Морковь (тыва: кежир) — ийи чылдыг үнүштерге хамааржыр бакча (огород) үнүжү болур. Тывада ооң хөй-хөй сорттарын бакчаларда тарып, өстүрүп турар болгаш янзы-бүрү чиир чемнерге: хайындырым (варенье), тырткан эът, камгы (консерва) кылырынга база мал чеминге хереглеп турар.
Кежирниң тургузуунда аалар (агылар, белоктар), чигир, шагжылык (клетчатка), агаштыг (эфирлиг) үстер, азоттуг бүдүмелдер, минералдыг дустар (кобальт, калий, демир, чес, имис азы фосфор, йод), ферментилер болгаш витаминнер — В1, В2, В6, С, Е, К, пантогенниг ажымал (кислота), никотинниг ажымал, витаминнер РР, каротин бар.
Кежирни витамин четпес болгаш хан эвээжээн кижилер ажыглап турар. Ону хүн-бүрү чип ажыглаар болза, кижиниң мага-бодун эки быжыглаар. Оон ыңай чүрек дамырлары баксыраанда, баар, бүүрек аарыгларынга чаа кежирни сүмелеп турар. А оюлганнаар аарыгларга ону ажыглаарын сүмелевейн турар. Карактың шоо баксыраан кижилерге, витамин четпестээнде улуг ажыктыг. Кежирниң чулуун уругларга ижиртирин сүмелеп турар. Бичии уругларга, бир хүн улуг омааштап, эртен, кежээ ижиртир. Улус кежирниң чулуун бал-биле (ары чигири-биле) холааш, боостаа тунуп, соокка кагысканда, чөдүргенде, уругларның аас кемдиишкиннериниң үезинде ажыглап турар.
Кара-бүүректиң чамдык аарыгларының үезинде, ооң чулуун ижерин база сүмелеп турар. Соокка үжүүшкүннер, өрттениишкиннер үезинде янзы-бүрү балыгларны эмнээринге, кежирниң чулуун кижилер шаг төөгүден бээр ажыглап чораан. Эң ылаңгыяда амгы үеде кежирниң үрезиннеринден даукарин деп эмни үндүрүп ап турар. Ол эмни чүректиң хан-дамырларын алгыдарынга хереглеп турар. Ынчангаш даукаринни бир-ийи төгерик эмнеп (таблеткалап), бир хүн 3-4 катап чем чиириниң мурнунда ижер. Оон ыңай кежир чулуу-биле арынның кежи кургаг кижилер чунарга база кончуг эки.
Морковь (тыва: кежир) — ийи чылдыг үнүштерге хамааржыр бакча (огород) үнүжү болур. Тывада ооң хөй-хөй сорттарын бакчаларда тарып, өстүрүп турар болгаш янзы-бүрү чиир чемнерге: хайындырым (варенье), тырткан эът, камгы (консерва) кылырынга база мал чеминге хереглеп турар.
Кежирниң тургузуунда аалар (агылар, белоктар), чигир, шагжылык (клетчатка), агаштыг (эфирлиг) үстер, азоттуг бүдүмелдер, минералдыг дустар (кобальт, калий, демир, чес, имис азы фосфор, йод), ферментилер болгаш витаминнер — В1, В2, В6, С, Е, К, пантогенниг ажымал (кислота), никотинниг ажымал, витаминнер РР, каротин бар.
Кежирни витамин четпес болгаш хан эвээжээн кижилер ажыглап турар. Ону хүн-бүрү чип ажыглаар болза, кижиниң мага-бодун эки быжыглаар. Оон ыңай чүрек дамырлары баксыраанда, баар, бүүрек аарыгларынга чаа кежирни сүмелеп турар. А оюлганнаар аарыгларга ону ажыглаарын сүмелевейн турар. Карактың шоо баксыраан кижилерге, витамин четпестээнде улуг ажыктыг. Кежирниң чулуун уругларга ижиртирин сүмелеп турар. Бичии уругларга, бир хүн улуг омааштап, эртен, кежээ ижиртир. Улус кежирниң чулуун бал-биле (ары чигири-биле) холааш, боостаа тунуп, соокка кагысканда, чөдүргенде, уругларның аас кемдиишкиннериниң үезинде ажыглап турар.
Кара-бүүректиң чамдык аарыгларының үезинде, ооң чулуун ижерин база сүмелеп турар. Соокка үжүүшкүннер, өрттениишкиннер үезинде янзы-бүрү балыгларны эмнээринге, кежирниң чулуун кижилер шаг төөгүден бээр ажыглап чораан. Эң ылаңгыяда амгы үеде кежирниң үрезиннеринден даукарин деп эмни үндүрүп ап турар. Ол эмни чүректиң хан-дамырларын алгыдарынга хереглеп турар. Ынчангаш даукаринни бир-ийи төгерик эмнеп (таблеткалап), бир хүн 3-4 катап чем чиириниң мурнунда ижер. Оон ыңай кежир чулуу-биле арынның кежи кургаг кижилер чунарга база кончуг эки.
Луубан (ᠯᠤᠤᠪᠠᠩ, хитадаар 蘿蔔 luóbo, морхооб) — нэгэ түрэлэй ургамал, хүнэһэнэй ногоо болоод Афганистанһаа гаралтай гэгдэдэг. Улбар шара үнгэтэй, ута гонзгой хэлбэритэй, үндэһэрхэг ургамал ба сагаан сэсэг сэсэглэдэг. Ута нарин хэлбэритэй дурнын зүйл, богони бүдүүн үрнын зүйл гэжэ юрэнхы 2 хубаагдана. Али алинь эртэ дээрэ үеһөө таряалагдажа байба. Луубаниинь 1 ба 2 наһатай ургамал болоод Афганистанһаа дэлхэй даяар тархяаа. Энэ ургамалынь каротин, А витаминаар баялиг ба мүн В, С витамин, түмэр, кальци агуулдаг. Дэлхэйн хамагай томо луубаниинь Аляскада тариһан 8.6 кг жэнтэй луубан байба.
Зэрлиг луубан
Янза бүриин үнгэтэй луубан.
Энэ хуудаһан Луубан гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
