dcsimg

Mdudu-gamba ( swahili )

tarjonnut wikipedia emerging languages

Wadudu-gamba au wadudu magamba ni wadudu wadogo wa familia ya juu Coccoidea katika oda Hemiptera ya nusungeli Pterygota (wenye mabawa). Spishi nyingi ni sumbufu, hususa kama wadudu wakiwa tele juu ya mimea, kwa sababu wanafyonza utomvu, kama vidukari na nzi weupe. Lakini hawasambazi virusi kwa sababu hawaendi kutoka mmea mmoja kuelekea mmea mwingine, kama nzi weupe. Hata shida ya kuvu inayokua kwa mana siyo kubwa kuliko shida za vidukari na nzi weupe. Spishi kadhaa hutumika kwa udhibiti wa kibiolojia ili kuua mimea misumbufu, hususa mimea iliyowasili (au kuwasilishwa) kutoka bara jingine. Wadudu-gamba wenyewe huuawa na wadudu wengine, kama wadudu-kibibi, wadudu mabawa-vena, nyigu wa kidusia n.k. Pia kuna kuvu viuawadudu (entomopathogenic fungi) inayoambukiza wadudu hawa, kama Beauveria bassiana, Lecanicillium lecanii na Aschersonia marginata.

Wadudu-gamba ni wadogo. Kwa kawaida kiwiliwili chao kina urefu wa mm 1-5, lakini spishi za familia kadhaa ni kubwa zaidi, hata mpaka mm 35. Majike huchoza kifuniko cha nta ambacho kinaweza kikubwa kuliko mdudu mwenyewe. Kifuniko hiki kinafanana mara nyingi na gamba la samaki au reptilia (asili ya jina lao), lakini nta inaweza kutoka kama nyuzi nyeupe nyembamba, kama kwa Pseudococcidae (vidukari-sufu). Majike hawana mabawa na wale wa spishi nyingi hawana miguu. Kinyume na hawa madume ya spishi zote wana miguu, na pengine mabawa pia, kwa sababu wanaihitaji ili kutafuta majike. Kwa kweli majike huhifadhi umbo wa lava ambayo huitwa neotenia (neoteny). Kama madume wakiwa na mabawa yale ya nyuma yamepungua, mara nyingi mpaka alama tu.

Wakitoka mayai lava wana miguu. Wanatembea kidogo ili kufika mahali pazuri pa kufyonza. Kwa spishi kadhaa upepo hubeba lava kuelekea mmea mwingine. Mara nyingi sisimizi wanawapeleka lava kwenye mahali pazuri, k.m. chipukizi kipya. Katika spishi nyingi mara ya kwanza ambapo lava anaambua anapoteza miguu, isipokuwa madume.

Spishi zilizochaguliwa

Picha

lisenssi
cc-by-sa-3.0
tekijänoikeus
Waandishi wa Wikipedia na wahariri
alkuperäinen
käy lähteessä
kumppanisivusto
wikipedia emerging languages

Mdudu-gamba: Brief Summary ( swahili )

tarjonnut wikipedia emerging languages

Wadudu-gamba au wadudu magamba ni wadudu wadogo wa familia ya juu Coccoidea katika oda Hemiptera ya nusungeli Pterygota (wenye mabawa). Spishi nyingi ni sumbufu, hususa kama wadudu wakiwa tele juu ya mimea, kwa sababu wanafyonza utomvu, kama vidukari na nzi weupe. Lakini hawasambazi virusi kwa sababu hawaendi kutoka mmea mmoja kuelekea mmea mwingine, kama nzi weupe. Hata shida ya kuvu inayokua kwa mana siyo kubwa kuliko shida za vidukari na nzi weupe. Spishi kadhaa hutumika kwa udhibiti wa kibiolojia ili kuua mimea misumbufu, hususa mimea iliyowasili (au kuwasilishwa) kutoka bara jingine. Wadudu-gamba wenyewe huuawa na wadudu wengine, kama wadudu-kibibi, wadudu mabawa-vena, nyigu wa kidusia n.k. Pia kuna kuvu viuawadudu (entomopathogenic fungi) inayoambukiza wadudu hawa, kama Beauveria bassiana, Lecanicillium lecanii na Aschersonia marginata.

Wadudu-gamba ni wadogo. Kwa kawaida kiwiliwili chao kina urefu wa mm 1-5, lakini spishi za familia kadhaa ni kubwa zaidi, hata mpaka mm 35. Majike huchoza kifuniko cha nta ambacho kinaweza kikubwa kuliko mdudu mwenyewe. Kifuniko hiki kinafanana mara nyingi na gamba la samaki au reptilia (asili ya jina lao), lakini nta inaweza kutoka kama nyuzi nyeupe nyembamba, kama kwa Pseudococcidae (vidukari-sufu). Majike hawana mabawa na wale wa spishi nyingi hawana miguu. Kinyume na hawa madume ya spishi zote wana miguu, na pengine mabawa pia, kwa sababu wanaihitaji ili kutafuta majike. Kwa kweli majike huhifadhi umbo wa lava ambayo huitwa neotenia (neoteny). Kama madume wakiwa na mabawa yale ya nyuma yamepungua, mara nyingi mpaka alama tu.

Wakitoka mayai lava wana miguu. Wanatembea kidogo ili kufika mahali pazuri pa kufyonza. Kwa spishi kadhaa upepo hubeba lava kuelekea mmea mwingine. Mara nyingi sisimizi wanawapeleka lava kwenye mahali pazuri, k.m. chipukizi kipya. Katika spishi nyingi mara ya kwanza ambapo lava anaambua anapoteza miguu, isipokuwa madume.

lisenssi
cc-by-sa-3.0
tekijänoikeus
Waandishi wa Wikipedia na wahariri
alkuperäinen
käy lähteessä
kumppanisivusto
wikipedia emerging languages

Schildlüse ( Alasaksa )

tarjonnut wikipedia emerging languages
 src=
Schildlüse
 src=
Röhrenschildlüse (Orthezia urticaean) an en Brennnetel

De Schildlüse (Coccoidea) sünd en Böverfamilie mank de Insekten. Se höört to de Ornen vun de Plantenlüse (Sternorrhyncha) mit to. Vun de bekannten bi 3.000 Aarden leevt in Middeleuropa um un bi 90. Dat Lief vun de Deerter is twuschen 0,8 un 6 Millimeters lang. De gröttste Aart Aspidoproxus maximus kann bit hen to 38 mms lang weern. All Schildlüse leevt vun Plantenssapp un weert vundeswegen faken as Untüüch ankeken. De Schildlüse ehre Heken hefft normolerwiese Flunken. Dor sünd de Achterflunken bi to Swungkegels ummuddelt. Bovento heft se keen Mundwarktüüch un könnt vundeswegen ok nix freten. De Seken leevt in grote Kolonien up verscheden Plantendeele. Dat Lief lett na en Schild un is faken inslaten in en Dopp. Bi allerhand Aarden könnt de Seken sik gor nich rögen. De lange Steekrüssel warrt in de Planten staken. Faken is over de Seken ok en Schicht Wass overhen trocken. Parthenogenese gifft dat bi Schildlüse woll. De erste Larve kann sik bewegen un sett sik fix fast. De Seken leggt en unbannige Tahl vun Eier unner ehr Schild af. De jungen Nymphen kruupt vun Juli af an ut un wannert denn up Blöder un jung Holt. Dör dat Sugen kummt in’n Sommer allerhand Honnigdau tostanne. Ut Schildlüse kann de Farvstoff Karmin maakt weern.

Systematik

Ok in Middeleuropa gifft dat mank de Schildlüse allerhand Taxa mit Familienrang:

Wo se vorkamen doot

Sunnerlich in’n Winzter un Vörjohr sünd Schildlüse togange up allerhand Kamerplanten, meist an de Unnersieten vun de Blöder, an de Blattadern un Twiege. Faken sitt se an Palmen, Oleander, Fiegen, Orchideen un Aralien. Geern fallt se ok over Planten mit harte Blöder her, as Zitrusplanten oder Lorbeer.

Fossile Belege

Faken kaamt Schildlüse as Inslüsse in Balt’schen Barnsteen vor, man ok in Barnsteen ut de Kried un ut dat Tertiär an annere Steed sünd se funnen wurrn.[1] Dor mol vun af, sünd Fossilien ut düsse Insektengrupp man roor.

Literatur

  • Bernhard Klausnitzer: Coccina, Schildläuse. In Westheide, Rieger (Rutg.): Spezielle Zoologie Teil 1: Einzeller und Wirbellose Tiere. Gustav Fischer Verlag, Stuttgart, Jena 1997, ISBN 978-3-437-20515-6, Seiten 654–655.

Belege

  1. W. Weitschat, W. Wichard: Atlas der Pflanzen und Tiere im Baltischen Bernstein. Pfeil, München 1998, ISBN 978-3-931516-45-1.

Weblenken

Commons-logo.svg . Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.
lisenssi
cc-by-sa-3.0
tekijänoikeus
Wikipedia authors and editors
alkuperäinen
käy lähteessä
kumppanisivusto
wikipedia emerging languages

Schildlüse: Brief Summary ( Alasaksa )

tarjonnut wikipedia emerging languages
 src= Schildlüse  src= Röhrenschildlüse (Orthezia urticaean) an en Brennnetel

De Schildlüse (Coccoidea) sünd en Böverfamilie mank de Insekten. Se höört to de Ornen vun de Plantenlüse (Sternorrhyncha) mit to. Vun de bekannten bi 3.000 Aarden leevt in Middeleuropa um un bi 90. Dat Lief vun de Deerter is twuschen 0,8 un 6 Millimeters lang. De gröttste Aart Aspidoproxus maximus kann bit hen to 38 mms lang weern. All Schildlüse leevt vun Plantenssapp un weert vundeswegen faken as Untüüch ankeken. De Schildlüse ehre Heken hefft normolerwiese Flunken. Dor sünd de Achterflunken bi to Swungkegels ummuddelt. Bovento heft se keen Mundwarktüüch un könnt vundeswegen ok nix freten. De Seken leevt in grote Kolonien up verscheden Plantendeele. Dat Lief lett na en Schild un is faken inslaten in en Dopp. Bi allerhand Aarden könnt de Seken sik gor nich rögen. De lange Steekrüssel warrt in de Planten staken. Faken is over de Seken ok en Schicht Wass overhen trocken. Parthenogenese gifft dat bi Schildlüse woll. De erste Larve kann sik bewegen un sett sik fix fast. De Seken leggt en unbannige Tahl vun Eier unner ehr Schild af. De jungen Nymphen kruupt vun Juli af an ut un wannert denn up Blöder un jung Holt. Dör dat Sugen kummt in’n Sommer allerhand Honnigdau tostanne. Ut Schildlüse kann de Farvstoff Karmin maakt weern.

lisenssi
cc-by-sa-3.0
tekijänoikeus
Wikipedia authors and editors
alkuperäinen
käy lähteessä
kumppanisivusto
wikipedia emerging languages

Wallqanqacha usa ( ketšua )

tarjonnut wikipedia emerging languages

Wallqanqacha usa (superfamilia Coccoidea) nisqaqa yurakunap hillinta ch'unqaq palamakunam, wallqanqacha hinawan amachakusqa. Achka wallqanqacha usakunaqa chakra yurakunapaq ancha millaymi.

Huk rikch'aqkuna

Hawa t'inkikuna

lisenssi
cc-by-sa-3.0
tekijänoikeus
Wikipedia authors and editors
alkuperäinen
käy lähteessä
kumppanisivusto
wikipedia emerging languages

Wallqanqacha usa: Brief Summary ( ketšua )

tarjonnut wikipedia emerging languages

Wallqanqacha usa (superfamilia Coccoidea) nisqaqa yurakunap hillinta ch'unqaq palamakunam, wallqanqacha hinawan amachakusqa. Achka wallqanqacha usakunaqa chakra yurakunapaq ancha millaymi.

Huk rikch'aqkuna Khuchinillam huk wallqanqacha usapas.
lisenssi
cc-by-sa-3.0
tekijänoikeus
Wikipedia authors and editors
alkuperäinen
käy lähteessä
kumppanisivusto
wikipedia emerging languages