dcsimg

Czystkowate ( Polish )

provided by wikipedia POL

Czystkowate, posłonkowate (Cistaceae) – rodzina roślin należąca do rzędu ślazowców (Malvales), w niektórych, zwłaszcza dawniejszych ujęciach grupowana w rząd czystkowców (Cistales). Liczy 8 rodzajów z 207 gatunkami[1], spośród których do flory Polski należy tylko jeden – posłonek (Helianthemum)[2]. Czystkowate to aromatyczne rośliny zielne lub krzewy, często rosnące w miejscach otwartych, słonecznych na podłożu piaszczystym lub wapiennym[1]. Centrum zróżnicowania rodziny jest basen Morza Śródziemnego, ale jej przedstawiciele występują także na obu kontynentach amerykańskich, niemal całej Europie, północnej i wschodniej Afryce oraz w zachodniej Azji. Żywica z różnych gatunków czystkaladanum – jest od dawnych czasów pozyskiwana i stosowana w medycynie, przy czym współcześnie znajduje zastosowanie głównie w przemyśle perfumeryjnym. Wiele gatunków w różnych odmianach uprawnych, także mieszańcowych, z rodzajów czystek Cistus, posłonek Helianthemum i Halimum uprawianych jest jako rośliny ozdobne[3].

Morfologia

 src=
Tuberaria guttata
 src=
Fumana arabica
Pokrój
Rośliny zielnejednoroczne (w tym efemerydy wydające nasiona po kilku tygodniach rozwoju[4]) i byliny, także krzewy, rzadko drzewa. Okryte włoskami pojedynczymi lub skupionymi w pęczkach i wyglądającymi wówczas na gwiazdkowate, często gruczołowatymi, tak że w efekcie rośliny te bywają lepkie w dotyku[3]. U roślin z siedlisk suchych często występują bulwiaste kłącza[4].
Liście
Naprzeciwległe, rzadko skrętoległe lub okółkowe, pojedyncze. Przylistków zwykle brak, czasem są drobne, u Pakaraimaea okazałe. Blaszka liściowa całobrzega z użyłkowaniem dłoniastym, pierzastym lub z trzema lub więcej głównymi żyłkami biegnącymi równolegle[3]. U wielu przedstawicieli przystosowanych do klimatu suchego blaszki są zwinięte, silnie owłosione lub szybko opadające[4].
Kwiaty
Pojedyncze lub zebrane w wyrastające w kątach liści kwiatostany wierzchotkowe wiechowate lub groniaste. Kwiaty są obupłciowe i promieniste, czasem klejstogamiczne. Działki kielicha są trwałe. Mogą występować w liczbie trzech wolnych działek lub pięciu, ale wówczas dwie zewnętrzne są wąskie przyrośnięte do trzech wewnętrznych. Płatków korony jest pięć (trzy tylko w rodzaju Lechea) i w pąku są zmięte (skręcone u Pakaraimaea). Zwykle opadają po kilku godzinach kwitnienia. Pręciki są liczne, ich pylniki otwierają się podłużnymi pęknięciami, czasem wyróżniają się szerokimi łacznikami. Zalążnia jest górna i powstaje z trzech do pięciu owocolistków tworzących pojedynczą komorę (u Pakaraimaea komór jest pięć). Pojedyncza szyjka słupka zwieńczona jest jednym lub trzema znamionami[3].
Owoce
Wielonasienne torebki[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna i podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z kladów rzędu ślazowców Malvales w obrębie kladu różowych roślin okrytonasiennych. W obrębie rzędu jest taksonem siostrzanym dla monotypowego rodzaju Pakaraimaea, wraz z którym z kolei stanowi grupę siostrzaną dla rodzin Sarcolaenaceae i Dipterocarpaceae[1]. Takie powiązania filogenetyczne powodują, że według niektórych ujęć rodzaj Pakaraimaea, dawniej zaliczany do Dipterocarpaceae zaliczany jest do czystkowatych[3].

ślazowce

Neuradaceae




Thymelaeaceaewawrzynkowate




Sphaerosepalaceae




Bixaceaearnotowate




Cistaceaeczystkowate




Sarcolaenaceae



Dipterocarpaceaedwuskrzydłowate







Cytinaceaemorzyczystkowate



Muntingiaceaerozcięgowate




Malvaceaeślazowate





Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Malvanae Takht., rząd czystkowce (Cistales Rchb.), podrząd Cistineae Rchb., rodzina czystkowate (Cistaceae Juss.)[5].

Podział[6]

Przypisy

  1. a b c d Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2018-10-29].
  2. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  3. a b c d e f Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 397-398. ISBN 978-1-842466346.
  4. a b c Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 40-43. ISBN 83-7079-779-2.
  5. Crescent Bloom: Cistaceae (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2010-02-11].
  6. List of Genera in CISTACEAE (ang.). Vascular Plant Families and Genera, ApWeb. [dostęp 2018-10-29].
  7. a b Nazwa polska rodzaju według Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 309, 330. (pol.)
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Czystkowate: Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL
 src= Posłonek rozesłany pospolity

Czystkowate, posłonkowate (Cistaceae) – rodzina roślin należąca do rzędu ślazowców (Malvales), w niektórych, zwłaszcza dawniejszych ujęciach grupowana w rząd czystkowców (Cistales). Liczy 8 rodzajów z 207 gatunkami, spośród których do flory Polski należy tylko jeden – posłonek (Helianthemum). Czystkowate to aromatyczne rośliny zielne lub krzewy, często rosnące w miejscach otwartych, słonecznych na podłożu piaszczystym lub wapiennym. Centrum zróżnicowania rodziny jest basen Morza Śródziemnego, ale jej przedstawiciele występują także na obu kontynentach amerykańskich, niemal całej Europie, północnej i wschodniej Afryce oraz w zachodniej Azji. Żywica z różnych gatunków czystkaladanum – jest od dawnych czasów pozyskiwana i stosowana w medycynie, przy czym współcześnie znajduje zastosowanie głównie w przemyśle perfumeryjnym. Wiele gatunków w różnych odmianach uprawnych, także mieszańcowych, z rodzajów czystek Cistus, posłonek Helianthemum i Halimum uprawianych jest jako rośliny ozdobne.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL