Geotrupes stercorarius (Linnaeus 1758)

Dirt flee or dirt-bee (Geotrupes stercorarius)

Gòwniôl

Gòwniôl (Geotrupes stercorarius) – to je bączk z rodzëznë gòwniôlowatëch (Geotrupidae). Òn żëje m. jin. na Kaszëbach.

Lëteratura

Bernard Zëchta. Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, Ossolineum, Wrocław - Warszawa - Kraków 1967, tom I, s. 349

Kosiyê rîxe an gûgirêfk (Geotrupes stercorarius) ajalek ji koma kêzikan e. Rengê xwe yî reş e. Di bin qalikî piştyê da perikinan ziravik hene. Dikane bifire. Kosiyê rêxe bi pîsiyê (nepakî) ajelan xwe xwedî dike. Çima ku tim nepakiyê loq dike û hişk dike, bi ewî ra dibêjin "Kosiyê rîxê".

Mijarên têkildar

• Kosiyê malan

ene eschaerbote

Li schaerbote (on dit eto schaerfon, schafion, mousse-e-stron, mousse-e-brin, mousse-e-flate, marixhå) ^[1], c' est on gros noer inseke come ene baloujhe, foirt corant, ki mousse ezès flates, et fé ene grosse bole k' i boute et-z eterer po-z î ponde ses oûs.

No d' l' indje e sincieus latén : Geotrupes stercorarius

Spårdaedje

Dins l' foclore et l' lingaedje corant

Såvadjes no di dmorants

Li biesse sieve eto a des spotaedjes des dmorants d' on viyaedje:

• Glaireuse : les Schaerbotes (Scarbotes, Scârbotes, ene Sucarbote)
• Madjrè : les Schaefions (Chafions)
• Rinuveye : les Schaefions (Chafions)

sinses imådjreces

• po ene djin ki vike del nute (imådje del noere coleur)
• po on ptit efant
• come traitaedje a onk k' on n' voet nén voltî.
• po ene hodisse djin : i n' vos leye nén e påye come on schaerfon n' lait nén ouve di bouter s' crote.

Hårdêye difoûtrinne

• Tecse so les schaerbotes

Sourdants & pî-notes

1. ↑ Po tos les mots walons di l' eschaerbote, alez s' vey l' ALW 8 al notule 129.

Di sjaasentoor, uk sjuarentoor (fe. schaasentoor, schuarentoor) (Geotrupes stercorarius) as en kraab faan det famile Geotrupidae. Geotrupes ment "eerdböörer".

Beskriiwang

Ferwis efter bütjen

Wikimedia Commons hää bilen of filmer tu:

Wikispecies hää en artiikel tu:

De Slichte Schietkleier (Geotrupes stercorarius) is en Käver ut de Familie vun de Schietkleiers (Geotrupidae). Geotrupes heet Eerdbohrer (vun ooldgr. gē „Eer“ un trupes, de latiensche Form vun ooldgr. trypetēs „Bohrer“); stercorarius is „een, de utmesten deit“.

Kennteken

De Kävers weert 16 bit 25 Millimeters lang. Se sünd swatt bit hen to swattblau, de Unnersieten is blau, blauvigelett oder blaugröön. An de Deekflunken sitt en poor spiddelige Haare an.

Wo se vorkamen doot

Slichte Schietkleiers leevt in Europa un Asien, in'n Norden bit na Lappland hen. In Kanada sünd se insleept wurrn. To finnen sünd se vun dat platte Land bit hooch to 2.000 Meters in'e Bargen, sunnerlich in'n Woold.

Wie se leven doot

De Imagines fleegt an'n Avend mit düütlichen Brummen knapp over de Eer langs. Mit dat Achterlief könnt se Musik maken, just as Haupeer un Heemken. In't Vörjohr paart sik Heken un Seken un buddelt denn achternah en Gang in'e Eer. De is bi 40 cm lang, mit allerhand Siedelgänge doran, de loopt all in en Kamer ut. In düsse Kamern warrt en Schietkogel inleggt mit een Ei dor an dat achterste Enne in. Dornah warrt de Gang mit Schiete vull maakt un tolest mit Lehm afslaten. Dat duert een Johr un de Budden sünd utwussen un könnt sik verpoppen.

Literatur

• Karl Wilhelm Harde, František Severa, Edwin Möhn: Der Kosmos Käferführer: Die mitteleuropäischen Käfer. Franckh-Kosmos Verlags-GmbH & Co, Stuttgart 2000, ISBN 3-440-06959-1
• Jiři Zahradnik, Irmgard Jung, Dieter Jung et al.: Käfer Mittel- und Nordwesteuroēpas. Parey, Berlin 1985, ISBN 3-490-27118-1

Weblenken

. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Šūdvombuolis

Šūdvombuolis aba vombuolė šūdrausie, šūdbimbalė (luotīnėškā: Geotrupes stercorarius) īr vombuolė, katra muokslėškā prėgol Geotrupidae varmū šeimā.

Ana kūns ī 16–27 mm ėlgoma, jouds, blėzgons, sīkēs tor mielina žvėlgesi. Kėits ī, makaulė ėšruod kāp kastovs. Ontenas trompas, galūp sostuoriejosės. Staibē padengtė dīglēs.

Šūdvombuolis jied žuoljiediu žvieriū šūda, tudie tonkē gīven ganīklūs. Ons iš miešla padėrb kamūli katron īded kiauši. Ėš ana ėšsėrėden lerva ė jied ton kamūli.

Гнаявік звычайны (па-лацінску: Geotrupes stercorarius) — цьвердакрылы жук зь віду гнаевікоў-землякопаў.

Апісаньне

Мае даўжыню 14—25 мм. Афарбоўка цёмна-сіняватая, зь зеленаватым адлівам і мэталічным бляскам. Цела авальнае, выпуклае. На кожным надкрылку сем доўгіх шэрагаў ледзь заўважных кропак. Вусікі кароткія, у канцы пашыраюцца. На кожнай лапцы па некалькі шыпоў.

Шырока распаўсюджаны ў Эўропе. Дарослыя жукі сустракаюцца з красавіка па лістапад.

Жыцьцядзейнасьць

Жук харчуецца экскрэмэнтамі траваедных жывёлаў, часта пасяляецца побач з фэрмамі, таксама ў лясох. Сваімі заднімі лапамі вырабляе цвырканьне. Увесну самец і самка роюць у зямлёй пад купай гною ход, які можа мець даўжыню да 50 см. Ад яго самка прарывае бакавыя прахоны, у кожныя зь якіх прыносіць купку гною і адкладае яйка. Пасьля заляпляе праход гноем. Лічынкі, вылупіўшыся зь яйка, год харчуюцца гноем, пасьля чаго акукляюцца. Зь яе паўстае дарослы жук.

Крыніцы і заўвагі

Літаратура

• Harde, Severa Der Kosmos Käferführer, Die mitteleuropäischen Käfer. — Stuttgart: Franckh-Kosmos Verlags-GmbH & Co, 2000. — ISBN 3-440-06959-1
• Jiři Zahradnik, Irmgard Jung, Dieter Jung et al. Käfer Mittel- und Nordwesteuropas. — Berlin: Parey, 1985. — ISBN 3-490-27118-1

Вонкавыя спасылкі

— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• BioLib Taxon profile — species Common Dor Beetle Geotrupes stercorarius (Linnaeus, 1758)