Gniotowce (Gnetales Mart.) – grupa roślin o różnej randze systematycznej w zależności od klasyfikacji i ujęcia systematycznego. Dawniej zwykle klasa Gnetopsida, czasem podgromada Gnetophytina lub nawet gromada Gnetophyta. Współcześnie według różnych autorów grupa opisywana jest w randze rzędu[1][2]. Również pozycja systematyczna gniotowców jest dyskusyjna, umieszczane są w systemach jako jedna ze starszych linii rozwojowych nagonasiennych, dawniej zwłaszcza bywały uważane też za grupę siostrzaną okrytonasiennym. Pojawiły się też publikacje i dowody na to, że gniotowce nie dość że należą do nagonasiennych to stanowią grupę siostrzaną dla rodziny sosnowatych Pinaceae[4].
Do gniotowców należy niewiele, bo 94 gatunki roślin krzewiastych, ale o bardzo zróżnicowanej budowie. Do grupy tej należą tropikalne pnącza takie jak gniot (Gnetum) oraz niezwykła, pustynna welwiczja przedziwna (Welwitschia mirabilis). Wszystkie grupowane są w trzy monotypowe rodziny co oznacza, że wszystkie współczesne gniotowce reprezentowane są jedynie przez trzy rodzaje roślin. Przy czym znanych jest 65 gatunków przęśli (Ephedra), 28 gatunków gniotów (Gnetum) i tylko jeden gatunek welwiczji (Welwitschia)[1].
Posiadają pewne cechy przypominające rośliny okrytonasienne (Magnoliopsida), przez co niegdyś doszukiwano się wspólnego pochodzenia tych dwóch grup roślin. Gniotowe wykształcają przypominające nieco kwiat okrytonasiennych struktury tworzone przez mikrosporofile ułożone spiralnie.
Rośliny owadopylne. U niektórych przedstawicieli dowiedziono istnienia podwójnego zapłodnienia, które podobnie jak w przypadku innych analogii do okrytonasiennych traktowane jest jako niezależne osiągnięcie gniotowych[1]. Do cech charakterystycznych dla gniotowych należą: bruzdkowane ziarna pyłku, naczynia przewodzące z porowatą płytką, przypominające tkankę okrytonasiennych, ale wykształconą niezależnie od nich[1]. Odróżniają się od innych nagonasiennych nie tylko wykształcaniem naczyń, ale też brakiem przewodów żywicznych[5].
W świetle dotychczas poznanych informacji o filogenezie tej grupy, w zasadzie wiadomo z bardzo dużą pewnością, że wraz z iglastymi stanowi grupę siostrzaną wobec miłorzębowych (Ginkgophyta). Dokładne położenie gniotowców na drzewie filogenetycznym nagozalążkowych nie jest jasne. Według niektórych źródeł stanowią one grupę siostrzaną wobec wszystkich iglastych określanych jako rząd sosnowców (Pinales)[2], umieszczane są w politomii obok rodziny sosnowatych (Pinaceae) i pozostałych iglastych[1], ew. stanowią grupę siostrzaną wobec sosnowatych tworząc klad, dla którego grupą siostrzaną są pozostałe iglaste[4].
Cycadophyta – sagowcowe
Ginkgophyta – miłorzębowe
Pinaceae – sosnowate
Ephedraceae – przęślowate
Welwitschiaceae – welwiczjowate
Gnetaceae – gniotowate
Araucariaceae – araukariowate
Podocarpaceae – zastrzalinowate
Sciadopityaceae – sośnicowate
Cupressaceae – cyprysowate
Taxaceae – cisowate
Cycadophyta – sagowcowe
Ginkgophyta – miłorzębowe
Pinales – sosnowce
Ephedraceae – przęślowate
Welwitschiaceae – welwiczjowate
Gnetaceae – gniotowate
Gniotowce (Gnetales Mart.) – grupa roślin o różnej randze systematycznej w zależności od klasyfikacji i ujęcia systematycznego. Dawniej zwykle klasa Gnetopsida, czasem podgromada Gnetophytina lub nawet gromada Gnetophyta. Współcześnie według różnych autorów grupa opisywana jest w randze rzędu. Również pozycja systematyczna gniotowców jest dyskusyjna, umieszczane są w systemach jako jedna ze starszych linii rozwojowych nagonasiennych, dawniej zwłaszcza bywały uważane też za grupę siostrzaną okrytonasiennym. Pojawiły się też publikacje i dowody na to, że gniotowce nie dość że należą do nagonasiennych to stanowią grupę siostrzaną dla rodziny sosnowatych Pinaceae.
Do gniotowców należy niewiele, bo 94 gatunki roślin krzewiastych, ale o bardzo zróżnicowanej budowie. Do grupy tej należą tropikalne pnącza takie jak gniot (Gnetum) oraz niezwykła, pustynna welwiczja przedziwna (Welwitschia mirabilis). Wszystkie grupowane są w trzy monotypowe rodziny co oznacza, że wszystkie współczesne gniotowce reprezentowane są jedynie przez trzy rodzaje roślin. Przy czym znanych jest 65 gatunków przęśli (Ephedra), 28 gatunków gniotów (Gnetum) i tylko jeden gatunek welwiczji (Welwitschia).
