Fisi (kwa Kiingereza: hyena), ijapokuwa wanafanana kiasi na canids, hutengeneza familia tofauti kabisa ya kibiolojia inayofanana kwa karibu kabisa na Herpestidae (familia ya mongooses na meerkats), hivyo kuangukia kwenye Feliformia. Spishi zote wana mwendo mithili ya dubu, kumpakakana na miguu yao ya mbele kuwa mirefu zaidi kuliko ile ya nyuma. Aardwolf, Fisi Mistari na Fisi Kahawi, huwa na madoa yaundayo mistari na nywele mgongoni ambazo husimama pindi wanapoogopeshwa. Manyoya ya Fisi Madoa huonwa mafupi zaidi na yenye mtindo wa madoa kuliko mistari.
Fisi madoa, na kwa uchache fisi mistari na wale wa kahawia wana meno chonge yenye nguvu zaidi kwaajili ya kukatia nyama, na magego kwaajili ya kusagia mifupa. Fisi madoa huaminika kuwa na uwezo mkubwa wa kung’ata, na wanyama wa jamii hiyo pia nao huonekana wenye nguvu pia. Aadwolf huwa na meno machache kidogo upade wa mashavuni, na wakati mwingine hukosa kabisa katika umri mkubwa, lakini vinginevyo wote wana mpango wa meno wa kufanana.
Jamii ya fisi madoa huishi kwa namna mpakafauti kidogo, na huonwa kuwa ni wenye maisha tofauti na mamalia wengine walao nyama, na maisha yao yameripotiwa kufanana na yale ya wanyama wa kale jamii ya cercopithecine. Ishara mojawapo ya akili ya fisi ni ile tabia ya kusogeza mawindo yao pamoja karibu kulinda kumpakaka kwa wale wanyama wala mizoga.
Jike la fisi madoa ana kinembe takriban kirefu kama uume wa dume na pia ana mfuko wa korodani bandia. Kuma na mrija wa mkojo zinapatikana katika kinembe hicho, ambayo inafanya kupandana ngumu na kuzuia dume apande jike kwa nguvu.
Fisi huaminika kuwa walimpakakea miaka milioni 26 iliyopita kumpakaka huku wakiendelea kufanana mpaka na fisi wa sasa. Plioviverrops miongoni mwa fisi wa mwanzo, alikuwa kama wanyama walioishi nyakati za Eurasia miaka milioni 20 – 22 iliyopita. Maelezo kuhusu sikio lake la kati na mpangilio wa meno humfanya kuonekana kama fisi wa kale. Jenasi hii ilifanikiwa zaidi, sababu vizazi vyake vimeng’ara kwa taya zake zilizosimama na miguu yake ya mbio, hasa kama Canidae wa Amerika ya Kaskazini.
Miaka milioni 15 iliyopita, fisi afananaye na mbwa alijimpakakeza, na spishi karibu 30 kutambulika. Mpakafauti na vizazi vya siku hizi, fisi hawa hawakuwa mahiri sana katika kusaga mifupa, lakini hawa wa sasa nihodari zaidi na wapo kama mbwa mwitu. Hawa fisi jamii ya mbwa walikuwa na meno ya magego kama ya wale wa jamii ya canid, kuwawezesha kula chakula cha mimea na wanyama.
Miaka milioni saba iliyopita, fisi walizidiwa na jamii ya canids katika ushindani wa kuishi kwenye mazingira ya pamoja, wakimpakakea Amerika ya Kaskazini mpaka Eurasia kupitia Bering land bridge. Fisi wakaanza kuishi kwa kutegemea kula wadudu na kusga mifupa ili kupunguza ushindani na canids. Familia hii ya wasagaji wa mifupa, “percrocumpakaids”, ilimpakaweka miaka milioni saba iliyopita na rasmi kusababisha spishi ya fisi inayosaga mifupa. Spishi moja ifananayo na duma, Chasmaporthetes, ilifanikiwa kuvuka Amerika ya Kaskazini na kumpakaweka kabisa miaka milioni 1.5 iliyopita.
Mgawanyiko wa mwaisho wa Hyanidae ni ule wa kipindi cha Pleismpakacene, wenye jenera 4 na spishi 9 za fisi. Fisi wasagaji wa mifupa wakawa ndio walaji wa mizoga wakuu kuliko wanyama wengine wote, na kufaidi mara zote mabaki ya nyama kumpakaka kwenye mawindo ya wanyama wengine wala jamii ya nyama wenye meno kuchongoka sana.
Wanyama wengine jamii ya paka wenye meno marefu yaliyochongoka walipompakaweka na nfasi yao kuchukuliwa na jamii hiyo lakini meno yao mafupi na hivyo kula nyama vizuri, hivyo fisis nao wakanza kuwinda wenyewe na hivyo kumpakakezea kwenye spishi nyingine ya fisi.
Fisi kahawia
Fisi milia
Fisi ya nkole
Makala hii kuhusu mnyama fulani bado ni mbegu. Fisi (kwa Kiingereza: hyena), ijapokuwa wanafanana kiasi na canids, hutengeneza familia tofauti kabisa ya kibiolojia inayofanana kwa karibu kabisa na Herpestidae (familia ya mongooses na meerkats), hivyo kuangukia kwenye Feliformia. Spishi zote wana mwendo mithili ya dubu, kumpakakana na miguu yao ya mbele kuwa mirefu zaidi kuliko ile ya nyuma. Aardwolf, Fisi Mistari na Fisi Kahawi, huwa na madoa yaundayo mistari na nywele mgongoni ambazo husimama pindi wanapoogopeshwa. Manyoya ya Fisi Madoa huonwa mafupi zaidi na yenye mtindo wa madoa kuliko mistari.
Fisi madoa, na kwa uchache fisi mistari na wale wa kahawia wana meno chonge yenye nguvu zaidi kwaajili ya kukatia nyama, na magego kwaajili ya kusagia mifupa. Fisi madoa huaminika kuwa na uwezo mkubwa wa kung’ata, na wanyama wa jamii hiyo pia nao huonekana wenye nguvu pia. Aadwolf huwa na meno machache kidogo upade wa mashavuni, na wakati mwingine hukosa kabisa katika umri mkubwa, lakini vinginevyo wote wana mpango wa meno wa kufanana.
Jamii ya fisi madoa huishi kwa namna mpakafauti kidogo, na huonwa kuwa ni wenye maisha tofauti na mamalia wengine walao nyama, na maisha yao yameripotiwa kufanana na yale ya wanyama wa kale jamii ya cercopithecine. Ishara mojawapo ya akili ya fisi ni ile tabia ya kusogeza mawindo yao pamoja karibu kulinda kumpakaka kwa wale wanyama wala mizoga.
Jike la fisi madoa ana kinembe takriban kirefu kama uume wa dume na pia ana mfuko wa korodani bandia. Kuma na mrija wa mkojo zinapatikana katika kinembe hicho, ambayo inafanya kupandana ngumu na kuzuia dume apande jike kwa nguvu.
Fisi huaminika kuwa walimpakakea miaka milioni 26 iliyopita kumpakaka huku wakiendelea kufanana mpaka na fisi wa sasa. Plioviverrops miongoni mwa fisi wa mwanzo, alikuwa kama wanyama walioishi nyakati za Eurasia miaka milioni 20 – 22 iliyopita. Maelezo kuhusu sikio lake la kati na mpangilio wa meno humfanya kuonekana kama fisi wa kale. Jenasi hii ilifanikiwa zaidi, sababu vizazi vyake vimeng’ara kwa taya zake zilizosimama na miguu yake ya mbio, hasa kama Canidae wa Amerika ya Kaskazini.
Miaka milioni 15 iliyopita, fisi afananaye na mbwa alijimpakakeza, na spishi karibu 30 kutambulika. Mpakafauti na vizazi vya siku hizi, fisi hawa hawakuwa mahiri sana katika kusaga mifupa, lakini hawa wa sasa nihodari zaidi na wapo kama mbwa mwitu. Hawa fisi jamii ya mbwa walikuwa na meno ya magego kama ya wale wa jamii ya canid, kuwawezesha kula chakula cha mimea na wanyama.
Miaka milioni saba iliyopita, fisi walizidiwa na jamii ya canids katika ushindani wa kuishi kwenye mazingira ya pamoja, wakimpakakea Amerika ya Kaskazini mpaka Eurasia kupitia Bering land bridge. Fisi wakaanza kuishi kwa kutegemea kula wadudu na kusga mifupa ili kupunguza ushindani na canids. Familia hii ya wasagaji wa mifupa, “percrocumpakaids”, ilimpakaweka miaka milioni saba iliyopita na rasmi kusababisha spishi ya fisi inayosaga mifupa. Spishi moja ifananayo na duma, Chasmaporthetes, ilifanikiwa kuvuka Amerika ya Kaskazini na kumpakaweka kabisa miaka milioni 1.5 iliyopita.
Mgawanyiko wa mwaisho wa Hyanidae ni ule wa kipindi cha Pleismpakacene, wenye jenera 4 na spishi 9 za fisi. Fisi wasagaji wa mifupa wakawa ndio walaji wa mizoga wakuu kuliko wanyama wengine wote, na kufaidi mara zote mabaki ya nyama kumpakaka kwenye mawindo ya wanyama wengine wala jamii ya nyama wenye meno kuchongoka sana.
Wanyama wengine jamii ya paka wenye meno marefu yaliyochongoka walipompakaweka na nfasi yao kuchukuliwa na jamii hiyo lakini meno yao mafupi na hivyo kula nyama vizuri, hivyo fisis nao wakanza kuwinda wenyewe na hivyo kumpakakezea kwenye spishi nyingine ya fisi.
Haiena (Hyaenidae) sī Carnivora-ba̍k ē-kha ê chi̍t-ê kho, o̍ah-tāng ê só͘-chāi pau-koat A-chiu chham Hui-chiu. Hiān-sî chûn-chāi ê bu̍t-chéng ū 4 khóan, kî-tiong 2-ê sī Hyaena-sio̍k; 1-ê sī Crocuta-sio̍k; koh ū 1-ê sī Proteles-sio̍k.
Sui-jiân Hyaenidae ê gōa-piáu khòaⁿ-khí-lâi chham Canidae-kho ê tōng-bu̍t chin sêng, m̄-koh Hyaenidae chit-ê kho ê koan-hē kap Herpestidae-kho khah chiap-kīn. In ê thâu-chêng-kha pí āu-piah-kha khah tn̂g.
Hiena ose hyaenas (nga greqishtja "αινα hýaina"[1]) janë mishëngrënës të familjes Hyaenidae. Me vetëm katër specie ekzistuese është familja biologjike e pestë më e vogël në Carnivora dhe një nga më të vegjlit në klasën Mammalia.[2] Pavarësisht diversitetit të tyre të ulët, hienat janë komponentë unikë dhe jetësorë të shumicës së ekosistemeve afrikane.[3]
Edhe pse filogenetikisht ata janë më afër me macen dhe viverridet, dhe i përkasin kategorisë të lartë.[2] Hienat janë sjellshëm dhe morfologjikisht të ngjashëm me qenët në disa elementë të evolucionit konvergjent; të dyja, hienat dhe canines janë jo-arboreal, gjuetarët, që e kapin prenë me dhëmbë e jo me kthetra. Të dy hanë ushqime shpejt dhe mund ta ruajnë atë, dhe këmbët e tyre me kthetra të mëdha, të palëvizshme dhe të padëshirueshme përshtaten për të drejtuar dhe për të bërë kthesa të mprehta.[4]
Hienat e njollosura mund të vrasin deri në 95% të kafshëve që ata hanë, ndërsa hienat me shirita janë kryesisht pastrues.[5] Në përgjithësi, hienat janë të njohura për të përzënë grabitqarët më të mëdhenj, si luanë, nga strofulla e tyre, pavarësisht se kanë një reputacion në kulturën popullore për të qenë frikacakë.[2] Ata janë kryesisht kafshë nate, por nganjëherë ngrihen nga strofullat e tyre në orët e hershme të mëngjesit. Me përjashtim të hienës shumë të rrallë shoqërore, hienat nuk janë në përgjithësi kafshë sociale, megjithëse mund të jetojnë në grupe familjare dhe të mblidhen në vrasje. [6]
Hienat u ngritën për herë të parë në Euroazi. Ata fillimisht ngjanin me qentë dhe nuk ishin grabiqarë të shquar.[7]
Hienat shfaqet në mënyrë të dukshme në folklorin dhe mitologjinë e kulturave njerëzore me të cilat ata janë simpatikë. Hieant zakonisht shihet si i frikshëm dhe i denjë për shpërfillje. Në disa kultura, hienat mendohet të ndikojnë në shpirtrat e njerëzve, të varrosin varret dhe të vjedhin bagëtinë dhe fëmijët. Kultura të tjera i shoqërojnë ato me magji, duke përdorur pjesët e tyre të trupit në mjekësinë tradicionale afrikane.[7]
Hiena e ka origjinë 22 milionë vjet më parë në Euroazi, kur shumica e llojeve të hershme feliformia ishin ende kryesisht arboreal. Hienat e para stërgjyshore kanë të ngjarë të jenë të ngjashme me pëllëmbën bashkëkohore moderne; një nga speciet më të hershme të hienit të përshkruar, Plioviverrops, ishte një kafshë e sheshtë, sikletore që banonte në Eurazi 20-22 milionë vjet më parë dhe është e identifikueshme si një hyaenidae nga struktura e veshit të mesëm.[8] Linja e Plioviverrops lulëzoi dhe u dha pasardhësve me këmbë më të gjata dhe nofullat më të theksuara, një drejtim të ngjashëm me ato të marra nga canids në Amerikën e Veriut.[2]
Pasardhësit e Plioviverrops arritën kulmin e tyre 15 milionë vjet më parë, me më shumë se 30 specie që janë identifikuar. Ndryshe nga shumica e llojeve moderne të hienave, hienat ishin të ngjashëm me një çakall dhe ushqeheshin me kafshë të ngordhura. Hienat-qenë ishin shumë të shumtë; në disa zona fosile, eshtrat e Ictitherium dhe ato të hienave të tjera të janë më të shumta se ato të të gjithë mishngrënësve të tjerë. Rënia e hienave-qenë filloi 5-7 milionë vjet më parë gjatë një periudhe ndryshimesh klimatike, e cila u përkeqësua kur kanimet kaluan urën e Beringut në Euroazi. Një specie, Chasmaporthetes ossifragus, arriti të kalonte urën e tokës në Amerikën e Veriut, duke qenë i vetmi hienë për ta bërë këtë. Chasmopothertes arriti të mbijetojë për disa kohë në Amerikën e Veriut duke devijuar nga shtyllat kursore dhe të dërrmuara të kockave të monopolizuara nga canids, dhe duke u zhvilluar në një sprinter të ngjashëm me gepardin. Shumica e hienave të ngjashëm me qentë ishun zhdukur nga 1.5 milion vjet më parë.[2]
Hiena ose hyaenas (nga greqishtja "αινα hýaina") janë mishëngrënës të familjes Hyaenidae. Me vetëm katër specie ekzistuese është familja biologjike e pestë më e vogël në Carnivora dhe një nga më të vegjlit në klasën Mammalia. Pavarësisht diversitetit të tyre të ulët, hienat janë komponentë unikë dhe jetësorë të shumicës së ekosistemeve afrikane.
Edhe pse filogenetikisht ata janë më afër me macen dhe viverridet, dhe i përkasin kategorisë të lartë. Hienat janë sjellshëm dhe morfologjikisht të ngjashëm me qenët në disa elementë të evolucionit konvergjent; të dyja, hienat dhe canines janë jo-arboreal, gjuetarët, që e kapin prenë me dhëmbë e jo me kthetra. Të dy hanë ushqime shpejt dhe mund ta ruajnë atë, dhe këmbët e tyre me kthetra të mëdha, të palëvizshme dhe të padëshirueshme përshtaten për të drejtuar dhe për të bërë kthesa të mprehta.
Hienat e njollosura mund të vrasin deri në 95% të kafshëve që ata hanë, ndërsa hienat me shirita janë kryesisht pastrues. Në përgjithësi, hienat janë të njohura për të përzënë grabitqarët më të mëdhenj, si luanë, nga strofulla e tyre, pavarësisht se kanë një reputacion në kulturën popullore për të qenë frikacakë. Ata janë kryesisht kafshë nate, por nganjëherë ngrihen nga strofullat e tyre në orët e hershme të mëngjesit. Me përjashtim të hienës shumë të rrallë shoqërore, hienat nuk janë në përgjithësi kafshë sociale, megjithëse mund të jetojnë në grupe familjare dhe të mblidhen në vrasje.
Hienat u ngritën për herë të parë në Euroazi. Ata fillimisht ngjanin me qentë dhe nuk ishin grabiqarë të shquar.
Hienat shfaqet në mënyrë të dukshme në folklorin dhe mitologjinë e kulturave njerëzore me të cilat ata janë simpatikë. Hieant zakonisht shihet si i frikshëm dhe i denjë për shpërfillje. Në disa kultura, hienat mendohet të ndikojnë në shpirtrat e njerëzve, të varrosin varret dhe të vjedhin bagëtinë dhe fëmijët. Kultura të tjera i shoqërojnë ato me magji, duke përdorur pjesët e tyre të trupit në mjekësinë tradicionale afrikane.
Hijena (starogrčki: ὕαινα húaina) su mačkolike zvijeri iz porodice Hainida. Sa samo četiri postojeće vrste (u tri roda) peta je najmanja biološka porodica Carnivora i jedna od najmanjih sisara. Uprkos svojoj maloj raznolikosti, hijene su jedinstvene i vitalne komponente većine afričkih ekosistema.
Iako su filogenetski bliže mačkama i viveridima, hijene su morfološki sličnije psima u nekoliko elemenata konvergentne evolucije; i hijene i psi su nearboralni lovci koji plijen love zubima a ne kandžama. Oboje jedu hranu brzo i mogu je skladištiti, a njihova zamršena stopala s velikim i tupim kandžama su prilagođena trčanju i pravljenju oštrih okreta. Međutim, njega, obilježavanje mirisa, navike, parenje i roditeljsko ponašanje hijena su u skladu sa ponašanjem drugih mačaka.
Pjegave hijene ubijaju čak 95% životinja koje jedu, dok su prugaste hijene uglavnom lešinari. Općenito se zna da hijene tjeraju veće predatore, poput lavova, iako imaju reputaciju kukavica. Hijene su uglavnom noćne životinje, ali ponekad izlaze iz svojih jazbina u ranim jutarnjim satima. Hijene uglavnom nisu pohlepne životinje i žive u porodičnim skupinama.
Hijene su prvi put nastale u Euroaziji tokom miocena i razvrstane su u dvije različite vrste: lagano građene pseće hijene i robusne hijene za drobljenje kostiju. Iako su pseće hijene nastale prije 15 miliona godina (jedna je vrsta kolonizirala Sjevernu Ameriku), one su izumrle nakon promjene klime. Od psećih hijena preživjeli su samo insektinorodni vilinski vukodlaci, dok su hijene za drobljenje kostiju (pjegave, smeđe i prugaste hijene) postale neprikosnoveno najčišći ribari Euroazije i Afrike.
Hijene su istaknute u folkloru i mitologiji ljudskih kultura koje su živjele sa njima. U nekim kulturama se smatra da hijene utječu na duhove ljudi jer pljačkaju grobove i kradu stoku. Druge kulture ih povezuju s čarobnjaštvom, pa koriste njihove dijelove tijela u tradicionalnoj afričkoj medicini.
Las Iènas, que compausan la familha dels ienids (Hyaenidae), son de carnivòrs terrèstres de granda talha (de 95 a 165 cm per l'ièna pigalhada) que lor pes pòt variar de 15 a 85 kg segon las espècias. An un aspècte calossut amb darrièr tombant. Se tròban en Africa subsaariana, principalament dins la savana e prèp de punts d'aiga. Mentre que l'ièna sembla un can gròs, fa partida d'una familha biologica separada. Es coneguda per son crit revertant un rire desplasent.
La familha dels Ienids foguèt creada per John Edward Gray (1800-1875) en 1821. Se coneis encara quatre espècias d'Iènas.
Ang hayina[1] o ayena[2] (Ingles: hyena, Kastila: mga hiénido, mga hiena) ay mga mamalyang kabilang sa pamilyang Hyaenidae, sa ordeng Carnivora. Namumuhay ang mga hayop na ito sa Aprika, at sa kanluran at timog Asya. Mayroong dalawang kabahaging pamilya o subpamilya ito na may apat na mga uri: ang guhitang hiyena at kayumangging hayina (saring Hyaena), ang tinuldukang hayina (saring Crocuta), at ang lobong-aard (saring Proteles). May pagkakahawig ang kulay ng hiyena sa isang leopardo.[2]
This list is generated from data in Wikidata and is periodically updated by Listeriabot.
Edits made within the list area will be removed on the next update!
Ang lathalaing ito na tungkol sa Mamalya ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Hyaenidae es un familia de Herpestoidea, Aeluroidea, feliformes.
Hyænidae è na famigghia dî mammìfiri chi veni classificata sutta l'òrdini Carnivora. Hannu la forma e la grannizza d'un cani granni e càmpanu nta l'Àfrica e ntô Suttacuntinenti innianu.
Famigghia Hyaenidae
Hyænidae è na famigghia dî mammìfiri chi veni classificata sutta l'òrdini Carnivora. Hannu la forma e la grannizza d'un cani granni e càmpanu nta l'Àfrica e ntô Suttacuntinenti innianu.
Las Iènas, que compausan la familha dels ienids (Hyaenidae), son de carnivòrs terrèstres de granda talha (de 95 a 165 cm per l'ièna pigalhada) que lor pes pòt variar de 15 a 85 kg segon las espècias. An un aspècte calossut amb darrièr tombant. Se tròban en Africa subsaariana, principalament dins la savana e prèp de punts d'aiga. Mentre que l'ièna sembla un can gròs, fa partida d'una familha biologica separada. Es coneguda per son crit revertant un rire desplasent.
Ang hayina o ayena (Ingles: hyena, Kastila: mga hiénido, mga hiena) ay mga mamalyang kabilang sa pamilyang Hyaenidae, sa ordeng Carnivora. Namumuhay ang mga hayop na ito sa Aprika, at sa kanluran at timog Asya. Mayroong dalawang kabahaging pamilya o subpamilya ito na may apat na mga uri: ang guhitang hiyena at kayumangging hayina (saring Hyaena), ang tinuldukang hayina (saring Crocuta), at ang lobong-aard (saring Proteles). May pagkakahawig ang kulay ng hiyena sa isang leopardo.
D Hyäne (Hyaena sp.; alemannischi Näme) sin Roubtier, wo süget und húre fäscht bísse ka. Hyäne sin gschíd. Wenn si jagend gân si ganz stratégisch for.
Ds Leittier ire Gruppe isch allig e Wíb; well die sin grösser und wilder wie d Kärle. Früener hepme gmeint Hyäne seien Zwitter; d Gslächtsorgán fo beide glíchen sig naemle râs.
Hyäne gíts z Afrike und z Asie. Ir Íszit hets ou z Oyrópe gebe.
Me unterschídet fier Arte:
Däs isch die gröste Hyäne wos gít: guet anderhalb Mäter exklusif Schwanz. Si kunnt ufe Spitzegschwindigkeit fo füfesächzg km/h. Und si läbet inere Gruppe mit bis zo hundert Tier. D tschäcket (tüpflet) Hyäne ernärt sich houpsächle for Jagd, kan aber ou fo Kadáfer läbe.
Die brúne Hyäne, ou Schabrackehyäne oder Strandwolf gheisse, isch e bitzle kleiner aswie die tschäckete Hyäne. Si lebet allei oder mit epár Gspane. Si frisst Koge und lychte Büte. Ir Läbesrúm sin d Savanne und ou Wüestene.
Si wónen z Afrike und z Südwestasie und sin nu um wenig grösser wien en halbe Mäter. Nomál frässen si köggnis, well si kei guete Jäger sin. Wie ou d Schabrackehyäne sin se eher Einzelgängerisch.
Der Ärdwolf, wie me seit, würd gad emâl achzg Sänti lang plus Schwanz. Er läbet im Oste und Süüde fo Afrika und frisst Insekte mit sínere Zunge. Er isch de einzige Ferträter fo där Underordnig Protelinae.
D Hyäne (Hyaena sp.; alemannischi Näme) sin Roubtier, wo süget und húre fäscht bísse ka. Hyäne sin gschíd. Wenn si jagend gân si ganz stratégisch for.
Ds Leittier ire Gruppe isch allig e Wíb; well die sin grösser und wilder wie d Kärle. Früener hepme gmeint Hyäne seien Zwitter; d Gslächtsorgán fo beide glíchen sig naemle râs.
Hyäne gíts z Afrike und z Asie. Ir Íszit hets ou z Oyrópe gebe.
Me unterschídet fier Arte:
die gschäckete Hyäne die brúne Hyäne die tigerlete Hyäne där Ärdwolf
Tekst üüb Öömrang Hyäänen [hyˈɛːnən] (Hyaenidae) san en famile faan tetjdiarten (Mammalia) uun det order faan a ruuwdiarten (Carnivora). Jo like hünjer, san oober naier mä kaater an wurd tu a kaatoortagen (Feloidea) tääld. Diar jaft at man schauer slacher faan.
Plaket hyään
Strunwulew
Strimelhyään
Eerdwulew
Hyäänen [hyˈɛːnən] (Hyaenidae) san en famile faan tetjdiarten (Mammalia) uun det order faan a ruuwdiarten (Carnivora). Jo like hünjer, san oober naier mä kaater an wurd tu a kaatoortagen (Feloidea) tääld. Diar jaft at man schauer slacher faan.
Ifis (Assaɣ usnan: Hyaenidae) d tawsit n iɣersiwen imseksumen, s umata, Ifis d aɣeṛsiw azagir, asuṭaṭ, yettidir s waṭas deg Tefriqt akkw d kra n tmura n Asya am Lhend d tzunegzirt taserɣint. Itett imeɣsuyen id ǧǧan iɣersiwen inegmaren n iden am yizem , ayen ara d-eǧǧen iɣeṛsiwen n iden neɣ ayen ara d-yegmer acku ifis d anegmar izewṛen.
Xas akken tafekka-ynes tettak anzi i tin n weydi (aqjun), maca ur ttekkin ara ɣer yiwwet n twacult n yiɣeṛsiwen.
Yettidir deg Tefrikt d usamar alemmas d Turkya d Lhend
Ifis (Assaɣ usnan: Hyaenidae) d tawsit n iɣersiwen imseksumen, s umata, Ifis d aɣeṛsiw azagir, asuṭaṭ, yettidir s waṭas deg Tefriqt akkw d kra n tmura n Asya am Lhend d tzunegzirt taserɣint. Itett imeɣsuyen id ǧǧan iɣersiwen inegmaren n iden am yizem , ayen ara d-eǧǧen iɣeṛsiwen n iden neɣ ayen ara d-yegmer acku ifis d anegmar izewṛen.
Xas akken tafekka-ynes tettak anzi i tin n weydi (aqjun), maca ur ttekkin ara ɣer yiwwet n twacult n yiɣeṛsiwen.
Les iyinnes, c' est ene famile di biesses ås tetes magneuses di curêye (tchå d' biesse crevêye).
Elle a ene bron-djaenåsse pea, tapinêye u roylêye di noer.
Si schene va tot baxhant foirt viè l' dirî.
Ele fwait on criyaedje ki rshonne a on stonant rire do gros des dints.
Biesse d' Afrike, et do Mîtrin Levant, disca l' Inde.
Å Marok, on a les pinses ki l' cervea di l' iyinne, si on l' dene a magnî a ene djin, ele va schoûter sins rnigter (li ci·cene ki lyi a fwait magnî).
Dins l' live del djungue, les iyinnes sont metowes avou les metchantès biesses, innmeyes di Mowgli.
Keftar, kemtiyar, eftar, heftar an jî heftiyar (Hyaenidae), famîleyekî guhandarên goştxweran. Li Kurdistanê li deşt û çiyayên nizim dijîn; li çolên Erebistan, Afrîka û Asyayê jî têne dîtin. Di qulên kûr, nev keviran û bin keviran dijîn.
Tevî ku keftar ji aliyê fîziyolojiyê ve çend rûdemin ku mîna famîleya kuçikan wek gur, kûçik, rûvî, hwd., xuya dikin, lê famîleyeke serbixwe çêdikin: ji famîleya Herpestidae wek banbankeyê nêzîktir in.
Keftar xwedî lem û diranên tewr û tûj e, di şaneşîna ajalan de ku dikare goşt biçirîne. Keftar li gorî dîtina zanistan, weke Meymûnan di nev caneweran ji aliyê awayê nêçîrkirina xwe ve gelekî jîr e.
Di hinek deveran mîna Bagok û Behdînan jêra heftar an heftiyar tête gotin. Çîroka navê wî jî eve ku heft nikarin wî.
Keftarê xêzxêzok (keftarê xêzokî) ku li Kurdistanê têta dîtin wek kûçikekî mezin e. Milên wî bilindtirin û ji ber wê yekê xwar û maro digere.
Tenê digere, rev çê nake û şevger e. Keftar pêz nakuje, kelaxxur e û gelek caran li cihên çepal xwarina xwe peyda dike. Ev keftar di 2016an li gundê Dêrika Miqûrê yê Farqînê hatibû dîtin[çavkanî pêwîst e].
Keftarê deqdeqî (Crocuta crocuta) li Afrîkayê dijî.
Keftarê qehweyî (Parahyaena brunnea) li Afrîkaya başûr tête dîtin.
Keftarê xêzxêzok (Hyaena hyaena), bi tenê ev Keftar li Kurdistanê tête dîtin.
Keftar, kemtiyar, eftar, heftar an jî heftiyar (Hyaenidae), famîleyekî guhandarên goştxweran. Li Kurdistanê li deşt û çiyayên nizim dijîn; li çolên Erebistan, Afrîka û Asyayê jî têne dîtin. Di qulên kûr, nev keviran û bin keviran dijîn.
Sirtlonlar (Hyaenidae) — yirtqichlar turkumiga mansub sut emizuvchilar oilasi. Tashqi koʻrinishi buriga oʻxshaydi. Gavdasining uz. 55—165 sm. Oldingi oyoklari orqadagisiga nisbatan uzunroq. Oyoqlari 4 barmokli (yer boʻrisi oldingi oyoklari 5 barmokli), boʻyni yoʻgʻon, boshi katta, tishlari yirik. Dumi pahmoq, kalta (uz. 20—22 sm). Koʻpchiligining boʻyni ustida va qisman yagʻrinida uzun yungi (yoli) boʻladi. Qoʻngʻir yoki kulrangtusli yungi yoʻl-yoʻl yoki xoldor. Anal teri bezlari oʻtkir hidli sekret ajratib chiqaradi. 3 urugʻi; yoʻlyoʻl S, xoldor S, yer boʻrilari) va 4 turi bor. Afrika, Old va Oʻrta Osiyo, Jan.
Gʻarbiy Osiyoda tarkalgan. Oʻzbekiston jan.da (Surxondaryo viloyati) yoʻl-yoʻl sirtlon 20-asr oʻrtalarigacha uchragan.
S. yarim choʻl va choʻlda yashaydi, kechasi ov qiladi. Yakka yoki juftjuft boʻlib yuradi. Yiliga 1 marta 2—4, baʼzan 6 tadan bolalaydi. Hayvonlar murdasi bilan oziqlanadi; guruh boʻlib birmuncha yirik tuyoqli hayvonlar (antilopalar), baʼzan uy hayvonlariga ham hujum qiladi. 1 turi va 1 kenja turi Xalqaro Qizil kitobga kiritilgan.
Η ύαινα είναι ζώο της οικογένειας των υαινιδών, η οποία με τη σειρά της ανήκει στην ομοταξία των Θηλαστικών. Είναι γνωστά τρία είδη της: Η Ύαινα η στικτή (Crocuta crocuta) της Αφρικής που ζει νότια της Σαχάρας, η Ύαινα η καστανή (Hyaena brunnea) της Νότιας Αφρικής και η Ύαινα η ραβδωτή (Hyaena hyaena), η οποία ζει από τη βόρεια και βορειοανατολική Αφρική ως την Μικρά Ασία και την Ινδία. Η ύαινα η στικτή είναι η μεγαλύτερη σε μέγεθος και η πιο επιθετική. Τρέφονται κυρίως από νεκρά ζώα. Παρά τη μικρή ποικιλομορφία τους, οι ύαινες είναι μοναδικά και ζωτικά στοιχεία των περισσότερων αφρικανικών οικοσυστημάτων.[1]
Το αρσενικό μπορεί να φτάσει τα 1,5 μέτρα σε συνολικό μήκος σώματος και ύψος 91 εκ. (στον ώμο). Οι ύαινες αυτές είναι νυκτόβιες. Ζουν σε ομάδες, πολλές φορές των 100 ατόμων, και κυνηγούν μαζί αναπτύσσοντας ταχύτητα μέχρι 65 χλμ. την ώρα. Μπορούν να αντιληφθούν ένα πτώμα από μεγάλη απόσταση. Κυνηγούν κυρίως πρόβατα, κατσίκες, μοσχάρια, μικρές αντιλόπες και άλλα μικρά ζώα. Ζουν ως 25 χρόνια.
Η ύαινα είναι ζώο της οικογένειας των υαινιδών, η οποία με τη σειρά της ανήκει στην ομοταξία των Θηλαστικών. Είναι γνωστά τρία είδη της: Η Ύαινα η στικτή (Crocuta crocuta) της Αφρικής που ζει νότια της Σαχάρας, η Ύαινα η καστανή (Hyaena brunnea) της Νότιας Αφρικής και η Ύαινα η ραβδωτή (Hyaena hyaena), η οποία ζει από τη βόρεια και βορειοανατολική Αφρική ως την Μικρά Ασία και την Ινδία. Η ύαινα η στικτή είναι η μεγαλύτερη σε μέγεθος και η πιο επιθετική. Τρέφονται κυρίως από νεκρά ζώα. Παρά τη μικρή ποικιλομορφία τους, οι ύαινες είναι μοναδικά και ζωτικά στοιχεία των περισσότερων αφρικανικών οικοσυστημάτων.
Το αρσενικό μπορεί να φτάσει τα 1,5 μέτρα σε συνολικό μήκος σώματος και ύψος 91 εκ. (στον ώμο). Οι ύαινες αυτές είναι νυκτόβιες. Ζουν σε ομάδες, πολλές φορές των 100 ατόμων, και κυνηγούν μαζί αναπτύσσοντας ταχύτητα μέχρι 65 χλμ. την ώρα. Μπορούν να αντιληφθούν ένα πτώμα από μεγάλη απόσταση. Κυνηγούν κυρίως πρόβατα, κατσίκες, μοσχάρια, μικρές αντιλόπες και άλλα μικρά ζώα. Ζουν ως 25 χρόνια.
Гіенавыя (Hyaenidae) — сямейства сысуноў атрада драпежных.
Гіенавыя (Hyaenidae) — сямейства сысуноў атрада драпежных.
Көк жал сымалдуулар (лат. Hyaenidae) — жырткыч айбандардын бир тукуму, буларга кыйла түр жана эки уруу кирет: күрөң көк жал (лат. Hyaena brunea), таргыл көк жал (Н. hyaena), темгилдүү көк жал (Crocuta crocuta), көк жалдар (уруу) (Hyaena), таргыл көк жалдар (уруу) (Crocuta).
Сыртлан (лат. Hyaenidae) — Сыртлансыманнар гаиләсе, ерткычлар отрядына керүче хайван. Характерлы билгеләре: таза һәм очланган йөз белән кыска һәм таза баш; арткы аягы алдагысыннан кыска булганлыктан сырты өскә калкып тора.Очлыклары дүрт бармаклы (Protelesтан кала), тырнаклары гел чыгып йөри; бармакка басып йөриләр. Койрык: озын, каты, пумала йон муенда һәм арка буенча ял барлыкка китерә.
Бүгенге көндә бары дүрт төр сыртлан билгеле:
Сыртланнар Африкада һәм көньяк Ауразияда яшиләр. Ләкин бозлык чорына кадәр бөтен Аурупада да мәгарә сыртланы яшәгән (Hyaena spelaea).
Сыртлан (лат. Hyaenidae) — Сыртлансыманнар гаиләсе, ерткычлар отрядына керүче хайван. Характерлы билгеләре: таза һәм очланган йөз белән кыска һәм таза баш; арткы аягы алдагысыннан кыска булганлыктан сырты өскә калкып тора.Очлыклары дүрт бармаклы (Protelesтан кала), тырнаклары гел чыгып йөри; бармакка басып йөриләр. Койрык: озын, каты, пумала йон муенда һәм арка буенча ял барлыкка китерә.
Бүгенге көндә бары дүрт төр сыртлан билгеле:
Таплы сыртлан (Crocuta crocuta Erxleben, 1777); Көрән Сыртлан (Parahyaena brunnea Thunberg, 1820); Сырлы сыртлан (Hyaena hyaena Linnaeus, 1758); Җир бүресе (Proteles cristatus Sparrman, 1783).Хиените се членови на цицачи од фамилијата Hyaenidae и од редот Carnivora. Видовите од оваа фамилија се среќаваат во Африка и Азија, а тие се пругестата гиена и кафеавата хиена (од родот Hyaena) и дамчестата хиена (род Crocuta) и хиените од родот Proteles. Мршојадец е, што значи дека се храни со пцовисани животни, но е многу успешен ловец. Таа е дури и еден од врвните предатори во своето живеалиште. Живее во групи - кланови, кои бројат и до 80 членови. Во клановите, женките се подоминантни од мажјаците и тие остануваат во истиот клан целиот свој живот, додека мажјаците заминуваат кога ќе пораснат. За лов, клановите се разделуваат на помали групи, од 3-5 членови, додека поголем плен, како зебри, ловат во поголеми групи.Освен во савани, живеат и во полупустини, честаци, па дури и во планински шуми. Женките котат најчесто две млади, иако може да ги има до четири и ги дојат уште 14-18 месеци. Хиените се познати по нивните гласови, кои наликуваат на кикотење. Меѓутоа дамчестата хиена произведува низа од различни гласови, кои се користат за меѓусебна комуникација.
Хиените се членови на цицачи од фамилијата Hyaenidae и од редот Carnivora. Видовите од оваа фамилија се среќаваат во Африка и Азија, а тие се пругестата гиена и кафеавата хиена (од родот Hyaena) и дамчестата хиена (род Crocuta) и хиените од родот Proteles. Мршојадец е, што значи дека се храни со пцовисани животни, но е многу успешен ловец. Таа е дури и еден од врвните предатори во своето живеалиште. Живее во групи - кланови, кои бројат и до 80 членови. Во клановите, женките се подоминантни од мажјаците и тие остануваат во истиот клан целиот свој живот, додека мажјаците заминуваат кога ќе пораснат. За лов, клановите се разделуваат на помали групи, од 3-5 членови, додека поголем плен, како зебри, ловат во поголеми групи.Освен во савани, живеат и во полупустини, честаци, па дури и во планински шуми. Женките котат најчесто две млади, иако може да ги има до четири и ги дојат уште 14-18 месеци. Хиените се познати по нивните гласови, кои наликуваат на кикотење. Меѓутоа дамчестата хиена произведува низа од различни гласови, кои се користат за меѓусебна комуникација.
Хъинæ[1] (лат. Hyaenidae) у тугдзых æхсырæйхæссæг цæрæгойты бинонтæ.
Хъинæ (лат. Hyaenidae) у тугдзых æхсырæйхæссæг цæрæгойты бинонтæ.
तरस हा एक समूह बनवून राहणारा प्राणी आहे. हा प्राणी आफ्रिका व आशिया खंडांमध्ये आढळतो. या प्राण्याचा आवाज माणूस हसल्यासारखा असतो म्हणून याला 'लाफिंग ॲनिमल' (हसणारा प्राणी) असेही म्हणतात. तरस मांसभक्षक असतो. पट्टेरी तरस भारत, नेपाळ, पाकिस्तान तसेच मध्य पूर्वेतील देश व उत्तर आफ्रिका, केनिया, टांझानिया, अरबी द्वीपकल्पात आढळतात. भारतात उत्तर भारत, मध्य प्रदेशात तरस सापडतात.
भारतात सध्या सुमारे १००० ते ३००० तरस आहेत. तरी तरसांना वाचवण्यासाठी प्रयत्न सुरू आहेत.
प्रजनन (Reproduction)- याच्या मिलन व विणीबद्दल फार कमी माहिती आहे. हिवाळा याचा मिलनऋतू असतो. पिलांचा जन्म उन्हाळ्यात होतो. तरसाला एका वेळेस तीन ते चार पिलं होतात. पिलांचे डोळे जन्मत: बंद असतात. पिलं लहान असतानादेखील त्यांच्या अंगावर आडवे पट्टे असतात. शरीरावर पांढरट मऊ केस असतात. परंतु मानेवर पूर्ण वाढलेल्या तरसासारखे आयाळीचे केस नसतात.
वैशिष्ट्ये-मजबूत जबडा, इतर शिकारी प्राण्यांनी केलेल्या शिकारीवर गुजराण करतो म्हणजे थोडक्यात गिधाड या पक्षासारखे सफाईचे काम करतो
तरस हा एक समूह बनवून राहणारा प्राणी आहे. हा प्राणी आफ्रिका व आशिया खंडांमध्ये आढळतो. या प्राण्याचा आवाज माणूस हसल्यासारखा असतो म्हणून याला 'लाफिंग ॲनिमल' (हसणारा प्राणी) असेही म्हणतात. तरस मांसभक्षक असतो. पट्टेरी तरस भारत, नेपाळ, पाकिस्तान तसेच मध्य पूर्वेतील देश व उत्तर आफ्रिका, केनिया, टांझानिया, अरबी द्वीपकल्पात आढळतात. भारतात उत्तर भारत, मध्य प्रदेशात तरस सापडतात.
भारतात सध्या सुमारे १००० ते ३००० तरस आहेत. तरी तरसांना वाचवण्यासाठी प्रयत्न सुरू आहेत.
प्रजनन (Reproduction)- याच्या मिलन व विणीबद्दल फार कमी माहिती आहे. हिवाळा याचा मिलनऋतू असतो. पिलांचा जन्म उन्हाळ्यात होतो. तरसाला एका वेळेस तीन ते चार पिलं होतात. पिलांचे डोळे जन्मत: बंद असतात. पिलं लहान असतानादेखील त्यांच्या अंगावर आडवे पट्टे असतात. शरीरावर पांढरट मऊ केस असतात. परंतु मानेवर पूर्ण वाढलेल्या तरसासारखे आयाळीचे केस नसतात.
वैशिष्ट्ये-मजबूत जबडा, इतर शिकारी प्राण्यांनी केलेल्या शिकारीवर गुजराण करतो म्हणजे थोडक्यात गिधाड या पक्षासारखे सफाईचे काम करतो
लकड़बग्घा, हाइयेनिडी कुल से संबंधित एक मांसाहारी स्तनधारी जीव है। इसका प्राकृतिक आवास एशिया और अफ्रीका दोनो महाद्वीप हैं। वर्तमान काल में इसकी निम्न चार जीवित प्रजाति अस्तित्व में हैं।
लकड़बग्घा, हाइयेनिडी कुल से संबंधित एक मांसाहारी स्तनधारी जीव है। इसका प्राकृतिक आवास एशिया और अफ्रीका दोनो महाद्वीप हैं। वर्तमान काल में इसकी निम्न चार जीवित प्रजाति अस्तित्व में हैं।
धारीदार लकड़बग्घा (वंश: हाइयेना) भूरा लकड़बग्घा (वंश: हाइयेना) धब्बेदार लकड़बग्घा (वंश: क्रोकुटा) कीटभक्षी लकड़बग्घा (वंश: प्रोटेलिस)கழுதைப்புலி புதர் மற்றும் முட்காடுகளில் தனியாக அலைந்து திரிந்து இரை தேடும் ஓர் அனைத்துண்ணி விலங்காகும். இவ்விலங்கு இந்தியா, ஆப்பிரிக்கா, மத்திய கிழக்கு நாடுகள் மற்றும் பாகிஸ்தான் உட்பட பல நாடுகளில் காணப்படுகிறது. இவ்விலங்குகள் ஒரே இடத்தில் வசிக்காதவை; ஒரு நீர் நிலையிலிருந்து மற்றொரு நீர்நிலையைத் தேடி அலைந்து திரிந்துகொண்டிருக்கும்.
கழுதைப்புலிக்கு கடுவாய், கொடுவாய், தரக்கு, புலிக்குடத்தி, வங்கு என்ற பிற பெயர்களும் வழங்கி வந்துள்ளன.[2]
கழுதைப்புலி் உடலின் மேற்பகுதி சாம்பல் நிறத்திலான மயிற்போர்வையை கொண்டிருக்கும். இதன் உடல் முழுவதும் கறுப்பு நிறத்திலான 5 முதல் 9 வரை அடர்த்தியான வரிகள் காணப்படும். இதன் முகமுன்பகுதி, பிடரி மயிர்கள், தோள்பட்டை மற்றும் காதுகள் கறுப்பு நிறத்திலானவை. இவ்விலங்கு அச்சத்திலோ அல்லது சினத்திலோ அல்லது மற்ற விலங்கை பயமுறுத்தவோ தன் உடல் மயிர்களை செங்குத்தாக நிமிர்த்தும் ("சிலிர்க்கும்"), அப்பொழுது இதன் உருவம் இயல்பாக எப்பொழுதும் உள்ள அளவைவிட 30 முதல் 40 விழுக்காடு வரை பெரிதாக காணப்படும். இந்நடத்தை மற்ற கழுதைப்புலிகளை எதிர்க்கவும் பயன்படுத்தப்படுகின்றது.
கழுத்திற்கு கீழ் பகுதியில் கறுப்பு நிறத்திலான தொண்டை தோல்திட்டு ஒன்று காணப்படும். இதன் கால்கள் மிகவும் நீளமானவை. இதன் மயிர் அடர்த்தியான வால்கள் பின்னங்கள் வரை நீண்டவை. இந்தியாவில் காணப்படும் கழுதைப்புலிகள் 1.2 முதல் 1.45 மீட்டர் உயரமும், 26 முதல் 41 கிலோ எடையும் கொண்டவை. ஆண் மற்றும் பெண் கழுதைப்புலிகளின் உடல் அமைப்பில் வேறுபாடுகள் கிடையாது.
கழுதைப்புலிகள் Hyaena hyaena என்ற சிற்றினத்தில் 5 உள்சிற்றினங்கள் உண்டு. இவ் உள்சிற்றினங்கள், மயிற்போர்வை மற்றும் மற்ற உடல் அளவுகளால் வேற்றுமைப்படுத்தப்படுகின்றது.[3]
உள்சிற்றினங்களும் அவை வாழும் பகுதிகளும்:
கழுதைப்புலிகள் ஆப்பிரிக்கக் கண்டத்தில் வடக்கு மற்றும் கிழக்கு பகுதிகளிலும், மத்திய கிழக்கு நாடுகளிலும், ஆசியக் கண்டத்தில் பாகிஸ்தான் மற்றும் இந்தியாவில் காணப்படுகிறது. கழுதைப்புலிகள் ஐரோப்பியக் கண்டத்திலிருந்து அற்றுப்போய்விட்டது என்றாலும் அனடோலியா மற்றும் துருக்கியில் அரிதாகக் காணப்படுகிறது. இவ்விலங்கு புதர் மற்றும் உட்காடுகளை தன் வாழ்விடமாகக் கொண்டது.
இவை வேட்டையாடி உண்ணும் திறன் கொண்டிருப்பினும் பெரும்பாலும் பிற கொன்றுண்ணிகள் விட்டுச்செல்லும் எச்சங்களையே தின்னும், மேலும் சிறு விலங்குகள், பழங்கள் மற்றும் பூச்சிகளையும் தின்னும். தமிழகத்தின் சத்தியமங்கலம் பகுதியில் கழுதைப்புலிகளின் உணவைப் பற்றிய சமீபத்திய ஆராய்ச்சிகள், இவை புள்ளி மான், முயல் மற்றும் கால்நடைகளை உண்பதாக தெரிவிக்கின்றது[4].
கழுதைப்புலி வருடம் முழுவதும் இனப்பெருக்கம் செய்யும் விலங்காகும். பெண் கழுதைப்புலிகள் 2-3 வருடங்களில் பருவமடைந்து இனப்பெருக்கத்திற்கு தயராகும். இதன் பேறுகாலம் 88 முதல் 92 நாட்களாகும். தாய் கழுதைப்புலி குட்டிகளை பெரும்பாலும் குகைகளில் ஈன்றெடுக்கும். பொதுவாக 1 முதல் 5 குட்டிகள் வரை ஈனும். குட்டிகள் பிறந்த 30 நாட்களுக்குப் பிறகு மாமிச உணவை உட்கொள்ள ஆரம்பிக்கும்.
இந்தியாவில் கழுதைப்புலிகளின் உயிர்தொகையை பற்றிய கணக்குகள் ஏதுமில்லை. கழுதைப்புலிகள் மனித பிணக்குகளே இவ்விலங்கின் வாழ்விற்கு மிகவும் அபாயமான அச்சுறுத்தலாகும். இவ்விலங்கு காடுகளுக்கு அருகிலுள்ள குடியிருப்புகளிலுள்ள கால்நடைகளை தாக்குவதால், இவை மனிதர்களால் கொல்லப்படுகின்றன. மேலும் இவ்விலங்கின் உடலுறுப்புகள் மருத்துவ குணம் கொண்டவை என்ற மூடநம்பிக்கையால், இவை சட்டத்திற்கு புறம்பாக வேட்டையாடப்படுகின்றன. இதன் வாழ்விட சீர்கேடுகளும் இவ்விலங்கின் எதிர்காலத்தை கேள்விக்குறியாக்குகிறது.
முதுமலை புலிகள் காப்பகம் (தமிழ் நாடு)
சத்தியமங்கலம் காடுகள் (தமிழ் நாடு)
சிகூர் சமவெளி (தமிழ் நாடு)
நீலகிரி வனச்சராகம்-வடக்கு பகுதி (தமிழ் நாடு)
களக்காடு மற்றும் முண்டந்துறை புலிகள் காப்பகம் (தமிழ் நாடு) - இங்கு இருக்கலாம் என சந்தேகிக்கப்படுகிறது
பந்திப்பூர் புலிகள் காப்பகம் (கர்நாடகா)
சஞ்சய் டுபிரி வனவிலங்கு சரணாலயம் (மத்தியப் பிரதேசம்)
வெலவாடார் தேசிய பூங்கா (குஜராத்)
கழுதைப்புலி புதர் மற்றும் முட்காடுகளில் தனியாக அலைந்து திரிந்து இரை தேடும் ஓர் அனைத்துண்ணி விலங்காகும். இவ்விலங்கு இந்தியா, ஆப்பிரிக்கா, மத்திய கிழக்கு நாடுகள் மற்றும் பாகிஸ்தான் உட்பட பல நாடுகளில் காணப்படுகிறது. இவ்விலங்குகள் ஒரே இடத்தில் வசிக்காதவை; ஒரு நீர் நிலையிலிருந்து மற்றொரு நீர்நிலையைத் தேடி அலைந்து திரிந்துகொண்டிருக்கும்.
దుమ్ములగొండి లేదా హైనా (ఆంగ్లం: Hyena) ఒక రకమైన మాంసాహారి అయిన క్షీరదము. ఇది ఆసియా, ఆఫ్రికా ఖండాలలో కనిపించే జంతువు. ఈ జాతిలో నాలుగు రకాలైన ఉపజాతులున్నాయి. అవి చారల హైనా , బ్రౌన్ హైనా (ప్రజాతి Hyaena), మచ్చల హైనా (ప్రజాతి Crocuta), ఆర్డ్వుల్ఫ్ (ప్రజాతి Proteles).2010 జూన్ లో దక్షిణ ఇండియాలో వీటి జాడ కనిపించినది.
వీటిలో చారలహైనా భారతదేశపు అడవులలో ఉంటుంది. మిగిలినవి ఆఫ్రికా దేశపు అడవులలోను, మైదానాలలోను కానవస్తాయి. వీటిలో ఆర్డ్వుల్ఫ్ తప్పించి మిగిలిన హైనాలు వేటలో మంచి సామర్థ్యం కలిగినవి. చనిపోయిన జంతువుల మాంసాన్ని తింటాయి (scavengers). హైనా సైజుతో పోలిస్తే వాటి దవడ ఎముకలు చాలా బలమైనవి. వాటి జీర్ణకోశంలో ఆమ్లపూరితమైన స్రావాలు ఎక్కువ గనుక జంతువుల మాంసం దాదాపు పూర్తిగా, అంటే మాసం, చర్మం, పళ్ళు, కొమ్ములు, ఎముకలతో సహా తిని జీర్ణం చేసేసుకోగలవు. (వెండ్రుకలు, గిట్టలు మాత్రం తిరిగి కక్కేస్తాయి). వాటి జీర్ణకోశంలో స్రవించే స్రావాలు బాక్టీరియాను నిరోధించగలవు గనుక మరణించిన జంతువుల మాంసాన్ని హైనాలు సుబ్బరంగా తినేస్తాయి.
వీటిల్లో ముఖ్యంగా మచ్చల హైనాలు గుంపులుగా, చాలా తీవ్రంగా వేటాడుతాయి. ఆర్డ్వుల్ఫ్ మాత్రం ఎక్కువగా చెదపురుగులలాంటి కీటకాలను తింటుంది గనుక వీటికి మిగిలిన హైనాలలాంటి వేటాడే శక్తి, అవయవసంపద తక్కువ.
దుమ్ములగొండి లేదా హైనా (ఆంగ్లం: Hyena) ఒక రకమైన మాంసాహారి అయిన క్షీరదము. ఇది ఆసియా, ఆఫ్రికా ఖండాలలో కనిపించే జంతువు. ఈ జాతిలో నాలుగు రకాలైన ఉపజాతులున్నాయి. అవి చారల హైనా , బ్రౌన్ హైనా (ప్రజాతి Hyaena), మచ్చల హైనా (ప్రజాతి Crocuta), ఆర్డ్వుల్ఫ్ (ప్రజాతి Proteles).2010 జూన్ లో దక్షిణ ఇండియాలో వీటి జాడ కనిపించినది.
వీటిలో చారలహైనా భారతదేశపు అడవులలో ఉంటుంది. మిగిలినవి ఆఫ్రికా దేశపు అడవులలోను, మైదానాలలోను కానవస్తాయి. వీటిలో ఆర్డ్వుల్ఫ్ తప్పించి మిగిలిన హైనాలు వేటలో మంచి సామర్థ్యం కలిగినవి. చనిపోయిన జంతువుల మాంసాన్ని తింటాయి (scavengers). హైనా సైజుతో పోలిస్తే వాటి దవడ ఎముకలు చాలా బలమైనవి. వాటి జీర్ణకోశంలో ఆమ్లపూరితమైన స్రావాలు ఎక్కువ గనుక జంతువుల మాంసం దాదాపు పూర్తిగా, అంటే మాసం, చర్మం, పళ్ళు, కొమ్ములు, ఎముకలతో సహా తిని జీర్ణం చేసేసుకోగలవు. (వెండ్రుకలు, గిట్టలు మాత్రం తిరిగి కక్కేస్తాయి). వాటి జీర్ణకోశంలో స్రవించే స్రావాలు బాక్టీరియాను నిరోధించగలవు గనుక మరణించిన జంతువుల మాంసాన్ని హైనాలు సుబ్బరంగా తినేస్తాయి.
వీటిల్లో ముఖ్యంగా మచ్చల హైనాలు గుంపులుగా, చాలా తీవ్రంగా వేటాడుతాయి. ఆర్డ్వుల్ఫ్ మాత్రం ఎక్కువగా చెదపురుగులలాంటి కీటకాలను తింటుంది గనుక వీటికి మిగిలిన హైనాలలాంటి వేటాడే శక్తి, అవయవసంపద తక్కువ.
ಕತ್ತೆಕಿರುಬವು ಕರ್ನಿವೋರಾದ ಫ಼ೆಲಿಫ಼ೋರ್ಮಿಯಾ ಉಪಗಣದ ಹಾಯೆನಡಿ ಕುಟುಂಬದ ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿ. ಕೇವಲ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಜಾತಿಗಳಿರುವ ಇದು ಕರ್ನಿವೋರಾದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕನೇ ಅತಿ ಚಿಕ್ಕ ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕುಟುಂಬ, ಮತ್ತು ಮಮ್ಮಾಲಿಯಾ ವರ್ಗದಲ್ಲಿನ ಅತಿ ಚಿಕ್ಕ ಕುಟುಂಬಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು. ಅವುಗಳ ಅಲ್ಪ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಕತ್ತೆಕಿರುಬಗಳು ಅನನ್ಯವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಬಹುತೇಕ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಾಗು ಕೆಲವು ಏಷ್ಯಾದ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಘಟಕಗಳಾಗಿವೆ.
ಕತ್ತೆ ಕಿರುಬ : ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಸ್ತನಿಗಳ ಗುಂಪಿನ (ಕಾರ್ನಿವೊರ) ಹೈಯಿನಿಡೀ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಕುರೂಪಿಯಾದ ವನ್ಯಪ್ರಾಣಿ. ಇದರ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ನಾಮ ಹೈಯೀನ.
ಇದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಪ್ರಭೇದಗಳಿವೆ. ಒಂದು ಹೈ.ಸ್ಟ್ರ ಯೇಟ (ಪಟ್ಟೆಗಳಿರುವ ಕತ್ತೆಕಿರುಬ). ಇದು ಭಾರತ, ಪರ್ಷಿಯ, ಏಷ್ಯಮೈನರ್ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಹಾಗೂ ಪುರ್ವ ಆಫ್ರಿಕದ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇನ್ನೊಂದು ಹೈ.ಬ್ರುನಿಯ (ಕಂದು ಕತ್ತೆಕಿರುಬ) ಎಂಬುದು. ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದ ನಿವಾಸಿ.
ನಾಯಿಗಳಲ್ಲಿರುವಂಥ ಹೆಜ್ಜೆ ಮತ್ತು ಕಾಲುಗಳು, ಬಹಳ ಬಲಿಷ್ಠವಾದ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಮುಂಗಾಲುಗಳು, ಮೋಟಾದ ಮತ್ತು ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ತಾಕುವಂತಿರುವ ಹಿಂಗಾಲುಗಳು, ಚಿಕ್ಕದಾದ ಪೊದೆಯಂತಿರುವ ಬಾಲ. ಬಹುಬಲಿಷ್ಠವಾದ ದವಡೆಗಳು, ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸೆಳೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗದಂಥ ಉಗುರುಗಳು. ಇವು ಈ ಎರಡೂ ಬಗೆಯ ಕತ್ತೆಕಿರುಬಗಳ ಮುಖ್ಯಲಕ್ಷಣಗಳು.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಕತ್ತೆಕಿರುಬ ಸುಮಾರು ತೋಳದ ಗಾತ್ರದ್ದು. ಬೂದು ಮಿಶ್ರಿತ ಕಂದುಬಣ್ಣದ ಇದರ ದೇಹದ ಮೇಲೆ ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಉದ್ದುದ್ದ ಪಟ್ಟೆಗಳಿವೆ. ಕುತ್ತಿಗೆ ಮತ್ತು ಬೆನ್ನಿನ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಕೇಸರಗಳ ಸಾಲಿವೆ. ಇದರ ಕೂಗು ಬಲು ವಿಚಿತ್ರವಾದುದು. ಅಟ್ಟಹಾಸದಿಂದ ಕೇಕೆಹಾಕಿ ನಗುವಂತಿರುತ್ತದೆ, ನಿಶಾಚರಿಯಾದ ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂಟಿಯಾಗಿಯೇ ಜೀವಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಆಹಾರವನ್ನು ವಾಸನೆಯಿಂದ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುತ್ತದೆ.
ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಪ್ರಾಣಿಯಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ಇದರ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಸತ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಇದರ ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ. ಹುಲಿ, ಚಿರತೆ ಮುಂತಾದ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ತಿಂದು ಮಿಗಿಸಿದುದು ಇದರ ಪಾಲಿಗೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಕುರಿ, ಆಡು, ನಾಯಿ ಮುಂತಾದ ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕದ್ದೊಯ್ಯುವುದೂ ಉಂಟು. ಆದರೆ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಕಂಡರೆ ಭಯಪಡುವ ಈ ಪ್ರಾಣಿ ಅವನು ವಾಸಿಸುವ ಸ್ಥಳಗಳಿಂದ ದೂರವೇ ಇರುತ್ತದೆ.
ಇವುಗಳ ಸಾಂಸಾರಿಕ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ತಿಳಿಯದು. ಹೆಣ್ಣು ಕತ್ತೆಕಿರುಬ ಒಂದು ಬಾರಿಗೆ 2-4 ಮರಿಗಳನ್ನು ಈಯುತ್ತದೆ. ತಾಯಿಯೇ ಮರಿಗಳನ್ನು ಹಾಲೂಣಿಸಿ ಸಾಕುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾದರೂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಗಂಡು ಹೆಣ್ಣುಗಳೆರಡೂ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಮೊಲೆಯೂಣಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕತ್ತೆಕಿರುಬಗಳನ್ನು ಪಳಗಿಸುವುದೂ ಉಂಟು. ಸಾಕಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸಾಧುವಾಗಿಯೂ ನಂಬಿಕೆಗೆ ಅರ್ಹವಾಗಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ.
* IUCN Conservation Union Hyaendiae Specialist Group
ಕತ್ತೆಕಿರುಬವು ಕರ್ನಿವೋರಾದ ಫ಼ೆಲಿಫ಼ೋರ್ಮಿಯಾ ಉಪಗಣದ ಹಾಯೆನಡಿ ಕುಟುಂಬದ ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿ. ಕೇವಲ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಜಾತಿಗಳಿರುವ ಇದು ಕರ್ನಿವೋರಾದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕನೇ ಅತಿ ಚಿಕ್ಕ ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕುಟುಂಬ, ಮತ್ತು ಮಮ್ಮಾಲಿಯಾ ವರ್ಗದಲ್ಲಿನ ಅತಿ ಚಿಕ್ಕ ಕುಟುಂಬಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು. ಅವುಗಳ ಅಲ್ಪ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಕತ್ತೆಕಿರುಬಗಳು ಅನನ್ಯವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಬಹುತೇಕ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಹಾಗು ಕೆಲವು ಏಷ್ಯಾದ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಘಟಕಗಳಾಗಿವೆ.
.jpg)
