Kiinansembra

Sosna Armanda (Pinus armandii Franch.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych. Sosna Armanda występuje w stanie dzikim w Azji: środkowe i zachodnie Chiny, północny i środkowy Tajwan, z niewielkim zasięgiem w północnej Mjanmie^[2]. W Polsce rzadko uprawiana, przeważnie w arboretach lub ogrodach botanicznych.

Morfologia

Pokrój

Drzewo o luźnej koronie i długich gałęziach.

Pień

Osiąga 15–35 m wysokości i do 1 m średnicy. Kora szara. Na młodych gałązkach kora cienka i gładka, z wiekiem staje się lekko spękana, ciemnobrązowa.

Liście

Igły zebrane w pęczki po 5(7), długości 8–15 cm, średnicy 1–1,5 mm, jasnozielone i zwisające, drobnoząbkowane.

Szyszki

Szyszki męskie wyprostowane lub zwisające, cylindryczne lub podłużnie jajowate. Żeńskie szyszki jajowate, początkowo zielone, dojrzałe brązowo-żółte o długości 14–20 cm i średnicy 6 cm. Łuski nasienne sztywne i grube, miseczkowato wygięte, zakończone małą piramidalną tarczką. Nasiona żółto-brązowe, brązowe do czarnych, o rozmiarach 10–15 mm na 6–10 mm, bez skrzydełek.

Biologia i ekologia

Las górski z przewagą sosny Armanda

Drzewo wiecznie zielone, rośnie w średnim tempie. Igły wydzielają specjalną substancję, która spłukiwana przez deszcz wsiąka w grunt i wpływa hamująco na proces kiełkowania nasion, przez co w pobliżu drzewa wstrzymywany jest wzrost innych roślin. Gatunek jednopienny, wiatropylny. Pylenie w kwietniu i maju, nasiona dojrzewają we wrześniu i październiku następnego roku.

Igły trójkątne w przekroju poprzecznym. Jedna wiązka przewodząca w liściu, 3 kanały żywiczne^[2].

Rośnie na terenach górzystych i w dolinach rzek, na wysokości 1000–3300 m n.p.m. Preferuje gleby lekkie (piaszczyste) i iłowate o odczynie kwaśnym, może rosnąć na glebach ubogich w składniki odżywcze. Dobrze znosi susze, toleruje suche i wilgotne podłoże. Lubi stanowiska nasłonecznione. Stanowi sklepienie i górne partie lasu.

Systematyka i zmienność

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[3]

• podrodzaj Strobus
  • sekcja Quinquefoliae
    • podsekcja Strobus
      • gatunek P. armandii

Nasiona

Odmiany^[2]:

• Pinus armandii var. armandii – odmiana typowa, cały zasięg, z wyjątkiem populacji wymienionych poniżej.
• Pinus armandii var. mastersiana (Hayata) Hayata (syn. Pinus mastersiana Hayata) – góry w centrum Tajwanu.

Wyróżniana była także odmiana Pinus armandii var. dabeshanensis Silba 1990. Szczegóły morfologiczne i zasięg występowania wskazują jednak na bliższy związek tej odmiany z Pinus fenzeliana niż P. armandii^[4]. Również populacje występujące na wyspie Hajnan, uznawane kiedyś za sosny Armanda, zaliczane są obecnie do gatunku P. fenzeliana. Z kolei populacje z wysp na południu Japonii, traktowane kiedyś jako odmiana Pinus armandii var. amamiana (Koidzumi) Hatus. 1974 wydzielane są obecnie jako osobny gatunek Pinus amamiana^[5].

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem najmniejszej troski, spośród gatunków niższego ryzyka^[6]. Odmiana P. armandii var. mastersiana ma od 1998 r. nadaną kategorię zagrożenia EN (endangered), czyli uznano ją za takson zagrożony wymarciem w niedalekiej przyszłości^[7]. Głównym źródłem zagrożenia jest degradacja siedlisk prowadząca do zmniejszania liczebności populacji.

Zastosowanie

Roślina jadalna

Jadalne są nasiona, smażone lub gotowane, cenione za delikatny smak. Z żywic uwalnianych z miazgi drzewnej pozyskiwana jest przyprawa waniliowa, jako produkt uboczny tego procesu.

Surowiec drzewny

Wykorzystywany na konstrukcje drewniane, podkłady kolejowe i do produkcji mebli.

Obecność w kulturze

Sosna Armanda, ze względu na wiecznie zielone liście, uznawana jest przez Chińczyków za symbol długowieczności i nieśmiertelności. W starożytnych Chinach, taoistyczni poszukiwacze nieśmiertelności spożywali wiele żywicy drzewa, licząc tym samym na przedłużenie życia.

Przypisy