Pinus fenzeliana Hand.-Mazz.

Pinus fenzeliana Hand.-Mazz. – gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna ta występuje w Wietnamie i południowych Chinach (południowo-zachodnie Anhui, Kuangsi, centrum i północ Kuejczou, Hajnan, południowo-wschodni Henan, wschodni Hubei, południowo-wschodni Syczuan)^[3].

Morfologia

Pokrój

Drzewo iglaste, korona szerokostożkowata, luźna, z gałęziami rosnącymi poziomo. U okazów wolno rosnących gałęzie dłuższe.

Pień

Pień prosty, kora ciemnobrązowa lub szaro-brązowa. Dorasta do 50 m wysokości, średnica pnia do 1 m.

Liście

Wiotkie i cienkie igły, o długości 5–18 cm średnicy 0,5–0,7 cm, zabrane po 5 na krótkopędach.

Szyszki

Szyszki żeńskie pojedyncze lub w grupach po 2–4 u podstawy pędów, osadzone na 1–2 cm szypułkach. Młode zielone, dojrzałe żółto-brązowe, o rozmiarach 6–14 na 3–6 cm. Nasiona brązowe lub jasnobrązowe, o długości 8-15 mm, skrzydełko długości 2–4(–7) mm.^[4]

Gatunki podobne

Sosna Armanda (Pinus armandii), ale jej nasiona mają grubszą, twardą łupinę nasienną, nie mają skrzydełek.

Biologia i ekologia

Jedna wiązka przewodząca w liściu, trzy kanały żywiczne. Łupina nasienna cienka^[3].

Gatunek jednopienny. Pylenie w kwietniu, nasiona dojrzewają w październiku-listopadzie następnego roku.

Występuje w górach, na wysokościach 900–1600 m n.p.m. Często tworzy jednogatunkowe populacje na stromych i niedostępnych zboczach.

Systematyka i zmienność

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[5]:

• podrodzaj Strobus
  • sekcja Quinquefoliae
    • podsekcja Strobus
      • gatunek P. fenzeliana

Wyróżniane są dwie odmiany^[4]:

• P. fenzeliana var. fenzeliana (syn. P. parviflora Sieb. & Zucc. var. fenzeliana (Hand.-Mazz.) C.L. Wu 1956) – odmiana typowa, igły długości 10–18 cm, szyszki długości 6–9 cm, nasiona brązowe ze skrzydełkiem długości 2-4(-7) mm. Występuje na wysokościach 1000-1600 m n.p.m. w Wietnamie i Chinach: Kuangsi, centrum i północ Kuejczou, Hajnan, południowy wschód Syczuan^[3].
• P. fenzeliana var. dabeshanensis (W. C. Cheng & Y. W. Law) L. K. Fu & Nan Li (syn. P. dabeshanensis Cheng & La 1975, P. armandii Franchet var. dabeshanensis Silba 1990) – igły długości 5–14 cm, szyszki długości ok. 14 cm, nasiona jasnobrązowe z bardzo krótkim skrzydełkiem (mniej niż 2 mm). Występuje na wysokościach 900-1400 m n.p.m. w Chinach: południowy wschód Anhui, południowy wschód Henan, wschód Hubei^[3].

Obydwie odmiany mają cienką, łatwo pękającą łupinę nasienną i ich zasięg ograniczony jest od północy przez rzekę Jangcy, podczas gdy sosna Armanda, do której zaliczana bywa odmiana var. dabeshanensis, występuje w całych Chinach. Szczegóły morfologiczne i zasięg występowania wskazują zatem na bliższy związek tej odmiany z P. fenzeliana niż z P. armandii^[6].

Niektórzy autorzy włączają do P. fenzeliana także sosnę P. kwangtungensis Chun et Tsiang, traktując wówczas jej nazwę jako synonim P. fenzeliana^[7]. W próbie rewizji gatunków azjatyckich sosen z podsekcji Strobus, Businský zaproponował nowe ujęcie taksonów, w tym gatunek Pinus orthophylla Businský, jako występujący na wyspie Hajnan, skąd pierwotnie zbierane materiały opisywano jako P. kwangtungensis czy P. leiophylla^[8].

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, przyznając mu kategorię zagrożenia NT (near threatened), uznając go za gatunek o podwyższonym ryzyku wyginięcia^[9]. Po ponownej ocenie w 2011 r. klasyfikację tę utrzymano i opublikowano w roku 2013^[2]. IUCN włącza do tego taksonu także Pinus kwangtungensis.

Zastosowanie

Drewno wykorzystywane jest do konstrukcji drewnianych i wyrobu terpentyny^[4].

Przypisy