dois ventrículos no coração e são vivíparos. Tal definição ainda hoje se mantém válida, lembrando-se que à época os monotremados não eram conhecidos. Carolus Linnaeus (1758), com a décima edição do Systema Naturae, cunha o termo Mammalia para o qual a definição é essencialmente aquela apresentada por Ray.
E. R. Hall (1981) caracterizou a classe Mammalia como "sendo especialmente notáveis por possuírem glândulas mamárias que permitem à fêmea nutrir o filhote recém-nascido com leite; presença de pelos, embora confinados aos estágios iniciais de desenvolvimento na maioria dos cetáceos; ramo horizontal da mandíbula é composto por um único osso; a mandíbula se articula diretamente com o crânio sem intervenção do osso quadrado; dois côndilos occipitais; diferindo das aves e répteis por possuírem diafragma e por terem hemácias anucleadas; lembram as aves e diferem dos répteis por terem sangue quente, circulação diferenciada completa e quatro câmaras cardíacas; diferem dos anfíbios e peixes pela presença do âmnio e alantoide e pela ausência de guelras".
Muitas das características comuns aos mamíferos não aparecem nos outros animais. Algumas delas, porém, podem ser observadas nas aves – uma alta taxa metabólica e níveis de atividade ou complexidade de adaptações, como cuidado pós-natal avançado e vida social, aumento da capacidade sensorial, ou enorme versatilidade ecológica. Tais características semelhantes nas duas classes sugerem que tais adaptações são homoplasias, ou seja, se desenvolveram independentemente em ambos os grupos.
Outras características dos mamíferos são sinapomorfias dos amniotas, adaptações partilhadas por causa do ancestral comum. Os amniotas, grupo que inclui répteis, aves e mamíferos, são vertebrados terrestres cujo desenvolvimento embrionário acontece sobre proteção de membranas fetais (âmnio, cório e alantoide). Entres as características herdadas se encontram aumento do investimento no cuidado das crias, fertilização interna, derivados queratinizados da pele, rins metanefros com ureter específico, respiração pulmonar avançada, e o papel decisivo dos ossos dérmicos na morfologia do crânio. Ao mesmo tempo, os mamíferos compartilham grande número de características com todos os demais vertebrados, incluindo o plano corpóreo, esqueleto interno, e mecanismos homeostáticos (incluindo caminhos para regulação neural e hormonal).
Os mamíferos exibem também características exclusivas, chamadas de autapomorfias. Essas características únicas servem para distinguir e diagnosticar claramente um táxon. Entre as principais autapomorfias da classe Mammalia estão:
Os mamíferos apresentam um número relativamente pequeno de espécies se comparado com as aves (9 600) ou com os peixes (35 000), e até insignificante se comparado com os moluscos (100 000) e os crustáceos e insetos (10 000 000). Seus números estão mais próximos aos répteis (6 000) e aos anfíbios (5 200). Entretanto, na diversidade corpórea, tipos locomotores, adaptação ao habitat, ou estratégias alimentares, os mamíferos excedem todas as demais classes.
O tamanho corpóreo dos mamíferos é altamente variável, sendo seus extremos a baleia-azul (Balaenoptera musculus), maior mamífero marinho, com 30 metros de comprimento e chegando a pesar 190 toneladas, o maior mamífero já existente; o elefante africano (Loxodonta africana), maior mamífero terrestre, com 3,5 metros de altura (até os ombros) e 6,6 toneladas, o maior mamífero terrestre atual; até o musaranho-pigmeu (Suncus etruscus) e o morcego-nariz-de-porco-de-kitti (Craseonycteris thonglongyai) com cerca de 3-4 centímetros de comprimento e até 2 gramas de peso, os menores mamíferos até hoje descobertos.
Os mamíferos estão distribuídos praticamente em todas as regiões do globo terrestre, incluindo a Antártida, onde focas são encontradas na sua zona costeira. No polo norte, têm sido encontrados ursos-polares (Ursus maritimus) até 88°N e focas-aneladas (Phoca hispida) têm alcançado as vizinhanças do Pólo Norte. Mamíferos são encontrados em todos os continentes remanescentes, em ilhas, e nos mares e oceanos da Terra.
Mamíferos marinhos podem ser encontrados a uma profundidade de até 3 000 metros (ex. Cachalote (Physeter macrocephalus)), enquanto mamíferos terrestres podem ser vistos do nível do mar até elevações acima dos 6 500 metros. Eles estão distribuídos em todos os biomas, incluindo tundra, desertos, savanas e florestas. Espécies de várias famílias têm se adaptado ao modo de vida aquático em pântanos, lagos e rios. Eles estão presentes, tanto abaixo da superfície terrestre, no caso de animais subterrâneos e escavadores, quanto acima dela, nos galhos das árvores no caso dos animais arbóreos, ou nos céus, através do voo, no caso dos morcegos.
A distribuição geográfica dos mamíferos é muito variada. A ordem Tubulidentata, cujo único representante é o porco-da-terra (Orycteropus afer) é endêmica da África. Os monotremados (ornitorrinco e as equidnas) e quatro ordens de marsupiais (Dasyuromorphia, Notoryctemorphia, Peramelemorphia, Diprotodontia) estão confinados à Oceania. Duas ordens de marsupiais (Paucituberculata e Microbiotheria) são encontradas somente numa área restrita da América do Sul. As duas maiores ordens, Rodentia e Chiroptera, ocorrem naturalmente em todos os continentes, exceto Antártida, e foram os únicos a terem alcançado muitas ilhas oceânicas. Artiodátilos e carnívoros ocorrem em todos os continentes, exceto Antártida e Oceania, embora representantes de ambos tenham sido introduzidos na Austrália. Os cetáceos e os pinipédios são os grupos mais amplamente distribuídos pelo planeta.
Variação similar ocorre no nível de família e espécie. Nenhuma espécie de mamífero é naturalmente cosmopolita, ou seja, ocorre em todo o mundo, embora algumas espécies tenham uma ampla distribuição cobrindo vários continentes. O lobo (Canis lupus) e a raposa-vermelha (Vulpes vulpes) são os animais terrestres mais amplamente distribuídos cobrindo grande parte do Hemisfério Norte. No Novo Mundo, a onça-parda (Puma concolor) apresenta a maior distribuição, ocorrendo do Canadá ao Chile. No outro extremo, certas espécies possuem distribuição restrita, não passando de poucos quilômetros quadrados, como por exemplo, a toupeira-dourada da África do Sul.
Outros mamíferos apresentam uma distribuição descontínua. Ela pode ser natural, como é o caso da lebre-da-eurásia (Lepus timidus) que habita as regiões polares e boreais da Eurásia, mas uma população é encontrada nos Alpes, uma relíquia da última era glacial. Ou pode ser um fenômeno induzido pelo homem, como no caso do leão (Panthera leo), que atualmente é encontrado em partes da leste e sul da África e na Índia, mas que já habitou o norte da África, Oriente Médio, sul da Europa e sul da Ásia, e até mesmo a América do Norte, no final do Pleistoceno.
A diversidade e a riqueza da fauna mamífera são influenciadas por diversos fatores complexos combinados, entre eles, a história evolutiva, o grau de isolamento e a complexidade do seu habitat.
No crânio dos mamíferos, os ossos dérmicos, originalmente formados na calota craniana, cresceram ao redor de todo o encéfalo, fechando completamente a caixa craniana. Os ossos que formam a extremidade inferior da abertura temporal dos Synapsida são curvados até o arco zigomático.
A mandíbula dos mamíferos é formada por um único osso, o dentário, em contraste à mandíbula de ossos múltiplos dos demais vertebrados com mandíbulas. O dentário se articula diretamente com o osso esquamosal, um osso dérmico do crânio. A articulação mandibular dos demais vertebrados é formada pelo quadrado, no crânio, e pelo articular, na maxila inferior. Nos mamíferos, estes ossos se juntaram ao estribo, resultando em uma orelha média com três ossos, único a estes animais.
Os mamíferos são os únicos a possuírem músculos de expressão facial, os quais são derivados dos músculos do pescoço dos répteis e inervados pelo sétimo nervo craniano.
A dentição dos mamíferos é dividida em diversos tipos de dentes, ou seja são heterodontes: incisivos, caninos, pré-molares e molares. A maioria dos mamíferos possui dois conjuntos de dentições em suas vidas (difiodontia). O primeiro conjunto – os dentes de leite – consiste somente de incisivos, caninos e molares decíduos, embora a forma destes seja bem parecida com a dos molares permanentes no adulto. A dentição adulta permanente consiste do segundo conjunto de dentes originais, os permanentes, com erupção posterior. Os mamíferos são os únicos animais que mastigam e engolem um discreto bolo alimentar. Os térios possuem tipos únicos de molares, chamados de tribosfênicos.
Diferentemente da postura reptiliana, os mamíferos apresentam uma postura ereta, com os membros posicionados sob o corpo.
Os mamíferos apresentam uma articulação do tornozelo diferenciada, cujo ponto de movimento está entre a tíbia e o astrágalo. Na cintura pélvica, o ílio tem forma de barra e é direcionado para frente, e o púbis e o ísquio são curtos; todos são fundidos num único osso, chamado de pelve. O fêmur apresenta um trocânter distinto sobre o lado lateral proximal, para a ligação dos músculos dos glúteos, que dão aos mamíferos extremidades arredondadas.
Com poucas exceções, todos os mamíferos possuem sete vértebras cervicais – peixe-boi (Trichechus spp.) e o bicho-preguiça-de-dois-dedos (Choloepus hoffmanni) possuem seis vértebras, e o bicho-preguiça-de-três-dedos (Bradypus variegatus), possui nove. Eles também apresentam um complexo atlas-áxis, único e especializado, nas duas primeiras vértebras cervicais. Podendo rodar suas cabeças de duas formas: na maneira tradicional, de cima para baixo, na articulação entre o crânio e o atlas; e de maneira mais derivada, de lado a lado, na articulação entre o atlas e o áxis.
Os mamíferos restringiram as costelas às vértebras mais craniais (torácicas) do tronco. As costelas lombares apresentam conexões zigapofiseais, as quais permitem a flexão dorso-ventral. A capacidade de mover a coluna vertebral de maneira dorso-ventral, nos mamíferos, pode estar relacionada com sua habilidade de deitar sobre o lado de seus corpos, algo que os demais vertebrados não conseguem realizar facilmente. Esta habilidade pode ter sido importante na evolução da amamentação, com mamilos posicionados ventralmente.
O coração dos mamíferos difere dos demais amniotas por possuir um septo ventricular completo e somente um arco sistêmico, embora o arco duplo original seja aparente durante o desenvolvimento. Uma condição similar é observada nas aves, mas ela claramente surgiu convergentemente nos dois grupos, pois é o arco sistêmico esquerdo que é retido (como a aorta única) nos mamíferos, e o arco direito nas aves.
Os monotremados retêm um pequeno sino venoso como uma câmara distinta, os térios incorporaram esta estrutura ao átrio direito, como o nodo sinoatrial, o qual age como o marca-passo do coração.
Os mamíferos também diferem dos demais vertebrados quanto à forma de seus eritrócitos (glóbulos vermelhos ou hemácias), os quais não possuem núcleos na condição madura.
Coração de mamífero. Em exposição no MAV/USP.
Coração de mamífero
Coração de mamífero. Em exposição no MAV/USP.
Coração de mamífero
Os mamíferos apresentam pulmões grandes e com lobos, de aparência esponjosa devida à presença de um sistema de ramificações delicadas dos bronquíolos em cada pulmão, terminando em câmaras fechadas de paredes finas (os pontos de trocas gasosas), chamadas de alvéolos.
A presença de uma estrutura muscular, o diafragma, exclusiva dos mamíferos, divide a cavidade peritoneal da cavidade pleural, além de auxiliar as costelas na inspiração.
Os mamíferos possuem encéfalos excepcionalmente grandes entre os vertebrados, os quais evoluíram em caminhos, de certa forma, independentes dos demais amniotas. Em seus sistemas sensoriais os mamíferos são mais dependentes da audição e da olfação do que a maioria dos tetrápodes, sendo menos dependentes da visão.
A porção aumentada dos hemisférios cerebrais dos mamíferos, o neocórtex, ou neopalio, é formada de forma única. A porção dorsal do córtex é aumentada para a formação do neopalio (enquanto os sauropsídeos aumentam a porção lateral), apresentando uma estrutura laminada complexa. Em mamíferos mais derivados, o neopálio domina todo o encéfalo rostral e se torna altamente invaginado, o que aumenta muito a área de superfície.
Outras características únicas do encéfalo mamaliano incluem lobos ópticos divididos na região mediana, um cerebelo não-invaginado, e uma grande representação da área para o sétimo nervo craniano, a qual está associada com o desenvolvimento da musculatura facial.
O cérebro dos mamíferos conta ainda com o sistema límbico, responsável pelas emoções e sentimentos.
O apurado senso de olfato da maioria dos mamíferos está, provavelmente, relacionado ao seu comportamento noturno. Os receptores olfatórios estão localizados em um epitélio especializado, sobre os ossos nasoturbinados no nariz. O bulbo olfatório é uma porção proeminente do encéfalo em muitos mamíferos, mas os primatas apresentam um bulbo pequeno e pouco sentido de olfação, provavelmente associado a seus hábitos diurnos. O senso de olfato também é reduzido, ou ausente, nos cetáceos, em associação com sua existência aquática.
Os mamíferos apresentam uma orelha média mais complexa do que a dos demais tetrápodes, contendo um conjunto de três ossos (estribo, martelo e bigorna), em vez de um único osso.
Diversas outras características dos mamíferos térios também contribuem para o aumento da acuidade auditiva. Estas incluem uma longa cóclea, capaz de uma discriminação maior de tons. Além disso, a orelha externa, ou aurícula, ajuda a determinar a direção do som. A orelha, em conjunto com o estreitamento do meato auditivo dos mamíferos, concentra sons oriundos de uma área relativamente grande. A maioria dos mamíferos é capaz de mover a aurícula para captar sons, embora os primatas antropoides não apresentam tal característica. A sensibilidade auditiva de um mamífero terrestre é reduzida se as aurículas são removidas. Mamíferos aquáticos utilizam sistemas inteiramente distintos para ouvir sob a água, tendo perdido ou reduzido suas orelhas externas. Os cetáceos, por exemplo, utilizam a maxila inferior para canalizar ondas sonoras a orelha interna.
Os mamíferos evoluíram como animais noturnos, para os quais a sensibilidade visual (formação de imagens sob pouca luz) era mais importante do que a acuidade (formação de imagens precisas). Os mamíferos possuem retinas compostas, primariamente, de células bastonetes, as quais apresentam uma grande sensibilidade à luz, mas são relativamente fracas para uma visão acurada.
A maioria dos mamíferos apresenta um tapetum lucidum bem desenvolvido, o qual constitui uma camada refletora por trás da retina, fornecendo uma segunda chance para que um fóton de luz estimule uma célula receptora. Este tapeto provoca o brilho nos olhos que você observa quando aponta uma lanterna em direção a um gato ou a um cão. O tapeto é mais desenvolvido em mamíferos noturnos, e foi perdido nos primatas antropoides diurnos, incluindo os humanos.
Em muitos aspectos, a cobertura externa dos mamíferos é a chave para seu modo único de vida. A variedade de tegumentos dos mamíferos é enorme. Alguns roedores possuem uma epiderme delicada, com apenas algumas células de espessura. Já os elefantes têm diversas centenas de células de espessura. A textura da superfície externa da epiderme também varia, desde a lisa (cobertas ou não por pelos) até as rugosas, secas e enrugadas.
Apesar do tegumento mamífero se parecer com o dos demais vertebrados, quanto a sua forma, com camadas epidérmicas, dérmicas e hipodérmicas, há também componentes únicos. Ele apresenta pelos, glândulas sebáceas, glândulas apócrinas, glândulas sudoríparas, e estruturas derivadas da queratina, como unhas, garras e cornos.
Os pelos têm uma variedade de funções incluindo a camuflagem, a comunicação e a sensação (tato), por meio das vibrissas (bigodes). Entretanto, a função básica dos pelos é a proteção contra o calor e o frio.
As estruturas secretoras da pele se desenvolvem a partir da epiderme. Há três tipo principais de glândulas de pele nos mamíferos: as sebáceas, as apócrinas e as écrinas. Exceto pelas écrinas, as glândulas da pele estão associadas aos folículos pilosos e a secreção em todas elas se dá sob o controle neural e hormonal.
As glândulas sudoríparas comuns dos humanos não parecem ser um traço mamífero primitivo, visto que a maioria dos mamíferos não termorregulam por meio da secreção de fluidos pela pele. As glândulas sebáceas são encontradas em toda a superfície do corpo. Elas produzem uma secreção oleosa que lubrifica e impermeabiliza o pelo e a pele. Glândulas apócrinas apresentam uma distribuição restrita na maioria dos mamíferos, e suas secreções parecem ser utilizadas na comunicação química.
Muitos mamíferos possuem glândulas de odor especializadas, as quais são modificações das sebáceas ou das apócrinas. A marcação por odor é usada para indicar a identidade do animal e para definir territórios. Glândulas de odor são posicionadas em áreas do corpo que permitem o contato fácil com os objetos, tais como a face, o queixo e os pés.
Glândulas écrinas produzem uma secreção aquosa com pouco conteúdo orgânico. Na maioria dos mamíferos, estão restritas às solas dos pés, às caudas preênseis e a outras áreas em contato com superfície do meio ambiente, nas quais elas melhoram a adesão ou a perceção táctil.
Glândulas mamárias possuem uma estrutura de ramificação mais complexa do que a das demais glândulas de pele. Elas possuem diversas características básicas em comum com as glândulas apócrinas e sebáceas, entretanto são altamente especializadas.
As estruturas queratinizadas da pele são variadas, algumas estão envolvidas na locomoção, nas ofensivas, na defesa e na apresentação, como as unhas, as garras e os cascos; outras na proteção, como as placas dérmicas; outras na alimentação, como o bico córneo do ornitorrinco.
Os mamíferos são os atuais descendentes dos sinapsídeos, o primeiro grupo bem estabelecido de amniotas que surgiu no Carbonífero Superior. Os sinapsídeos apresentavam várias características mamíferas, notadamente a existência de uma única fossa temporal de cada lado do crânio e a diferenciação de dentes molares, mas no essencial, a sua anatomia manteve-se tipicamente reptiliana, com membros transversais, coanas e uma pequena cavidade neurocraniana.
––Mammalia
A classe Sinapsida compreendia duas ordens: a Pelicosauria, um grupo mais primitivo; e a Therapsida, chamada também de répteis mamalianos evoluídos, que representam a transição para os verdadeiros mamíferos. Dentro da última, encontram-se os cinodontes, grupo que serviu de transição entre os répteis e os mamíferos. Nos cinodontes observam-se vários traços mamalianos, como a fossa temporal aumentada, o número de ossos que forma a parte superior do crânio é reduzido, diferencia-se o palato secundário, a parede do neurocrânio modifica a sua organização, e os dentes tornam-se cada vez mais complexos e especializados.
Os primeiros mamíferos, ou mammaliaformes como são tipicamente conhecidos, apareceram no período Triássico. Durante todo o restante da era Mesozoica, estes primitivos mamíferos, conhecidos em sua maioria por poucos esqueletos e de considerável número de crânios, mandíbulas e dentes, foram animais de tamanho diminuto e ecologicamente insignificantes. Entretanto, sua contribuição foi especialmente importante para a evolução, pois foi durante o final do Jurássico e início do Cretáceo que estes animais estabeleceram as características básicas mamíferas que levaram a uma tremenda variedade de formas que viveram durante a era Cenozoica.
Houve dois grandes períodos de diversificação dos mamíferos durante a era Mesozoica. O primeiro, englobando o final do Triássico e o Jurássico e estendendo-se pelo Cretáceo Inferior, produziu formas de transição do estágio reptiliano para o mamífero, conhecidas como mamaliformes, que em sua maioria, não sobreviveu além da era Mesozoica. A segunda radiação, a qual ocorreu no Cretáceo Médio, foi composta de mamíferos mais derivados, ou seja os verdadeiros mamíferos, incluindo os primeiros térios.
Modelos classificatórios para a classe Mammalia já vem sendo propostos desde 1693, quando John Ray subdividiu os mamíferos em dois grupos: aquáticos ou cetáceos e terrestres ou quadrúpedes (apesar de incluir os peixes-boi no último grupo). Modelos um pouco mais elaborados foram propostos por Linnaeus em 1758, e por Lacépède em 1799.
Apenas muitos anos após a descoberta dos monotremados (ca. 1790) e dos marsupiais australianos (ca. 1760), foi caracterizada a grande divergência quanto aos aspectos dos sistemas reprodutores entre esses dois grupos e os placentários. Em 1816, Henri Marie Ducrotay de Blainville dividiu os mamíferos, com base nessas características, em duas subclasses: os monodelfos (placentários) e os didelfos (marsupiais e monotremados). Em 1834, o autor manteve a designação difelfos para os marsupiais e transferiu os monotremados para uma terceira subclasse, a dos ornitodelfos.
Theodore Gill, em 1872, criou a divisão Prototheria para incluir os ornitodelfos e a divisão Eutheria para incluir os monodelfos (placentários) e os didelfos (marsupiais). O táxon Eutheria de Gill foi posteriormente rebatizado de Theria, sendo o Eutheria mantido apenas para os placentários.
George Gaylord Simpson (1945), em seu "Principles of Classification and a Classification of Mammals" apresentou uma classificação tanto de animais viventes como espécies fósseis e suas inter-relações. Está classificação foi universalmente aceita até ao fim do século XX. Ela trazia o seguinte arranjo (simplificado):
Classe Mammalia Linnaeus, 1758
Nos últimos anos, a classificação dos mamíferos vem sofrendo grandes mudanças em função de dois fatores principais: a mudança da filosofia de classificação e o avanço dos estudos moleculares.
A filosofia de classificação vem mudando gradualmente da escola de Sistemática Evolutiva (Simpson 1945, por exemplo) para a Sistemática Filogenética (McKenna e Bell 1997, por exemplo). A popularização da utilização de seqüências de DNA (tanto nuclear quanto mitocondrial) para inferir relações de ancestralidade e descendência tem revolucionado a taxonomia, indicando grupos muitas vezes radicalmente diferentes das visões tradicionais. A grande maioria dessas hipóteses vem sendo confirmada com dados adicionais moleculares e/ou morfológicos, muitas vezes incluindo fosseis. Diversos arranjos taxonômicos vêm sendo debatidos, com visões opostas sendo defendidas por diferentes grupos de pesquisadores. Por outro lado, vários consensos sobre a classificação dos mamíferos foram alcançados nos últimos anos e encontram suporte em uma variada gama de dados e análises.
A mais recente proposta de classificação baseada em estudos moleculares propõe quatro linhagens ou grupos de mamíferos placentários, que divergiram de um ancestral comum no período Cretáceo, apesar dos registros fósseis ainda não terem corroborado com essa hipótese. Esses achados moleculares são consistentes com os padrões de distribuição dos mamíferos. Entretanto eles não refletem os dados morfológicos, em alguns casos, e por isso não é aceito por muitos estudiosos.
Um marco recente na classificação dos mamíferos é a terceira edição de Wilson e Reeder (2005), que apresenta uma listagem de todas as espécies descritas de mamíferos viventes e recém extintos até 2003, contabilizando 5 416. Entretanto, com o desenvolvimento de novos métodos de análise molecular e a descoberta de novas espécies, esse número vem aumentando a cada ano (2004 - 22 espécies; 2005 - 43 espécies; 2006 - 49 espécies; e 2007 - 28 espécies), contabilizando hoje cerca de 5 558 espécies. Entre os principais colaboradores para esse aumento estão a ordem Chiroptera com 43; os roedores com 40; e os primatas com 36 novas espécies.
Chave classificatória dos mamíferos viventes (simplificado):
Classe Mammalia
_(20413855495)_white_background.jpg){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
.png){kind=small}
.png){kind=small}
.png){kind=small}
.png){kind=small}
_white_background.jpg)
_(Tenrec_ecaudatus).jpg){kind=small}
_colourised.png){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpeg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg)
_(white_background).jpg){kind=small}
.png){kind=small}
_b_068_white_background.jpg){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.JPG){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
.png){kind=small}
_Hangul_white_background.png)
_(14562088237)_white_background.jpg){kind=small}
_Gazella_thomsoni_white_background.png)
Três considerações devem ser levantadas:
Os mamíferos (do latim: Mammalia) constituem uma Subclasse de animais vertebrados do domínio Eukaryota, do reino Animalia e filo Chordata, subdivididos em dois grupos: aquáticos (cetáceos, sirênios e pinípedes) e terrestres (quadrúpedes e bípedes), que se caracterizam pela presença de glândulas mamárias que, nas fêmeas, produzem leite para a alimentação dos filhotes (ou crias), presença de pelos ou cabelos, com exceção dos golfinhos e de algumas baleias, que somente na fase embrionária possuem pelos.
São animais endotérmicos, ou seja, de temperatura corpórea constante, chamados também de "animais de sangue quente", graças à sua pele, a qual é formada por duas camadas principais (epiderme e derme), onde se encontram glândulas sebáceas e sudoríparas que auxiliam a regular a temperatura, além das glândulas mamárias, responsáveis pelo nome da classe. O cérebro controla, então, a temperatura corporal e o sistema circulatório, incluindo o coração, que apresenta quatro câmaras.
Os mamíferos incluem 5 416 espécies (incluindo os seres humanos), distribuídas em aproximadamente 1 200 gêneros, 152 famílias e 46 ordens, de acordo com o compêndio publicado por Wilson e Reeder (2005). Entretanto novas espécies são descobertas a cada ano, aumentando esse número; e até o final de 2007, o número chegava a 5 558 espécies de mamíferos.
Acredita-se que os primeiros mamíferos surgiram no período Jurássico, entre há 176 milhões e 161 milhões de anos, durante o reinado dos dinossauros. Novas evidências científicas, entretanto, sugerem que os precursores dos mamíferos podem ter surgido há pelo menos 208 milhões de anos, durante o período Triássico Superior.
Mamiferele sunt o clasă de animale vertebrate. Mamiferele sunt cele mai dezvoltate, adaptabile vertebrate, fiind animale homeoterme, care trăiesc în toate mediile de viață. Există peste 5 700 specii de mamifere.
Corpul lor este acoperit cu păr, blană, țepi sau plăci, îsi hrănesc puii cu laptele produs de mamele, sunt animale homeoterme, avânt o temperatură medie a corpului de 36-38 de grade Celsius, au glande mamare sub piele, inima este cvadricamerală, cu două atrii și două ventricule, dentiția este alcătuită din dinți specializați (canini, molari, ș. a.) și prezintă 3 osișoare ale urechii medii: ciocan, nicovală și scăriță.
Clasificarea mamiferelor a avut loc prin mai multe iterații, deoarece Carl Linné a definit inițial clasa. Nici un sistem de clasificare nu este universal acceptat; McKenna & Bell (1997) și Wilson & Reader (2005) oferă compendii recente utile.[1] Principiile clasificării și o clasificare a mamiferelor lui George Gaylord Simpson (Buletinul AMNH v. 85, 1945) furnizează sistematica originilor și relațiilor mamiferelor care au fost predate universal până la sfârșitul secolului al XX-lea. Din clasificarea lui Simpson, înregistrarea paleontologică a fost recalibrată, iar în anii care au urmat au avut loc mult dezbateri și progrese în ceea ce privește fundamentele teoretice ale sistematizării în sine, parțial prin noul concept de cladistică. Deși munca în teren a făcut treptat clasificarea lui Simpson depășită, rămâne cea mai apropiată clasificare oficială a mamiferelor.[2]
Cele mai multe mamifere, inclusiv cele șase ordine bogate în specii, aparțin grupului placentar. Cele trei ordine cele mai mari în număr de specii sunt Rodentia: șoareci, șobolani, porcupine, castori, capibarii și alte mamifere rozătoare; Chiroptera: lilieci; și Soricomorpha: soricidele, țestarii și solenodonii.
Marea majoritate a mamiferelor au corpul acoperit de păr/blană, (în afară de cetacee, care însă pot avea urme de pilozitate).
Blana mamiferelor are mai multe funcții vitale. Împiedică răspândirea căldurii corpului în mediul înconjurător. Mamiferele, având o temperatură internă de 36 - 39° Celsius, adică o temperatură mai mare decât cea a mediului extern, cedează căldură, în special în sezonul rece, când temperatura mediului extern devine mult mai mică decât cea a corpului. Când însă în mediul exterior temperatura devine aproape la fel de mare ca cea a corpului, la unele mamifere se manifestă fenomenul invers, de năpârlire, atunci când cade părul, ca cedarea temperaturii să se accelereze; oferă protecție mamiferului contra unor factori externi, precum radiațiile solare, suprafețe dure, plante sau animale ce pot afecta tegumentul mamiferului; părul/blana poate asigura o adaptare mai bună a mamiferului la condițiile externe.
Structura internă la toate mamiferele este cam aceeași. Cavitatea toracică este la fel, conținând inima și plămânii, iar cea abdominală conține stomacul, intestinele, ficatul, rinichii, splina etc.
Tegumentul mamiferelor (pielea), este un strat exterior protector, care este de cele mai multe ori acoperit de pilozitate, (cazuri excepționale sunt cetaceele, care din cauza mediului marin și-au pierdut pilozitatea). Are o structură complexă, constituită din epidermă, dermă și țesutul subcutanat (hipoderma). Pielea mamiferelor cuprinde multe glande sudoripare și mai cuprinde glandele mamare, precum și vase de sânge.
Toate mamiferele au un endoschelet dur. Au o cutie craniană dezvoltată. Dantura este mai puternică și dinții sunt diferențiați în canini, molari și incisivi.
Regiunea cervicală a coloanei vertebrale este la toate mamiferele alcătuită din 7 vertebre. Coloana vertebrală este mai mobilă decât la celelalte viețuitoare. Cu regiunea toracală a coloanei vertebrale (12-15 vertebre) sunt unite coastele, alcătuind împreună cutia toracică.
Fiind animale terestre, mamiferele dispun de patru membre bine dezvoltate, având fiecare câte cinci degete. La unele specii membrele au suferit pe parcursul evoluției un șir de modificări esențiale care le-au permis să se deplaseze cu ușurință în cele mai diverse medii de viață-subteran, terestru, aerian și acvatic.
Mamiferele au o musculatură bine dezvoltată. Mușchii sunt foarte dezvoltați, în special mușchii membrelor fiind dezvoltați. Mușchii scheletici ai vertebratelor participă la termoreglare, la comunicare și la locomoție. Ei se leagă de oase prin tendoane și sunt acționați voluntar de către creier.
Sistemul nervos îndeplinește mai multe funcții și anume: asigură integrarea sistemelor de organe în cadrul organismului, asigură integrarea organismului în mediu. Aceste funcții se realizează prin primirea, prelucrarea, elaborarea și transmiterea de mesaje, mesaje care au ca scop păstrarea integrității organismului și integrarea sa în mediu său de viață.
Sistemul nervos al organismelor ce se încadrează în încrengătura Mammalia (mamifere) are același plan de organizare cu al organismelor încadrate în încrengăturile: Cyclostomata (ciclostomi), Pisces (pești), Amphibia (amfibieni), Reptilia (reptile), Aves (păsări) și poate fi reprezentat schematic ca în tabelul de mai jos.
La majoritatea speciilor, creierul are multe circumvoluții cerebrale. Cu cât mai multe circumvoluții, cu atât este mai complex comportamentul. Astfel, iepurele are o suprafață aproape netedă, fără prea multe circumvoluții, iar pisica, câinele și maimuța, fiind mai dezvoltate, au creierul "brăzdat" de cute.
Organele de simț ale mamiferelor sunt:
Aparatul digestiv, la mamifere, este adesea specializat pe tipul de hrană consumat de animal (vegetal sau animal) și procesează treptat mâncarea în următorii pași:
În gură, hrana este mestecată de dinți, umezită și amestecată, până când ajunge destul de omogenă pentru a putea fi înghițită și a ajunge în stomac după ce parcurge esofagul. În stomac, mâncarea este dizolvată până la cele mai simple substanțe, prin intermediul acidului gastric. Din stomac, mâncarea trece în intestinul subțire, unde sunt amestecate cu lichidul biliar și unde sunt extrase substanțele nutritive și transferate în sânge. Resturile nedigerate, împreună cu celule moarte și ajung în intestinul gros, înainte de a fi eliminate prin anus.
Unele mamifere erbivore, ca iepurele, alimentele trec și prin cecum, unde vegetalele sunt digerate de către niște bacterii, înainte de a ajunge în colon.
Este format din căi respiratorii și plămâni. Aerul pătrunde prin cele 2 nări ale nasului, apoi trece prin faringe, laringe, trahee, bronhii și ajunge în plămâni, unde se efectuează schimbul de gaze la nivelul vaselor de sânge.
Sistemul circulator este diferit de cel al păsărilor. Acesta constă dintr-un miocard și o rețea densă de vase sanguine, care transportă sângele. Inima are 4 camere, cei 2 atrii, cel drept care primește sângele dezoxigenat de la vena cava, și cel stâng care primește sângele oxigenat de la plămâni prin vena pulmonară, și cei 2 ventriculi, cel drept pompează sângele dezoxigenat spre plămâni, și cel stâng pompează sângele oxigenat spre artere. Pereții groși ai miocardului asigură circulația rapidă a sângelui, care duce mai repede oxigenul către țesuturi.
Aparatul excretor la mamifere se ocupă cu filtrarea și eliminarea tuturor deșeurilor metabolice, apărute în corpul mamiferelor în urma proceselor metabolice. De asemenea, acesta controlează nivelul de lichide prezent în corp. Cel mai des întâlnit deșeu este acidul uric, sau ureea, care sunt eliminate din corp prin intermediul urinei, prin vezica urinară.
Masculii au o pereche de testicule care produc spermatozoizi iar femelele au două ovare, care produc ovule. În timpul contactului sexual, un spermatozoid pătrunde într-un ovul, astfel realizându-se fecundația. Ovulul fecundat devine zigot. Imediat zigotul (celula ou) începe să se dividă devenind un embrion, apoi un fetus. Durata de gestație diferă de la specie la specie. Spre exemplu, rozătoarele au durata de gestație de 2-3 săptămâni, pe când la elefanți puiul stă în pântecul mamei circa 24 de luni înainte de a se naște.
Având sistemele de organe mai dezvoltate ca la alte organisme, mamiferele au un metabolism mai ridicat. Datorită acestuia, cât și blănii, ele au tot timpul o temperatură internă ridicată, iar datorită termoreglării (dilatarea sau comprimarea capilarelor, transpirația) temperatura este constantă.
Multe mamifere s-au adaptat la mediile lor de viață, creându-și metode mai ușoare de termoreglare. Iepurele de deșert își folosește urechile pentru a răci sângele, elefanții își fac vânt cu ajutorul urechilor pe când animalele care trăiesc la Poli înmagazinează grăsimea, au extremitățile mai mici și blana mai deasă.
Majoritatea mamiferelor nasc pui vii, complet dezvoltați. Există însă și excepții, precum monotremele (care se reproduc prin ouă) și marsupialele (care nasc pui vii, dar slab dezvoltați).
Pentru că mamiferele nu se pot înmulți decât pe cale sexuată, competiția este feroce.[3] Multe mamifere recurg la pețirea partenerului, înainte de împerechere. Această „pețire” poate include lupte între masculi, ritualuri de împerechere (mai mult sau mai puțin violente), demonstrații de forță.[3]
După ce sunt născuți, puii, neajutorați la început, învață tehnicile de hrănire, apărare, vânare de la părinții lor, iar când puii sunt destul de mari pentru a se descurca singuri, ei sunt înțărcați de către părinții lor, adică sunt alungați de la căminul lor și obligați să se descurce singuri.
Comportamentul mamiferelor este foarte variat. El poate fi social sau singuratic, activ sau pasiv, blând sau violent, după specie.
Majoritatea speciilor prezintă comportamentul de hrănire încă de la naștere, de altfel primul care apare la puii nou-născuți; printre primele lucruri pe care le fac ei este să caute glandele mamare și să sugă laptele matern, care le va fi o vreme hrana de bază.
Comportamentul de apărare se învață exclusiv de la părinți; puii mamiferelor nu se nasc cu instinctele deja formate, ca peștii, păsările sau ca insectele și au nevoie de ajutorul părinților pentru a-l dobândi. Adesea puii se implică în jocuri inocente dar care le formează instinctele și comportamentul de apărare de care vor avea nevoie mai târziu.
Comportamentul sexual este de cele mai multe ori instinctiv, el declanșându-se de obicei după ce puii sunt înțărcați, la atingerea maturității sexuale. El include pețiri, lupte, alergături, demonstrații de forță, de culoare, pentru a impresiona perechea.
Bioritmurile circadiene ale mamiferelor sunt de obicei diurne, excepție făcând liliecii, care sunt exclusiv nocturni.
Întrucât sunt animale active, locomoția este un proces esențial în viața mamiferelor. Ele s-au adaptat pentru un anumit tip de locomoție.
Cele mai multe mamifere sunt terestre și se deplasează pe uscat. Toate aceste mamifere se deplasează cu ajutorul picioarelor, cele inferioare fiind mai scurte decât cele posterioare la cele care se deplasează prin salturi.
Cangurul, mamifer inferior, se deplasează prin salturi mari, folosindu-și coada grea ca o contragreutate.[3] Alte animale se deplasează prin mers plantigrad (exp. cârtița) sau mers digitigrad (exp. câinele). Felinele africane, tigrul, leul, ghepardul, cita, etc, au corpul ușor și fără surplusuri de grăsime, atingând rapid viteze de până la 70 km/h atunci când își aleargă prada.[4]
Puținele mamifere exclusiv acvatice (cele mai reprezentante fiind delfinul și balena) se deplasează cu ajutorul cozii musculoase sau a aripilor.
Există și mamifere terestre care pot înota, ca de exemplu ursul polar. Ursul polar are nevoie de această îndeletnicire mai ales pentru a se hrăni, hrana lui de bază fiind peștele, dar și pentru a se deplasa între banchizele de gheață. Ursul polar poate înota pe o distanță de aproape 100 km fără să se odihnească, se scufundă până la 4,5 metri și poate rezista sub apă până la două minute.[5] Straturile groase de blană și grăsime asigură flotabilitatea.[5] Hipopotamul, deși este un mamifer terestru, este bine adaptat vieții acvatice. Urechile, ochii și nările sunt poziționate pe vârful capului, astfel încât poate vedea, respira și mirosi în timp ce se află în apă.[5]
Un mamifer care efectiv zboară este liliacul. Liliacul, făcând parte din grupul insectivorelor, are aripile formate dintr-un pliu tegumentar care leagă membrele anterioare de cele posterioare. Mai există mamifere care se pot deplasa pe calea aerului planând, fără a zbura. Un exemplu este veverița zburătoare.
Fie că folosește la apărarea teritoriului, la atragerea partenerului sau la chemarea puilor, comunicarea este crucială în viața mamiferelor, în special a celor care trăiesc în grupuri.
După specie, mamiferele au dezvoltat diferite metode de a comunica, cele mai complexe fiind vocalizările articulate ale primatelor. Alte metode de comunicare includ undele sonore pe frecvență înaltă, diferite mirosuri corporale, mârâituri și chițăituri sau chiar lovituri sau împunsături.[6]
Mamiferele comunică cel mai frecvent prin sunete. Balenele emit un fluierat deosebit de sonor, care poate străbate întreg Oceanul Pacific.[6] Suricatele folosesc o largă gamă de sunete pentru a comunica între ele, fiecare sunet având un anumit înțeles.[6] Primatele își folosesc inteligența pentru a comunica folosind sunete articulate, chiar dacă pot comunica și prin diferite gesticulări și semne simple.[6]
Mamiferele sunt răspândite pe toată suprafața Pământului, de la Polul Nord la Ecuator și până la Polul Sud și s-au adaptat atât la viața terestră cât și la viața marină sau chiar subterană.[7] O primă explicație pentru această imensă adaptabilitate a mamiferelor este faptul că au sânge cald și își păstrează temperatura corporală constantă indiferent de vreme.[8] Mamiferele s-au adaptat în foarte multe habitate și ecosisteme, incluzând cel de baltă, cel de mlaștină, cel de pădure și chiar oceanul, în cazul delfinului și al balenei.
De departe, concentrația cea mai mare de mamifere este în zona tropicală și subtropicală, pe când cea mai mică este la Poli.[7]
Iată mai jos exemplare din aceeași familie (Ursidae), împreună cu răspândirea lor geografică. Observați adaptările fiziologice ale urșilor și habitatul lor.
.JPG)
_running.jpg)
Mamiferele sunt foarte importante pentru oameni, speciile de mamifere fiind printre cele mai ușor de domesticit. Omul consumă de la ele carne, lapte, folosește blana, lâna, pielea pentru materialele textile, le folosește în viața de zi cu zi pentru diverse activități.
Câinele, „cel mai bun prieten al omului”, pe lângă faptul că este afectuos, își protejează stăpânul și îl ajută în diversele activități cotidiene. Este folosit de poliție, de jandarmerie la căutarea persoanelor dispărute dar și a drogurilor, având un miros foarte rafinat. Câinii sunt folosiți de persoanele cu deficiențe de vedere pentru apărare și pentru orientarea în spațiu.
Pisica se atașează de stăpân și este foarte afectuoasă. Calul a fost (și încă este) folosit la activitățile agricole și la tractarea vehiculelor.
În legătură cu clasificarea mamiferelor, ca de altfel în toate clasificările, există mai multe păreri, iar unele dintre acestea pot fi asemănătoare sau mai puțin asemănătoare.
Mamiferele sunt o clasă de animale vertebrate. Mamiferele sunt cele mai dezvoltate, adaptabile vertebrate, fiind animale homeoterme, care trăiesc în toate mediile de viață. Există peste 5 700 specii de mamifere.
Corpul lor este acoperit cu păr, blană, țepi sau plăci, îsi hrănesc puii cu laptele produs de mamele, sunt animale homeoterme, avânt o temperatură medie a corpului de 36-38 de grade Celsius, au glande mamare sub piele, inima este cvadricamerală, cu două atrii și două ventricule, dentiția este alcătuită din dinți specializați (canini, molari, ș. a.) și prezintă 3 osișoare ale urechii medii: ciocan, nicovală și scăriță.
Cicavce (lat. Mammalia) sú vývojovo pokročilou triedou stavovcov, ktorá sa v súčasnosti vyskytuje takmer všade na Zemi. K roku 2006 bol na celom svete zistený výskyt 5416 druhov cicavcov patriacich do 1229 rodov, 153 čeľadí a 29 radov [1].
Predmetom tohto článku je to, čo sa najčastejšie v literatúre označuje ako cicavce. Treba ale dodať, že cicavce sú vlastne len jedna vývojová vetva synapsíd (presnejšie cynodont) a pre taxóny na prechode medzi ostatnými cynodontmi a cicavcami je sporné, ktoré taxóny sú už cicavce a ktoré ešte nimi nie sú. To znamená, že v závislosti od autora možno do pojmu cicavce zaradiť aj niektoré taxóny tu preberané v článku cynodonty. Podrobnejšie pozri v časti Systematika v článku cynodonty (hľadať slovo "Mammalia"; systém uvedený v článku cynodonty je odlišný od systému uvedeného v tomto článku).
Okrem toho sa ojedinele možno stretnúť stretnúť s ešte širším chápaním pojmu cicavce - ako cicavce sa totiž ojedinele označuje celý taxón synapsidy (Synapsida) [2]. O synapsidách pozri samostatný článok.
Vyznačujú sa neobyčajne vyvinutou nervovou sústavou a zložitou stavbou mozgu. Ich hlavným spojovacím znakom je výživa mláďat produktom modifikovaných kožných žliaz – kojenie mláďat. Okrem prítomnosti mliečnych žliaz, možno nájsť len málo jasných spojovacích znakov, ktoré by boli jasným znakom na zaradenie všetkých príslušníkov tejto triedy do jedného spolku. K cicavcom patria suchozemské aj vodné, drobné aj obrovské živočíchy. Cicavce sa zjavili v strednej jure, ale ich búrlivý rozvoj nastal až začiatkom treťohôr po vyhynutí dinosaurov a väčšiny morských plazov.
K tým najzákladnejším spoločným znakom patrí:
Cicavce sú potomkami synapsidných plazov. Vyvinuli sa z cynodontov v triase až strednej jure. Tie sa začali prispôsobovať zmenám klímy počas veľkého permského vymierania pred približne 250 milión rokmi. Hlavnou príčinou vymierania bola gigantická sopečná aktivita na Sibíri. Teplom magmy začali rozmŕzať pobrežné dná oceánov bohaté na klatrát metánu a do atmosféry v obrovských množstvách unikali skleníkové plyny, ktoré prispievali k ďalšiemu otepľovaniu. Spolu s vulkanickými plynmi a ďalšími faktormi na niekoľko miliónov rokov narušili zloženie atmosféry. Nedostatok kyslíka znamenal, že v priebehu desiatok tisícov rokov zmizlo z povrchu Zeme viac než 3/4 druhov. Cynodonty sa tomuto prostrediu prispôsobili viacerými telesnými zmenami. Vyvinuli si dokonalejšie pľúca a bránicu a zmizli im rebrá na bruchu. Postupným vývojom prešli od vajcorodých k živorodým živočíchom. To poskytovalo mláďaťu lepšiu ochranu pred predátormi a vajcožravými živočíchmi. Neskôr sa vyvinuli až k vačkovcom a placentovcom. Svojim mláďatám venovali viac pozornosti než dinosaury. U samíc sa vyvinula schopnosť produkovať materské mlieko, ktoré poskytuje mláďatám potrebné živiny a obranné látky. Srsť a teplokrvnosť sa u nich vyvinula kvôli regulácii telesnej teploty. Krátko po vyhynutí dinosaurov nastal obrovský rozmach rozmanitosti cicavcov. Veľmi rýchlo získali dominantné postavenie vo svete, ktoré si uchovali až dodnes.
Celá systematika je v článku Systém cicavcov
Táto a podobné systematiky zahŕňa len žijúce druhy a skupiny. Používa sa ešte na školách po celom svete na zjednodušenie výuky a pri popularizácii vedy.
Cicavce (lat. Mammalia) sú vývojovo pokročilou triedou stavovcov, ktorá sa v súčasnosti vyskytuje takmer všade na Zemi. K roku 2006 bol na celom svete zistený výskyt 5416 druhov cicavcov patriacich do 1229 rodov, 153 čeľadí a 29 radov .
glej spodaj
Sesálci (znanstveno ime Mammalia) so najvišje razviti razred vretenčarjev in s tem tudi najbolj razvite živali. Od ostalih živali se najbolj ločijo po tem, da imajo samice mlečne žleze, ki izločajo mleko, s katerim hranijo mladiče. Imajo štiriprekatno srce in so toplokrvni.
Delimo jih na tri skupine:
Sesalci so ena najuspešnejših in najvišje razvitih živalskih skupin.
Njihovi neposredni predniki so zverozobci (Therapsida), izumrli plazilci, ki so živeli na Zemlji že v permu, tj. proti koncu starega zemeljskega veka (paleozoik). V juri (sredi srednjega zemeljskega veka ali mezozoika) so se iz njih že razvili prvi starinski sesalci. Proti koncu mezozoika so, kot radi rečemo, vladali plazilci, pa so se že razvili vrečarji (Marsupialia) in prvi placentalni sesalci (Eutheria). Šele v kenozoiku, pred približno 65 milijoni leti se je pričel bujen razvoj sesalcev. Danes živeči redovi so se prvič pojavili v eocenu, družine v olicigenu, rodovi pa v pliocenu. Vrste sesalcev, kakršne poznamo danes, so se razvile šele v ledenih dobah (pleistocen), tj. pred manj kot dvema milijonoma let.
Danes se ceni število sesalcev na Zemlji na 4170 vrst. Številka je brez dvoma prenizka, saj po eni strani še vedno odkrivamo nove, znanosti nepoznane vrste, po drugi strani pa srečamo med sesalci veliko t. i. skritih vrst. S sodobnimi raziskovalnimi metodami tako celo v Evropi vedno znova naletimo na nove vrste.
Njihove osnovne značilnosti so:
Lobanja sesalcev je sestavljena iz velikega števila kosti, ki so med seboj precej ohlapno povezane. Pri sesalcih začno nekatere kosti izginjati, preostale pa se združijo v močno pokostenelo lobanjo.
Sesalci se od drugih vretenčarjev razlikujejo po zgradbi lobanje. Spodnja čeljustnica se pripenja neposredno na lobanjo, medtem ko imajo drugi vretenčarji vmes še najmanj eno kost. Za sesalce je značilno tudi specializirano zobovje. Razlikujemo tri vrste zob:
Velikost in oblika posameznih zob je odvisna od vrste prehrane. Obe čeljusti omogočata s takšnim zobovjem učinkovito mehansko obdelavo hrane, s tem pa njeno boljšo izrabo.
Sesalci so evolucijsko gledano, zelo blizu plazilcem, vendar so v razvoju naredili nekaj pomembnih korakov, ki jim dajejo v boju za obstanek številne prednosti. Luske plazilcev je pri sesalcih zamenjala dlaka, ki učinkoviteje varuje telo pred oddajanjem toplote.
Sesalci so edine živali, porasle z dlako. Dlako tvori tulec odmrlih celic, ki je okrepljen s posebno beljakovino - keratinom. Dlaka je lahko tudi v obliki:
Dlaka, ki sestavlja kožuh je iz mehke podlanke in daljših krovnih dlak. Podlanka zadržuje toploto, krovne dlake pa varujejo kožo in podlanko. Pogosto je barva dlake varovalna. Srsti pa imajo tudi čutno vlogo.
Sesalce glede na razmnoževanje delimo v tri skupine:
Ko se mladič skoti, ga mati še nekaj časa hrani z mlekom, izločkom posebnih mlečnih žlez. Število mladičev v leglu niha med posameznimi vrstami. Brejost traja od 12 dni do 22 mesecev.
Za sesalce in ptice je značilna stalna telesna temperatura, zato so lahko dejavni tudi pri skrajno nizkih ali visokih temperaturah. To je sesalcem omogočilo, da so naselili vsa glavna življenjska okolja. Poseben predel možganov (hipotalamus) nadzira telesno temperaturo in jo uravnava z zviševanjem ali nižanjem celične presnove, širjenje ali oženjem krvnih žil, ki prenašajo toploto iz notranjosti telesa proti površini. Pomembna je tudi barva dlake. Temne barve vpijajo toploto, svetle pa jo odbijajo. Nekateri sesalci dobijo v snegu belo dlako ali pa ostanejo beli vse leto.
Mnogi sesalci v hladnem letnem času varčujejo z energijo, tako da zapadejo v zimsko spanje. Telesna temperatura in presnova se jim močno znižata. V takšnem stanju se postijo, živijo pa na račun nakopičenih maščobnih zalog. Večji sesalci (medved) ne pozna pravega zimskega spanja, saj ostaja njihova telesna temperatura visoka in se zato tudi hitro prebudijo.
Za vzdrževanje stalne telesne temperature je potrebno veliko energije, ki jo sesalcem zagotovi izdatna hrana. Mesojedi plenijo (zveri in žužkojedi), rastlinojedi pa se hranijo z rastlinami. Vsejedi uživajo rastlinsko in živalsko hrano.
Veliki možgani so se pri sesalcih izredno razvili. Najbolj se je povečala skorja velikih možganov, v kateri so asociacijska središča. Veliki možgani so postali središče nadzora nad vsem organizmom. Vedenje sesalcev je bilo zato vse manj stereotipno, vse večjo vlogo pa je prevzemalo učenje.
Sesalci se sporazumevajo z vonjalnimi sporočili, ki jih izločajo iz žlez. Sporazumevajo se tudi z dotiki, zapletena sporočila pa si izmenjujejo tudi z glasovi. Vkjučevanje v skupnost se začne že ob rojstvu. Nekateri sesalci pridejo v stik z vrstniki samo med parjenjem in ob vzreji zaroda, številni pa se družijo v začasne ali trajne skupnosti.
Danes poseljujejo sesalci skoraj celotno površje Zemlje, le notranjost Antarktike je brez njih. Živijo v vseh mogočih habitatih, od ekvatorialnega deževnega gozda, do savan, step, brezvodnih puščav, sredozemskih zimzelenih gozdov, listopadnih, mešanih in iglastih gozdov, do tundre ter celo večnega snega in ledu. Srečamo jih ob vseh vodah, od majhnih potokov in mlak, do velikih rek, obalnega morja in odprtih svetovnih morij. Nekateri sesalci dobro plezajo po drevju ali skalah, se izredno hitro gibljejo po odprtih terenih ali se spretno plazijo po gosti podrasti. Nekateri sesalci so se privadili živeti skupaj s človekom, še enim sesalcem, ki pa je med vsem svojim sorodstvom najuspešnejši in najprilagodljivejši.
Tri skupine sesalcev so se prilagodile življenju v vodi - kiti, plavutonožci in morske krave. Zanje je značilno hidrodinamično telo, pod vodo pa lahko vzdržijo dolgo časa. Kjub temu morajo priti na površino po zrak.
Sesalci živijo v različnih okoljih in so razvili tudi raznovrstne oblike gibanja. Najpogostejša je štirinožna hoja, medtem ko je dvonožno premikanje redkejše. Glede na to kje se gibljejo jih lahko razvrstimo v tri skupine:
Sesalci so vretenčarji in sodijo v deblo strunarjev. Zoologi si še niso enotni, v koliko redov se delijo. Prikazana je novejša različica, ki je nekoliko poenostavljena, saj vsebuje le osnovnejše taksonomske enote. V preteklosti so šteli tenreke, prave ježe, krte in rovke v skupni red žužkojedov, vrečarje pa v en red. Prav tako so plavutonožce ločevali od ostalih zveri.
Sesálci (znanstveno ime Mammalia) so najvišje razviti razred vretenčarjev in s tem tudi najbolj razvite živali. Od ostalih živali se najbolj ločijo po tem, da imajo samice mlečne žleze, ki izločajo mleko, s katerim hranijo mladiče. Imajo štiriprekatno srce in so toplokrvni.
Delimo jih na tri skupine:
prasesalci - stokovce (kljunaši, kljunati ježki) vrečarji (npr. kenguruji) višji sesalci oz. placentalni sesalci (npr. kopitarji, zajci, opice, človek, ...)Sesalci so ena najuspešnejših in najvišje razvitih živalskih skupin.
Däggdjur (Mammalia) är en klass inom ryggradsdjuren. Däggdjur har endoterm termoreglering, ger sina ungar di och alla utom kloakdjuren föder levande ungar (till skillnad från att lägga ägg). För närvarande är omkring 5 400 arter kända, vilka fördelas på cirka 1 200 släkten, 153 familjer och 29 ordningar. De flesta däggdjuren lever på land men flera arter förekommer i vattnet eller i luften. Med undantag av djuphavet och centrala Antarktis förekommer de över hela jorden. Däggdjurens kroppslängd varierar mellan omkring 30 millimeter (för trynfladdermus och flimmernäbbmus) och lite över 30 meter (blåval). Deras levnadssätt är inte enhetligt och varierar starkt. Vissa däggdjursgrupper uppvisar ett komplext socialt beteende.
Det är ordet dägga – ett äldre svenskt ord för att ge di (kausativform av dia) – som givit upphov till djurklassens svenska trivialnamn. Det vetenskapliga namnet Mammalia kommer från latinets mamma som betyder "bröst".[1]
Däggdjur kännetecknas av förekomsten av hårsäckar, svettkörtlar, tre specifika hörselben i mellanörat, samt hos honan svettkörtlar eller talgkörtlar omvandlade till mjölkkörtlar.[2] Dessa mjölkkörtlar producerar mjölk som ges till dess nyfödda ungar vilka diar sin mor, det vill säga aktivt suger på moderns bröst eller spenar. Hos kloakdjur och hos några pungdjur suger ungen mjölken från den rudimentära pungen eller från håren vid mjölkkörtlarna.[3]
Pälsen som består av hår tillhör det mest distinkta kännetecknet för däggdjur. Även om vissa däggdjur, till exempel valar saknar hår, så har de utvecklats ur hårbärande förfäder och de har åtminstone som embryon hår på kroppen.[4] De flesta däggdjur bär hår hela livet. Hår består huvudsakligen av proteinet keratin.[5] De yttre håren kallas täckhår eller stickelhår och de täcker underullen som finns närmast huden. Djurens päls har olika funktioner:
Däggdjurens tänder är vanligtvis heterodonta, det vill säga olikformiga. Däggdjuren har fyra olika typer av tänder: framtänder (incisivi), hörntänder (canini) och två sorters kindtänder (premolarer och molarer).[10] Sammansättningen av alla de olika typerna beskrivs med hjälp av en tandformel. Denna typ av tanduppsättningar skiljer däggdjuren bland annat från reptiler, som har likformiga (homodonta) tänder. De flesta däggdjur har först mjölktänder, vilka senare ersätts av de permanenta tänderna.[10] Enda undantaget är de molarer som bara finns hos vuxna däggdjur.
En del däggdjur har tänder som växer under hela livet. Tänderna slits kontinuerligt ned. Exempel är gnagarnas framtänder och stödtänder hos elefanter, valrossar, narvalar och andra däggdjur.
Vuxna kloakdjur (Prototheria) saknar tänder. Bara hos ungar finns kort före födelsen en sorts äggtand, som hjälper djuret att öppna äggets skal.[11]
Alla däggdjur har tre hörselben i mellanörat (hammaren, städet och stigbygeln) och en underkäke bestående av ett ben på varje sida.[12] De kräldjur som däggdjuren utvecklades från hade bara ett hörselben (motsvarande stigbygeln), och deras motsvarigheter till hammaren och städet var istället en del av käkleden.[13]
Däggdjurens hjärna styr systemen för reglering av kroppsvärme och blodcirkulation.[14] De har hjärta med två kammare och två förmak.[9] Som tidigare beskrevs har honor av däggdjur mjölkkörtlar som producerar mjölk för att ge di till sina ungar. Som enda djurgrupp har däggdjuren ett mellangärde - en muskel som skiljer organen i bröstet från organen i buken. De röda blodkropparna saknar hos däggdjuren cellkärna[10] och organeller.
Det största däggdjuret, blåvalen, kan bli 30 meter långt och väga 150 ton och är det största kända djuret. Till de minsta däggdjuren räknas idag trynfladdermus (Craseonycteris thonglongyai) och flimmernäbbmus (Suncus etruscus) med en genomsnittlig vikt av bara två gram och en längd av omkring tre centimeter.[15] Trots denna variation är de flesta däggdjur av råttstorlek.[16]
Nästan alla däggdjur har sju halskotor, undantag är sirendjur och tvåtåiga sengångare som ofta har sex halskotor och tretåiga sengångare som har nio halskotor.[17] Hos de flesta däggdjur utgår extremiteternas övre delar lodrätt från ryggraden medan de hos kräldjuren ligger horisontala.[18]
Däggdjur finns över hela jorden: de förekommer på alla kontinenter, i alla oceaner och på de flesta öar. Kloakdjur finns bara i Australien och Nya Guinea.[19] Pungdjur förekommer i Australiska, Oceaniska, Neotropiska och Nearktiska djurgeografiska regionerna. Moderkaksdjur (Eutheria) finns på alla kontinenter, men före människans ankomst var de i Australien bara representerade av några få arter, framför allt fladdermöss och flyghundar samt några råttdjur. Även på avlägsna öar fanns före människans ankomst en artfattig däggdjursfauna. Till exempel fanns tidigare på Nya Zeeland bara fladdermöss.
Däggdjuren har anpassat sig till de flesta miljöer på jorden. De finns i tempererade regioner, öknar, regnskog, alpina bergsregioner, i luften till några hundra meters höjd och i polartrakter. Till de få regioner där det saknas däggdjur räknas djuphavet och centrala Antarktis, med undantag av de få besök som människan gjort.[16]
Uppbyggnaden av däggdjurens kropp har hos flera arter genomgått drastiska förändringar för att anpassa sig till dessa vitt skilda levnadsmiljöer. Till exempel fick valar ett fiskliknande utseende när de gick över till ett liv i havet. Även sälar och sirendjur genomgick liknande, om än inte lika långtgående, förändringar. Fladdermöss och flyghundar är, vid sidan av fåglarna och de utdöda flygödlorna, de enda ryggradsdjur som kan flyga aktivt. Dessa arter har kraftigt förlängda fingrar med utspänd hud emellan. Det finns även flera däggdjur som oberoende av varandra har utvecklat ett glidmembran som möjliggör passiv flygning över upp till hundra meter. Några exempel är pälsfladdrare, några gnagare från släktgruppen flygekorrar och olika pungdjur, som arterna inom familjerna flygpungekorrar och ringsvanspungråttor. En rad däggdjur är anpassade till ett liv under jord. Dessa har en cylindrisk kropp och korta extremiteter som används som grävverktyg. Flera arter lever i träd och några av dessa har motsatta tummar och ofta gripsvans. Däggdjur som lever på stäpp eller i liknande habitat har ofta färre tår. Evolutionärt har tårna vuxit samman och har ofta ett hornskikt, eller har helt ombildats till klövar. Andra arter har mycket förstorade bakben som gör att de kan hoppa.
Däggdjurens ekologi är lika varierande som deras utbredning och kroppsbyggnad. Det finns arter som är aktiva på dagen, vid gryningen, under natten och arter som inte är specialiserade för någon särskild tid av dygnet. Även vad gäller djurens sociala beteende finns stora skillnader mellan olika arter. Det finns arter som nästan hela livet lever ensamma och andra som lever i stora flockar med tusen eller fler individer. Hos flera däggdjur finns en tydlig hierarki inom gruppen och olika sätt att kommunicera som läten, grimaser och kroppsställningar. Några få däggdjur använder även gift när de jagar eller försvarar sig mot fiender.
Luktsinnet spelar en betydande roll för däggdjurens levnadssätt, bland annat för att söka föda och under parningsperioden. Med feromoner visas att en individ är redo att para sig. Flera arter avgränsar sina territorier med urin, avföring eller särskilda körtelsekret. Beroende på art förekommer doftkörtlarna på olika kroppsställen och flera arter har flera doftkörtlar med olika funktioner.[14]
I de flesta fall är däggdjurens hörsel väl utvecklad. En särskild form är ekolokalisering som utnyttjar att ljudvågor studsar mot föremål och utifrån denna information bestämmer djuret sin position i omgivningen eller sin relation till bytesdjur. Hos två däggdjursgrupper, tandvalar och fladdermöss, är ekolokalisering särskilt väl utvecklad, men den finns även hos andra grupper, till exempel hos några näbbmöss och kanske hos pälsfladdrare.[20] Yttre öron kan vara påfallande stora, som hos fladdermöss, av måttlig storlek eller de saknas helt, som hos flera vattenlevande eller underjordisk levande däggdjur.[13]
Däggdjuren utforskar även omvärlden med hjälp av känsel. Flera arter har därför särskilda morrhår, som styrs av muskelrörelser. Huden har hos flera arter särskilda känselceller som finns i större omfång i primaternas fingrar och i näsan respektive snabeln hos flera arter. Flera biologer antar att stjärnmullvaden (Condylura cristata) har det bäst utvecklade känselsinnet.
I kloakdjurens näbb finns fina el-receptorer som kan spåra bytesdjurens muskelrörelser.[14]
Pipistrellus subflavus och kanske några andra fladdermöss kan känna igen lufttrycket.[14]
Beträffande synen finns stora skillnader. Ibland spelar synen bara en underordnad roll, till exempel hos arter som lever under jord och har tillbakabildade ögon som ibland är täckta av hud.[21] Däremot har primater och kattdjur stora ögon och bra syn. Färgseende är väl utvecklad hos hominider, hos flyghundar och hos några andra däggdjur.[22] Ögonens placering i skallen beror ofta på djurets levnadssätt. Rovdjur har oftast framåtriktade ögon för bra djupseende. Bytesdjurens ögon ligger oftast på huvudets sidor så att de kan täcka in så stort område som möjligt.
Som en följd av den jämna kroppstemperaturen behöver de flesta däggdjur stora mängder föda. Några arter äter varje dag föda som motsvarar deras egen kroppsvikt. Födans sammansättning är beroende på art: det finns växtätare (herbivorer), köttätare (karnivorer) och allätare (omnivorer).[23] Tändernas antal och uppbyggnad samt formen av de olika matsmältningsorganen återspeglar sammansättningen av djurens föda. Köttätare har en kort tarm för att undvika de gifter som snabbt uppstår under födans förruttnelse. Växtätare har utvecklat olika strategier för att utnyttja födan så bra som möjligt. Till dessa hör en förlängd tarm, en mage med flera kamrar (till exempel hos idisslare, känguruer och primater av släktet Colobus[24]) eller att de äter avföringen en gång till, som hos gnagare och hardjur. Arter som bara lever av blad, till exempel koala och sengångare, utnyttjar sin näringsfattiga föda på bästa möjliga sätt genom att hålla sig stilla under långa viloperioder.
De flesta däggdjur är antingen polygyna, det vill säga att en hane parar sig med flera honor, eller också är de promiskuösa, vilket betyder att hanar och honor parar sig med flera partner. På grund av att honan behöver mycket energi under dräktigheten och när hon ger di åt ungarna, har hanen möjligheten att para sig med flera honor. Hos flera arter är det jämförelsevis några få hanar som sprider sina gener, genom att para sig med många honor, medan många hanar inte alls får möjlighet till parning. Därför uppstår ofta strider bland hanarna om möjligheten att para sig. Detta resulterar i att många däggdjur har komplexa sociala beteendemönster och specifika anatomiska kännetecken. Flera arter uppvisar en utpräglad könsdimorfism (hanar är ofta tydligt större och tyngre än honor).
Uppskattningsvis har bara tre procent av däggdjurens arter monogama relationer, där en hane parar sig med en enda hona. I dessa fall hjälper hanen ofta vid ungarnas uppfostran. Ibland är djurens parningsbeteende beroende på tillgången på föda: när det finns litet föda parar sig hanen med en hona och hjälper till med ungarnas uppfostran, vid större tillgång till föda är honan ensam ansvarig för ungarna och hanen parar sig med flera honor.
Polyandri (en hona parar sig med flera hanar) förekommer bara sällan hos däggdjuren, till exempel hos olika kloapor. Hos dessa djur är hanen huvudansvarig för ungarnas uppfostran.
Ett annat parningsbeteende har några arter av afrikanska mullvadsråttor. De lever i likhet med olika insekter i kolonier där bara en enda hona, ”drottningen”, har parningsförmåga. Drottningen parar sig med flera hanar och de andra individer i gruppen är ofruktbara arbetare som har uppgiften att försörja hela gruppen.[25]
Vad gäller sättet att föda sina ungar finns stora skillnader mellan de tre underklasserna av däggdjur.
Kännetecknade för kloakdjur är att de har en gemensam kroppsöppning för tarmen och fortplantningsorganen - den så kallade kloaken. Hanarnas penis överför bara sädesvätska och är vid spetsen tvådelad. Kloakdjur skiljer sig från andra däggdjur genom att de lägger ägg.[19] Dessa är små (ungefär 10 till 15 mm i diameter) och liknar med sitt läderaktiga skal mera kräldjurens än fåglarnas ägg. Honan ”ruvar” ungefär tio dagar. Nykläckta kloakdjur är nakna och små och liknar kort efter födelsen pungdjursungar.
Pungdjur skiljer sig tydligt från högre däggdjur vad gäller fortplantningsorganens uppbyggnad. Deras organ finns i dubbel uppsättning – honor har två livmödrar och två slidor och även hanar har en kluven penis eller två penisar.[26] Dräktigheten är kort, endast 12 till 43 dagar. Den kortaste dräktigheten hos pungdjuren har arten Sminthopsis macroura med tio till tolv dagar. De flesta arter utvecklar ingen placenta, men några pungdjur (till exempel koalor och punggrävlingar) har en primitiv moderkaka. Födseln sker via en kanal som ligger mellan de två slidorna.[26] Nyfödda ungar är små och i jämförelse med nyfödda moderkaksdjur tydligt underutvecklade. Ungar av snabelpungdjur (Tarsipes rostratus) väger bara fem milligram, vilket är den minsta kända vikt hos nyfödda djur av alla däggdjur. De flesta organen finns bara rudimentärt hos nyfödda pungdjur. Enda undantaget är de främre extremiteterna, eftersom ungarna måste klättra upp själva till moderns mjölkkörtlar utan hjälp från modern.[26]
Många, men inte alla, pungdjur har en pung (marsupium) med mjölkkörtlar inuti.[26] Några honor har pungen hela livet, hos andra finns pungen bara under dräktigheten och i vissa fall hänger ungarna fritt på mjölkkörtlarna, bara skyddade genom pälsen och rynkor i huden. Ungarna hänger fast med munnen på mjölkkörtlarna och släpper inte denna förbindelse under de första veckorna. Ungar av pungdjur får jämförelsevis längre di än ungar av högre däggdjur.
Tidigare forskare ansåg pungdjurens metod att föda ungar som primitiv,[27] men idag är det klart att detta sätt även har fördelar: den energikrävande dräktigheten för honan är kortare och på så sätt har honan tidigare möjlighet att föda en ny unge om den första skulle dö. Under historisk tid har olika pungdjur till och med ökat omfånget av sitt levnadsområde.[27]
I denna däggdjursgrupp finns de flesta arter. Ordet ”högre” betyder i detta sammanhang inte att de är framgångsrikare än andra däggdjur utan att de tillhör en nyare gren i släktträden. Även det andra svenska namnet för denna djurgrupp, placentadäggdjur, är missvisande då även några pungdjur har en enkel moderkaka.
Det viktigaste kännetecknet för denna djurgrupp är att deras befruktade ägg bildar ett skyddande cellskikt som kallas trophoblast. Pungdjurs embryon saknar detta skikt och måste därför lämna moderns kropp innan honans immunförsvar kommer igång. Placentan av högre däggdjur kännetecknas av en lurvig hud – Allantochorion. Denna hud hjälper mycket effektivt att försörja embryon med näring.
Hur länge dräktigheten varar och antalet nyfödda ungar beror på artens levnadssätt. Hos arter med ungar som kort efter födelsen kan gå eller simma (till exempel partåiga hovdjur och valar) varar dräktigheten lång tid och honan föder bara en eller två ungar. Hos arter vars ungar inte är fullt utvecklade (till exempel rovdjur och gnagare) varar dräktigheten kortare tid och honan föder flera ungar åt gången.[16] Så varar dräktigheten hos några arter av hamstrar bara 16 dagar och hos den afrikanska elefanten upp till 25 månader. Här finns även undantag, som till exempel människan.
Det kännetecken som har givit däggdjuren deras namn är att nyfödda ungar får näring i form av mjölk som produceras i honans mjölkkörtlar. Dessa körtlar består av ett antal avgränsade komplex, lober, och mjölken leds i kanaler till en vårtliknande utväxt som ibland kallas spene, eller hos människan bröstvårta. Ett undantag är kloakdjuren där ungarna slickar mjölken direkt från mjölkkörtelområdet eller från pälsen. Antalet bröstvårtor beror på antalet födda ungar. Hos människor och hästar finns till exempel bara två vårtor och hos arten vanlig tanrek (Tenrec ecaudatus) tjugofyra. Ungarna får di tills de har förmåga att ta upp fast näring.
Digivningen är mycket viktig för ungarna och för honan. Ungen får på ett enkelt sätt en fett- och näringsrik föda, så att den snabbt kan växa, men å andra sidan är ungen beroende av närheten till sin mor. Ammor, alltså honor som ger di åt ungar av andra honor, finns bara hos få arter, bland annat lejon. I de flesta fall resulterar digivningen även i en intensiv omvårdnad av ungarna och i starka relationer mellan ungar och modern. För honor betyder digivningen att de måste investera mycket tid och energi i ungarnas uppfostran.
Under 1900-talet var däggdjurens ursprung omstritt, men numera är de flesta zoologer övertygade om att alla däggdjur utvecklades från samma förfader. Denna anfader fanns i djurgruppen med det vetenskapliga namnet Cynodontia.[28] De flesta medlemmar av Cynodontia föll offer för perm-trias-utdöendet där 70 procent av de landlevande ryggradsdjuren och många landlevande växter försvann från jorden. Den dominerande djurgruppen på jorden blev sedan härskarödlorna som senare utvecklades till dinosaurier, krokodiler, fåglar och andra djurgrupper. Efter en tid fanns av Cynodontia bara små nattaktiva arter kvar som främst hade insekter som föda.[29]
Troligen var levnadssättet hos dessa insektsätare avgörande för utvecklingen till dagens däggdjur. Olikartade tänder uppkom redan hos therapsider men de blev nu ännu precisare så att övre käkens tänder motsvarade bättre undre käkens tänder. Dessutom utvecklades trekantiga knölar på molarernas topp. Det krävdes för att fånga små leddjur och bryta deras hårda kroppspansar.[30] De nattaktiva djuren behövde en bättre värmeisolering för att hålla en jämn kroppstemperatur under den kalla natten. Lika viktiga var ett förbättrat luktsinne och en bra hörsel. För att förarbeta signalen från dessa sinnen ökade hjärnans volym, vilket i sin tur krävde mer energi.[31] Å andra sidan minskade förmågan till färgseende och därför har flera av däggdjuren, till exempel flera lemurer, svårt att urskilja färger.[32]
Övergången till de egentliga däggdjuren är inte helt utredd. Det beror främst på brist på fossil. Dessutom är forskarna oense vilket av de kända fossilen ska räknas som det första däggdjuret. Några kandidater uppvisar i konstruktionen av mellanörat, underkäken, leden mellan käkarna och av tänderna övergångsformer mellan kräldjur och däggdjur. Några zoologer sammanfattar dessa djur som har ett närmare samband med dagens däggdjur men som skiljer sig från dagens underklasser (Protheria och Theria) under namnet Mammaliaformes eller Proto-Mammalia. Mammaliaformes betraktas av dessa zoologer inte som däggdjur i strikt betydelse (sensu stricto). Andra forskare menar att Mammaliaformes kan räknas som däggdjur i vidare betydelse (sensu lato).
Det finns ungefär 5 500 arter av däggdjur, fördelade på cirka 1 200 släkten, 152 familjer och upp till 46 ordningar, lite beroende på vilket klassifikationssystem som används. Som en jämförelse kan nämnas att det finns cirka 10 000 kända fågelarter, uppdelade på cirka 30 ordningar.
Dessutom blev upp till 100 arter beskrivna som dog ut under de gångna 500 åren.[33]
Släktskapet mellan de olika ordningarna har länge varit omstritt,[34] men börjar närma sig konsensus.[35]
Sannolikt ser däggdjurens stamträd ut som nedan:[36][37][38]
DäggdjurNedanstående kladogram är baserat på molekylära data.[39][40][41] Molekylär fylogeni använder DNA-sekvenser för att konstruera ett släktskapsträd – ju större likheter, desto närmare släkt. Andra släktskapsträd (se t.ex. Cladogram of Mammalia - Palaeos) bygger mer på fossil och anatomiska egenskaper. Några skillnader mellan dessa två typer av släktskapsträd diskuteras nedan.
Kladogrammet innehåller inga fossila grupper, eftersom DNA-data från dessa saknas. Det omfattar bara högre däggdjur, (Eutheria eller Placentalia, moderkaksdjur); pungdjur och kloakdjur är inte med. Några exempel på varje ordning anges; dessa är dock inte fullständiga.
Xenarthra (bältdjur, myrslokar, sengångare)
Afroinsectiphilia (guldmullvadar, tanrekar, utternäbbmöss)
Macroscelidea (springnäbbmöss)
Erinaceomorpha (igelkottar, råttigelkottar)
Soricomorpha (mullvadar, näbbmöss, snabelslidmöss)
Cetartiodactyla (kameldjur, svindjur, idisslare, valar och flodhästar)
Carnivora (kattdjur, hunddjur, björnar, sälar)
Perissodactyla (hästar, noshörningar, tapirer).
Lagomorpha (harar och kaniner, pipharar)
Rodentia (möss, råttor, ekorrar, jordpiggsvin)
Primates (spökdjur, lemurer, apor, människoapor inkl. människa)
Etymologi för några av kladernas namn: Atlantogenata: ’födda runt Atlanten’, Paenungulata: ’nästan hovdjur’, Boreoeutheria: ’nordliga bra (d.v.s. placentala) däggdjur’.
Följande är några av de viktigaste skillnaderna mellan detta kladogram och de fossilbaserade släktskapsträd som paleontologer ofta använder:
Att grupperna i Afrotheria har samband har ett visst geologiskt stöd. Alla nu levande medlemmar av Afrotheria kommer från sydamerikanska eller (huvudsakligen) från afrikanska utvecklingslinjer - t.o.m. den indiska elefanten som skilde sig från de afrikanska elefanterna för 7,6 miljoner år sedan.[45] När Pangea bröts upp skildes Afrika och Sydamerika från de andra kontinenterna för högst 150 miljoner år sedan, och från varandra för mellan 100 och 80 miljoner år sedan.[46][47] Det är alltså inte förvånande om de tidigaste eutherierna i Afrika och Sydamerika blev isolerade och radierade för att fylla alla ekologiska nischer där.
Paleontologer anser oftast att fossila data bör väga tyngre än slutsatser från DNA från moderna djur. Men även molekylära fylogenetiker har kritiserat dessa nya släktskapsträd.[48] Kritik som har framförts är t.ex. följande:
Modern taxonomi, baserad på genetik, indelar däggdjuren i följande undergrupper:
DNA-studier visar att däggdjuren är äldre än vad man förut trott. De beräknas numera ha utvecklats redan för 220 miljoner år sedan. Se även däggdjursliknande reptiler.
Däggdjur (Mammalia) är en klass inom ryggradsdjuren. Däggdjur har endoterm termoreglering, ger sina ungar di och alla utom kloakdjuren föder levande ungar (till skillnad från att lägga ägg). För närvarande är omkring 5 400 arter kända, vilka fördelas på cirka 1 200 släkten, 153 familjer och 29 ordningar. De flesta däggdjuren lever på land men flera arter förekommer i vattnet eller i luften. Med undantag av djuphavet och centrala Antarktis förekommer de över hela jorden. Däggdjurens kroppslängd varierar mellan omkring 30 millimeter (för trynfladdermus och flimmernäbbmus) och lite över 30 meter (blåval). Deras levnadssätt är inte enhetligt och varierar starkt. Vissa däggdjursgrupper uppvisar ett komplext socialt beteende.
Memeliler (Latince: Mammalia), hayvanlar aleminin insanların da dahil olduğu, dişilerinde bulunan meme bezleri ve hem dişi hem erkek bireylerinde bulunan ter bezleri, kıl, işitmede kullanılan üç orta kulak kemiği ve beyinde yer alan neokorteks bölgesi ile ayrılan bir omurgalı hayvan sınıfıdır.
Dünya üzerinde yaklaşık 4500 memeli türü bulunur. Bunların 200 kadarı Avrupa’da görülebilir, Türkiye ise tek başına yaklaşık 170 memeli türü barındırmaktadır. Çift ve karmaşık dolaşım sistemine sahip, sabit vücut sıcaklıklı hayvanlardır. Vücutları genellikle kıllarla örtülüdür. Genç bireyler anne sütü ile beslenirler. Genellikle bacak şeklinde oluşmuş dört üyeleri vardır. Solunumda diyafram kullanırlar. Alt çeneleri bir çift kemikten oluşmuştur; orta kulaktaki kemikler üç parçalı olup kulak zarı ve iç kulakla bağıntılıdır. Hemen hepsinde yedi boyun omuru vardır.
Memeliler, sıcak kanlı yaratıklardır. Yani vücut sıcaklıkları genel olarak çevre koşullarından bağımsızdır. Bu ısı yalıtkanlığını sağlamak için ise toplam ürettikleri enerjinin % 80'ini harcarlar. Vücutları tüylerle kaplıdır ki, bu doku bazı türlerde dikenli bir hal alabilir (örneğin kirpi) ya da azalıp neredeyse pürüzsüz hale gelebilir; insan, yunus ve balinalarda olduğu gibi. Theria alt sınıfı doğurarak çoğalırken Prototheria alt sınıfı yumurtlayarak çoğalır.
Yavru memeliler, genel olarak belirli bir gelişim evresini tamamlayıncaya kadar annelerinin karnında taşınır. Doğum sırasında yavrunun gelişmişliği memeli türüne göre değişkenlik gösterir. Kör (ve genelde çıplak) doğan ve bazen yıllarca annesi tarafından yetiştirilen memeli türleri olduğu gibi, doğumun ardından kısa süre içinde koşmaya ya da yüzmeye başlayan memeli türleri de vardır. Ancak genel olarak memelilerde, yavruların belirli bir süre anne tarafından bakımı zorunludur. Dişi memeli, yavrusunu bebeğin gelişimi için gerekli bileşenleri içeren zengin içerikli sütü ile besler.
Memelilerin vücut büyüklükleri değişkendir. En küçük memeli, bir böcekçil olan Yabanarısı yarasası (Craseonycteris thonglongyai - ortalama 3 cm, 1 gr); en büyük memeli ise Mavi balina'dır (Balaenoptera musculus - ortalama 35 m, 120 ton). Memeli vücudu, sıcak veya soğuk iklim koşulları ile mücadele için de farklı özelliklere sahiptir. Karasal memeliler için kalın bir kış kürkü, deniz memelileri için deri altında kalın bir yağ tabakası veya yağlanmış bir kürk bu mücadelenin silahlarıdır. Bazı memeliler de kış uykusuna yatarak, bu dönemi enerjiden tasarruf ederek geçirir. Yiyeceğin bol olduğu dönemde vücudunda depoladığı fazladan kalorileri, yiyeceğin kıt olduğu bu dönemde ‘uyku’ durumunda iken yakar. (Sincaplar, ayılar ve porsuklarda olduğu gibi.) Bu durum gerçek bir kış uykusu halini de alabilir (yediuyurlar ya da yarasalarda olduğu gibi) yani bu süre içinde canlılar, yaşamsal faaliyetlerini ve vücut sıcaklıklarını minimuma indirirler.
Bazı memeli türleri insanlar tarafından evcilleştirilmiştir ve yabani türleri ortadan kalkmış ya da çok az kalmıştır. (İnek, at, koyun gibi.)
Memelilerin familya seviyesine kadar sınıflandırılması için buraya bakınız: Memelilerin sınıflandırılması
Memeliler (Latince: Mammalia), hayvanlar aleminin insanların da dahil olduğu, dişilerinde bulunan meme bezleri ve hem dişi hem erkek bireylerinde bulunan ter bezleri, kıl, işitmede kullanılan üç orta kulak kemiği ve beyinde yer alan neokorteks bölgesi ile ayrılan bir omurgalı hayvan sınıfıdır.
Dünya üzerinde yaklaşık 4500 memeli türü bulunur. Bunların 200 kadarı Avrupa’da görülebilir, Türkiye ise tek başına yaklaşık 170 memeli türü barındırmaktadır. Çift ve karmaşık dolaşım sistemine sahip, sabit vücut sıcaklıklı hayvanlardır. Vücutları genellikle kıllarla örtülüdür. Genç bireyler anne sütü ile beslenirler. Genellikle bacak şeklinde oluşmuş dört üyeleri vardır. Solunumda diyafram kullanırlar. Alt çeneleri bir çift kemikten oluşmuştur; orta kulaktaki kemikler üç parçalı olup kulak zarı ve iç kulakla bağıntılıdır. Hemen hepsinde yedi boyun omuru vardır.
Memeliler, sıcak kanlı yaratıklardır. Yani vücut sıcaklıkları genel olarak çevre koşullarından bağımsızdır. Bu ısı yalıtkanlığını sağlamak için ise toplam ürettikleri enerjinin % 80'ini harcarlar. Vücutları tüylerle kaplıdır ki, bu doku bazı türlerde dikenli bir hal alabilir (örneğin kirpi) ya da azalıp neredeyse pürüzsüz hale gelebilir; insan, yunus ve balinalarda olduğu gibi. Theria alt sınıfı doğurarak çoğalırken Prototheria alt sınıfı yumurtlayarak çoğalır.
Yavru memeliler, genel olarak belirli bir gelişim evresini tamamlayıncaya kadar annelerinin karnında taşınır. Doğum sırasında yavrunun gelişmişliği memeli türüne göre değişkenlik gösterir. Kör (ve genelde çıplak) doğan ve bazen yıllarca annesi tarafından yetiştirilen memeli türleri olduğu gibi, doğumun ardından kısa süre içinde koşmaya ya da yüzmeye başlayan memeli türleri de vardır. Ancak genel olarak memelilerde, yavruların belirli bir süre anne tarafından bakımı zorunludur. Dişi memeli, yavrusunu bebeğin gelişimi için gerekli bileşenleri içeren zengin içerikli sütü ile besler.
Memelilerin vücut büyüklükleri değişkendir. En küçük memeli, bir böcekçil olan Yabanarısı yarasası (Craseonycteris thonglongyai - ortalama 3 cm, 1 gr); en büyük memeli ise Mavi balina'dır (Balaenoptera musculus - ortalama 35 m, 120 ton). Memeli vücudu, sıcak veya soğuk iklim koşulları ile mücadele için de farklı özelliklere sahiptir. Karasal memeliler için kalın bir kış kürkü, deniz memelileri için deri altında kalın bir yağ tabakası veya yağlanmış bir kürk bu mücadelenin silahlarıdır. Bazı memeliler de kış uykusuna yatarak, bu dönemi enerjiden tasarruf ederek geçirir. Yiyeceğin bol olduğu dönemde vücudunda depoladığı fazladan kalorileri, yiyeceğin kıt olduğu bu dönemde ‘uyku’ durumunda iken yakar. (Sincaplar, ayılar ve porsuklarda olduğu gibi.) Bu durum gerçek bir kış uykusu halini de alabilir (yediuyurlar ya da yarasalarda olduğu gibi) yani bu süre içinde canlılar, yaşamsal faaliyetlerini ve vücut sıcaklıklarını minimuma indirirler.
Bazı memeli türleri insanlar tarafından evcilleştirilmiştir ve yabani türleri ortadan kalkmış ya da çok az kalmıştır. (İnek, at, koyun gibi.)
Латинська назва Mammalia походить від mamma — «молочна залоза»[4]. Українська назва походить від слова ссати, яке походить від старослов'янського (і праслов'янського) съсати[5]. Можливо вперше українська назва ссавцѣ (Mammalia), як синонім до ссущіи вжито в підручнику Зоологія 1874 р., який є перекладом підручника Алойзія Покорного, виконаного професором Михайлом Полянським[6]. Потрібно зазначити, що українське ссавці є повним фонетичним відповідником чеської назви ssawci, яка була у вжитку у XIX ст[4].
Шкіра ссавців складається з двох шарів: зовнішнього — епідермісу і внутрішнього — дерми, або власне шкіри. Епідерміс у свою чергу складається з двох шарів. Глибокий шар, представлений живими циліндричними або кубічними клітинами, відомий під назвою мальпігієвого або паросткового шару. Ближче до поверхні клітини пласкіші, в них з'являються включення кератогіаліну, який, поступово заповнюючи вміст клітини, веде до її рогового переродження і відмирання. Поверхнево розташовані клітини остаточно роговіють і поступово злущуються у вигляді дрібної «лупи» або цілими клаптями. Зношення рогового шару епідермісу заповнюється постійним наростанням його за рахунок ділення клітин мальпігієвого шару.
У структурі волосся розрізняють стовбур — частину, яка виступає над шкірою, і корінь — частину, що сидить в шкірі. Стовбур складається з серцевини, кіркового шару і шкірки. Серцевина є пористою тканиною, між клітинами якої знаходиться повітря; саме ця частина волоса надає йому малу теплопровідність. Кірковий шар, навпаки, дуже щільний і додає волосу міцність. Тонка зовнішня шкірка захищає волос від механічних і хімічних дій. Корінь волосини у своїй верхній частині має циліндричну форму і є прямим продовженням стовбура. У нижній частині корінь розширюється і закінчується колбоподібним потовщенням — волосяна цибулина, яка, мов ковпачок, охоплює виріст кутису — волосяний сосочок. Кровоносні судини, що входять в цей сосочок, забезпечують життєдіяльність клітин цибулини волоса. Формування і наростання волосся відбувається за рахунок розмноження і видозміни клітин цибулини. Стовбур волоса є вже мертвим роговим утвором, нездатним до зростання і зміни форми.
Ссавцям притаманні численні і різноманітні за будовою і функціями шкірні залози. Основні типи залоз такі: потові, сальні, пахучі, молочні.
Потові залози трубчасті, глибинні частини їх мають вид клубка. Вони відкриваються безпосередньо на поверхні шкіри або у волосяну сумку. Продуктом виділення цих залоз є піт, що складається в основному з води, в якій розчинені сечовина і солі. Функція — охолоджування тіла шляхом випаровування.
Сальні залози мають гроноподібну будову і відкриваються у лійку волосяної сумки. Жирний секрет цих залоз змащує волосся і поверхневий шар епідермісу шкіри.
Пахучі залози представляють видозміну потових або сальних залоз, а іноді комбінацію тих і інших.
Молочні залози представляють своєрідну видозміну простих трубчастих потових залоз. У найпростішому випадку вони зберігають трубчасту будову і відкриваються назовні у волосяну сумку (в однопрохідних ссавців). У сумчастих і плацентарних молочні залози мають гроноподібну будову і протоки їх відкриваються на сосках.
М'язова система ссавців дуже диференційована і відрізняється великим числом різноманітно розташованих м'язів. Характерна наявність куполоподібного м'яза — діафрагми, що відмежовує черевну порожнину від грудної. В основному її роль полягає в зміні об'єму грудної порожнини, що зв'язана з диханням. Значний розвиток отримує підшкірна мускулатура, що приводить в рух шкіру.
Характерна риса в будові хребта — плоскі зчленовані поверхні хребців (платицельні хребці), між якими розташовані міжхребцеві диски, чітко виражена диференціація хребта на 5 відділів (шийний, грудний, поперековий, крижовий, хвостовий) і постійне число шийних хребців (сім). У шийному відділі характерна наявність добре виражених атланта і епістрофея. Грудний відділ складається найчастіше з 12—15 хребців. До передніх грудних хребців (зазвичай до семи) дочленовуються ребра, сполучені з грудиною (справжні ребра). Решту грудних хребців несуть ребра, що не доходять до грудини (несправжні ребра). Грудина представляє сегментовану кісткову пластинку, що закінчується подовженим хрящем — мечоподібним відростком. У поперековому відділі число хребців варіює від 2 до 9; ці хребці несуть рудиментарні ребра. Крижовий відділ складається найчастіше з чотирьох зрощених хребців. При цьому тільки перші два хребці є істинно крижовими, а інші — хвостовими хребцями, що приросли до крижів.
Череп ссавців характеризується відносно великою мозковою коробкою, що пов'язано із розвитком головного мозку. У молодих звірів мозкова коробка, в порівнянні з лицьовою частиною, розвинена відносно сильніше, ніж у дорослих (це, насправді, пов'язано з незначним початковим розвитком лицьового відділу черепа). Число окремих кісток в черепі ссавців менше, ніж у нижчих груп хребетних, що зумовлено зростанням більшості кісток. Шви між кістковими комплексами зростаються порівняно пізно, особливо в області мозкової коробки. Це дає можливість збільшення об'єму головного мозку у міру росту тварини; з віком ці тім'ячка (лобове, потиличне і два бічних) заростають.
Травний тракт починається передротовою порожниною, розташованою між властивими тільки ссавцям м'ясистими губами, щоками і щелепами. За щелепами лежить ротова порожнина, в якій їжа піддається механічному подрібненню і хімічній дії. За ротовою порожниною розташовується глотка, у верхню частину якої відкриваються внутрішні ніздрі і євстахієві труби. На нижній поверхні глотки розташована гортанна щілина.
Стравохід добре виражений, з гладенькою мускулатурою. Шлунок виразно відокремлений від інших відділів травного тракту і забезпечений численними залозами. Шлунок представлений або мішкоподібним розширенням, або роздільний на низку відділів.
Кишечник поділяється на тонкий, товстий і прямий відділи. На межі тонкого і товстого відділів відходить сліпа кишка. Печінка розташована під діафрагмою. Жовчні протоки впадають в першу петлю тонкої кишки. У цей самий відділ кишківника впадає протока і підшлункової залози, яка розташована в складці очеревини.
Єдиний орган дихання — губчасті легені. Для ссавців характерне ускладнення верхньої гортані. Голосові зв'язки у вигляді парних складок слизової оболонки гортані лежать між щитовидними і черпаловидними хрящами. Трахея і бронхи добре розвинені. В області легенів бронхи діляться на велике число дрібних бронхіол, які закінчуються альвеолами. Тут галузяться кровоносні судини.
Обмін повітря в легенях обумовлений зміною об'єму грудної клітки, що виникає в результаті руху ребер і куполоподібного м'яза, що подається до грудної порожнини, — діафрагми.
Серце чотирьох камерне. Наявна тільки одна ліва дуга аорти, що відходить від товстостінного лівого шлуночка. Від аорти відходить коротка безіменна артерія, яка ділиться на праву підключичну артерію, праву і ліву сонні артерії, ліва ж підключична артерія відходить самостійно від дуги аорти. Спинна аорта лежить під хребетним стовпом і ділиться на ряд гілок до мускулатури і внутрішніх органів.
Для венозної системи характерна відсутність комірного кровообігу в нирках. Ліва передня порожниста вена зливається з правою передньою порожнистою веною, яка і виливає всю кров від переднього відділу тіла у праве передсердя.
Головний мозок характеризується відносно дуже великими розмірами, що обумовлюється збільшенням об'єму півкуль переднього мозку і мозочка. Розвиток переднього мозку виражається в основному в розростанні його даху — мозкового зведення, а не смугастих тіл, як у птахів. Високий розвиток кори мозку. Сіра речовина розташована поверх білої речовини. У корі розташовані центри вищої нервової діяльності. Великі півкулі мають звивини. У простому випадку є одна сильвієва борозна, що відокремлює лобову частку кори від скроневої частки. Далі з'являється поперечна роландова борозна, що йде, відокремлює зверху лобову частку від потиличної. У вищих представників класу число борозен велике. Проміжний мозок зверху не видно. Епіфіз і гіпофіз невеликі. Для середнього мозку характерний поділ його двома взаємно перпендикулярними борознами на чотири частки. Мозочок великий і диференційований на декілька відділів.
Нюхові органи розвинені дуже сильно і грають величезну роль. Прогресивний розвиток нюхових органів виражається у збільшенні об'єму нюхової капсули і утворення системи нюхових раковин.
Орган слуху розвинений дуже добре. До його складу, окрім внутрішнього і середнього вуха, входять ще зовнішній слуховий прохід і вушна раковина. Вушна раковина підсилює слух. Внутрішній кінець слухового проходу затягнутий барабанною перетинкою, за якою лежить порожнина середнього вуха. В останній у ссавців знаходиться три слухові кісточки. Молоточок упирається в барабанну перетинку, до нього рухомо прикріплене ковадлечко, що зчленоване зі стремінцем, а воно впирається в овальне вікно перетинкового лабіринту внутрішнього вуха.
Загалом кольоровий зір у ссавців розвинений слабо. Майже весь спектр здатні розрізняти лише вищі мавпи східної півкулі. Акомодація у ссавців відбувається тільки шляхом зміни форми кришталика під дією війкового м'яза.
Нирки у ссавців тазові. Тулубові нирки у ссавців — ембріональний орган і в подальшому редукуються. Метанефричні нирки ссавців представляють компактні, зазвичай бобоподібної форми органи. Поверхня гладка. Нирка складається із зовнішнього кіркового шару і внутрішнього смугастого мозкового шару. У кірковому шарі розташовані звивисті канальці, що закінчуються боуменовими капсулами, усередині яких знаходяться клубки кровоносних судин (мальпігієві тільця). У судинних клубочках здійснюється фільтраційний процес, де утворюється первинна сеча. Ниркові канальці утворюють декілька колін; у них відбувається реабсорбція з первинної сечі води, цукру і амінокислот. Число ниркових канальців дуже велике. Кінцевий продукт білкового обміну (як і у риб та амфібій) — сечовина.
Статеві залози самця — сім'яники — мають характерну овальну форму. У більшості звірів сім'яники спочатку розташовуються в порожнині тіла, але у міру статевого дозрівання вони опускаються вниз і потрапляють в особливий розташований зовні мішечок — калитку, що сполучається з порожниною тіла паховим каналом. До сім'яника прилягає зернисте тіло — придаток сім'яника, що морфологічно представляє клубок сильно звитих сім'явивідних каналів сім'яника і гомологічний передньому відділу тулубової нирки.
Від придатка відходить гомологічний вольфовому каналу парний сім'япровід, який впадає біля кореня статевого члена в сечостатевий канал. Сім'япроводи утворюють парні сім'яні пухирці. Вони продукують клейку рідину сперми. При основі статевого члена лежить друга парна залоза — передміхурова. Секрет передміхурової залози представляє основну частину рідини сперми.
На нижній стороні пеніса розташовується сечостатевий канал. Вгору і з боків від нього лежать печеристі тіла, внутрішні порожнини яких під час статевого збудження наповнюються кров'ю, внаслідок чого пеніс стає пружним і збільшується в розмірах.
Парні яєчники завжди лежать в порожнині тіла і прикріплені до спинної сторони черевної порожнини брижею. Парні яйцепроводи, гомологічні мюллеровим каналам, відкриваються передніми своїми кінцями в порожнину тіла в безпосередній близькості від яєчників. Тут яйцепроводи утворюють широкі лійки. Верхній звистий відділ яйцепроводів представляє фаллопієві труби. Далі йдуть розширені відділи — матка, які відкриваються в непарний відділ — піхву. Остання переходить в короткий сечостатевий канал. На черевній стороні сечостатевого каналу розташовується невеликий виріст — клітор, який має печеристі тіла і відповідає пенісу самця.
Під час розвитку ембріона в матці ссавців формується характерне для них утворення — плацента. Тільки у однопрохідних плацента відсутня. У сумчастих є зачатки плаценти. Плацента виникає внаслідок зрощення зовнішньої стінки алантоїсу з серозною оболонкою, внаслідок чого формується губчасте утворення — хоріон. Хоріон зростається з епітелієм матки, сполучаючи плід з матір'ю. Виділяють три типи плаценти: дифузна, коли ворсинки розподіляються рівномірно по хоріону (китоподібні, багато копитних, напівмавпи); часточкова, коли ворсинки зібрані в групи, розподілені по всій поверхні хоріону (більшість жуйних); дискоїдальна, — ворсинки розташовуються на обмеженій, дископодібній ділянці хоріону (комахоїдні, гризуни, мавпи).
Родинні зв'язки між рядами плацентарних почали прояснюватися лише нещодавно завдяки успіхам молекулярної філогенетики. При цьому відбулися й зміни в системі на рівні рядів, які відображені в багатьох сучасних джерелах (наприклад, [1] и [2]). Відповідно до результатів більшості молекулярних досліджень, всі плацентарні поділяються на чотири великі клади (іноді їм надають ранг надрядів), що наведені тут в порядку відділення від загального стовбура філогенетичного дерева:
До афротерій відносяться дві групи близькоспоріднених рядів: до першої відносяться ряди хоботні, сирени і дамани, а до другої — слонові землерийки, тенрекоподібні і трубкозуби.
До Неповнозубих відносяться два ряди — мурахоїди і лінивці (ряд Pilosa) і броненосці (ряд Cingulata).
До Euarchontoglires відносяться ряди гризуни (Rodentia), Зайцеподібні (Lagomorpha) (дві сестринські групи), Тупаєподібні (Scadentia), Шерстокрили (Dermoptera) і Примати (Primates) (дві сестринські групи).
До Laurasiatheria відносяться загони комахоїдні (Eulipotyphla) (за деякими даними, їжаки і інші комахоїдні складають два різних сестринських ряди — їжакоподібні (Erinaceomorpha) і мідицеподібні (Soricomorpha)), рукокрилі (Chiroptera), панголіни (Pholidota), хижі (Carnivora), непарнокопитні (Perissodactyla), парнокопитні (Artiodactyla), китоподібні (Cetacea). З точки зору еволюційної ряди іноді об'єднують в загальний таксон Китопарнокопитні (Cetartiodactyla). Ластоногі включаються до складу ряду хижі (власне, до групи Arctoidea) і є збірною групою, частина якої (моржі та сивучі) є найближчими родичами ведмедів, а інші (тюлені) — родинними до мустелових (Musteloidea).
Найдавніші залишки Синапсид — звіроподібних плазунів — датують Пенсильванським часом (318—299 млн років тому) Кам'яновугільного періоду Палеозойської ери. З того часу відомо Археотириса флоридського (Archaeothyris florensis Reisz, 1972) та кілька видів з роду Клепсидропс (Clepsydrops Cope, 1875), які відносять до умовної групи «Пелікозаврів».
Synapsida (Синапсиди) |-Caseasauria (Казеазаври) `-Eupelycosauria (Справжні Пелікозаври) |-родина Varanopseidae (Варанопсеїди) `-+-родина Ophiacodontidae (Офіакодонтиди) `-+-родина Edaphosauridae (Земляні ящери) `-Sphenacodontia (Сфенакодонтні) |-родина Sphenacodontidae (Сфенакодонтиди) `-Therapsida (Терапсиди) |-Biarmosuchia (Біармозухія) | `-рід Eotitanosuchus (Еотитанозух) `-Eutherapsida (Сравжні Звіроподібні ящери) |-Dinocephalia (Диноцефали) `-Neotherapsida (Новозвіроподібні ящери) |-Anomodontia (Аномодонтії) `-Theriodontia (Звірозубі ящери) |-Gorgonopsia (Ґорґонопсиди) `-Eutheriodontia (Справжні Звірозубі ящери) |-Therocephalia (Звіроголові) `-Cynodontia (Цинодонти) |- + -рід Dvinia (Двінія) | `—рід Procynosuchus (Процинозух) `- Epicynodontia (Епіцинодонти) |-рід Thrinaxodon (Тринаксодон) `-Eucynodontia (Справжні Цинодонти) |- + -рід Cynognathus (Циногнат) | `- + -родина Tritylodontidae (Тритилодонтиди) | `-родина Traversodontidae (Траверсодонтиди) `-Probainognathia (Пробайногнати) |- + -родина Trithelodontidae (Трителодонтиди) | `—родина Chiniquodontidae (Хінікводонтиди) `- + -рід Prozostrodon (Прозостродон) `- Mammaliaformes (Ссавцеподібні) `-Mammalia (Ссавці)
Підклас Яйцекладні, або Першозвірі (Prototheria)
Підклас Звірі (Theria): Інфраклас Нижчі Звірі (Metatheria)
Class Mammalia
Портал «Біологія» 
Ссавці у Віківидах? 
Ссавці у Вікісховищі? 
Lớp Thú (danh pháp khoa học: Mammalia /məˈmeɪli.ə/, còn được gọi là Động vật có vú hoặc Động vật hữu nhũ) là một nhánh động vật có màng ối nội nhiệt được phân biệt với chim bởi sự xuất hiện của lông mao,[a] ba xương tai giữa, tuyến vú, và vỏ não mới (neocortex, một khu vực của não). Não bộ điều chỉnh thân nhiệt và hệ tuần hoàn, bao gồm cả một trái tim bốn ngăn. Lớp Thú bao gồm các động vật lớn nhất còn sinh tồn (như cá voi xanh và một vài loài cá voi khác), cũng như những động vật thông minh nhất - như voi, vài loài linh trưởng và cá voi. Kích thước cơ thể động vật có vú dao động từ 30–40 mm (1,2–1,6 in) dơi ong nghệ tới 33 mét (108 ft) cá voi xanh.
Tên khoa học Mammalia được đặt bởi Carl Linnaeus năm 1758, xuất phát từ tiếng Latin mamma ("vú"). Tất cả con cái cho con bú bằng sữa tiết ra từ tuyến vú. Theo Mammal Species of the World, 5.416 loài được biết đến vào năm 2006. Lớp Thú được phân thành 1.229 chi, 153 họ và 29 bộ.[1] Năm 2008, IUCN đã hoàn thành việc khảo sát đánh giá động vật có vú toàn cầu kéo dài 5 năm với sự tham gia của 1.700 nhà khoa học để lập Sách đỏ IUCN, trong đó ghi nhận 5.488 loài được công nhận vào cuối thời kỳ đó.[2]
Trừ 5 loài thú đơn huyệt (đẻ trứng), tất cả động vật có vú còn lại đều đẻ con. Ba bộ đa dạng và giàu số lượng loài nhất là Bộ Gặm nhấm (chuột, chuột cống, hải ly, chuột lang nước, chuột lang, và các loài khác), Bộ Dơi (dơi), và Bộ Chuột chù (chuột chù, chuột chũi và solenodon). Các bộ đa dạng khác là Bộ Linh trưởng, Bộ Guốc chẵn, và Bộ Ăn thịt (mèo, chó, chồn, gấu, hải cẩu và họ hàng).[1] Trong khi việc phân loại các động vật có vú ở cấp độ họ đã tương đối ổn định, phương pháp phân loại khác nhau ở các cấp độ cao hơn-subclass, infraclass, order-xuất hiện trong sách vở đương thời, đặc biệt là cho các loài thú có túi. Thay đổi nhiều trong thời gian gần đây đã phản ánh kết quả phân tích cladistic và di truyền phân tử. Kết quả từ di truyền phân tử đã dẫn đến việc áp dụng các nhóm mới như Afrotheria và việc từ bỏ các nhóm truyền thống như sâu bọ.
Các tổ tiên động vật có vú đầu synapsid là pelycosaurs sphenacodont, một nhóm bao gồm cả Dimetrodon. Vào cuối kỷ Cacbon, nhóm này tách ra từ dòng sauropsid và phát triển thành loài bò sát và các loài chim ngày nay. Dẫn trước bởi nhiều nhóm đa dạng của động vật có vú không synapsids (đôi khi được gọi là bò sát giống động vật có vú), các động vật có vú đầu tiên xuất hiện trong kỉ Creta (phấn trắng) thời đại Trung Sinh. Các loài động vật có vú hiện đại xuất hiện trong các giai đoạn của kỷ Paleogen và Neogen, sau sự tuyệt chủng của loài khủng long 66 triệu năm trước đây.
"Principles of Classification and a Classification of Mammals" (AMNH Bulletin v. 85, 1945) của George Gaylord Simpson là nguồn cơ bản của phân loại liệt kê trong bài này. Simpson đã vạch ra hệ thống học của nguồn gốc thú và các mối quan hệ nói chung được giảng dạy rộng khắp cho tới cuối thế kỷ XX. Kể từ phân loại của Simpson, các hồ sơ hóa thạch cổ sinh vật học đã được điều chỉnh lại, và trong những năm qua người ta đã chứng kiến nhiều tranh luận và tiến bộ liên quan tới những kiến thức cột trụ lý thuyết của chính việc hệ thống hóa, một phần là thông qua các khái niệm mới của miêu tả theo nhánh học. Mặc dù các công trình nghiên cứu trong lĩnh vực này đã dần dần làm cho hệ thống phân loại của Simpson trở nên lỗi thời, nhưng nó vẫn là điều gần gũi nhất với phân loại chính thức của động vật có vú.
Năm 1997, Malcolm C. McKenna và Susan K. Bell đã đưa ra sửa đổi tổng thể cho phân loại động vật có vú, bằng việc tạo ra phân loại McKenna/Bell. Cuốn sách Classification of Mammals above the Species Level,[3] xuất bản năm 1997 của họ là công trình bao hàm toàn diện nhất tới nay về hệ thống học, các mối quan hệ và sự phát sinh của tất cả các đơn vị phân loại thú đã biết khi đó, dù còn sinh tồn hay đã tuyệt chủng, xuống tới cấp chi, mặc dù các dữ liệu phân tử gần đây đã và đang thách thức một vài kiểu gộp nhóm ở các cấp cao hơn. McKenna thừa hưởng dự án từ Simpson và cùng với Bell đã xây dựng một hệ thống cấu trúc thứ bậc được cập nhật trọn vẹn, bao gồm toàn bộ các đơn vị phân loại còn sinh tồn hoặc tuyệt chủng đã biết vào thời điểm đó, phản ánh phả hệ lịch sử của lớp Mammalia.
Phân loại McKenna/Bell tóm tắt như sau: Lớp Mammalia
Các nghiên cứu phân tử dựa trên phân tích ADN trong vòng vài năm qua đã gợi ý các mối quan hệ mới giữa các họ thú. Phần lớn các phát hiện này đã được xác nhận độc lập bằng sự có mặt hay thiếu vắng dữ liệu retrotransposon[4]. Các hệ thống phân loại dựa trên các nghiên cứu phân tử tiết lộ 3 nhóm chính hay 3 dòng dõi của thú có nhau thai là Afrotheria, Xenarthra và Boreoeutheria – đã rẽ nhánh ra từ các tổ tiên chung ban đầu trong kỷ Creta. Mối quan hệ giữa ba nhánh này vẫn chưa được thiết lập chắc chắn và người ta đưa ra ba giả thuyết khác nhau liên quan tới việc nhánh nào là cơ sở trong mối tương quan với phần còn lại của thú có nhau thai. Ba giả thuyết này được gọi là Atlantogenata (Boreoeutheria là cơ sở), Epitheria (Xenarthra là cơ sở) và Exafroplacentalia (Afrotheria là cơ sở)[5]. Tới lượt mình, Boreoeutheria chứa hai nhánh chính làEuarchontoglires và Laurasiatheria.
Các ước tính về thời gian rẽ nhánh giữa 3 nhóm thú có nhau thai này dao động trong khoảng từ 105 tới 120 triệu năm trước, phụ thuộc vào kiểu ADN (chẳng hạn ADN nhân hay ADN ty thể)[6] và các diễn giải có biến động về thời gian của các dữ liệu cổ địa lý học[5].
Nhóm I: Afrotheria
Nhóm II: Xenarthra
Nhóm III: Boreoeutheria
Các động vật có vú có thể được xác định bởi sự hiện diện của các tuyến mồ hôi, bao gồm cả những tuyến chuyên sản xuất sữa để nuôi con. Tuy nhiên trong phân loại hóa thạch, các đặc điểm khác phải được sử dụng, vì các tuyến mô mềm và nhiều đặc điểm khác không thể nhìn thấy được trong các hóa thạch.
Nhiều đặc điểm chung của tất cả các động vật có vú đã xuất hiện trong những thành viên đầu tiên của các động vật này:
Hầu hết các đặc điểm trên đã không có mặt trong các tổ tiên của động vật có vú ở kỷ Trias.
Đối với nhà cổ sinh học, để xác định loài có vú theo loài, không có giới hạn đặc điểm nào có thể được sử dụng để phân biệt các nhóm. Bất kỳ đặc điểm nào đều có thể liên quan đến đặc điểm loài của một hóa thạch. Mặt khác cổ sinh vật học xác định động vật có vú bằng các đặc điểm thì cần phải chỉ xem xét những tính năng xuất hiện trong định nghĩa. Các khớp xương hàm nối răng và xương sọ thường xuyên được nhắc đến.
Phát sinh chủng loài,[8] xem Mammalia là nhóm chỏm cây.
Mammaliaformes
Australosphenida (gồm Monotremata)
Eutriconodonta (gồm Gobiconodonta)
Trechnotheria (gồm Theria)
Một phát sinh chủng loài do Mikko Haaramo tạo ra dựa trên các phát sinh chủng loài riêng rẽ của Rowe 1988; Luo, Crompton & Sun 2001; Luo, Cifelli & Kielan-Jaworowska 2001, Luo, Kielan-Jaworowska & Cifelli 2002, Kielan-Jaworowska, Cifelli & Luo 2004, and Luo & Wible 2005.[9]
Phân loại Mammaliaformes
†Adelobasilus cromptoni Lucas & Hunt 1990
†Sinoconodon rigneyi Patterson & Olson 1961
†Morganucodonta Kermack, Mussett & Rigney, 1973
†Docodonta Kretzoi, 1946
†Hadrocodium wui Luo, Crompton & Sun 2001
†Kuehneotheriida Mckenna, 1995
Yinotheria
†Shuotheriidae Chow và Rich, 1982
†Henosferidae Rougier, Marinelli, Forasiepi & Novacek, 2007
†Ambondro mahabo Flynn et al., 1999
†Ausktribosphenidae Rich et al., 1997
Monotremata C.L. Bonaparte, 1837
†Fruitafossor windscheffeli Luo & Wible 2005
†Volaticotherium antiquum Meng et al. 2006 emend. Meng et al. 2007
†Eutriconodonta Kermack et al., 1973
†Allotheria Marsh, 1880
†Chronoperates paradoxus Fox, Youzwyshyn & Krause 1992
†Amphiodontidae Simpson, 1925
Gobiconodontidae Jenkins Jr. & Schaff, 1988
Klameliidae Thomas & Averianov, 2006
Amphilestidae Osborn, 1888
Spalacotheriida Prothero, 1981
Triconodontidae Marsh, 1887
Zhangheotherium quinquecuspidens Hu et al. 1997
Dryolestida Prothero, 1981
Zatheria McKenna, 1975
Các loài động vật có xương sống sống trên cạn hoàn toàn thuộc nhóm động vật có màng ối. Giống như tổ tiên lưỡng cư của nó, chúng có phổi và chi. Trứng của động vật có màng ối có các màng bên trong, màng ối, cho phép phôi phát triển ở trong nước, dù trứng nằm trên cạn. Do vậy, động vật có màng ối có thể đẻ trứng trên cạn, trong khi động vật lưỡng cư nhìn chung cần đẻ trứng trong nước.
Động vật có màng ối đầu tiên xuất hiện vào cuối kỷ Than đá. Chúng bắt nguồn từ lưỡng cư reptiliomorph trước đó,[10] nhóm này sống trên cạn ăn côn trùng và các loài động vật không xương sống khác cũng như dương xỉ, rêu và các loại thực vật khác. Trong vòng vài triệu năm, hai dòng chính của amniot đã bị tuyệt chủng gồm synapsida, bao gồm lớp Thú; và sauropsida, bao gồm rùa, thằn lằn, rắn, cá sấu, khủng long và chim.[11] Synapsida có một lỗ nằm thấp trên mỗi mặt của hộp sọ.
Một nhóm synapsida là pelycosaur, bao gồm các loài động vật lớn nhất và ác liệt nhất vào đầu kỷ Pecmi.[12]
Therapsida tách nhánh từ pelycosaur trong Permi giữa, cách nay 265 triệu năm, và sau đó trở thành nhóm động vật có xương sống trên cạn phổ biến.[13] chúng khác với các pelycosaur nhiều đặc điểm như hộp sọ và hàm như: temporal fenestrae lớn hơn và incisor bằng nhau về kích thước.[14] Therapsida đã tiến hóa thành thú qua nhiều giai đoạn, bắt đầu với nhóm thú rất giống với tổ tiên pelycosaur của chúng và kết thúc bằng nhóm probainognathian cynodont, một số trong chúng dễ bị nhầm lẫn với thú. Các giai đoạn này đặc trưng bởi:
Synapsida không thuộc nhóm thú được gọi là bò sát giống thú.[13][16]
.jpg){kind=small}
_white_background.jpg){kind=small}
_(Myrmecophaga_tridactyla).jpg){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
.jpg)
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg)
_-_svijetli_dorat.jpg)
.jpg){kind=small}
_white_background.jpg){kind=small}
_(Myrmecophaga_tridactyla).jpg){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
.jpg)
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=small}
_white_background.jpg){kind=small}
_(Myrmecophaga_tridactyla).jpg){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému 
|url= trống hay bị thiếu (trợ giúp)
(tiếng Việt)
Lớp Thú (danh pháp khoa học: Mammalia /məˈmeɪli.ə/, còn được gọi là Động vật có vú hoặc Động vật hữu nhũ) là một nhánh động vật có màng ối nội nhiệt được phân biệt với chim bởi sự xuất hiện của lông mao, ba xương tai giữa, tuyến vú, và vỏ não mới (neocortex, một khu vực của não). Não bộ điều chỉnh thân nhiệt và hệ tuần hoàn, bao gồm cả một trái tim bốn ngăn. Lớp Thú bao gồm các động vật lớn nhất còn sinh tồn (như cá voi xanh và một vài loài cá voi khác), cũng như những động vật thông minh nhất - như voi, vài loài linh trưởng và cá voi. Kích thước cơ thể động vật có vú dao động từ 30–40 mm (1,2–1,6 in) dơi ong nghệ tới 33 mét (108 ft) cá voi xanh.
Tên khoa học Mammalia được đặt bởi Carl Linnaeus năm 1758, xuất phát từ tiếng Latin mamma ("vú"). Tất cả con cái cho con bú bằng sữa tiết ra từ tuyến vú. Theo Mammal Species of the World, 5.416 loài được biết đến vào năm 2006. Lớp Thú được phân thành 1.229 chi, 153 họ và 29 bộ. Năm 2008, IUCN đã hoàn thành việc khảo sát đánh giá động vật có vú toàn cầu kéo dài 5 năm với sự tham gia của 1.700 nhà khoa học để lập Sách đỏ IUCN, trong đó ghi nhận 5.488 loài được công nhận vào cuối thời kỳ đó.
Trừ 5 loài thú đơn huyệt (đẻ trứng), tất cả động vật có vú còn lại đều đẻ con. Ba bộ đa dạng và giàu số lượng loài nhất là Bộ Gặm nhấm (chuột, chuột cống, hải ly, chuột lang nước, chuột lang, và các loài khác), Bộ Dơi (dơi), và Bộ Chuột chù (chuột chù, chuột chũi và solenodon). Các bộ đa dạng khác là Bộ Linh trưởng, Bộ Guốc chẵn, và Bộ Ăn thịt (mèo, chó, chồn, gấu, hải cẩu và họ hàng). Trong khi việc phân loại các động vật có vú ở cấp độ họ đã tương đối ổn định, phương pháp phân loại khác nhau ở các cấp độ cao hơn-subclass, infraclass, order-xuất hiện trong sách vở đương thời, đặc biệt là cho các loài thú có túi. Thay đổi nhiều trong thời gian gần đây đã phản ánh kết quả phân tích cladistic và di truyền phân tử. Kết quả từ di truyền phân tử đã dẫn đến việc áp dụng các nhóm mới như Afrotheria và việc từ bỏ các nhóm truyền thống như sâu bọ.
Các tổ tiên động vật có vú đầu synapsid là pelycosaurs sphenacodont, một nhóm bao gồm cả Dimetrodon. Vào cuối kỷ Cacbon, nhóm này tách ra từ dòng sauropsid và phát triển thành loài bò sát và các loài chim ngày nay. Dẫn trước bởi nhiều nhóm đa dạng của động vật có vú không synapsids (đôi khi được gọi là bò sát giống động vật có vú), các động vật có vú đầu tiên xuất hiện trong kỉ Creta (phấn trắng) thời đại Trung Sinh. Các loài động vật có vú hiện đại xuất hiện trong các giai đoạn của kỷ Paleogen và Neogen, sau sự tuyệt chủng của loài khủng long 66 triệu năm trước đây.
Согласно современным представлениям, млекопитающие произошли от синапсид из группы цинодонтов, выделившись в конце триасового периода[25]. Наиболее продвинутые цинодонты уже сильно напоминали млекопитающих — как, например, изображённый на рисунке Oligokyphus из семейства Tritylodontidae с его развитым шерстным покровом, живший в позднем триасе и ранней юре. Тогда же имела место и начальная дивергенция млекопитающих: в отложениях позднего триаса найдены ископаемые остатки аделобазилевса, морганукодонтов, кюнеотерия[en] и харамиид. Последних обычно рассматривают как ранних представителей подкласса (или инфракласса) аллотериев, куда включают также многобугорчатых — наиболее разнообразный и многочисленный из мезозойских отрядов млекопитающих, просуществовавший свыше 100 млн лет[26][27]; что касается морганукодонтов, то они по своему облику и строению чрезвычайно близки к предполагаемому предку всех более поздних млекопитающих[28].
В верхнем триасе выделились и другие основные линии млекопитающих, известные останки которых относятся к более позднему времени: линия, включающая однопроходных[29]; линия триконодонтов (юра — мел)[30]; наконец, та линия, к которой принадлежат сумчатые и плацентарные, отделившиеся друг от друга в юрском периоде[31][32].
Современные виды млекопитающих образуют хорошо очерченную группу. Эта группа и была описана в 1758 году[33] как класс Mammalia К. Линнеем в 10-м издании его «Системы природы»[34]. В данном издании Линней упоминал всего 184 вида млекопитающих[35]; в настоящее же время современные виды млекопитающих объединяют в 26—29 отрядов[31][36], 153 семейства и 1229 родов[37].
Позднее в состав класса млекопитающих были включены многочисленные вымершие группы; правомерность включения некоторых из них (например, докодона[en], морганукодона, синоконодона и некоторых других открытых в XIX—XX веках мезозойских животных) в данный класс вызывает сомнения у ряда палеонтологов[38][39].
Традиционная классификация на уровне инфраклассов и выше, оформившаяся к концу XIX века, выглядит следующим образом[40][41]:
Класс Mammalia Linnaeus, 1758
Названия, заключённые в скобки, употребляют либо как альтернативные наименования соответствующих инфраклассов[41][42], либо как названия их краун-групп[43].
Следует отметить, что трёхчастное деление класса млекопитающих на прото-, мета- и эутериев было предложено ещё французским зоологом А. Блэнвилем (1839), который пользовался, правда, другими наименованиями (соответственно: «птицеутробные», «двуутробные», «одноутробные»)[44][45].
Неоднократно предлагались более современные классификации млекопитающих, позволяющие, в частности, адекватно отразить взаимоотношения между многочисленными вымершими группами, но общепринятыми в полном смысле этого слова ни одна из них не стала[46].
На русский язык название таксона Theria, крупнейшего подразделения млекопитающих, обычно переводится как «звери» (в данном значении оно употребляется параллельно со словом «терии»; см. Звери). Иногда же слово «звери» используют как синоним слова «млекопитающие»[1][47]. Ранг данного таксона в различных классификациях различен: либо это подкласс млекопитающих, противопоставляемый подклассу Prototheria (первозвери)[48], либо — после исключения из него ряда вымерших групп — таксон существенно низшего ранга (в системе Маккенны — Белл он имеет ранг «надкогорты»[49]).
По размерам и внешнему облику млекопитающие очень разнообразны. Хотя у их подавляющего большинства тело, как и у других амниот, чётко расчленено на голову, шею, туловище, две пары конечностей и хвост, форма и соотношение этих частей тела у разных видов варьируют, отражая приспособления к среде обитания и преобладающему характеру движений[50]. Хорошо известны как непропорционально длинная шея жирафа, позволяющая ему срывать листья и молодые побеги с крон деревьев[51], так и полное отсутствие шейного перехвата у китообразных[52]. Сильно варьирует и относительная длина хвоста: если у длиннохвостого ящера (Manis tetradactyla) и длинноухого тушканчика (Euchoreutes naso) он в два раза длиннее туловища, то у даманов, тонкого лори и всех гоминоидов хвост полностью отсутствует[53].
Наиболее сильно по внешнему облику от других млекопитающих уклонились рукокрылые, у которых передние конечности видоизменились в крылья, а также сирены и китообразные, передние конечности которых после перехода к водному образу жизни превратились в плавники, а задние исчезли[54]. Поэтому в народной систематике[en] и ранних научных зоологических классификациях рукокрылые и киты не включались в состав группы «звери»[55]. Только в 1693 г. Дж. Рэй со всей определённостью включил рукокрылых и китов в состав той группировки, которую ныне называют «млекопитающими»[56].
Сильно различаются млекопитающие также по массе и размерам тела. Абсолютные рекордсмены:
Кожа млекопитающих отличается значительной толщиной и сильным развитием кожных желёз и роговых образований. Как и у других позвоночных, она состоит из двух слоёв: верхнего эктодермального (эпидермис) и нижнего мезодермального (дерма)[59].
Для млекопитающих весьма характерны роговые образования эпидермального происхождения: волосы, когти, ногти, копыта, рога и чешуйки[60]. При этом волосы — образование, присущее исключительно млекопитающим и, по-видимому, наиболее продвинутым терапсидам; оно не гомологично каким-либо производным кожи других амниот. Главная функция волос — теплоизоляция, хотя толчком для появления волосяного покрова послужила, скорее всего, осязательная функция[61]. Помимо термоизолирующей и осязательной функций, волосы защищают кожу от повреждений и паразитов, улучшают аэро- и гидродинамические свойства тела, обеспечивают видоспецифичность окраски. Значительная редукция или полное отсутствие волос у ряда млекопитающих (слоны, сирены, часть носорогов, гиппопотамы, китообразные) носят вторичный характер[62].
У большинства млекопитающих концевые фаланги пальцев защищены когтями, видоизменениями которых являются плоские ногти, имеющиеся у многих приматов, и копыта, характерные для различных копытных. Многие млекопитающие имеют на хвосте или конечностях роговые чешуйки, а у панголинов и броненосцев крупная роговая чешуя, вполне гомологичная имеющейся у пресмыкающихся, покрывает всё тело[63]. Для ряда млекопитающих (арсинойтерий[64], носороги, вилороговые, полорогие) характерно наличие такого «оружия», как рога; обычно это — массивные разрастания ороговевшего эпителия, используемые для защиты и нападения[65]. Рога представителей вымершего отряда эмбритопод были образованы не кератином, а костной тканью[66]
Экзокринную систему образуют железы внешней секреции, выделяющие вырабатываемый ими секрет через выводные протоки на поверхность тела или слизистых оболочек внутренних органов (например, функции таких желёз выполняют слюнные железы, печень и поджелудочная железа, секреты которых, попадая в пищеварительный тракт, играют важную роль в ходе пищеварения)[67].
Характерной особенностью млекопитающих является сильное развитие кожных желёз, которую они унаследовали через своих синапсидных предков от земноводных. К их числу относятся сальные и потовые железы, развитие которых было связано с появлением волосяного покрова[68][69]. Видоизменениями потовых желёз по своему происхождению являются млечные железы, которые в качестве секрета выделяют молоко — основную пищу детёнышей млекопитающих. У представителей сумчатых и плацентарных протоки млечных желёз открываются на сосках (млечные железы однопроходных сосков не имеют). Число сосков может варьировать у разных видов от 2 до 24, причём у многих копытных соски сливаются в единое вымя[70].
Подобно другим позвоночным, млекопитающие имеют внутренний скелет (у броненосцев есть и внешний скелет в виде панциря — как дополнение к внутреннему). Скелет включает череп, позвоночник, грудную клетку, пояса верхних и нижних конечностей и сами конечности[71].
Череп млекопитающих имеет относительно крупную мозговую коробку, уже у позднетриасового морганукодона она в 3—4 раза крупнее, чем у терапсид того же размера[72]. Из-за срастания некоторых костей между собой число отдельных костей в черепе меньше, чем у других позвоночных[73]. Для черепной коробки млекопитающих характерно наличие скуловой дуги, образованной скуловой костью и скуловым отростком чешуйчатой кости[fr] (для высших приматов правильнее говорить о чешуйчатой части височной кости: последняя формируется при взрослении особей путём срастания чешуйчатой, барабанной[fr] и каменистой[nl] костей[74]), и причленение черепа к первому шейному позвонку (атланту) при помощи двух мыщелков. Нёбные отростки верхнечелюстных костей вместе с нёбными костями образуют также характерное для млекопитающих вторичное костное нёбо, а нижняя челюсть у них представлена лишь парными зубными костями. Только млекопитающим свойственна расположенная в дне черепа парная барабанная кость; имеющиеся в черепе рептилий и синапсид сочленовная и квадратная кости становятся у млекопитающих элементами среднего уха — молоточком и наковальней[75].
Характерные черты в строении позвоночного столба млекопитающих: плоские поверхности позвонков (платицельные позвонки), между которыми располагаются хрящевые диски; условное расчленение позвоночника на пять отделов — шейный, грудной, поясничный, крестцовый и хвостовой (крестца нет лишь у современных китообразных[76]); постоянное число шейных позвонков — 7 (как исключение, оно равно 6 у ламантина, а у некоторых ленивцев число шейных позвонков варьирует: у ленивца Гоффмана — от 5 до 6, у трёхпалых ленивцев — от 8 до 10[77])[78]. Грудной отдел позвоночника у млекопитающих чаще всего состоит из 12—15, поясничный — из 2—9, крестцовый — из 1—9 позвонков; сильнее всего варьирует число хвостовых позвонков: от 3 у гиббоновых до 49 у длиннохвостого ящера. К передним грудным позвонкам причленяются рёбра, соединённые с грудиной и образующие вместе с ней грудную клетку[79].
Пояс передних конечностей млекопитающих обычно состоит из двух лопаток и двух ключиц; последние, впрочем, нередко редуцированы или вовсе отсутствуют. У однопроходных имеется ещё коракоид, который у остальных млекопитающих рудиментарен и прирастает к лопатке[80][81]. В типичном случае каждая из причленённых к этому поясу передних конечностей состоит из плеча, предплечья и кисти; последняя включают запястье, пясть и пальцы, которые обычно состоят из двух-трёх фаланг (однако у китообразных число фаланг увеличено и достигает 13—14). Пояс задних конечностей у млекопитающих, как правило, состоит из парных лобковых, седалищных и подвздошных костей; в состав каждой из задних конечностей входят бедро, голень и стопа (включающая предплюсну, плюсну и кости пальцев). В зависимости от образа жизни конечности млекопитающих претерпевают различные преобразования: у наземных форм значительно удлиняются бедро и голень, а у водных форм они укорочены, но удлинены фаланги пальцев[82][83].
Высокодифференцированная мышечная система млекопитающих обеспечивает выполнение разнообразных движений и имеет в разных отрядах и семействах существенные особенности в зависимости от характерных способов передвижения. Среди скелетных мышц, наибольшее развитие получили мышцы конечностей; перемещение конечностей под тело (у рептилий и ранних синапсид они располагались по бокам тела) увеличило величину шага и эффективность работы мышц. Характерным анатомическим признаком млекопитающих является также наличие куполообразной мышцы — диафрагмы, которая разделяет грудную и брюшную полости; её возникновение позволило резко интенсифицировать вентиляцию лёгких[84].
У млекопитающих хорошо развита жевательная мускулатура, обеспечивающая захват и механическую обработку пищи, и подкожная мускулатура, участвующая в терморегуляции (управляет движением волосяного покрова) и общении животных (отвечает за мимику, особенно развитую у хищных и приматов). Все перечисленные виды мышц относятся к группе поперечно-полосатых; мышцы же внутренних органов являются, как правило, гладкими[85]. Особая сердечная мышечная ткань имеется в сердце[86] (подробнее см. раздел «Кровеносная система»).
Нервная ткань млекопитающих, как и у других позвоночных, эктодермального происхождения[87] и состоит из нервных клеток (нейронов) и вспомогательных клеток — нейроглии[88]. Нейроны образуют многочисленные контакты (синапсы) друг с другом и осуществляют генерирование и распространение нервных импульсов; таким образом, нейрон — структурная и функциональная единица нервной системы[89]. Саму же нервную ткань подразделяют на серое вещество, образованное телами нейронов и немиелинизированными нервными волокнами, и белое вещество, образованное миелинизированными нервными волокнами[89]. Нервный импульс распространяется по нервным волокнам и передаётся от нейрона к нейрону посредством особого рода межклеточных контактов — синапсов. Почти у всех млекопитающих синаптическая передача осуществляется с помощью химических соединений самой разной природы — нейромедиаторов, а не электрических сигналов[89].
Как и у других позвоночных, нервную систему млекопитающих по морфологическим признакам делят на центральную, включающую головной и спинной мозг, и периферическую, которая слагается отходящими от головного и спинного мозга нервами[90].
В структурно-функциональном плане нервную систему подразделяют на соматическую, иннервирующую скелетную мускулатуру и органы чувств, и вегетативную, иннервирующую внутренние органы, кровеносные и лимфатические сосуды; резкого разграничения между данными системами не наблюдается[91].
Относительные размеры головного мозга у млекопитающих очень велики: по массе он в 3—15 раз превосходит спинной мозг (у рептилий их масса примерно одинакова)[92]. Головной мозг млекопитающих включает пять отделов: передний (или конечный), промежуточный, средний, продолговатый мозг и мозжечок, из них особенно развиты первый и последний[93]. Разросшаяся кора полушарий образовала вторичный мозговой свод (неопаллиум), накрывший собой весь мозг[94][95].
Для спинного мозга млекопитающих характерен своеобразный характер залегания серого вещества, при котором оно образует в поперечном сечении фигуру «бабочки» с боковыми выступами — «рогами». У млекопитающих имеется особый пирамидный путь, идущий от двигательной зоны коры больших полушарий прямо к эфферентным нейронам продолговатого и спинного мозга[23].
Периферическую нервную систему млекопитающих образуют черепные и спинномозговые[en] нервы, отходящие соответственно от головного и спинного мозга, а также их ответвления (всего в организме млекопитающего насчитывают свыше 200 нервов вместе с их ответвлениями). У млекопитающих, как и у других амниот, имеется 12 пар черепных нервов; число спинномозговых нервов значительно больше (у человека — 31 пара)[96].
Большинство (11 пар из 12) черепных и часть спинномозговых нервов функционально относят к соматической нервной системе, эти нервы иннервируют кожу, суставы, скелетные мышцы и органы чувств[96]. Другую часть спинномозговых нервов, а также в значительной степени блуждающий нерв функционально относят к вегетативной нервной системе. Морфологически и функционально разделяют симпатическую и парасимпатическую вегетативную нервную систему. В случае первой из них центры локализованы только в спинном мозге. Для парасимпатической системы ситуация обратная: ганглии лежат недалеко от иннервируемых органов или даже в их стенках; центры расположены в крестцовом отделе спинного мозга и в головном мозге. При этом если у рыб симпатическая и парасимпатическая системы делят органы между собой, то у четвероногих (и, в частности, у млекопитающих) их области иннервации накладываются друг на друга вплоть до полного взаимного перекрывания[97].
Органы зрения у млекопитающих развиты, как правило, достаточно хорошо, хотя и имеют в их жизни меньшее значение, чем у птиц[98][99]. Внутрь глаза отражённый от объектов свет проникает через зрачок. Хрусталик фокусирует лучи света на сетчатке глаза, а окружающие хрусталик мышцы заставляют его изменять форму, обеспечивая аккомодацию глаза[100]. В отличие от пресмыкающихся и птиц, у млекопитающих при аккомодации расстояние между хрусталиком и сетчаткой не измененяется, а у мелких грызунов (полёвки, мыши) из-за незначительности обзора способность к аккомодации практически утрачена[101]. Восприятие света обеспечивают находящиеся на сетчатке фоторецепторы: палочки отвечают только за восприятие света, а колбочки обеспечивают цветоразличение[102][103]. Впрочем, цветовое зрение у млекопитающих развито слабее, чем у птиц, причём трёхкомпонентный (трихроматический) характер оно носит только у высших приматов, а у подавляющего большинства млекопитающих зрение — дихроматическое[104].
Органы слуха у подавляющего большинства видов млекопитающих хорошо развиты и при этом содержат вестибулярный аппарат[105]. В состав каждого органа слуха входят внутреннее, среднее и наружное ухо (включающее наружный слуховой проход и ушную раковину). Если внутреннее и среднее ухо имеются и у других четвероногих, то наружное ухо — новоприобретение млекопитающих, облегчающее улавливание звуковых волн[106][107]. Ушные раковины обычно подвижны и способствуют достаточной точной (до 6—8°) локализации источников звука (впрочем, у многих водных и роющих видов ушная раковина вторично исчезает), а наружный слуховой проход защищает от внешних воздействий барабанную перепонку, отделяющую полость среднего уха от слухового прохода и колеблющуюся под воздействием прошедшей к ней по слуховому проходу звуковой волны. Специфично для млекопитающих и наличие в полости среднего уха трёх слуховых косточек (молоточка, наковальни и стремечка)[107][108]. Назначение этих косточек — усилить колебания перепонки и передать их мембране овального окна внутреннего уха. Последнее образовано тремя полукружными каналами, улиткой и двумя отолитовыми органами — мешочком[en] и маточкой[en]; при этом в улитке располагаются рецепторы, чувствительные к звуку, а полукружные каналы, мешочек и маточка входят в состав вестибулярного аппарата. Основу работы и слуховой, и вестибулярной сенсорных систем составляют механорецепторы, которые реагируют на перетекания и колебания заполняющей внутреннее ухо жидкости, вызванные звуковыми волнами или изменением положения тела[109][110].
Органы обоняния у млекопитающих развиты сильнее, чем у других наземных позвоночных. Способность к различению запахов млекопитающие используют для ориентирования в пространстве, при поисках пищи, в рамках межвидовых и внутривидовых контактов. По степени развития обонятельной функции млекопитающих подразделяют на две группы: макросматов с исключительно острым обонянием (большинство млекопитающих) и микросматов с умеренно развитым обонянием (приматы, китообразные, ластоногие)[111]. Ко второй группе относится человек, в носу которого имеется около 5 млн обонятельных клеток, к первой— собака, у которой их примерно в 50 раз больше[112]. В целом степень развитости обоняния коррелирует с числом генов, кодирующих различные типы обонятельных белков-рецепторов: у макросматов их обычно более 1000, у многих приматов — около 500, у человека — всего 387, у утконоса — 262[113]. По-видимому, хуже всего развито обоняние у китообразных, имеющих наиболее высокий процент псевдогенов обонятельных рецепторов[114]. Основу функционирования обонятельной системы составляют обонятельные клетки[en] — биполярные нейроны, генерирующие потенциал действия в ответ на связывание с особыми рецепторами на мембране молекул пахучего вещества[115].
Органы вкуса млекопитающих представлены вкусовыми почками, которые расположены на слизистых оболочках языка и твёрдого нёба и содержат рецепторы вкуса (последние, как и рецепторы запахов, относятся к группе хеморецепторов). Традиционно считалось, что система восприятия вкусовых ощущений у млекопитающих — четырёхкомпонентная, причём первичными вкусами являются сладкий, солёный, кислый и горький[116][117]. Сравнительно недавно выявлен пятый тип рецепторов вкуса, отвечающий за восприятие «мясного» вкуса[118].
У млекопитающих хорошо развита соматовисцеральная кожная чувствительность, к которой относят все типы сенсорной информации, получаемые от рецепторов, локализованных в теле (а не голове) животного. Среди таких рецепторов выделяют проприорецепторы (рецепторы растяжения мышц и сухожилий), ноцицепторы (болевые рецепторы) и поверхностные кожные рецепторы (механорецепторы, терморецепторы)[119]. Определённую осязательную функцию выполняют также волоски, а также вибриссы[120].
Дыхательная система служит для газообмена организма с окружающей средой, обеспечивая поступление кислорода и выведение углекислого газа. У млекопитающих она представлена органами дыхания (лёгкими) и дыхательными путями: верхними и нижними. В систему верхних дыхательных путей входят полость носа, носоглотка и ротоглотка, а частично — и ротовая полость, поскольку она тоже может участвовать в процессе дыхания. Система нижних дыхательных путей состоит из гортани (иногда её относят к верхним дыхательным путям), трахеи и бронхов[121][122].
Строение гортани у млекопитающих усложнено: для неё характерно наличие щитовидного хряща и надгортанника, не свойственных другим позвоночным, а также голосовых связок — парных складок слизистой оболочки, вибрация которых позволяет издавать различные звуки[123].
У млекопитающих хорошо развиты трахея и бронхи (внелёгочные и внутрилёгочные). В ходе эмбрионального развития бронхи млекопитающих ветвятся, образуя сложное бронхиальное дерево. В процессе многократного разветвления бронхи переходят в терминальные бронхиолы, а те — в ещё более мелкие дыхательные бронхиолы. Последние лежат уже непосредственно в лёгких и переходят в альвеолярные ходы[en], заканчивающиеся альвеолярными мешочками[en]. На стенках альвеолярных ходов и альвеолярных мешочков располагаются альвеолы — тонкостенные пузырьки, густо оплетённые капиллярами; через них и происходит газообмен. Число альвеол огромно: у хищных с их активным образом жизни — 300—350 млн, у малоподвижных ленивцев — около 6 млн.[123][124]
Попеременное изменение объёма лёгких обеспечивают не только движения грудной клетки, но и движения диафрагмы, наличие которой — характерный анатомический признак млекопитающих[123]. Дыханием управляет расположенный в продолговатом мозге дыхательный центр. Повышение в крови (а значит, и в спинномозговой жидкости) концентрации углекислого газа, сопровождающееся образованием угольной кислоты H2CO3, влечёт возрастание концентрации ионов H+; они раздражают нервные клетки, которые и дают сигнал межрёберным мышцам усилить дыхательные движения[125].
Кровеносная система, призванная обеспечивать снабжение тканей тела кислородом и питательными веществами и освобождение их от продуктов распада, достигает у млекопитающих большого совершенства. Центральный орган кровообращения — четырёхкамерное сердце, ритмичные сокращения мускулатуры которого заставляют кровь циркулировать по кровеносным сосудам. Оно состоит из правого и левого желудочков, а также правого и левого предсердий. Предсердия собирают поступающую к сердцу по венам кровь и направляют её в желудочки, а те, сокращаясь, выбрасывают кровь в артерии. Камеры сердца сообщаются между собой и с магистральными сосудами — аортой, лёгочным стволом — при помощи отверстий, снабжённых клапанами[126]. Сердце заключено в околосердечную сумку — перикард[127]. Мышечная ткань сердца (миокард) имеет особое строение и представляет собой функциональный синцитий. В ней, помимо кардиомиоцитов, способных к сокращению, имеются клетки, не способные сокращаться, но способные к генерации электрических импульсов и проведению их к сократительным клеткам. Они образуют проводящую систему сердца[86].
Правая сторона сердца обеспечивает малый круг кровообращения (лёгочный): из правого желудочка венозная кровь поступает по лёгочным артериям в лёгкие, откуда по лёгочным венам обогащённая кислородом кровь следует в левое предсердие. Левая сторона сердца обеспечивает работу большого круга кровообращения: от левого желудочка отходит единственная дуга аорты — левая (этим млекопитающие отличаются от крокодилов с двумя дугами аорты и от птиц — с единственной, но правой[128]), через ответвления которой артериальная кровь разносится по всему телу. Затем кровь, отдав тканям организма кислород и питательные вещества и забрав углекислоту и продукты обмена, через венозную систему возвращается к сердцу — к правому предсердию, в которое впадают передняя (собирающая кровь от головы и передних конечностей) и задняя (от задней части тела) полые вены[129].
Кровь и связанная с ней лимфа — жидкие соединительные ткани организма млекопитающего[130]. Кровь состоит из плазмы и форменных элементов: тромбоцитов, лейкоцитов и эритроцитов (все эти форменные элементы образуются у млекопитающих в костном мозге). Тромбоциты (у млекопитающих они, в отличие от других позвоночных, всегда представляют собой безъядерные кровяные пластинки[131][132]) играют определяющую роль в процессе свёртывания крови, а также участвуют в метаболизме серотонина. Лейкоциты (белые кровяные тельца) — основа иммунной системы организма. Эритроциты (красные кровяные тельца) содержат железосодержащий белок гемоглобин, обеспечивающий перенос кислорода от лёгких к тканям организма[133].
Особенности эритроцитов млекопитающих — их малый размер, двояковогнутая форма (у мозоленогих — овальная[134]) и отсутствие ядер[135]. Двояковогнутая форма эритроцитов увеличивает площадь поверхности для диффузии кислорода внутрь эритроцита, а благодаря отсутствию ядра в эритроците помещается больше гемоглобина, связывающего кислород. У эритроцитов также отсутствуют митохондрии, и они синтезируют АТФ исключительно за счёт анаэробного дыхания. Если бы эритроциты потребляли кислород в ходе аэробного дыхания, они бы не были такими эффективными его переносчиками[136].
Лимфатическая система выступает как дополнение к кровеносной системе и служит посредницей в обмене веществ между кровью и тканями. Лимфа по происхождению — межтканевая жидкость, образованная просочившейся через стенки капилляров плазмой крови и протекающая по лимфатическим сосудам. Форменными элементами лимфы являются лимфоциты, причём имеет место рециркуляция лимфоцитов из крови в лимфу и из лимфы в кровь[133]. В лимфатической системе млекопитающих отсутствуют «лимфатические сердца» — пульсирующие участки сосудов, имеющиеся у земноводных и пресмыкающихся, поскольку при характерном для млекопитающих подвижном образе жизни движение лимфы по сосудам обеспечивается сокращениями скелетных мышц[137].
Иммунная система позволяет организму противостоять бактериям, вирусам, грибам, паразитам, чужеродным макромолекулам, а также избавляет его от собственных модифицированных клеток (например, опухолевых[138]). Каждый организм имеет неспецифический (врождённый) иммунитет, который дополняется специфическим (приобретённым) иммунитетом[139]. И неспецифический, и специфический иммунитет имеет несколько уровней защиты, однако неспецифические иммунные реакции протекают быстрее специфических[140].
Неспецифические защитные механизмы являются эволюционно более древними, чем специфические. Их активация и действие не зависят от патогена. Их также называют неклональными механизмами, потому что при неспецифических иммунных реакциях, в отличие от специфических, не происходит увеличения численности особой группы клеток, ориентированных на защиту от конкретного антигена. К неспецифическим механизмам можно отнести кислую среду кожи, препятствующую развитию микроорганизмов, непроницаемость эпидермиса, систему комплемента плазмы крови, антимикробные ферментные системы, а также неспецифические медиаторы, например, интерфероны и интерлейкины. На клеточном уровне неспецифическую защиту осуществляют гранулоциты, система моноцитов и макрофагов, а также натуральные киллеры. Работа последних основывается как на специфических, так и неспецифических механизмах. Важным неспецифическим защитным механизмом является также воспалительный процесс[141].
Специфический иммунный ответ направлен на защиту от конкретного антигена. Он включает в себя клеточные и гуморальные механизмы. Системный специфический иммунный ответ активируется миграцией антигенпрезентирующих клеток в лимфоидные органы, которые запускают размножение специфических групп защитных клеток. Среди них выделяют T- и B-лимфоциты. Эти клеточные системы обеспечивают крайне специфичные реакции на конкретный антиген и, как упоминалось выше, подвергаются клональной экспансии. Кроме того, специфические иммунные механизмы включают также механизмы иммунологической памяти, в которых запечатлевается информация о данном антигене, и при новом столкновении с этим антигеном она обеспечивает более быстрый и эффективный иммунный ответ[141][142].
Все клетки крови образуются из плюрипотентных стволовых клеток костного мозга. Однако в определённый момент эмбрионального развития часть из них мигрирует в тимус (вилочковую железу) или остаются в костном мозге и начинают созревание в T- и B-лимфоциты соответственно. В связи с этим тимус и костный мозг называют первичными лимфоидными органами. В них продолжается клеточная пролиферация и дифференциация. В процессе созревания T-лимфоциты контактируют со специализированными эпителиальными клетками, дендритными клетками и макрофагами, что даёт возможности для отбора T-клеток, нужных иммунной системе именно в этот момент[143]. Зрелые T- и B-лимфоциты покидают места своего созревания и мигрируют во вторичные лимфоидные органы: селезёнку, лимфатические узлы, а также лимфоидную ткань слизистых оболочек[en] (англ. mucosa-associated lymphoid tissue, MALT). Она представляет собой скопления лимфоидных клеток, расположенные под слизистой желудочно-кишечного тракта, дыхательных путей, мочевыводящих путей, слёзных желёз. Кроме того, по всему телу беспорядочно разбросаны лимфатические клетки, иногда организованные в крупные скопления, например, миндалины или пейеровы бляшки[en][143].
Млекопитающие относятся к гомойотермным (то есть теплокровным) животным, обеспечивающим определённый уровень температуры тела в основном за счёт внутренних физиолого-биохимических процессов (исключение составляет пойкилотермный грызун голый землекоп[21][22]). При этом у них хорошо развита химическая терморегуляция: интенсивность окислительных процессов (основные из них — переваривание пищи и мышечная работа), обеспечивающих выделение тепла, регулируется рефлекторно — под воздействием сигналов теплового центра промежуточного мозга[144].
От излишней потери тепла млекопитающих предохраняет шёрстный покров, а у водных форм — подкожный слой жира. Излишки тепла отводятся потоотделением. Значительную роль в терморегуляции играет развитая система кожных кровеносных сосудов, диаметр просветов которых регулируется нервно-рефлекторным путём[145]. Механизм теплообразования за счёт активации клеточного метаболизма называется несократительным термогенезом. К таким механизм относят, в частности, липолиз, особенно бурой жировой ткани[146]. Кроме жира, в качестве внутренних энергетических запасов организма могут выступать и углеводы[147]. Если же тепло образуется в процессе сокращения скелетных мышц, то говорят о сократительном термогенезе[146].
Для пищеварительной системы млекопитающих, в которую входят пищеварительный тракт (с 4 отделами: рото-глоточной полостью, пищеводом, желудком, кишечником) и пищеварительные железы, характерны общее удлинение пищеварительного тракта при бо́льшей его дифференцировке по сравнению с другими группами позвоночных, которой сопутствует значительное развитие пищеварительных желёз[148][149]. Высокой эффективности использования пищи способствует максимальное среди позвоночных развитие симбиотического пищеварения, при котором эндосимбионты (археи-метаногены, бактерии, грибы, простейшие[150]) участвуют в процессе расщепления и гидролиза богатых клетчаткой растительных кормов[151].
Ротовое отверстие у млекопитающих ограничено присущими только им мягкими подвижными губами; такие губы, впрочем, у однопроходных отсутствуют, а у китообразных губы слабо развиты и лишены подвижности[152]. Зубы есть у большинства млекопитающих, кроме современных однопроходных, усатых китов, панголинов и муравьедов. Они сидят в ячейках (альвеолах) челюстных костей и являются гетеродонтными: дифференцированы на резцы, клыки, предкоренные и истинные коренные[153]. Число зубов, их форма и размеры у разных млекопитающих различаются. Так, для грызунов характерны сильно развитая единственная пара резцов, служащая для срезания или обгрызания растительности, и отсутствие клыков, а у хищных клыки, напротив, сильно развиты и приспособлены для захвата и умерщвления добычи[154].
После попадания в ротовую полость пища пережёвывается зубами; при этом она смачивается слюной, поступающей по протокам из слюнных желёз, что облегчает её проглатывание и продвижение по пищеводу. Под влиянием слюны сложные углеводы (крахмал, сахар), содержащиеся в пище, распадаются на мономеры[155]. Из полости рта пища попадает в глотку, а оттуда — через пищевод в желудок[156][157]. Последний у большинства млекопитающих является простым (однокамерным); однако у некоторых млекопитающих — особенно у питающихся грубыми и трудно перевариваемыми растительными кормами — развился сложный (многокамерный) желудок, состоящий из нескольких обособленных отделов. Наиболее сложно в морфологическом и физиологическом плане он устроен у жвачных, обладающих четырёхкамерным желудком: в первых трёх отделах которого пища подвергается брожению с участием эндосимбионтов, а пищеварительные железы есть лишь в стенках четвёртого отдела, где пища и подвергается воздействию желудочного сока[158].
Кишечник млекопитающего подразделяется на тонкий и толстый (к последнему относятся слепая, ободочная и прямая кишка)[159][160]. Бо́льшая часть пищи переваривается в тонком кишечнике, через стенки которого основные питательные вещества всасываются в кровь[161][160]. Остатки непереваренной пищи поступают в толстый кишечник, где они подвергаются бродильным процессам с участием эндосимбионтов — бактерий, грибков и простейших. Для видов, кормящихся грубой растительной пищей, особо важную роль в этих процессах играет слепая кишка, слабо развитая или вообще отсутствующая у плотоядных видов; стенки слепой кишки большинства млекопитающих содержат большое количество лимфатической ткани, из-за чего она играет ещё и важную роль в иммунной системе[161][162]. В ободочной кишке каловые массы обезвоживаются, скапливаются в прямой кишке и затем удаляются из организма через анальное отверстие[163].
Почки млекопитающих, как и у других наземных позвоночных, тазовые (метанефрические). Они имеют бобовидную форму и располагаются в поясничной области, по бокам позвоночника. В наружном корковом слое каждой почки располагаются нефроны, в извитых канальцах которых происходит фильтрация плазмы крови[164] и образуется моча, стекающая затем по мочеточникам в мочевой пузырь. Из него моча по мочеиспускательному каналу выходит наружу[165].
Почки регулируют количество воды в организме и выводят из него токсичные продукты обмена веществ. Конечными продуктами белкового обмена являются мочевина и мочевая кислота. Мочевина образуется в печени из аммиака, а мочевая кислота — продукт распада пуринов[166]. При этом у млекопитающих мочевина по содержанию в моче резко преобладает над мочевой кислотой (у рептилий и птиц соотношение обратное). Помимо почек, определённую роль в выделении играют потовые железы[167] и лёгкие, а также печень.
Почки млекопитающих также являются основным органом, участвующим в осморегуляции. Они могут выделять гипотоническую мочу при избытке воды и осмотически концентрированную — при её дефиците[168].
Эндокринную систему составляют железы внутренней секреции, регулирующие работу различных органов тела. Эти железы не имеют выводных протоков и выделяют вырабатываемые ими гормоны в кровь (реже — в лимфу)[67]. У млекопитающих эндокринная система принципиально сходна с подобными системами других позвоночных, отличаясь не столько составом или числом гормонов, сколько усилением их активности и специализации[169].
К числу важнейших эндокринных желёз относят[170][171]:
Поджелудочная железа и половые железы, кроме эндокринной секреции, осуществляют и экзокринную секрецию: помимо гормонов, поджелудочная железа выделяет также пищеварительные ферменты, а половые железы продуцируют гаметы. В связи с этим поджелудочную железу и половые железы относят к железам смешанной секреции. Множество гормонов образуются у млекопитающих в желудочно-кишечном тракте, почках, печени и других органах, не относящихся к эндокринной системе[170].
Оплодотворение у млекопитающих, как и у других амниот, внутреннее. Половые железы самок млекопитающих — яичники — всегда лежат в полости тела, в которую своими воронками открываются и яйцеводы. Во время овуляции созревшая яйцеклетка через полость тела попадает в фаллопиеву трубу — верхний извитой отдел яйцевода[173]. Развитие яичников самок млекопитающих происходит циклически (овариальный цикл); вместе с ним циклическим изменениям подвергается эндометрий матки, обновляющийся в ходе каждого цикла (эстральный цикл у большинства млекопитающих и менструальный цикл у человека и некоторых приматов)[174].
Половые железы самцов — семенники — имеют характерную овальную форму; у ряда видов они в течение всей жизни животного остаются в полости тела, но у большинства млекопитающих со временем опускаются в расположенный снаружи кожистый мешочек — мошонку. Вырабатываемые семенниками сперматозоиды, смешиваясь с семенной жидкостью, образуют сперму, которая во время полового акта через пенис самца попадает во влагалище самки (у однопроходных — в её клоаку); после этого в верхнем отделе яйцевода — фаллопиевой трубе — и происходит оплодотворение; образовавшаяся зигота тут же начинает дробиться и передвигается в матку[173].
Вынашивание плода у млекопитающих происходит в матке — нижнем отделе яйцевода. При этом у сумчатых и плацентарных во время беременности возникает плацента — специфический орган, образующийся путём срастания наружной оболочки зародыша (хориона) и разрыхлённого эпителия матки и обеспечивающий снабжение зародыша кислородом и питательными веществами, а также выведение углекислоты и продуктов обмена. Однако у сумчатых плацента достаточно примитивна (из-за чего у них период внутриутробной жизни короток, а детёныш рождается сильно недоношенным); у плацентарных же она намного более совершенна, что позволяет существенно продлить период внутриутробного развития, в течение которого плод надёжно защищён от неблагоприятных условий внешней среды[175][176].
Млекопитающие демонстрируют удивительное разнообразие приспособлений к обитанию в различных жизненных средах и к различным формам поведения. Ни один класс позвоночных не дал в процессе своей эволюции такого разнообразия форм, как млекопитающие, причём нередко виды, входящие в один и тот же отряд, относятся к различным адаптивным типам — основным экологическим группам; с другой стороны, представители разных отрядов, живущие в сходных условиях и близкие по своему образу жизни, могут иметь весьма сходный внешний вид (конвергентное сходство)[177][178].
В соответствии с приспособленностью к жизни в определённой среде среди млекопитающих выделяют следующие адаптивные типы: наземные, подземные, водные, древесные и летающие формы (а также переходные группы)[179][180].
Наземные звери — наиболее обширная группа млекопитающих. В пределах данной группы можно выделить две основные ветви: лесных зверей и зверей открытых местообитаний. И для тех, и для других характерными способами передвижения по твёрдому субстрату являются ходьба и бег (с подразделением их на разнообразные походки)[181][182].
Лес служит местообитанием многих млекопитающих. Здесь они находят и пищу, и укрытие от врагов и непогоды. Некоторые из лесных зверей ведут строго наземный образ жизни (лоси, косули, настоящие олени, росомахи, барсуки); другие — так называемые полудревесные формы — способны и к лазанью по деревьям, где они могут добывать корм и отдыхать (соболь, некоторые медведи, рыси, бурундуки)[183].
Не менее многочисленную группу образуют обитатели открытых пространств (лугов, степей, пустынь). Часть из них приспособилась к быстрому бегу на четырёх конечностях. Это — большинство копытных (куланы, зебры, верблюды, жирафы, сайгаки, бизоны), а также некоторые хищные (львы, гепарды, койоты). Другая группа освоила зигзагообразный бег прыжками на длинных задних конечностях («рикошетирующий бег»): сумчатые тушканчики, многие кенгуру, прыгунчики, мешотчатые прыгуны, долгоноговые, тушканчики, тушканчиковые мыши. Наконец, третью группу образуют мелкие или средней величины звери с короткими ногами и вальковатым телом, которые живут в густой траве, затрудняющей передвижение (сурки, суслики, хомяки, некоторые пищухи). Бегают они медленно, а от опасности прячутся в норах[184].
Для некоторых видов наземных зверей (обыкновенная бурозубка, волк, рыжая лисица, барсук) характерен широкий ареал, охватывающий самые разнообразные ландшафты (виды-убиквисты). В этом случае явно выраженные приспособления к жизни в какой-либо определённой среде отсутствуют, и данные виды демонстрируют значительную экологическую гибкость[185][186]. Так, барсук, ареал которого протянулся от северной тайги до пустынь и субтропиков, на севере ареала с октября по май погружается в спячку, а на юге в спячку не ложится[187].
Наибольшую скорость бега среди наземных зверей развивает гепард — до 105—115 км/ч. Максимальная скорость бега составляет: у льва и газели Томсона — 75—80, кулана — 65—70, зебры, дзерена и койота — 60—65, джейрана и волка — 55—60, дикого осла — 50—55, жирафа, зайца-русака и гигантского кенгуру — 45—50, бизона — 40—45, индийского носорога — 35—40 км/ч[188].
Многие млекопитающие фактически занимают по организации и образу жизни промежуточное положение между наземными и подземными формами. К таким полуподземным формам относятся звери, роющие более или менее сложные норы, но добывающие корм на поверхности земли: барсуки, кролики, сурки, суслики, аплодонтовые, гоферы, полёвки, трубкозубы, вомбаты. Приспособления к жизни под землёй у них выражены слабо. Обычно они заключаются в заметно укороченных ушных раковинах и развитой мускулатуре конечностей[189].
Настоящие подземные звери — это небольшая высокоспециализированная группа млекопитающих, которые проводят всю или бо́льшую часть жизни в толще почвы, находя там свой корм: либо обитающих в почве беспозвоночных, либо подземные части растений. Представители данной группы встречаются в разных отрядах. Сумчатые кроты, златокроты, кроты, цокоры прокладывают подземные ходы сильными передними конечностями с длинными «копательными» когтями, а слепыши и слепушонки не копают почву, а «выгрызают» её выступающими вперёд резцами[190]. Грызуны же из семейства землекоповых действуют одновременно и передними лапами, и огромными резцами[191].
К числу общих морфологических особенностей подземных зверей относятся цилиндрическая форма тела с укороченным хвостом и полная или частичная редукция глаз и ушных раковин[192].
Среди млекопитающих большую группу составляют полуводные формы — виды, жизнь которых проходит частично на суше, частично в воде. Некоторые из таких животных (норка, белый медведь, водяная полёвка, выдровая землеройка) прекрасно плавают и ныряют, но сохраняют общий наземный облик. Их связь с водной средой проявляется в том, что свой корм они добывают не только на суше, но и в воде[193][194]. Экологическую нишу полуводных форм млекопитающие начали осваивать ещё в середине мезозоя: специализация к полуводному образу жизни характерна, в частности, для докодонта касторокауды из средней юры[195].
Диагностическим признаком для следующей (по степени адаптации к жизни в воде) группы полуводных зверей служит наличие более или менее развитой плавательной перепонки между пальцами конечностей. Такая перепонка имеется у утконоса, водяного опоссума, выхухоли, многих грызунов (нутрия, капибара, бобр, бобровая крыса[en], ондатра и др.), выдры, гиппопотама. У куторы и водяной бурозубки плавательную перепонку заменяет плавательная оторочка из жёстких волосков. Для указанных видов характерны также укорочение шеи и ушных раковин, развитие приспособлений для замыкания ушей и ноздрей, уплощение хвоста, наличие густого меха, противостоящего намоканию, или толстого подкожного жирового слоя[193].
Ещё более высокую степень приспособления к жизни в водной среде демонстрируют каланы и ластоногие. Толстая кожистая перепонка между пальцами у них развита настолько, что их конечности (у калана — только задние) превращаются в ласты. Пищу эти животные добывают только в воде, однако спариваются и размножаются (а иногда и отдыхают) они вне водной среды[196].
Полностью водными зверями, никогда не покидающими водной среды, являются сирены и китообразные. У них полностью отсутствует меховой покров, передние конечности превратились в плавники, а задние утрачены. Основным локомоторным органом служит кожистый хвостовой плавник[197]. Если у утконоса и калана максимальная продолжительность пребывания под водой равна 8—10 мин., у ондатры и выхухоли — 12 мин., бобра — 15 мин., моржа и ламантина — 16 мин., то у дельфинов — 20 мин., кашалота — 75 мин., а у бутылконоса она достигает 2 часов. Засвидетельствованы случаи погружения кашалота на глубину 988 м[198], а некоторые источники указывают, что он способен погружаться даже на 3 км[199].
Надо сказать, что характеристика китообразных как полностью водных форм относится к ныне живущим представителям данного отряда. Приспособление китообразных к строго водному образу жизни шло постепенно. Пакицет из раннего эоцена Пакистана передвигался на четырёх конечностях и проводил часть времени в воде, охотясь за рыбой, но для отдыха выходил на сушу[200].
К древесным зверям, иначе именуемым дендробионтами, относят млекопитающих, проводящих бо́льшую часть своей жизни в кронах деревьев, где они добывают пищу, спасаются от врагов, устраивают гнёзда для размножения и отдыха. Основные способы передвижения у них — лазанье по стволам и ветвям деревьев и прыжки с ветки на ветку[201][202].
Приспособления для жизни на деревьях у дендробионтов разнообразны. Многие из них используют для лазанья длинные искривлённые когти; при этом одни из них имеют длинный пушистый хвост, которым пользуются как балансиром и парашютом при прыжках (сумчатые куницы, щёткохвостые поссумы, древесные кенгуру, белки, сони, некоторые куницы)[201][203], у других хвост служит хватательным органом, позволяющим зафиксировать положение тела на ветке (поссум-медоед, кускусы, карликовый муравьед, белобрюхий ящер, древесные дикобразы, кинкажу)[204][205], у третьих хвост рудиментарен и в передвижении не участвует (коала, ленивцы)[206].
Ряд древесных зверей использует для лазанья хватательные конечности с сильно развитыми пальцами, причём один (у лемуров, долгопята, многих обезьян) или два пальца (у коалы, кускусов) противопоставлены остальным (интересно, что долгопят имеет на концах пальцев присасывательные подушечки, что усиливает хватательную функцию конечностей). Как правило, такие дендробионты хватаются за ветви всеми четырьмя конечностями. Однако гиббоны и коаты используют для передвижения по ветвям и перепрыгивания с дерева на дерево лишь передние конечности, а коаты — также и хватательный хвост[204].
Если белки и сони вполне сохраняют способность передвигаться по земле и хорошо бегают, то более узкоспециализированные дендробионты передвигаются по земле плохо, а ленивцы такую способность утратили почти полностью[204].
Ещё одним видом способов передвижений, освоенных млекопитающими, является полёт: как пассивный (планирующий), так и активный (с помощью крыльев). По способности к той или иной из этих разновидностей полёта, отражающей принципиально различный уровень освоения воздушной среды, среди летающих зверей выделяют соответственно полувоздушные и настоящие воздушные формы[207][208].
Полувоздушные формы млекопитающих относятся к разным семействам и отрядам, но обладают общим планом строения. Речь идёт о наличии летательной перепонки — кожистой складки, которая тянется по бокам туловища между передними и задними лапами и позволяет не только планировать при спуске по отлогой линии, но и совершать повороты в воздухе. К таким формам принадлежат: триконодонт волатикотерий[209] из поздней юры Китая, некоторые двурезцовые сумчатые (сумчатые летяги[en], полосатые кускусы, гигантский летучий кускус, карликовый летучий кускус), некоторые грызуны (летяги, большинство шипохвостых), шерстокрылы (у последних летательная перепонка достигает наибольшего развития, охватывая и хвост). Если у гигантской летяги дальность полёта достигает 60 м, то у шерстокрыла — 140 м[210][211].
К настоящим воздушным формам принадлежат многочисленные представители отряда рукокрылых, у которых передние конечности превращены в длинные кожистые крылья. Рукокрылые способны длительное время, быстро и с хорошей манёвренностью передвигаться в воздухе, добывать там же себе пищу и даже спариваться[207]. Грудина рукокрылых имеет киль, как и у птиц, служащий для прикрепления развитых грудных мышц[212]. Наиболее развитыми летательными способностями обладают представители семейства складчатогубых и, в частности, бразильский складчатогуб: его полёт — лёгкий и стремительный, причём средняя скорость полёта составляет 40 км/ч, а максимальная — 100—105 км/ч[213].
По роду употребляемой пищи млекопитающих можно подразделить на две условные группы: растительноядных и плотоядных. Условность данного деления состоит в том, что лишь немногие виды млекопитающих питаются исключительно растениями или исключительно животными; у большинства в рационе присутствуют и растительные, и животные корма, так что речь идёт лишь о преобладании тех или других[212]. Если такое преобладание не выражено, говорят о всеядных животных — таковы бурый медведь, енот, барсук, соболь, кабан, серая крыса и др.; в их питании более или менее существенную роль играют беспозвоночные и позвоночные животные, ягоды, фрукты, орехи, зелень. С другой стороны, некоторые виды специализированы на употреблении весьма ограниченного набора кормов[214].
Среди растительноядных млекопитающих выделяются[215]:
Среди плотоядных млекопитающих выделяются[216][217]:
С особенностями пищедобывания и питания тесно связан целый комплекс морфолого-физиологических особенностей, характерных для отдельных видов млекопитающих (цедильный аппарат усатых китов, вытянутая морда и длинный клейкий язык у питающихся насекомыми трубкозубов, муравьедов и панголинов, способность насекомоядных рукокрылых преследовать, пользуясь ультразвуковой локацией, летящих насекомых, очень острые обоняние и слух лисицы, втяжные острые когти кошачьих и др.). Эти особенности тесно коррелируют с другими функциями организма, уже не имеющими к питанию прямого отношения, налагая на них свой отпечаток[219][220].
Среди млекопитающих широко распространён половой диморфизм, то есть явление, при котором разнополые особи одного вида отличаются друг от друга. У млекопитающих известны примеры полового диморфизма по следующим признакам:
Сроки наступления половозрелости у млекопитающих очень сильно варьируют. Приведём сроки полового созревания для некоторых видов (в скобках дана примерная продолжительность жизни в природе, лет): рыжая полёвка — 1 мес. (1—1,5), степная пеструшка — 1,5 мес. (1—1,5), домовая мышь — 2—3 мес. (около года), горностай — 3 мес. (4—7), заяц — 1 год (7—9), лисица — 1—2 года (10—12), волк и лось — 2—3 года (15—20), бурый медведь — 3—4 года (30—50), коала — 4 года (12—13), синий кит — 4—5 лет (до 20 лет), индийский слон — 10—15 лет (70—80)[222][223].
Спаривание млекопитающих обычно приурочено к определённому времени года. В умеренных и высоких широтах сигналом к наступлению брачного периода служит изменение длины светового дня, в низких широтах — изменение интенсивности осадков, созревание основных кормовых растений и т. п.[224] При поиске особи противоположного пола у одних видов млекопитающих бо́льшую активность проявляют самки, у других — самцы. Многие звери отыскивают друг друга по запаху, причём в брачный период усиливается деятельность пахучих желёз. Распространены и звуковые сигналы: у лисиц и кошачьих голос подают и самцы, и самки, у оленей ревут только самцы, а у лосей первой о месте своего нахождения характерным храпом извещает самка[225].
Для большинства видов млекопитающих характерна полигамия в форме полигинии. У основной массы видов (насекомоядные, летучие мыши, многие грызуны и хищные) самцы после спаривания не удерживают самок возле себя. У ушастых тюленей и стадных копытных на время размножения образуются гаремы или косяки с единственным взрослым самцом во главе, а у некоторых хищных и грызунов возникают сложные семьи (парцеллы грызунов, прайды львов) из нескольких самцов и самок с системой рангов и разделением обязанностей. Редкое явление — полиандрия (многомужество), известная у ряда летучих мышей и некоторых обезьян (например, у большинства игрунковых)[226][227]. Своеобразно устроена семейная группа у голых землекопов: она состоит из нескольких десятков особей и организована по типу муравьиной семьи: во главе стоит размножающаяся самка, которая в 1,5—2 раза превосходит по размерам остальных членов семьи и почти всё время проводит в гнездовой камере в компании с 2—3 неработающими самцами, призванными её оплодотворять; остальные взрослые члены семьи заняты добыванием пищи и рытьём и обустройством нор[228][229].
Значительно меньшую группу образуют моногамные виды, причём пары обычно образуются на короткий срок (шакалы, лисицы, песцы, бобры, ондатры), реже — на несколько лет (волки). Только немногие виды обезьян могут образовывать пары на всю жизнь[230][231].
По мере приближения родов самка становится беспокойной и ищет удобное укромное место. У многих видов она подготавливает гнездо или логово для будущего потомства. У большинства млекопитающих самка рожает в лежачем положении; самки зайцев рожают сидя, а самки слонов и многих парнокопытных — стоя. Большинство китообразных рожает под водой, но самки некоторых видов (гренландский кит, белуха и др.) принимают при родах вертикальное положение, выставив из воды хвостовую часть тела так, что их детёныш появляется на свет в воздухе. Самки рукокрылых рожают в висячем положении: ушаны — либо в горизонтальном положении (брюхом кверху), либо в вертикальном (головой вверх), а подковоносы и крыланы — вися вниз головой; появившийся детёныш попадает в подогнутую к брюху межбедренную перепонку или же в полость между брюхом и сложенными крыльями. У двупалого ленивца самка при родах висит на ветке, держась за неё передними лапами, а детёныш, цепляясь когтями за шерсть, сам добирается до соска матери[232][233].
По частоте деторождения виды млекопитающих делят на моноэстричные, которые рожают детёнышей раз в год (большинство сумчатых, насекомоядных, хищных, копытных, зубатых китов) или раз в 2—3 года (бурые медведи, тигры, моржи, зубры, слоны, большинство усатых китов)[222][169], и полиэстричные, рожающие несколько раз в году (зайцы-беляки и белки приносят по 2—3 помёта, полёвки — по 3—4, домовая мышь — до 6—8)[230][231]. Различна и величина выводка: если у слонов, китов, моржей, зубров, лошади, гигантского кенгуру рождается по одному детёнышу, то в помёте у рыси, соболя, бурого медведя обычно по 2—3 детёныша, волка, зайца, белки — от 3 до 8, виргинского опоссума — от 8 до 18[222][231]. Максимальное для плацентарных число детёнышей в одном помёте бывает у обыкновенного тенрека: у одной самки обнаружили 32 эмбриона, а другая в неволе родила и вскормила 31 детёныша (при этом число сосков у самки тенрека может доходить до 29 — больше, чем у любого другого млекопитающего)[234].
Для многих видов отмечается зависимость величины выводка от географических факторов. Так, у длиннохвостого суслика средняя величина выводка возрастает в направлении с юга на север, составляя: в Западной Монголии — 4,0; в Прибайкалье — 6,9; в Центральной Якутии — 8,2. У оленьего хомячка, обитающего на юго-западе США, она изменяется с увеличением высоты: на высоте 1,0—1,5 тыс. м она равна 4,6; на высоте 1,7—2,0 тыс. м — 4,4; на высоте 2,5—3,0 тыс. м — 5,4; на высоте 3,2 тыс. м — 5,6[231].
Млечные железы самки в период беременности увеличиваются в размерах и к моменту родов достигают максимального развития. В первые дни лактации из млечных желёз выделяется молозиво — густая и вязкая жидкость с повышенным, по сравнению с молоком, содержанием белков и витаминов. Затем оно заменяется молоком, химический состав которого у однопроходных близок к составу пота, а у других групп млекопитающих приобретает свои характерные особенности и варьирует достаточно сильно. В приводимой ниже таблице приведены данные для отдельных видов, представляющих различные отряды сумчатых и плацентарных[235][236]:
Состав молока млекопитающих Виды животных Состав молока, % Энергетическая ценность вода белки жиры сахар минеральныеВ действительности химический состав молока несколько различается и у отдельных представителей одного и того же вида (в таблице приведены усреднённые данные). При этом особенно высока энергетическая ценность, или калорийность, молока у морских млекопитающих — ластоногих и китообразных; среди копытных высоких значений она достигает у северного оленя[235].
Длительность лактационного периода у разных видов млекопитающих варьирует в больших пределах. Зайчата уже через 7—8 дней начинают есть траву, хотя сосать материнское молоко продолжают. У грызунов и хищных лактация длится сравнительно недолго, но у северного оленя она продолжается 4—5 мес., коровы и лошади — 9—10 мес., моржа — не менее года[237][235].
После перехода молодняка на самостоятельное питание его рост заметно замедляется. Темпы роста сильно зависят от образа жизни млекопитающего и внешних условий. Суровые условия, характерные для местообитаний полярных и высокогорных животных, требуют быстрого развития детёнышей. Так, новорождённый северный олень уже в первый день в состоянии следовать за матерью, а новорождённый благородный олень делает это не ранее достижения недельного возраста. Весьма быстро растёт молодняк у рукокрылых и многих грызунов, а вот развитие детёнышей медвежьих происходит медленно[238].
Забота о подрастающем потомстве млекопитающих в основном лежит на самках, движимых материнским инстинктом, хотя у ряда видов, особенно моногамных, подключаются и самцы. Самки вскармливают своих детёнышей молоком, согревают теплом своего тела, благоустраивают гнёзда и норы, переносят на новое место в случае необходимости, защищают от врагов, наказывают за непослушание[239]. Особенно характерно для млекопитающих систематическое обучение молодняка с передачей потомству накопленного родителями индивидуального опыта[240].
У млекопитающих, живущих на территориях с выраженной сменой времён года, чётко выражен годовой цикл жизни с приспособлением к сезонным изменениям природной обстановки. Обычно период деторождения оказывается приуроченным к наиболее благоприятному периоду (для зверей северных и умеренных широт это — конец весны и начало лета). В процессе эволюции данный факт обусловил (с учётом длительности беременности) и период спаривания, характерный для того или иного вида[237][241].
Появлению детёнышей обычно предшествует выбор места, особенно удобного для деторождения и воспитания молодняка. В это время даже постоянно мигрирующие виды переходят к оседлости, их образ жизни становится более скрытным. После подрастания молодняка звери, не привязанные к постоянному жилищу, вновь перемещаются — в места, наиболее богатые кормом[242].
Приспособления млекопитающих к переживанию зимы (иногда — других неблагоприятных периодов года) многообразны. Многие звери осенью накапливают жировые резервы. Так, подкожный и внутренний жир у степного сурка в июне составляет 10—15 г, в августе — 750—800 г). Нередко звери претерпевают линьку, при которой более редкий летний мех сменяется более густым, а у многих тёмноокрашенных летом видов — зайца-беляка, белого песца, горностая и др. — зимний мех белый, что делает зверька малозаметным на снегу[243]. Кроме того, некоторые представители совершают значительные сезонные миграции на юг (северные олени, зайцы-беляки, песцы и др.), другие — запасают корм (лесные мыши, полёвки, цокоры, слепыши, бобры, белки, хорьки и др.)[244]. Многие копытные, хищные, грызуны объединяются к зиме в более крупные группы (стада, стаи)[241].
Немало млекопитающих впадает на зиму в спячку, позволяющую снизить расходы энергии в период, когда поиск пищи затруднён. Различают зимний сон (факультативная спячка), при которой уровни метаболизма, температуры тела и дыхательной активности снижены незначительно (медведи, енотовидные собаки, еноты, барсуки в северных частях своих ареалов), и настоящую спячку с сильным оцепенением и значительным снижением температуры тела и интенсивности метаболизма (ежи, ряд летучих мышей, сурки, суслики, хомяки). У некоторых грызунов известна и летняя спячка, приуроченная к засушливому периоду[245].
Характерный для млекопитающих высокий уровень развития высшей нервной деятельности обусловливает сложные формы их поведения. Во-первых, бо́льшую по сравнению с другими позвоночными сложность и подвижность у млекопитающих обретает инстинктивная деятельность, механизмы которой основаны на простых безусловных рефлексах и их сложных сочетаниях (инстинктах). Во-вторых, млекопитающие, особенно высшие плацентарные с присущей им высокой степенью развития коры полушарий переднего мозга, отличаются выраженной способностью к тонкому анализу и восприятию внешних воздействий, к предвидению хода событий, к выработке условных рефлексов и накоплению индивидуального опыта[92][246].
Отмеченные особенности поведения млекопитающих проявляются в различных сферах их жизни. Многие из них активно пользуются различного типа убежищами — при отдыхе, для защиты от нападений хищников и от неблагоприятных воздействий среды, запасания кормов и выращивания потомства. Наиболее совершенный тип убежищ — постоянные норы, нередко отличающиеся сложным строением. Так, у барсуков норы — это нередко целые системы ходов, расположенных в несколько этажей и включающих гнездовую камеру, боковые отнорки, используемые как уборные, вентиляционные отнорки. Норы хомяков включают вместительные кладовые для хранения запасов корма (до 5 в одной норе). Подобные кладовые имеются также в норах даурских пищух, серых полёвок, степных пеструшек, больших песчанок и ряда других грызунообразных[247][248].
Норы бобров, ондатр, выхухолей — это переплетающиеся системы галерей с подводным расположением входов, причём нижние камеры заполнены водой; имеются гнездовые камеры и вентиляционные отнорки. При этом бобры и ондатры роют норы при наличии у водоёмов крутых берегов, а на низких топких берегах они строят для жилья наземные хатки — куполообразные сооружения из сучьев или стеблей растений. Если уровень воды в водоёме непостоянен, бобры регулируют уровень воды, возводя из срезанных стволов деревьев, веток и хвороста плотины — хорошо известный пример сложной строительной деятельности млекопитающих (длина такой плотины обычно составляет 20—30 м, достигая в исключительных случаях 600 м). Иногда бобры прорывают каналы, по которым сплавляют заготовленную древесину[249].
Многие млекопитающие метят капельками мочи, экскрементами или выделениями пахучих желёз занимаемые ими участки обитания, создавая тем самым «сигнальные поля». При этом они нередко ожесточённо отстаивают свои участки от вторжения других животных; например, схватки бобров с вторгающимися на их территорию другими бобрами часто завершаются гибелью пришельца от укусов. В то же время мечение является и средством смягчения внутрипопуляционной напряжённости: нарушитель помеченных границ ведёт себя настороженно и готов к отступлению при попытке хозяина защитить свои владения[250][251].
Значительной сложностью отличается поведение млекопитающих в брачный период. Нередко самки заигрывают с самцами, принимают специальные позы. Самцы же привлекают внимание самок характерными телодвижениями и звуками (крики, щёлканье зубами, удары ног о землю). Для многих видов характерны драки самцов за обладание самкой. У оленей и многих полорогих такие драки принимают форму «брачных турниров» с применением рогов, причём обычно (но не всегда) такие турниры заканчиваются трагическим исходом[252][253].
Для млекопитающих весьма характерно наличие игрового поведения, особенно у детёнышей. Игра помогает приобрести полезные навыки и служит средством консолидации в семейных группах и других объединениях животных[254]. Началу игры у львов и псовых предшествует поза с прижатыми к земле передними лапами, которая не встречается в других ситуациях и сигнализирует, что последующие внешне агрессивные действия — всего лишь игра. Обезьяны в подобных случаях прибегают к своеобразной игровой мимике[255].
Единственная возможность не стать добычей хищника у мелких и средних млекопитающих — спрятаться или убежать. Однако и здесь возможны вариации тактики. Так, зайцы, направляясь на лёжку, запутывают следы, делая «вздвойки» (попятные проходы по своим следам) и «скидки» (большие прыжки в сторону); получающиеся тупики следа затрудняют выслеживание зайца хищниками[256].
Усложнение внутривидовых связей у многих видов млекопитающих приводит к образованию временных или стойких группировок особей с объединением усилий по использованию ресурсов среды и защите от врагов[257].
Те млекопитающие, у которых источники пищи очень рассредоточены, а жилищами служат постоянные убежища, обычно ведут одиночный или семейный образ жизни. Таковы однопроходные, сумчатые, насекомоядные, многие грызуны и хищные; среди приматов — большинство низших приматов и широконосых обезьян, гиббоны и орангутаны[257][258][259].
Для крупных подвижных животных, особенно копытных, характерно образование кочующих стад, стай или кланов. Для социальной организации таких групп типично наличие сложной структуры, связанной с ранжированием особей, приобретающих разное положение в группе: «доминант» (вожак), «субдоминанты» и «подчиняющиеся»; при этом доминант теряет ранг в случае ошибки, болезни или появления более сильного соперника. В некоторых группах намечается разделение обязанностей. Так, в стаях (прайдах) львов самцы в основном заняты охраной участка обитания от вторжения чужаков, а самки добывают пищу и заботятся о молодняке[260][261]. У некоторых хищных (например, у пятнистой гиены) в кланах наблюдается матриархат: самки крупнее самцов и доминируют над ними[262].
Львы — единственные социальные животные среди кошачьих. Среди других хищных стаями живут волки, стадами — большинство ластоногих. Иногда же несколько семей объединяются для совместной охоты (гиеновидные собаки, красные волки). При совместной охоте стаи волков за крупной дичью обязанности охотников чётко распределены, а их действия скоординированы: одни гонят будущую добычу, другие нападают на неё из засады или перерезают ей путь[263][264]. Гиеновидные собаки при совместной охоте на крупных животных также координируют свои действия: во время погони лидеры чередуются, стремясь равномернее разделить тяжесть погони, бегущие сзади собаки срезают углы, направляясь наперерез жертве; часть взрослых собак в охоте не участвует, охраняя молодняк, однако добыча делится на всех. Стадом действуют и косатки, нападающие на крупную добычу (например, кита)[265][266].
Антилопы импалы, узконосые обезьяны гелады и некоторые другие виды обладают сходной социальной организацией, образуя стада холостяков из одиноких разновозрастных самцов и гаремные стада из самок под контролем одного самца. Относительно крупными стадами (иногда до 100 и более особей) с чётко выраженной иерархией живут другие узконосые обезьяны — павианы (гамадрилы, бабуины, анубисы). Здесь доминантные самцы обладают преимущественным правом доступа к самкам и пище; при этом у гамадрилов стадо, как правило, возглавляет один самец-вожак, для бабуинов типично наличие группы объединившихся доминантных самцов, а анубисы занимают промежуточное положение[267][268].
Гориллы живут небольшими стадами (5—30 особей); эти группы включают самца-вожака, одного или нескольких молодых самцов, нескольких взрослых самок и детёнышей. Иерархические отношения здесь проявляются в порядке следования по тропам, причём вожак идёт во главе цепочки. В остальном же вожак ведёт себя как покровитель, но не деспот, и, в отличие от гамадрилов, не является владыкой гарема: отношения полов у горилл носят добровольный характер. Шимпанзе живут либо малыми семьями, либо небольшими стадами; особой иерархии между индивидами, входящими в стадо, не отмечается[269][270].
У копытных стадный образ жизни облегчает поиск пищи, миграции и оборону от хищников. Известны случаи, когда антилопы канны в «сомкнутом строю» прогоняли гепардов. Стадо овцебыков не убегает от хищников (волков или медведей), а образует замкнутый круг с телятами внутри и взрослыми животными снаружи; последние успешно обороняются от хищников рогами и копытами. Стадо индийских буйволов, почуяв след тигра, приходит в неистовство и в сомкнутом строю преследует врага, пока не настигнет хищника или же не потеряет его след. Африканские буйволы, действуя дружным стадом, способны обратить в бегство даже прайд львов[271].
Промежуточное положение между одиночным и стадным образом жизни занимает образ жизни млекопитающих, образующих колонии: даманы, рукокрылые, некоторые грызунообразные (кролики, пищухи, суслики, сурки, шиншиллы и др.); среди хищных колониями живут сурикаты. Здесь животные, находясь в тесном сожительстве и постоянном общении, имеют свои индивидуальные и семейные участки, но при этом разделённая на отдельные группировки популяция не теряет своей целостности[272][273][274]. Колонии могут включать несколько десятков или сотен животных; особенно крупные колонии, насчитывающие многие тысячи особей, характерны для рукокрылых[275]. Рекордсменом в этом отношении является бразильский складчатогуб: в некоторых пещерах на юге США он образует колонии численностью до 20 млн особей — самые крупные на Земле скопления млекопитающих[276].
Среди всех групп позвоночных млекопитающие выделяются наивысшим уровнем развития интеллекта, что связано прежде всего с прогрессивным развитием коры полушарий переднего мозга, хотя этот уровень существенно различается у млекопитающих разных систематических групп[277]. Одним из показателей умственного развития, хорошо применимым к млекопитающим, является коэффициент цефализации (отношение возведённого в квадрат веса мозга к весу всего тела). По этому показателю лидирующее место занимает человек, а второе — дельфины, у которых значение данного показателя примерно в два раза меньше[278].
Впрочем, большинство исследователей при оценивании интеллекта различных животных отдают первенство не нейроанатомическому, а функциональному подходу[279]. В рамках последнего изучают процессы принятия млекопитающими решений, требующих прогноза конкретной ситуации (в этом плане наибольшие способности показали медвежьи, дельфиновые и высшие приматы), анализируют общую организацию их коммуникативных систем (здесь выяснилось, что у большинства млекопитающих сигнальные системы не имеют принципиальных отличий от подобных систем других позвоночных, но существенно более высокий уровень демонстрируют узконосые обезьяны, особенно человекообразные)[280][281].
В ряде случаев исследователям удалось наблюдать возникновение у млекопитающих новых форм поведения и распространение такого поведения среди популяции. Так, при наблюдениях за обитающими на острове Косима[en] японскими макаками выяснилось, что самка по кличке Имо последовательно открыла способы отмывания от песка в воде ручья батата и зёрен злаков, после чего новую технологию постепенно переняли и другие макаки, жившие на острове[282][283]. У человекообразных обезьян наличие развитых средств коммуникации привело к появлению общественного обучения: исследователи наблюдали, как зрелые шимпанзе обучали молодых ловить термитов с помощью просовываемой в ходы термитника соломинки. Интересно, что находившиеся рядом павианы, которые также любят лакомиться термитами, внимательно наблюдали за действиями шимпанзе, но освоить данный приём были не в состоянии[284].
Учёные, изучавшие язык млекопитающих, выявили наличие в нём, как в человеческом языке, плана выражения и плана содержания. В то же время у низших плацентарных этот язык весьма беден: так, язык желтобрюхого сурка содержит всего 8 звуковых сигналов, содержание которых сводится к пяти «смыслам» («внимание!», «тревога!», «угроза», «страх», «удовольствие»)[278]. У макак выделено уже свыше 30 звуковых сигналов, дополняемых мимикой и жестами (например, выпрямление хвоста — жест доминирования)[285].
Намного бо́льшими интеллектуальными способностями обладают человекообразные обезьяны. В ходе масштабных так называемых «языковых проектов» этологи обучали шимпанзе, бонобо и горилл знакам человеческого языка; в качестве означающих выступали знаки языка глухонемых, специально подобранные предметы или изображения на экране компьютера. В результате лексикон шимпанзе Уошо составил несколько десятков знаков, причём она могла самостоятельно изобретать новые знаки и их сочетания (комбинацией «вода — птица» Уошо назвала впервые встреченного ею на прогулке лебедя), а также употреблять знаки в переносном значении[281]. Горилла Коко в зрелом возрасте могла выразить более 500 понятий[278].
Выяснилось, что человекообразные обезьяны способны понимать разницу между субъектом и объектом. Так, Роджер Фоутс, работавший в рамках «языкового проекта» с шимпанзе Люси[en], однажды вместо привычной фразы «Роджер — щекотать — Люси» просигнализировал: «Люси — щекотать — Роджер». Люси сначала попыталась его поправить, но когда тот повторил фразу, пощекотала экспериментатора[286]. Результатом «языковых проектов» стал вывод о том, что интеллект человекообразных обезьян достаточен для овладения человеческим языком на уровне ребёнка первых лет жизни[281].
Млекопитающим удалось широко освоить все экосистемы Земли[287]. В биоценозах суши и морей они занимают экологические ниши как первичных потребителей растительных кормов, так и плотоядных животных. Среди позвоночных млекопитающие по численности и биомассе в водоёмах уступают лучепёрым рыбам, а на суше удерживают первое место. Мелкие млекопитающие (особенно полёвки и мыши) могут в годы подъёмов численности достигать плотности в 100—200 зверьков на 1 га; численность же крупных копытных и хищных обычно не превышает 1—5 на 1000 га[288].
Представляя верхние звенья пищевых цепей, млекопитающие оказывают влияние на эволюцию растений. У одних растений вырастают колючки, а в листьях и плодах образуются ядовитые алкалоиды, что препятствует поеданию. Другие виды растений приспособились к распространению семян и плодов при посредстве млекопитающих: речь идёт или о появлении у семян и плодов цепких шипиков и крючков (репейник, череда) для прикрепления к шерсти животных, или о привлечении внимания последних цветом, ароматом и вкусом плодов. Многие семена не теряют при прохождении через пищеварительный тракт животного своей всхожести, а у семян калины и рябины последняя даже повышается: пищеварительный сок разрыхляет деревянистую оболочку семени[288][289].
Деятельность млекопитающих во многом определяет устойчивость биогеоценозов. Так, в пустынях и степях вымирание или истребление роющих грызунов (полёвки, песчанки) влечёт разрастание немногих видов растений-многолетников и сокращение числа видов однолетников-эфемеров, что обедняет пастбища[9].
Некоторые млекопитающие (в основном грызуны) имеют существенное эпидемиологическое значение, будучи переносчиками возбудителей болезней, опасных для человека и других млекопитающих (чума, туляремия и др.)[290].
Угрозу для существования тех или иных родов, видов и подвидов млекопитающих могут составлять как естественные (природные катаклизмы, глобальные изменения климата), так и антропогенные (хищнический промысел, загрязнение окружающей среды, разрушение биотопов) факторы. Ряд характерных для плейстоценовой фауны родов — мамонт и шерстистый носорог в Евразии, саблезубый смилодон и гигантские наземные ленивцы (мегатерий, мегалоникс, милодон[en]) в Америке, дипротодон в Австралии — вымерли (не без участия человека) по окончании ледникового периода (10—12 тыс. лет назад)[291][292][293].
В историческую эпоху исчезло свыше 100 видов крупных млекопитающих, в том числе 33 вида — до 1700 г., 36 видов — в XVIII—XIX вв. и около 40 — в 1-й половине XX в.[294] Среди них: тур (последний представитель погиб на Львовщине в 1627 г.), стеллерова корова (последняя из них убита в 1768 г. на острове Беринга), квагга (последняя квагга умерла в 1883 г. в Амстердамском зоопарке), тарпан (последняя самка тарпана умерла в Московском зоопарке в конце 1880-х гг.)[295][296].
В начале XXI века под угрозой уничтожения из-за бесконтрольной охоты находятся лось, кабан и европейская косуля в средней полосе России, сайга и джейран в Средней Азии; распашка прерий в Северной Америке привела к почти полному уничтожению луговых собачек и американских хорьков; загрязнение озера Байкал промышленными стоками поставило на грань исчезновения байкальскую нерпу[297].
Для сохранения биологического разнообразия млекопитающих нужна целенаправленная законодательная и практическая работа. Первой в мире мерой по охране диких животных стало принятое в 1868 году земским сеймом во Львове и властями Австро-Венгрии решение об охране серн и сурков в Татрах[298].
Одной из важнейших природоохранных мер стала организация заповедников, в которых ведётся работа по сохранению и восстановлению численности разных животных. На территории Российской империи первый частный заповедник — заповедник «Аскания-Нова» — основал на территории своего имения Ф. Э. Фальц-Фейн в 1889 году[299].
В 1966 году была издана «Международная Красная книга», а в 1978 году — «Красная книга СССР»; в них были приведены списки исчезающих и редких видов и подвидов с рекомендациями по их охране (в 1983 году последовала «Красная книга РСФСР»[300], а в 2001 году — «Красная книга России»[301]). По состоянию на февраль 2014 года в Международной Красной книге имеются данные по численности 5506 видов млекопитающих, из них 77 считаются полностью вымершими (категория EX), 2 вида признаны вымершими в дикой природе (категория EW), и ещё 1143 находятся под угрозой различной степени риска (категории LR, VU, EN, CR)[302]. В Красную книгу России занесено 74 вида млекопитающих[303].
Охота представляет собой одну из древнейших форм хозяйственной деятельности человека. Как показывает анализ костей животных, найденных на стоянках людей эпохи нижнего палеолита, в это время основными объектами охоты были: в тропической зоне — антилопы, дикие быки, тапиры, гиппопотамы, слоны; в более северных районах — зубры, газели, олени, кабаны, дикие лошади, мамонты, шерстистые носороги, пещерные медведи, пещерные львы[304]. Эти звери служили источником мяса, жира, костного мозга и шкур для изготовления одежды[305].
Со времён неолитической революции охота на диких млекопитающих перестаёт в большинстве регионов Земли быть основой хозяйства, но сохраняет определённую значимость до сих пор[306]. В настоящее время наибольшее количество видов, служащих объектами промысловой и спортивной охоты, относится к отрядам хищных, грызунов и парнокопытных[307].
Заслуживает упоминания также морской зверобойный промысел. Охота на морского зверя: моржей, ушастых и настоящих тюленей, калана, китов — издавна являлась основой традиционного хозяйства береговых чукчей, коряков, эскимосов, алеутов[308]. Ныне добыча морского зверя в России ведётся на специально оборудованных судах, причём размеры добычи ограничены международными соглашениями[309].
В конце XIX века возникла и получила со временем значительное развитие новая отрасль хозяйства — пушное звероводство. Оно предполагает разведение пушных зверей — соболя, норку, песца, лисицу, нутрию, шиншиллу — на зверофермах, где животные размещаются в сетчатых клетках[310]. Первые опыты такого разведения были осуществлены в 1895 году в Канаде с серебристо-чёрными лисицами, очень редкими в природе[311].
Из других зверей на фермах разводят пятнистых оленей и маралов, а также лосей[312].
Бо́льшая часть одомашненных видов животных относится к млекопитающим, а из них — к парнокопытным. Среди других отрядов одомашнены представители зайцеобразных (домашний кролик), грызунов (морская свинка), хищных (собака, кошка, фретка), и непарнокопытных (лошадь, осёл)[313]. Одомашнивание и сопровождавшая его целенаправленная селекционная работа вели к появлению существенных отличий домашних животных от своих диких предков: так, у рогатого скота и свиней значительно увеличились вес и продуктивность, чрезвычайно сильно различаются по размерам и внешнему виду различные породы собак и кошек. Впрочем, проведение чёткой границы между только что приручённой и вполне одомашненной формой возможно не всегда; поэтому приведённые далее сведения о времени и месте одомашнивания не следует считать окончательными[314].
Первым домашним животным стала собака, одомашненная ещё в верхнем палеолите — причём в начале его, о чём свидетельствуют опубликованные в 2008—2013 гг. результаты анализа ДНК ископаемых останков из пещеры Гойе в Бельгии, возраст которых составил[315][316] 31,7 тыс. лет, и из пещеры Разбойничья на Алтае, у которых возраст оценивается в 33 тыс. лет[317]). Первоначально она служила сторожевым животным, но скоро стала использоваться и на охоте. К настоящему времени число пород собак, выведенных человеком с самыми различными целями, превысило 350[318]; при этом Международная кинологическая федерация признаёт 343 из них[319]. Значительно позднее была одомашнена кошка. Обычно считают, что это сделали носители неолитической культуры Бадари (Верхний Египет, V тысячелетие до н. э.), использовавшие кошек для защиты собранных ими урожаев ячменя и пшеницы от грызунов[320]. Статус относящихся к более раннему времени находок (Кипр, Палестина[321]) остаётся спорным[322][323]; нередко эти находки трактуют лишь как свидетельства ранних попыток одомашнивания[324].
Одомашнивание копытных началась в Передней Азии на рубеже мезолита и неолита и привела к возникновению скотоводства — наряду с земледелием, одной из двух древнейших форм производящего хозяйства. Одомашненные копытные стали основным источником мяса, молока, шерсти и кожи, использовались как транспортные и тягловые животные. Последовательно были одомашнены: овца (стоянка Зави-Чеми Шанидар[pl] в северном Ираке, рубеж X—IX тысячелетий до н. э.), коза (стоянка Гандж-Даре в западном Иране, IX тысячелетие до н. э.), корова (Джа’де эль-Мугара[de] в северной Сирии, VIII тысячелетие до н. э.[325][326]), свинья (поселение Чайоню на юго-востоке Турции, конец VIII тысячелетия до н. э.; более ранние находки из Халлан-Чеми[de] и других мест мало отличаются от остатков дикой свиньи, не позволяя говорить именно об одомашнивании, а не простом приручении[327][328]). К более позднему времени относится одомашнивание лошади (степи и лесостепи Восточной Европы, VI тысячелетие до н. э.), осла (Сирия, 1-я половина V тысячелетия до н. э.), двугорбого (Средняя Азия, 2-я половина V тысячелетия до н. э.) и одногорбого верблюда (Аравия, IV тысячелетие до н. э.)[329][330].
Позже возникли новые очаги одомашнивания. В Андах в конце III — начале II тысячелетия до н. э. одомашнили гуанако (к которому восходит лама, используемая как вьючное животное) и викунью (предок альпаки, дающей шерсть); в I тысячелетии до н. э. здесь же была одомашнена морская свинка, ставшая в данном регионе основным источником мяса[331]. В Южной и Юго-Восточной Азии появились свои разновидности крупного рогатого скота: индийский буйвол (предположительно — в III тысячелетии до н. э.), гаял (дикий предок — гаур) и бантенг[332]. На территории Тибетского нагорья в III тысячелетии до н. э. был одомашнен як[333]. В середине II тысячелетия до н. э. в Египте появилась одомашненная форма лесного хорька — фретка[322], а в I тысячелетии н. э. во Франции был одомашнен кролик[334]. В Сибири был одомашнен северный олень, но время не вполне ясно: одни авторы датируют начало оленеводства поздним неолитом (III тысячелетие до н. э.), другие — началом железного века (I тысячелетие до н. э.)[335].
Отметим, что полностью одомашненными принято считать те виды, которые послушны человеку и свободно размножаются в неволе. Так, индийский слон, издавна используемый в странах Южной и Юго-Восточной Азии для выполнения разнообразных работ, не относится к домашним животным, поскольку в неволе он практически не размножается[336].
Целый ряд видов млекопитающих — мыши, крысы, хомячки, морские свинки, кролики, собаки, различные обезьяны — используются в качестве лабораторных животных при проведении физиологических, генетических и медицинских исследований[337].
В последние годы значительно выросло разнообразие млекопитающих, играющих роль домашних питомцев. Помимо обычных домашних животных (собаки, кошки, кролики, морские свинки), люди держат дома декоративных мышей и крыс, золотистых[en] и карликовых хомячков[en], шиншилл, ежей и др.[338]
История научного изучения млекопитающих восходит ещё к «отцу зоологии» Аристотелю, который в сочинениях «История животных», «О возникновении животных[en]», «О частях животных» привёл сведения о многих видах млекопитающих Средиземноморья, их строении и образе жизни, особенностях размножения и развития млекопитающих. Он не объединял их в единый таксон, а рассматривал в составе двух из пяти выделенных им основных групп «животных с кровью» (то есть позвоночных): «Живородящие четвероногие» и «Живородящие безногие» (киты)[339][340].
В Средние века интерес к познанию животного мира снизился, но резко возрос с началом Нового времени. Особо способствовали развитию зоологии млекопитающих работы Дж. Рэя и К. Линнея, в которых было положено начало современным представлениям о биологическом виде, системе животного мира и самом классе Mammalia[56][339]. Большое значение имели работы Ж. Кювье и Э. Жоффруа Сент-Илера, разрабатывавших вопросы типологии и сформулировавших понятие «плана строения[fr]» организма, а в систематике млекопитающих детализировавших структуру данного класса. Кювье положил начало палеонтологии млекопитающих. Вклад в систематику млекопитающих внесли также Б. Ласепед, К. Иллигер, А. Блэнвиль, Л. Окен. Основы эмбриологии млекопитающих заложили К. Ф. Вольф и К. М. Бэр[339][341].
Выход в свет труда Ч. Дарвина «Происхождение видов» (1859) положил начало перестройке зоологии млекопитающих (териологии) на основе представлений эволюционизма. Активную роль в этой перестройке сыграли Т. Гексли, У. Флауэр, Э. Геккель, В. О. Ковалевский, а также представители американской териологической школы, сформировавшейся на базе Американского музея естественной истории: Э. Коп, Г. Осборн, У. Грегори[en], позднее традиции данной школы продолжали Дж. Г. Симпсон и М. Маккенна. В опубликованных в 1910 году системах млекопитающих Осборна и Грегори уже весьма последовательно выдержаны принципы эволюционной систематики[342]. Основываясь на изучении нервной деятельности млекопитающих, И. М. Сеченов, И. П. Павлов, Ч. С. Шеррингтон заложили основы современной нейрофизиологии[343].
В XX веке происходит расширение спектра териологических исследований. Активно изучаются вопросы генетики млекопитающих, их этологии, популяционной динамики[en]. Результаты териологии находят всё большее применение в прикладных областях (охотоведение, звероводство, животноводство и др.).
Крупными вехами в области систематики млекопитающих стали появления системы Симпсона (1945), построенной на принципах эволюционной таксономии, и системы Маккенны (1975; позже неоднократно перерабатывалась) — первой макросистемы данного класса кладистического толка[344]. С 1960-х гг. в теоретический арсенал систематики млекопитающих входят методы молекулярной филогенетики. Сначала филогенетические деревья строились на основе анализа свойств белков, а после появления в 1977 году эффективных методов секвенирования ДНК — в основном по анализу нуклеотидных последовательностей[345]. В результате на рубеже XX—XXI веков представления о родственных связях отрядов млекопитающих претерпевают существенные изменения[346].
В 1996 году на свет появилась овца Долли — первое клонированное млекопитающее. Долли была получена методом терапевтического клонирования: в соматическую клетку взрослой овцы вместо её собственного ядра поместили ядро из ооцита другой овцы и получившуюся гибридную клетку стимулировали электрошоком, после чего клетка начала делиться. На стадии бластулы её имплантировали в матку третьей овцы, которая и родила Долли[347]. Этот метод применяется для клонирования и других млекопитающих[348]. К настоящему моменту были успешно клонированы такие млекопитающие, как мышь и корова (1998), коза (1999), макак-резус , гаур и свинья (2000), кошка и кролик (2002), лошадь, мул и крыса (2003), собака и бантенг (2005), хорёк (2006), буйвол, волк и олень (2007), верблюд (2010) и др.[349]
В начале XXI века развитие геномики привело к секвенированию геномов некоторых видов млекопитающих, число которых на конец 2013 года составило около сорока. Среди них — человек (2001—2006 гг.)[350], домовая мышь (2002)[351], собака (2005)[352], шимпанзе (2005)[353], кошка (2007)[354], домовый опоссум (2007)[355], утконос (2007)[356] и другие.
Согласно современным представлениям, млекопитающие произошли от синапсид из группы цинодонтов, выделившись в конце триасового периода. Наиболее продвинутые цинодонты уже сильно напоминали млекопитающих — как, например, изображённый на рисунке Oligokyphus из семейства Tritylodontidae с его развитым шерстным покровом, живший в позднем триасе и ранней юре. Тогда же имела место и начальная дивергенция млекопитающих: в отложениях позднего триаса найдены ископаемые остатки аделобазилевса, морганукодонтов, кюнеотерия[en] и харамиид. Последних обычно рассматривают как ранних представителей подкласса (или инфракласса) аллотериев, куда включают также многобугорчатых — наиболее разнообразный и многочисленный из мезозойских отрядов млекопитающих, просуществовавший свыше 100 млн лет; что касается морганукодонтов, то они по своему облику и строению чрезвычайно близки к предполагаемому предку всех более поздних млекопитающих.
В верхнем триасе выделились и другие основные линии млекопитающих, известные останки которых относятся к более позднему времени: линия, включающая однопроходных; линия триконодонтов (юра — мел); наконец, та линия, к которой принадлежат сумчатые и плацентарные, отделившиеся друг от друга в юрском периоде.
哺乳动物是指脊椎动物亚门下哺乳綱（学名：Mammalia）的一类用肺呼吸空气的温血脊椎动物，因能通过乳腺分泌乳汁来给幼体哺乳而得名。
按照《世界哺乳动物物种》（Mammal Species of the World）一书在2005年的资料[1]，哺乳纲目前有约5676个（2008版的IUCN红皮书为5488个[2]）不同物种，分布在1229个属，153个科和29个目中，约占脊索动物门的10%，地球所有物种的0.4%。啮齿目（老鼠、豪猪、海狸、水豚等）、翼手目（蝙蝠等）和鼩形目（鼩鼱等）是哺乳动物中物种最多的目[1]。
哺乳动物的身体结构复杂，有区别于其他类群的大脑结构、恒温系统和循环系统，具有为后代哺乳、大多数属于胎生、具有毛囊和汗腺等共通的外在特征。 它们外型多样，小至体长30毫米长有翅膀的凹脸蝠，大至体长33米形同鱼类的蓝鲸。它们有很好的环境适应能力，分布在从海洋到高山，从热带到极地的广泛区域。人类也是哺乳动物的一员。
除了哺乳類，有人發現蜘蛛亦能哺乳。[3]
哺乳动物因用乳腺分泌乳汁哺育后代幼体而得名。此名称由瑞典自然学者林奈创造，写作Mammalia，来自拉丁語：mamma，意为乳房[4]。
哺乳动物在外在和内在上存在着一些显著的特征，将哺乳动物与其他的脊椎动物区别开来。简单来说，哺乳动物是温血动物，具备毛囊和汗腺，并能给后代哺乳。牠们有听小骨，骨骼结构有区别于其它动物的特征，并有独特的循环系统结构。
哺乳动物主要特征表 类型 特征 注解 软组织特征 温血动物 哺乳动物依靠身体内部产生热量来维持一个恒定的高体温 毛囊和汗腺 外表光滑的鲸科其实在身体的某些部位也有少量毛发 乳腺和哺乳行为 哺乳动物能通过身体的腺体产生乳汁给后代哺乳 心脏和循环系统 二心房，二心室，体循环的血液只经由左大动脉弓进行 红血球 循环系统中的红血球无核，呈圆盘状（骆驼呈椭圆状） 大脑 具备新皮质，能产生高等功能的知觉 横隔膜 与肋骨结合的横隔膜将胸腔和腹腔隔离 骨骼特征 听小骨 耳内有由锤骨、砧骨、蹬骨等三块骨头组成的听小骨 下颚 下颚由单块牙骨构成最早的哺乳动物由似哺乳爬行动物中的兽孔目演化而来。真正的哺乳动物在中生代的三叠纪末期出现，进入新生代后哺乳动物取代恐龍占据生态位优势，演化出今天多样化的哺乳动物种群。[5]
根据目前人类掌握的化石证据，哺乳动物被认为最早出现在2亿多年前的中生代的三叠纪，并于新生代开始繁盛，成为陆地上占支配地位的动物至今。
有化石证据表明在三叠纪中期，一些兽孔目动物的头骨开始产生了许多新特征。爬行动物由多块骨头构成的下颌演变成单块牙骨，牙齿也从单一外形的牙齿演变为根据在口腔内的位置而具备多种形状。颊骨弓变得更为发达以支持咀嚼肌强化的需要。它们身体的骨骼变得轻盈灵活，四肢直立而不是如同爬行动物一般向体侧伸展。它们具备发育良好的皮毛，因此可能是恒温动物。可以认为它们是正处在过渡到真正的哺乳动物的过程中的一个阶段。[5]
在约2亿年前的三叠纪晚期，早期的哺乳动物与恐龙几乎在同一时期正式出现了。当时君临陆地的大小恐龙占据了绝大部分的生态位，而早期的哺乳动物的体型微不足道，主要靠昆虫等生息在丛林中的小型猎物维生。到了6500万年前的白垩纪末期，大部分恐龙在白垩纪－第三纪灭绝事件中迅速灭绝，仅有鸟类存活，而哺乳动物则具备恒温特性，而且他们的小型躯体减少了热量的散失，帮助它们在低温和黑夜中存活了下来。[5]
在古近纪之前所有的哺乳动物体型很小，尽是一类体长12厘米左右，与老鼠体型相仿的小型捕猎者。进入新生代后恐龙式微，于是哺乳动物得以占据更多的生态位，并迅速演化出具备丰富多样性的成千上万个不同物种来。在5000万年前就出现了早期的蝙蝠和鲸；等到了4000万年前，如今在哺乳纲下面的各个目就都基本出现了。[5]
到了第四纪，哺乳动物已经成为陆地上占支配地位的动物。虽然冰河期让包括猛犸象在内的一批大型的哺乳动物遭到灭顶之灾，但大部分能存活至今的物种一直就没有发生太多变化。[5]
哺乳动物演化时间表[5] 地质时代 年份 描述 中生代 三叠纪 至2.05亿年前 似哺乳爬行动物开始常见。三叠纪晚期时早期哺乳动物与恐龙几乎同期出现。 侏罗纪 至1.42亿年前 大型食草恐龙和各种食肉恐龙统治大地。哺乳动物为小型夜行性食虫动物，可能是卵生动物。 白垩纪 至6500万年前 恐龙依然占据地面优势。可能出现了有袋和有胎盘的哺乳动物。 新生代 古近纪 至180万年前 恐龙势微后哺乳动物快速演化。4000万年前出现大多数目。 新近纪 第四纪 至现代 冰河期让一批大型哺乳动物灭绝，出现现代人类。本树状图只繪出了与哺乳动物的演化过程有关的属。
哺乳型动物 MammaliamorphaAdelobasileus（英语：Adelobasileus）
void中国尖齿兽属 Sinocodon
void摩尔根兽属 Morganucodon
void柱齿兽类 Docodonta
void巨颅兽属 Hadrocodium
哺乳动物 Mammalia
全世界估计有5500种哺乳动物，约1200属，153科，29目。
現時哺乳动物分为2个亚纲：原兽亚纲（包含卵生的单孔目动物）、兽亚纲（包含胎生的有袋类及胎盘类动物），而有部分人認為一些滅絕的早期哺乳動物，應單列為異獸亞綱。而有胎盘哺乳动物则占据哺乳动物中的绝大多数，六个最大的目下的哺乳动物都属于有胎盘哺乳动物。哺乳纲下的3个最大目分别是啮齿目、翼手目和鼩形目，合并占所有哺乳类动物的60%以上。啮齿目包括鼠类、翼手目包括蝙蝠、鼩形目则包括鼩鼱、鼹鼠及沟齿鼠。四个次最大目则是食肉目（狗、猫、鼬、熊、海豹等），鲸目和偶蹄目，灵长目（包括人类）。
哺乳纲 兽亚纲 真兽下纲 后兽下纲 原兽亚纲 现存哺乳动物各主要分支的演化关系哺乳动物是动物界里是多样化程度最高的一类。他们的身体结构应生存环境的需求而高度特化。最大的哺乳动物蓝鲸的体重（150吨）差不多是最小的凹脸蝠（2克）的7000万倍。他们的外形也是千奇百怪。例如长颈鹿进化出了2米多长的脖子和能从嘴里伸出45厘米的舌头；大象有一条像人手一样灵活的鼻子；海豚长得跟鱼一样；蝙蝠像鸟类一样为了在空中飞翔而有一双翅膀。[6]
哺乳动物是动物界物种中分布最为广泛的一类。作为一类恒温动物，他们能在较寒冷的环境里保持活动能力，而汗腺等器官可以帮助他们在炎热的环境里控制体温，故能适应各种不同温度和地形的生存环境。[6]从热带草原上的羚羊到极地的北极熊再到高山上的鼠兔和沙漠中的骆驼，到处可以见到他们的身影。虽然他们主要在陆地上生活，也有一些种类已经适应在陆地以外的环境中生活，如飞行的蝙蝠和在海洋里生存的海豹、海豚等。[6]
荒漠最主要的特点是干旱，此外还会伴有剧烈的昼夜温差和沙尘暴等恶劣的天气，食物匮乏。适应了在荒漠环境生存的哺乳动物演化出了一系列各具特色的生存技能来管理能量和水分、抵抗炎热的气候并进行经常性的迁徙。
草原是开阔的环境，偶尔也会有稀落的树林和灌木生长，一年中的气候基本是干燥的，但也有大规模的季节性暴雨。这些特点让草原哺乳动物演化出了聚集成群落、按季节进行有规律的迁徙的特点。为了躲避天敌，它们要么演化出高速运动的能力，要么挖掘洞道进行穴居。
森林生物是多样性最丰富的自然环境。林地为动物提供丰富的食物资源和隐蔽场所，保护他们不受地面上的捕食者的威胁。在其中生活的哺乳动物也演化出了适应该种环境的特性。[9]
极地和高海拔地区气候寒冷，有的终年被冰雪覆盖，食物匮乏。在这种严酷的条件下，哺乳动物演化出了各种不同的策略来应对。
在水中生活的哺乳动物其身体特征与陆地上的哺乳动物有很大差别。
类似于老鼠一样的基本解剖结构是哺乳动物中最普遍的，可以分为：头部、颈部、较长的身体、具备五指（趾）四肢和尾巴等五个部分。这些基本结构在早期哺乳动物中比较明显，但现代的许多哺乳动物经历了漫长的演化后，解剖结构、大小、形态等都发生了很大的变化。[12]
根据哺乳动物的运动方式不同，他们四肢的外形和内部骨骼的变化很大。用于在陆地上跑跳的腿部，用于在空中飞行的翅膀，用于在水中游泳的鳍状肢等都是根据不同的运动方式而特化的解剖结构。四肢除了运动外还有其他功能，例如猴子和老鼠等的手状肢让他们便于抓握和攀爬，有于他们进行抓拿物品和梳理毛发等精细的工作。[12]
奔跑的哺乳动物，如马，他们的四肢变长，肢体末端的五趾演变成一个趾，单趾末端被坚硬的角质化蹄包裹，这些演化都有助于提高奔跑时的效率。增大的胸腔为奔跑时肺部能呼吸大量空气提供了保障，拉长了的颈部和头骨为取食地面的草料提供了便利。水生的哺乳动物的身体结构与早期、典型的哺乳动物有着巨大的差异。为了提高在水中前进的速度，他们演化出了流线型的身体，头部和颈部几乎成为一体，四肢变成鳍状或桨状，而海豚等更是完全不存在后肢的骨骼系统，他们的鳍状尾是由肌肉和结缔组织构成的。飞行的哺乳动物如蝙蝠的前肢演化为翅膀，上臂短而前臂和手指却被延长，支撑着由肌肉组织演化来的翼膜。翼膜在强有力的肩部、胸部肌肉的驱动下为长时间飞行提供了可能。一些蝙蝠的翼展甚至比同样体型的鸟类还要大。[12]
哺乳动物的头骨和牙齿具有区别于其它动物的显著特征，也是用来区分不同种哺乳动物的重要依据之一。
哺乳动物的皮肤有两层，毛发是皮肤的附件。外层的上皮不具活性，比较粗糙。外层的皮肤和毛发都是由死细胞的残躯构成的，随着时间的流逝会逐渐脱落更新。内侧的真皮则有各种腺体、毛囊、血管、神经和触觉、温度感受器等。哺乳动物的皮肤具有以下许多重要功能。[12]
典型的哺乳动物是以四足动物常见的四肢行走来在陆地上进行运动的，但物种之间的行走方式也有差异。除了在陆地上行走外，还有在地下挖洞爬行的，在空中飞行的和在水中游泳的等各种非典型的运动方式。[13]
哺乳动物大多具有五感，即视觉、听觉、嗅觉、味觉和触觉。按照生存环境的不同，各种哺乳动物的感官能力也有所差异，五官的结构也有所不同。[14]
终生生活在地下的鼹鼠的视力一般都非常差，但它们对震动和触摸非常敏感，以此来感知猎物、危险和同族个体的位置。[14]
哺乳动物的繁殖方式属于有性生殖，极少数的物种如兔子还具备在一定条件下孤雌生殖的能力。哺乳动物的繁殖类型有：卵生、有袋类和有胎盘哺乳动物三种。无论生产方式如何，哺乳动物的母亲都会给出生后的幼体哺乳，直到幼体成长至可以单靠取食乳汁以外的食物存活。[15]
大多数哺乳动物，如海豹等，会在每年的一段固定的时期（繁殖季节）发情并聚集起来进行繁殖活动，这是为了待后代出生时有一个气候和食料更为适合的环境。在繁殖季节的雌性和雄性都会以声音、气味、外貌和行为等方式发出求偶信号来通知对方自己已经进入繁殖状态。他们通过观察求偶信号、外观、繁殖竞争中的表现等方式来选择最佳配偶交配。[15]
哺乳动物的受精在体内进行，交配后雄性的精子进入雌性的体内，待雌性排卵后与其结合成受精卵。根据幼体的出产和早期发育方式可将哺乳动物以繁殖方式分成卵生和胎生，而胎生又有有袋类和胎盘类两种方式。无论生产方式如何，哺乳动物的母亲都会给出生后的幼体哺乳，直到幼体成长至可以单靠取食乳汁以外的食物存活。[15]
许多大型哺乳动物一般只会生产少量后代，通过长时间对后代的小心抚育来提高后代的存活几率。而老鼠和兔子等小型哺乳动物一年就可以繁殖2-3代，如果繁殖的幼体全部存活将超过1000只，它们通过这样的快速繁殖来作为物种的一种自我防御方式，提高最终的生存率。澳大利亚本没有兔子，后来欧洲的殖民者带来了24只兔子，在意外野化后现已成为横扫全大陆的入侵物种。[15]
哺乳动物的双亲抚育后代的时间较长，这在其他动物中比较少见。幼体出生后几周甚至几年内都得依赖母亲分泌的乳汁来生存与发育，这段时间叫做哺乳期。幼体在成长到可以自立之前都受到亲代的仔细照料，尽可能被安排在安全的环境中。抚育后代的责任一般由雌性承担，但一些哺乳动物的雄性甚至整个社群的成员也会共同承担起抚育的责任。亲代照料下一代的时间根据物种有很大区别。兔子和老鼠的照料期只有几星期，而在象、猿和人类中这段时间可以长达10年以上。幼体在被照料的时间内可以有较长的童年期来观察、学习同类的行为，通过玩耍增加体验，锻炼体魄，为日后独立时增加存活的可能。[15]
由于哺乳动物的雌性需要对后代幼体进行哺乳，因此家庭的存在变得更加重要，易于形成各色社会群体。多数哺乳动物具备适应能力强、智能较高、行为复杂、具备一定的学习能力的特点，因此能表现出许多社会行为。它们中有组成庞大复杂社会群体生活的，也有独来独往的。一般来说，植食性动物比肉食动物表现出更多的社会化倾向。哺乳动物的社会群体随着环境、季节、繁殖、作息和食物的充足程度等因素而有所变化。[8]
如猫科动物、鼬、熊等除了交配时以外多是独自生活。但大多数哺乳动物在幼年期都会与它的同类共同生活。独自生活的雄性和雌性因领域的重叠而偶尔相遇，并伺机交配。[8]
狼、狮子、某些灵长类等会根据家族组成小型群体。而有蹄类动物如羚羊、斑马等则会组成数目巨大的群体，通过鱼群效应、相互协助等方式降低个体被捕食的危险。如猫鼬的群体有明确的分工，一些个体在进食的时候另外一些就在放哨。[8]
一些哺乳动物的社群里存在等级制度，如狼群、象群会有一只雌性的首领带领，斑鬣狗的群体根据等级的划分会有严格的进食先后顺序。群体会因为各种原因（繁殖、争斗、食源不足等）发生成员的加入和离开。大型食草动物中一批常见年轻雄性形成一个单身汉群体，如非洲象。而其他的一些物种则会出现性成熟的雄性游离到其他群体交配的现象，如虎鲸。[8]
哺乳动物会通过改变身体的外形和做出某些动作（视觉）、发出声音（听觉）、使用粪便和尿液等气味标记（嗅觉）还有互相梳理皮毛等多种方式进行个体之间的交流。在群体内，这些交流可以帮助确立它们之间的社会关系、给同伴发出危险警报和求偶等；在个体或群体之间通告自己的领域，在一定程度上减少因为同一区域内不同群体的领域重叠而造成的对食物等资源的竞争。除此以外，还可以对其他动物发出警告让它们不得靠近。[8][14]
由于哺乳动物是温血动物，体内长期产生热量散失至环境中，因此比冷血动物要消耗更多的能量以维持体温的恒定。哺乳动物的取食习性按物种不同而有很大差异，各自适应于肉食性、草食性、杂食性的生活，取食的对象几乎无所不包。[16]
哺乳动物与人类的文明关系密切，而人類因為有毛髮和乳腺，所以也歸類為哺乳類動物。人类长期利用哺乳动物作为食物、原材料、劳动力和宠物，与驯养后的哺乳动物形成了共生关系。在文化方面，哺乳动物作为图腾被原始人类崇拜，其形象也常见于象征性的标志，如英格兰的狮子纹章。现代人类制品中也随处可见哺乳动物的形象。
人类对动物的驯养是在公元前9000年左右开始的，最早一批被驯化的动物全是哺乳动物。人类最早驯养的动物可能是狗，约在公元前10000年左右的东亚地区从狼驯化而来。随着农业的发展人类逐渐驯养了其他哺乳动物。由于农业的起源并不是来自一个地区，而是在世界范围内平行发生的，因此各地按照其生态环境的不同，最早驯养的哺乳动物的种类也有所不同：
最早一批被驯养的哺乳动物[17] 地区 年代 被驯养的物种 西南亚（今伊拉克、叙利亚、土耳其地区） 公元前9000年以前 绵羊、家猪、家牛 非洲（今苏丹地区） 公元前9000年至7000年 家牛、绵羊、山羊 东亚（今长江和黄河流域） 公元前6000年 家猪、水牛 南美（今秘鲁、智利地区） 不明 大羊驼、羊驼、豚鼠野化的哺乳动物是指曾被人类驯化过，后又离开人类控制，目前已部分或者完全在野外生存的种群。如北美的野马、澳洲的野犬、各种猫、猪和骆驼等。在澳大利亚泛滥成灾的野兔是欧洲殖民者带来的24只野兔野化后的后代。[18]
人类在迁徙的时候会将各种哺乳动物引入到新的生活环境中。北美的土著野马早在公元前7000年已经灭绝，现在的美洲马最初是从欧洲引入的。外來的物種会给本地物种造成压力，因为外來种不但会跟本地物种竞争食物和领地，还会捕食它们或者传染本地物种不具天然抵抗能力的疾病。北美松鼠被引入到欧洲后，由于攻击性更强且会传播疾病，欧洲原产的红松鼠的生存受到了极大威胁，数量直线下降。[18]
对于一个原产地生态环境曾经被严重破坏的物种来说，人类有时通过将其重新引入到原产地进行保护和圈养繁殖，帮助其重新在原生地建立种群。例如麋鹿在原产地中国曾经灭绝，但由于约1900年起已经被引入到英国得以保存其种群，因而在1980年代又被重新引入回中国。但由于再引入物种的生态位可能已被其它物种挤占，因此再引入物种在原生地会可能会面临严峻的竞争压力。[18]
如今许多哺乳动物的生存都受到了威胁。IUCN红皮书中列出的1000多种哺乳动物中有近1/4的物种受胁，其中180种处于极度濒危的状态。许多极度濒危的哺乳动物是体型相对较大的物种，如大型猫科动物、犀牛、鯨類和牛科的一些物种。但不排除小型物种也在遭受着同样的威胁，因为大型动物的种群数量和繁殖率等数据易于收集才引起了人们的重视。[19]
哺乳动物面临的最大威胁是栖息地的破坏，而人类的活动的破坏性尤其明显，因为人口的膨胀需要更多的土地来种植粮食、养殖牲畜、建造房屋和道路，掠夺各种自然资源。著名的例子是塔斯马尼亚岛上的袋狼，完全是因为人类大量捕杀而灭绝的。在亞馬遜雨林的刀耕火种的垦殖方式会造成土壤侵蚀和物种替换，导致树栖的物种种群无法恢复。同时人类活动造成的污染也在威胁着哺乳动物的生境，为了追逐经济利益而捕猎哺乳动物也是其受胁的原因之一。[19]
人类活动一方面对野生哺乳动物的生存环境构成了威胁，另一方面也通过引入和再引入、建设自然保护区、指定有关法律等方式保护濒危哺乳动物。
维基词典上的字词解释 
维基共享资源上的多媒体资源 
维基新闻上的新闻 
维基语录上的名言 
维基文库上的原始文献 
维基教科书上的教科书和手册 
维基学院上的學習资源 
维基数据上的数据项 
哺乳动物是指脊椎动物亚门下哺乳綱（学名：Mammalia）的一类用肺呼吸空气的温血脊椎动物，因能通过乳腺分泌乳汁来给幼体哺乳而得名。
按照《世界哺乳动物物种》（Mammal Species of the World）一书在2005年的资料，哺乳纲目前有约5676个（2008版的IUCN红皮书为5488个）不同物种，分布在1229个属，153个科和29个目中，约占脊索动物门的10%，地球所有物种的0.4%。啮齿目（老鼠、豪猪、海狸、水豚等）、翼手目（蝙蝠等）和鼩形目（鼩鼱等）是哺乳动物中物种最多的目。
哺乳动物的身体结构复杂，有区别于其他类群的大脑结构、恒温系统和循环系统，具有为后代哺乳、大多数属于胎生、具有毛囊和汗腺等共通的外在特征。 它们外型多样，小至体长30毫米长有翅膀的凹脸蝠，大至体长33米形同鱼类的蓝鲸。它们有很好的环境适应能力，分布在从海洋到高山，从热带到极地的广泛区域。人类也是哺乳动物的一员。
除了哺乳類，有人發現蜘蛛亦能哺乳。
分類 界 : 動物界 Animalia 門 : 脊索動物門 Chordata 亜門 : 脊椎動物亜門 Vertebrata 上綱 : 四肢動物上綱 Tetrapoda 綱 : 哺乳綱 Mammalia 学名 Mammalia Linnaeus, 1758 亜綱・下綱相当 哺乳類（ほにゅうるい、英語:Mammals, /ˈmam(ə)l/、 学名:Mammalia）は、脊椎動物に分類される生物群である。分類階級は哺乳綱（ほにゅうこう）とされる。
基本的に有性生殖を行い、現存する多くの種が胎生で、乳で子を育てるのが特徴である。ヒトは哺乳綱の中の霊長目ヒト科ヒト属に分類される。
哺乳類に属する動物の種の数は、研究者によって変動するが、おおむね4,300から4,600ほどであり、脊索動物門の約10%、広義の動物界の約0.4%にあたる。
日本およびその近海には、外来種も含め、約170種が生息する（日本の哺乳類一覧、Ohdachi, S. D., Y. Ishibashi, M. A. Iwasa, and T. Saitoh eds. The Wild Mammals of Japan. Shoukadoh, Kyoto. 2009を参照）。
Mammalia（哺乳類）という言葉は、1758年、「分類学の父」リンネによる『自然の体系』第10版においてはじめて用いられた。ラテン語の字義は「乳房の」を意味する。
「哺乳類」は、ドイツ語の Säugetiere の訳である。saugen（母乳を飲む）と Tier（動物）に由来している。「哺」は、口でとる（捕）、あるいは口でささえる（輔）という字の成り立ちから、口にふくむ、食らうことを表すが、口にふくませる、食物を与える意味ともなり、「哺乳」とは（「哺乳瓶」「哺乳期」などと言うように）乳を飲ませて育てることである。
哺乳類の起源は古く、既に三畳紀後期の2億2500万年前には、最初の哺乳類といわれるアデロバシレウスが生息していた。そのルーツは、古生代に繁栄した単弓類 (Synapsida) のうち、キノドン類 (Cynodontia) である。単弓類は、爬虫類の双弓類 (Diapsida) とは石炭紀中期に分岐し、独自の進化をしていた。単弓類はペルム紀末の大量絶滅において壊滅的なダメージを受け、キノドン類などごくわずかな系統のみが三畳紀まで生き延びている。一時期再び勢力を挽回するものの、既に主竜類などの勢力も伸長し単弓類は既に地上の覇者ではなくなっていた。そして、三畳紀後期初頭の大絶滅を哺乳類とともに生き延びたのは、トリティロドン科のみであった。しかし彼らも白亜紀前期には姿を消している。また、同じく三畳紀には、すでに哺乳類の他のグループから分岐する形で単孔目が出現している。単孔目は現存するが、これは卵生であることや総排出腔をもつなどほかの哺乳類とは大きく異なる構造を持ち、もっとも原始的な哺乳類の形をとどめているとされる。
酸素濃度35%のペルム紀以降は、リグニンの分解能を獲得した菌類による木材の分解により酸素濃度が徐々に低下しジュラ紀後期の2億年前には酸素濃度は12%まで低下した。気嚢は、横隔膜方式よりも効率的に酸素を摂取できる機能がある。低酸素下でもその機能を維持できる気嚢を有した一部の双弓類は繁栄することができた。哺乳類の祖先である単弓類は低酸素環境下でその種の大部分が絶滅することとなった[1]。なお、哺乳類の肺機能は、酸素分圧0.1気圧（酸素濃度10%）以下で呼吸困難になり、酸素分圧0.8気圧（酸素濃度80%）以上で肺の組織が酸化される[2]。
恐竜の全盛時代であるジュラ紀、白亜紀の哺乳類はネズミほどの大きさのものが多かった。しかし進化が停滞していたわけではない。白亜紀前期には、それまでの有袋類から分岐してすでに有胎盤類が登場している。また、中国から発見された大型の哺乳類の化石（胃の辺り）から未消化の恐竜の子供が見つかっている。これは、哺乳類が恐竜を捕食していた例もあったことを意味している。
恐竜を含む主竜類が繁栄を極めた時代には、哺乳類は、夜の世界など主竜類の活動が及ばない時間・場所などのニッチに生活していた。魚類、両生類、爬虫類、鳥類には4タイプの錐体細胞を持つものが多い（4色型色覚）。現在、鳥類などに比して哺乳類の視覚（とりわけ色覚）が全般的に劣っているのも、この長い夜行生活を経て大部分の哺乳類の視覚が2色型色覚に退化したためと考えられている（二次的に3色型色覚を獲得した霊長目狭鼻下目などを除く）。約6400万年前、鳥類とワニ類を除く主竜類が絶滅し、次の新生代では、その空白を埋めるように哺乳類は爆発的に放散進化し、多種多様な種が現れて地上でもっとも繁栄した種となった。
現在では地中や水中などを含め、地球上のほとんどの環境に、哺乳類が生息している。
※単弓類の系統は哺乳類以外は全て絶滅した。
※哺乳類は、従来は後述する顎関節の特徴で定義されてきた。しかし近年、中間的な化石が出現するなどこの定義が適用できない場合が増えたため、現生種を含む最も小さい単系統となるよう、系統学的に厳密に再定義することが多くなった。これにより、梁歯目、モルガヌコドン目などの原始的なグループ（ここでは代表的なもののみ記した）が哺乳類から外れることになる。それらを含めた従来の広い意味での哺乳類を、哺乳形類という。
これらは化石では確認しにくい。
以上である。
次の特徴は「哺乳類の特徴」と言われることがあるが、正しくは、あくまで一部の系統の特徴である。
哺乳類の歯は一般的に、それぞれ別の機能を持つ形状を取っており、切歯（門歯）・犬歯・前臼歯（小臼歯）・臼歯（大臼歯）の4種類に分化している[6]。真獣類の基本数はイノシシに見られる片顎あたり切歯3・犬歯1・前臼歯4・臼歯3だが、これが揃っている種は少なく[6]食性により歯の退化したものや、ハクジラ類のように同型歯をもつものもある。両生類や爬虫類は同型歯であり、鳥類は歯をもたない。
頬歯（前臼歯と臼歯）は、歯冠に咬頭と呼ばれるふくらみを複数もち、複雑な形をしている。また、頬歯の歯根は2本以上に分岐している。
脊椎動物の色覚は、網膜の中にどのタイプの錐体細胞を持つかによって決まる。魚類、両生類、爬虫類、鳥類には4タイプの錐体細胞（4色型色覚）を持つものが多い。よってこれらの生物は長波長域から短波長域である近紫外線までを認識できるものと考えられている。一方ほとんどの哺乳類は錐体細胞を2タイプ（2色型色覚）しか持たない。哺乳類の祖先である爬虫類は4タイプ全ての錐体細胞を持っていたが、2億2500万年前には、最初の哺乳類と言われるアデロバシレウスが生息し始め、初期の哺乳類は主に夜行性であったため、色覚は生存に必須ではなかった。結果、4タイプのうち2タイプの錐体細胞を失い、青を中心に感知するS錐体と赤を中心に感知するL錐体の2錐体のみを保有するに至った。これは赤と緑を十分に区別できないいわゆる「赤緑色盲」の状態である。この色覚が哺乳類の子孫に遺伝的に受け継がれることとなった。
霊長類直鼻猿亜目は、メガネザル下目と真猿下目に分岐する。この分岐の際に真猿下目のX染色体に位置する錐体視物質に関連した色覚の多型が顕著になり、ヘテロ接合体の2本のX染色体を持つメスに限定した3色型色覚の再獲得につながり、さらに狭鼻下目のオスを含めた種全体の3色型色覚の再獲得へとつながることとなる[7]。真猿下目の狭鼻下目（旧世界ザル）と広鼻下目（新世界ザル）とが分岐したのは3000-4000万年前と言われている[8][9][信頼性要検証]。ヒトを含む旧世界の霊長類狭鼻下目の祖先は、約3000万年前、性染色体であるX染色体に位置している赤を中心に感知するL錐体から変異した緑を中心に感知する新たなタイプの錐体（M錐体）視物質の遺伝子が出現し、ヘテロ接合体の2本のX染色体を持つメスのみが3色型色覚を有するようになり、さらにヘテロ接合体のメスにおいて相同組換えによる遺伝子重複の変異を起こして同一のX染色体上に2タイプの錐体視物質の遺伝子が保持されることとなりX染色体を1本しか持たないオスも3色型色覚を有するようになった。これによって、第3の錐体細胞が「再生」された。3色型色覚はビタミンCを多く含む色鮮やかな果実等の発見と生存の維持に有利だったと考えられる[10][8]。
なお、時代を下ってヒトの色覚に鑑みるに、ヒトが属する狭鼻下目のマカクザルに色盲がヒトよりも非常に少ないことを考慮すると、ヒトの祖先が狩猟生活をするようになり3色型色覚の優位性が低くなり、2色型色覚の淘汰圧が下がったと考えられる[10]。広鼻下目のヨザルは1色型色覚でありホエザルは狭鼻下目と同様に3色型色覚を再獲得している[7][信頼性要検証]が、これらを除き残りの新世界ザル（広鼻下目）はヘテロ接合体のX染色体を2本持つメスのみが3色型色覚を有し、オスは全て色盲である。これは狭鼻下目のようなX染色体上での相同組換えによる遺伝子重複の変異を起こさなかったためである[8]。ヒトは上記のような霊長目狭鼻下目の祖先のX染色体の遺伝子変異を受け継いでいるため、M錐体を欠損したX染色体に関連する赤緑色盲が伴性劣性遺伝をする。男性ではX染色体の赤緑色盲の遺伝子を受け継いでいると色盲が発現し、女性では2本のX染色体とも赤緑色盲の遺伝子を受け継いでいる場合に色盲が発現する[11]。なお、日本人では男性の4.50%、女性の0.165%が先天赤緑色覚異常で、白人男性では約8%が先天赤緑色覚異常であるとされる。
その他の哺乳類の2色型色覚の例外として、最近の研究では、有袋類には3色型色覚が広がっている可能性がある[12]。有袋類のうちフクロネコ、ポッサムで3色覚が認められている[13]。 鰭脚類とクジラ類は1色型色覚である[14]。
かつて哺乳類は原獣亜綱、異獣亜綱、獣亜綱の3つに分類され、原獣亜綱と異獣亜綱は雑多な原始的哺乳類を含んだ。しかしその後、別系統だと判明した多くのグループが外された。原獣亜綱はかつての分類群と共通点が少ないため、原獣亜綱という分類群は解体されたとして、新しい名称の Australosphenida で呼ぶことも多い。
獣亜綱に近いグループは、獣亜綱と合わせて新たなグループに分類された。しかし、名称や分類には異説もある。階層も絶滅群を詳細に考慮すればここに記したより多くなるが、研究者により一定しないため簡略化した。
現生種を含むグループは、原獣亜綱、後獣下綱、真獣下綱の3つである。
三畳紀に出現。卵生。
現生のものは1目のみ。オーストラリア大陸にのみ生息する。
白亜紀後期に出現。現生種は全て有袋類 (Marsupialia) に含まれる。胎盤が不完全で、育児嚢で子を育てる。アメリカ有袋大目は南北アメリカ大陸、オーストラリア有袋大目はオーストラリアのみに生息する。
現生のものは6目前後に分けることが多い。詳細は→後獣下綱
白亜紀後期に出現した。現在も繁栄。現生種はすべて有胎盤類に含まれる。現存哺乳類のほとんどがこのグループにはいる。
現生のものは大きく4上目に分けられる。20目前後に分けることが多い。
伝統的な分類は、現在の分類に比べ以下のような相違点がある。
日本では明治維新以来、目名には「齧歯目」「霊長目」等、原名のラテン語をおおむね忠実に漢訳した漢名が用いられてきた（一般にはしばしば、「齧歯類」「霊長類」のように「類」が慣用されてきた）。だが、1988年、文部省の『学術用語集 動物学編』において、目以下の名称をすべてカナ書きにし、目名は「ネズミ目」「サル目」のように、それぞれの動物群を代表する動物名（カナ書き）に変えるという改定がなされた。
しかし、たとえば「ネコ目」（食肉目）のネコ亜目とアシカ亜目、イヌ上科とネコ上科のように、亜目、上科のような比較的高い階層の分類階級による動物群は、それぞれ他のグループとは明らかに異なる特有の性質をもつものであり、1つの下位分類群の名前（「ネコ」）によって、目という大きなグループの全体（ネコ・イヌ・イタチ・クマ・アライグマ・パンダ・アシカ・アザラシ・セイウチなどからなる食肉目）を代表させることは、必ずしも直観的なわかりやすさにはつながらない。それゆえに、ラテン名においても、動物の名で代表させた分類単位の名前は、上科よりも下位の分類階級でしか用いられない。
さらに、近年の研究により、偶蹄目とクジラ目の詳細な系統が明らかにされ、「鯨偶蹄目」が創設された。これをカナ書きの原則に当てはめると「クジラウシ目」となる。また、「サル目ヒト科」は教科書にも全く採用されていない。
また、以前からの慣用として、どの分類階級であるかにかかわらず、「○○の仲間」を「○○類」と書くことがあるが、かつての漢名ならば、たとえば「齧歯類」と言えば、それが「目」の階層の「齧歯目」を指すことは明らかであり、他の階層との混同のおそれはなかった。それが、「齧歯目」が「ネズミ目」となることによって、「ネズミ類」という言葉が示す可能性のある階層の範囲が目のレベルにまで広がり、混乱が拡大されたという側面もある。つまり、旧来の用例ならば、たとえば「齧歯類」にネズミの類とリスの類、ヤマアラシの類が含まれることは容易に認識できるが、新しい用例で「ネズミ類」とした場合、これが狭義のネズミ類なのか、リスやヤマアラシの類をも含んだ概念なのかが把握しにくくなってしまっている。
この分類名の改定は、分類学の根本理念に対して充分に配慮した上でのものではなく、また平易化にむしろ逆行する部分もあることから、学界内でも現在なお議論が多い。現状では、旧来の漢名をそのまま用いたり、新しいカナ名と併記したりする例も多い。
日本哺乳類学会・目名問題検討作業部会では、基本的に従来の漢字名で統一すべきという論文を発表し、事実上、用語集の再改定を求めている[要出典]。
真獣類の分類は、リンネ以来数百年にわたって、特に「目」以上の単位では、めったに変動することがなかった。しかし近年、哺乳類の分類学はかつてない勢いで刷新されつつあり、ほんの10年か20年前の知見が、ひどく時代遅れのものとなる状況が生まれている。
この状況を生み出した要因の一つは、南半球を含むさまざまな現場での、化石発掘調査の著しい進展である。たとえば、最古の真獣類（有胎盤類には含めないことが多い）、エオマイア・スカンソリアの化石は、2002年中国は遼寧省で発見されたが、これにより、この化石の推定年代である1億2500万年前（白亜紀前期）には、すでに原始的な真獣類が発生していたことが明らかとなり、真獣類の歴史は一気に4000万年さかのぼった。
もう一つの、さらに大きな影響を及ぼした要因は、分子生物学、とりわけ、遺伝子配列解析という新しい手法の出現と流行である。これは、動物の細胞内にあるミトコンドリアや核のDNAにおける塩基配列を調べ、グループごとの類縁関係を、統計学的に明らかにしていく手法である。このアプローチにより、真獣類の系統樹は、かつての形態学的な研究によるものとは幾分異なった形で再編成されることになった。
遺伝子研究による分類では、現生の真獣類を、系統的に近いと思われるものごとに、クレードにまとめた。クレードとは分類階級（綱、目など）を特定しない表現で、階級を割り当てるときは上目とされることが多い。
現生のものは、
この新しい分類は、従来のものとはいくつかの点で大きく異なっている。たとえば、コウモリの仲間は、解剖学的な特徴から、従来はサル目などと同じ大グループ（上目）に分類されていたが、遺伝子研究から得られた知見によれば、食肉類やクジラと同じ大グループということになる。
また、従来のモグラ目（食虫類）は、トガリネズミやモグラからなるメインのグループから、アフリカに分布するテンレック類とキンモグラ類の小グループが分離されて、前者はローラシア獣類、後者はアフリカ獣類と、2つの異なった上目グループに所属することになった。 今後、分子生物学と古生物学の両陣営が、懸隔を乗り越えて歩み寄り、互いに補い合って一つの統一的な体系を作り上げるには、なお多くの議論と譲歩が積み重ねが必要となる。 だが、新しいアプローチである遺伝子研究が、哺乳類の歴史の研究に大きな進展をもたらしつつあることは確かである。[要検証 – ノート]
たとえば、哺乳類がさまざまな「目」に分化し始めたのは、従来の化石研究では恐竜絶滅後（約6000万年前）のことと考えられていたが、遺伝子研究によれば、分化そのものは約1億年前にすでに始まっていたとされる。
また、前述の、最古の真獣類エオマイアの発見は、原始的な真獣類は従来の説よりもずっと早い時期に出現していたはずだとする分子生物学者の主張を、新たに発見された動物化石が裏付ける形となった、幸運な例である。 また、分子生物学による新たな分類に対応する形態学的形質が、実は古典的な研究でかなり見落とされていたり、重要でない形質として棄却されていたという事実が、解剖学的手段で確認されるといった研究展開も見られるようになった。そのため、古典的な過去の学問とみなされがちであった解剖学が、新たに今日的な意味を持って再活性化してきているという現象も見られる。[要検証 – ノート]
真獣類の系統研究は、今まさに、大きな転換期のただ中にあるといえる。[要検証 – ノート]
哺乳類（ほにゅうるい、英語:Mammals, /ˈmam(ə)l/、 学名:Mammalia）は、脊椎動物に分類される生物群である。分類階級は哺乳綱（ほにゅうこう）とされる。
基本的に有性生殖を行い、現存する多くの種が胎生で、乳で子を育てるのが特徴である。ヒトは哺乳綱の中の霊長目ヒト科ヒト属に分類される。
哺乳類に属する動物の種の数は、研究者によって変動するが、おおむね4,300から4,600ほどであり、脊索動物門の約10%、広義の動物界の約0.4%にあたる。
日本およびその近海には、外来種も含め、約170種が生息する（日本の哺乳類一覧、Ohdachi, S. D., Y. Ishibashi, M. A. Iwasa, and T. Saitoh eds. The Wild Mammals of Japan. Shoukadoh, Kyoto. 2009を参照）。
포유류, 포유동물(哺乳類, 哺乳動物문화어: 젖먹이 동물, 젖먹이 짐승)은 척삭동물문의 강인 포유강(Mammalia)에 속하는 동물을 통틀어 부르는 말이다. 암컷에게는 새끼에게 양분을 공급할 젖을 만들어내는 유선이 있다. 대부분 몸에 털이 나 있고, 털이 변형된 비늘이나 가시가 있는 것들도 있다. 뇌에서 체온과 혈액 순환을 조절하는 온혈동물이다. 생물 분류 방법에 따라 차이는 있지만, 29목 153과 1200속 약 5400종에 이르는 동물을 포함한다.[1]
포유류와 그들의 멸종한 친척을 포함하는 단궁류는 펜실베이니아기(약 3억 3천만 ~ 3억 년 전)에 파충류와 조류 계통에서 분리되었다. 크라운 계통군인 포유류는 쥬라기 초기에 원시 포유류에서 진화했다. 포유류 계통도(또는 계통수(系統樹))는 크라운 계통군으로 나타난다.[2]
사족상강 (Tetrapoda)에는 다음과 같은 동물이 있다.
다음은 척삭동물의 계통 분류이다.[6][7][8][9]
척삭동물 두삭동물 피낭동물 유두동물 척추동물 유악류 진구류 경골어류 육기어류공극어류
사지상강 양막류다음은 포유류 계통 분류이다.[10]
포유강 수아강 진수하강 대서양원류 북방진수류 로라시아상목 음낭야수류 야수진제류 광수류 진유제류 영장상목
_crop.jpg)
.jpg)
_grazing_-_20050809.jpg)
.jpg){kind=small}
_white_background.jpg){kind=small}
_(Myrmecophaga_tridactyla).jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
_(white_background).jpg){kind=small}
.jpg)
