Wrzęśla[4] (Purshia DC.) – rodzaj roślin z rodziny różowatych. Należy do niego 6 gatunków[5][3] krzewów występujących w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych oraz w północnym Meksyku[3]. W obrębie swego zasięgu należą do dominujących w krajobrazie roślin, tworzących na suchych obszarach rozległe zarośla lub podszyty w lasach z sosną żółtą i sosną Jeffreya[6]. Rośliny te odgrywają istotną rolę jako pokarm dla ssaków kopytnych, zarówno dziko żyjących, jak i hodowanych. Od XIX wieku należą do podstawowych roślin pastewnych w zachodniej części USA[6]. Na ich korzeniach stwierdzono żyjące w symbiozie bakterie brodawkowe z rodzaju Frankia. Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia Fredericka Traugotta Pursha (1774–1820), niemieckiego botanika, badacza flory Ameryki Północnej[3].
Morfologia
![src=]()
Owoce
Purshia stansburiana
![src=]()
Kwitnący krzew
Purshia stansburiana
- Pokrój
-
Krzewy osiągające 0,2–7,5 m wysokości. Pędy liczne i rozgałęzione. Kora cynamonowobrązowa, szarzejąca na starszych pędach, łuszcząca się papierzasto. Obecne krótkopędy[3].
- Liście
- Trwałe lub opadające w okresie suszy, na krótkopędach wyrastają skupione w pęczkach. Wsparte są trwałymi, trójkątnymi i całobrzegimi przylistkami. Ogonek liściowy u większości gatunków nie występuje. Blaszka liściowa równowąska do jajowatej o długości do 1,5 cm, rzadko nieco dłuższa, skórzasta, rzadziej cienka. Całobrzega lub ząbkowana do klapowanej, na brzegach podwinięta. Od spodu blaszka liścia zwykle jest gęsto owłosiona, z wierzchu naga lub słabo owłosiona[3].
- Kwiaty
- Rozwijają się pojedynczo na szczytach krótkopędów. Wsparte są podsadkami przypominającymi młode liście. Kwiaty osiągają średnicę 10–15 mm (rzadko do 25 mm). Hypancjum jest stożkowate do półkulistego (zwłaszcza podczas owocowania) o długości 2,5 do 6,5 mm. Od zewnątrz owłosione, wewnątrz nagie, z miodnikami. Działek kielicha jest 5 rozpostartych do podwiniętych, kształtu jajowatego. Działki od zewnątrz są zwykle gęsto owłosione. Płatków korony jest 5 o barwie białej, kremowożółtej do żółtej, rzadko czerwonej. Płatki mają kształt jajowaty do łopatkowatego, czasem z paznokciem u nasady. Pręciki krótsze od płatków, są liczne, zwykle w przedziale od 20 do 80. Owocolistków jest kilka-kilkanaście, zwykle do 15, rzadko do 31[3].
- Owoce
-
Niełupki jajowate do podługowatych, o długości od 4 do 12 mm, skórzaste. Ukryte są w trwałym hypancjum i trwałych działkach kielicha. U gatunków dawniej wyodrębnianych jako rodzaj Cowania niełupek powstaje od 3 do 31 i są przystosowane do wiatrosiewności – zwieńczone są długą i pierzastą ością. U gatunków z dawnego rodzaju Purshia w wąskim ujęciu (sensu stricto) niełupki są większe i w liczbie od jednej do trzech. Rozprzestrzeniane są przez gryzonie, które przenoszą je i gromadzą w formie zapasów[3].
Systematyka
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)
Rodzaj należący do podrodziny Dryadoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[7][1].
- Wykaz gatunków[5][3]
Przypisy
-
↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2016-01-08].
-
↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2016-01-07].
-
↑ a b c d e f g h i James Henrickson: Purshia de Candolle. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-01-08].
-
↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900.
-
↑ a b Purshia. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2016-01-07].
-
↑ a b James Albert Young, Charlie D. Clements: Purshia: The Wild and Bitter Roses. University of Nevada Press, 2002, s. 2,211.
-
↑ D. Potter, T. Eriksson, R. C. Evans, S. Oh, J. E. E. Smedmark, D. R. Morgan, M. Kerr, K. R. Robertson, M. Arsenault, T. A. Dickinson, C. S. Campbell. Phylogeny and classification of Rosaceae. „Plant Systematics and Evolution”. 266, s. 5-43, 2007. DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9.
