nimet breadcrumb-navigoinnissa
Hegedechs, aa Hegedex isch in der Gégnt va Poazn die Pezeichnung fir an Reptil. In Tiról gip’s mindigschtns zwoa Årtn dervón: die „Zauneidechse“ unt die „Mauereidechse“. Dè zwoa ghearn aa zu zwoa verschiedne Gåttungen, Lacerta unt Podarcis. Die erschte kimmp in Sidtiról nét vór. Iberhaup isch as Areal va der Zaun-Hegedex mehr nérdlich unt aa greßer, aber es iberschneidet sich toalweis mit dén va der åndern Årt. In die Tiróler Mundårt-Wérterpiacher wert nét zwischn dé zwoa unterschiedn. Die lokaln Pezeichnungen Hegedexe, Hejredex, Ejgerhexe, Egerex, Negerhexe, Hewedex, Wejgadaxl, Håradaxl, Hadaxl unt åndre geahn óffnsichtlich ålle af ålthoachtaitsch „egidechsa“ zrugg.
Die Mandlen va die poadn Årtn sein leicht zu unterscheidn, weil sie pa der Zaun-Hegedex grean unt pa der Mauer-Hegedex praun sein. Die Léng isch pa poade Årtn mehr óder weaniger gleich. Die Mauer-Hegedex håt in Lébmsraum haupsächlich af unt in sunnige Mauern unt Knótn (=Felsen). Die Zaun-Hegedex isch nét só anspruchsvóll in der Hinsicht.
Hegedexn håltn sich gern in der Sunn auf, weil sie koan oagne Kérperwérm håbm. Sie légn woache Ggoggelen. Wenn man sie pan Schwånz påckt, låssn sie’n åpréchn unt machen sich óhne dervón; er wåxt wieder nåch.
Va der Hegedex unterscheidet man in Sidtiról die Groanz, dé wesntlich lénger unt dicker isch.
Pirqa allallanka (Podarcis muralis) nisqaqa Iwrupapi kawsaq huk qaraywam.
Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Pirqa allallanka.L'anglòra (var. claupèire, claveta, lagremusa, grisòla, (Podarcis muralis) es una espècia de saurians de la familha dels Lacertids presenta en Euròpa del sud e que foguèt introdusida en America del Nòrd. Abita los murs vièlhs, muralhas, clapasses o luòcs rocoses.
Es un lausèrt[1],[2] de forma prima, espècia extrèmament polimorfa, amb una variabilitat extraordinària de las escatas, una coloracion fòrça variadissa, brun, grís o verdenca. La fàcia ventrala es clara, jauna, balva o rogenca. La garganta es pigalhada de negre.
Lo mascle mesura 20 cm, excepcionalament 25 cm, la feme 18 cm. Se pòt pas determinar lo sèxe abans la maturitat.
La coa d'aquel lausèrt romp facilament (autotomia), li permetent aital d'escapar als predators. D'efièch, l'extremitat perduda contunha de bolegar e pòt enganar l'atacant. Une coa de remplaçament torna butar mas sens escatas, uniformament grís fosc.
L'espècia s'encontra en Euròpa, d'Espanha al sud cap a Alemanha al nòrd, e de França a l'oèst fins a Grècia e Turquia a l'èst.
Foguèt introduit al Reialme Unit, en Colómbia Britanica en Canadà e en Ohio e Kentucky als Estats Units.
En lemosin recep los noms engrasòla, (es/en)grinjòla, (es)grisòla, grinsòla, angreussa, rapieta, rapiòta, luserta, lusertina, larmusa/lermusa, sargate, serpauda, serpèta, serpentina, serpoleta, sinsòla.
En auvernhat beleta.
En gascon sisangla, shishangla, sanglanha, sancalina/sangalina, sang(l)arina, sanga(r)leta, singaleta, sicolana, sanglureta, singraula, singrauleta, angròta.
Podarcis muralis ye una sargantana que se troba en os Pireneus, Prepireneus, Gúdar y Penyagolosa, y tien una extensa distribución dende a Mar Negra dica a Mar Cantabrica. Se crei que arribó en o Sistema Iberico quan as glaciacions quaternarias.
L'anglòra (var. claupèire, claveta, lagremusa, grisòla, (Podarcis muralis) es una espècia de saurians de la familha dels Lacertids presenta en Euròpa del sud e que foguèt introdusida en America del Nòrd. Abita los murs vièlhs, muralhas, clapasses o luòcs rocoses.
