Ostrołódka karpacka[3] (Oxytropis carpatica R. Uechtr.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny bobowatych.
Endemit karpacki. Występuje w Tatrach, Górach Rodniańskich, Bucegach, Górach Marmaroskich, Fogaraskich. W Polsce wyłącznie w Tatrach Zachodnich i to na niewielkim ich obszarze (głównie masyw Giewontu i Czerwone Wierchy), na nielicznych stanowiskach: Chuda Turnia, Długi Giewont, Dolina Litworowa, Hala Upłaz, Kominy w Dolinie Kościeliskiej, Mały Giewont, Niżnia Świstówka Małołącka, Rzędy Tomanowe, Twardy Upłaz, Wąwóz Kraków, Wielka Turnia, Wrótka. Najwyżej położone z tych stanowisk znajduje się na Twardym Upłazie (2020 m n.p.m.), najniższe w Wąwozie Kraków (1420 m n.p.m.)[4].
Morfologia
- Pokrój
- Roślina luźnokępkowa o wysokości do 15 cm. Cała roślina jest rzadko, przylegająco owłosiona[5].
- Łodyga
- Bardzo skrócona, tak, że wszystkie liście wyrastają praktycznie w różyczce liściowej. Pod ziemią krótkie kłącze[4].
- Liście
- Wyłącznie liście różyczkowe. Są nieparzystopierzasto złożone, składają się z 10-13 par zaostrzonych, drobnych listków.
- Kwiaty
- Zebrane w główkowaty kwiatostan na szczycie nie dłuższej od liści szypułki. Jest w nim 11-15 kwiatów. Kwiaty motylkowe, niebieskofioletowe, o koronie długości 1–1,5 cm. Wyrastają w kątach przysadek nieco tylko dłuższych od szypułki kwiatu. Kielich zrosły, jego rurka jest przylegająco owłosiona i dwukrotnie dłuższa od ząbków[4][5].
- Owoc
- Podłużnie jajowaty, silnie wydęty strąk. Jest przylegająco owłosiony rzadkimi i krótkimi włoskami. Zawiera 6–10 nasion[6][7].
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do sierpnia. Rośnie na skałach i naskalnych murawach, halach, wyłącznie na podłożu wapiennym (kalcyfit). W Tatrach występuje głównie w piętrze kosówki i piętrze hal, z rzadka również w reglu górnym[7]. Najczęściej rośnie na zboczach północnych i zachodnich, niezbyt stromych[4]. Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Seslerion tatrae[8]. Liczba chromosomów 2n = 16[4].
Zagrożenia
Według klasyfikacji IUCN z 2001 jest gatunkiem narażonym na wyginięcie w polskich Karpatach (kategoria VU). W polskich Tatrach występuje wyłącznie na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego i to głównie na obszarze ochrony ścisłej. Z tego też powodu nie jest zagrożony, z wyjątkiem stanowisk znajdujących się bezpośrednio przy szlakach turystycznych na Czerwonych Wierchach. Zaliczony jednak został do gatunków zagrożonych wyginięciem ze względu na niewielki obszar na którym występuje i nieliczne stanowiska[4]. Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin w kategorii VU (narażony)[9]. Tę samą kategorię posiada na polskiej czerwonej liście[10].
Przypisy
-
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website/Fabaceae (ang.). 2001–. [dostęp 2009-09-23].
-
↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
-
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ a b c d e f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
-
↑ a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
-
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
-
↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd.. ISBN 83-7073-385-9.
-
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
-
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
